امامت در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها
←مقدمه
برچسب: خنثی‌سازی |
(←مقدمه) |
||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
[[امامت]] در [[فرهنگ دینی]] [[جایگاه]] والایی دارد و نه تنها هم‌ردیف سایر [[اصول دین]] است، بلکه چون [[شناخت]] تفصیلی سایر اصول [[دینی]] منوط به [[امامت]] است، در [[قرآن]] و کلمات [[اهل بیت]]{{عم}}، به عنوان اصل [[اسلام]] و [[تمام دین]] و مبنای همه [[خیرات]] و [[نور الهی]] و تنها [[صراط مستقیم الهی]] معرفی شده است. | [[امامت]] در [[فرهنگ دینی]] [[جایگاه]] والایی دارد و نه تنها هم‌ردیف سایر [[اصول دین]] است، بلکه چون [[شناخت]] تفصیلی سایر اصول [[دینی]] منوط به [[امامت]] است، در [[قرآن]] و کلمات [[اهل بیت]]{{عم}}، به عنوان اصل [[اسلام]] و [[تمام دین]] و مبنای همه [[خیرات]] و [[نور الهی]] و تنها [[صراط مستقیم الهی]] معرفی شده است. | ||
=== | ===[[امامت]]، [[اساس اسلام]] و [[تمام دین]]=== | ||
* [[امامت]]، مبنا و معیار [[دین]] و در نتیجه، راه [[سعادت اخروی]] [[انسان]] است. | * [[امامت]]، مبنا و معیار [[دین]] و در نتیجه، راه [[سعادت اخروی]] [[انسان]] است. | ||
*{{متن حدیث|قَالَ الْإِمَامُ الرِّضَا{{ع}}: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ يَقْبِضْ نَبِيَّهُ{{صل}} حَتَّى أَكْمَلَ لَهُ الدِّينَ... وَ أَمْرُ الْإِمَامَةِ مِنْ تَمَامِ الدِّينِ}}<ref>الکافی (ط. الإسلامیه، ۱۴۰۷ ه.ق.)، ج۱، ص۱۹۹.</ref>. | *{{متن حدیث|قَالَ الْإِمَامُ الرِّضَا{{ع}}: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ يَقْبِضْ نَبِيَّهُ{{صل}} حَتَّى أَكْمَلَ لَهُ الدِّينَ... وَ أَمْرُ الْإِمَامَةِ مِنْ تَمَامِ الدِّينِ}}<ref>الکافی (ط. الإسلامیه، ۱۴۰۷ ه.ق.)، ج۱، ص۱۹۹.</ref>. | ||
*{{متن حدیث|عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ{{ع}} قَالَ: بُنِيَ الْإِسْلَامُ عَلَى خَمْسَةِ أَشْيَاءَ عَلَى الصَّلَاةِ وَ الزَّكَاةِ وَ الْحَجِّ وَ الصَّوْمِ وَ الْوَلَايَةِ قَالَ زُرَارَةُ فَقُلْتُ وَ أَيُّ شَيْءٍ مِنْ ذَلِكَ أَفْضَلُ فَقَالَ الْوَلَايَةُ أَفْضَلُ لِأَنَّهَا مِفْتَاحُهُنَّ وَ الْوَالِي هُوَ الدَّلِيلُ عَلَيْهِنَّ}}<ref>الکافی (ط. الإسلامیه، ۱۴۰۷ ه.ق.)، ج۲، ص۱۸.</ref><ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۱ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۱، ص۳۰۶.</ref>. | *{{متن حدیث|عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ{{ع}} قَالَ: بُنِيَ الْإِسْلَامُ عَلَى خَمْسَةِ أَشْيَاءَ عَلَى الصَّلَاةِ وَ الزَّكَاةِ وَ الْحَجِّ وَ الصَّوْمِ وَ الْوَلَايَةِ قَالَ زُرَارَةُ فَقُلْتُ وَ أَيُّ شَيْءٍ مِنْ ذَلِكَ أَفْضَلُ فَقَالَ الْوَلَايَةُ أَفْضَلُ لِأَنَّهَا مِفْتَاحُهُنَّ وَ الْوَالِي هُوَ الدَّلِيلُ عَلَيْهِنَّ}}<ref>الکافی (ط. الإسلامیه، ۱۴۰۷ ه.ق.)، ج۲، ص۱۸.</ref><ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۱ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۱، ص۳۰۶.</ref>. | ||
=== | ===[[امامت]]؛ مبنای خیر و [[صلاح]] [[دنیا]]=== | ||
* [[پیروی]] از [[امامت]]، نه تنها [[صلاح]] [[آخرت]]، بلکه خیر و [[صلاح]] [[دنیا]] و [[عزّت]] [[مؤمنین]] را به دنبال دارد. | * [[پیروی]] از [[امامت]]، نه تنها [[صلاح]] [[آخرت]]، بلکه خیر و [[صلاح]] [[دنیا]] و [[عزّت]] [[مؤمنین]] را به دنبال دارد. | ||
*{{متن حدیث|إِنَّ الْإِمَامَةَ زِمَامُ الدِّينِ وَ نِظَامُ الْمُسْلِمِينَ وَ صَلَاحُ الدُّنْيَا وَ عِزُّ الْمُؤْمِنِينَ إِنَّ الْإِمَامَةَ أُسُّ الْإِسْلَامِ النَّامِي وَ فَرْعُهُ السَّامِي}}<ref>الکافی (ط. الإسلامیه، ۱۴۰۷ ه.ق.)، ج۱، ص۲۰۰: باب نادر جامع فی فضل الإمام و صفاته.</ref><ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۱ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۱، ص۳۰۶-۳۰۷.</ref>. | *{{متن حدیث|إِنَّ الْإِمَامَةَ زِمَامُ الدِّينِ وَ نِظَامُ الْمُسْلِمِينَ وَ صَلَاحُ الدُّنْيَا وَ عِزُّ الْمُؤْمِنِينَ إِنَّ الْإِمَامَةَ أُسُّ الْإِسْلَامِ النَّامِي وَ فَرْعُهُ السَّامِي}}<ref>الکافی (ط. الإسلامیه، ۱۴۰۷ ه.ق.)، ج۱، ص۲۰۰: باب نادر جامع فی فضل الإمام و صفاته.</ref><ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۱ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۱، ص۳۰۶-۳۰۷.</ref>. | ||
=== | ===[[امام]]؛ [[نور الهی]] در [[آسمان‌ها]] و [[زمین]]=== | ||
* [[امامت]]، [[نور]] [[توحید]] در [[جهان]] است و طبعاً مایه روشنی و بقاء می‌باشد. | * [[امامت]]، [[نور]] [[توحید]] در [[جهان]] است و طبعاً مایه روشنی و بقاء می‌باشد. | ||
*{{متن حدیث|عَنْ أَبِي الْحَسَنِ{{ع}} قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى- {{متن قرآن|يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ}}<ref>«بر آنند که نور خداوند را با دهانهاشان خاموش کنند» سوره صف، آیه ۸.</ref> قَالَ يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا وَلَايَةَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}}بِأَفْوَاهِهِمْ قُلْتُ قَوْلُهُ تَعَالَى {{متن قرآن|وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ}}<ref>«و خداوند کامل‌کننده نور خویش است» سوره صف، آیه ۸.</ref> قَالَ يَقُولُ وَ اللَّهُ مُتِمُّ الْإِمَامَةِ وَ الْإِمَامَةُ هِيَ النُّورُ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ- {{متن قرآن|فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنَا}}<ref>«پس به خداوند و پیامبرش و نوری که فرو فرستاده‌ایم ایمان آورید» سوره تغابن، آیه ۸.</ref> قَالَ النُّورُ هُوَ الْإِمَامُ}}<ref>الکافی (ط. الإسلامیه، ۱۴۰۷ ه.ق.)، ج۱، ص۱۹۶.</ref><ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۱ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۱، ص۳۰۷.</ref>. | *{{متن حدیث|عَنْ أَبِي الْحَسَنِ{{ع}} قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى- {{متن قرآن|يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ}}<ref>«بر آنند که نور خداوند را با دهانهاشان خاموش کنند» سوره صف، آیه ۸.</ref> قَالَ يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا وَلَايَةَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}}بِأَفْوَاهِهِمْ قُلْتُ قَوْلُهُ تَعَالَى {{متن قرآن|وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ}}<ref>«و خداوند کامل‌کننده نور خویش است» سوره صف، آیه ۸.</ref> قَالَ يَقُولُ وَ اللَّهُ مُتِمُّ الْإِمَامَةِ وَ الْإِمَامَةُ هِيَ النُّورُ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ- {{متن قرآن|فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنَا}}<ref>«پس به خداوند و پیامبرش و نوری که فرو فرستاده‌ایم ایمان آورید» سوره تغابن، آیه ۸.</ref> قَالَ النُّورُ هُوَ الْإِمَامُ}}<ref>الکافی (ط. الإسلامیه، ۱۴۰۷ ه.ق.)، ج۱، ص۱۹۶.</ref><ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۱ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۱، ص۳۰۷.</ref>. | ||
=== | ===حلاوت [[ایمان]] با قبول [[امامت]]=== | ||
* [[امامت]]، راه رسیدن به [[خداوند]] و مایه دستیابی به [[منابع علم الهی]] است که [[انسان]] از طریق آن طعم حلاوت [[ایمان]] را می‌چشد. | * [[امامت]]، راه رسیدن به [[خداوند]] و مایه دستیابی به [[منابع علم الهی]] است که [[انسان]] از طریق آن طعم حلاوت [[ایمان]] را می‌چشد. | ||
*{{متن حدیث|عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} فِي خُطْبَةٍ لَهُ يَذْكُرُ فِيهَا حَالَ الْأَئِمَّةِ{{عم}} وَ صِفَاتِهِمْ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَوْضَحَ بِأَئِمَّةِ الْهُدَى مِنْ أَهْلِ بَيْتِ نَبِيِّنَا{{عم}} عَنْ دِينِهِ وَ أَبْلَجَ بِهِمْ عَنْ سَبِيلِ مِنْهَاجِهِ وَ فَتَحَ بِهِمْ عَنْ بَاطِنِ يَنَابِيعِ عِلْمِهِ فَمَنْ عَرَفَ مِنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ{{صل}} وَاجِبَ حَقِّ إِمَامِهِ وَجَدَ طَعْمَ حَلَاوَةِ إِيمَانِهِ وَ عَلِمَ فَضْلَ طُلَاوَةِ إِسْلَامِهِ}}<ref>الکافی (ط. الإسلامیه، ۱۴۰۷ ه.ق.)، ج۱، ص۲۰۳: باب نادر جامع فی فضل الإمام و صفاته.</ref><ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۱ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۱، ص۳۰۷.</ref>. | *{{متن حدیث|عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} فِي خُطْبَةٍ لَهُ يَذْكُرُ فِيهَا حَالَ الْأَئِمَّةِ{{عم}} وَ صِفَاتِهِمْ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَوْضَحَ بِأَئِمَّةِ الْهُدَى مِنْ أَهْلِ بَيْتِ نَبِيِّنَا{{عم}} عَنْ دِينِهِ وَ أَبْلَجَ بِهِمْ عَنْ سَبِيلِ مِنْهَاجِهِ وَ فَتَحَ بِهِمْ عَنْ بَاطِنِ يَنَابِيعِ عِلْمِهِ فَمَنْ عَرَفَ مِنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ{{صل}} وَاجِبَ حَقِّ إِمَامِهِ وَجَدَ طَعْمَ حَلَاوَةِ إِيمَانِهِ وَ عَلِمَ فَضْلَ طُلَاوَةِ إِسْلَامِهِ}}<ref>الکافی (ط. الإسلامیه، ۱۴۰۷ ه.ق.)، ج۱، ص۲۰۳: باب نادر جامع فی فضل الإمام و صفاته.</ref><ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۱ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۱، ص۳۰۷.</ref>. | ||
==ضرورت حاکمیّت امام در جامعه در بیان امام رضا{{ع}}== | |||
[[امام هشتم]]{{ع}} در بیانی مبسوط، به تبیین [[ضرورت حکومت دینی]] به [[رهبری]] [[مقام ولایت]] و [[امامت الهی]] از ابعاد گوناگون می‌پردازند. به دلیل مفصّل بودن این [[حدیث شریف]]، در اینجا و به تناسب این [[برهان]]، قسمت‌هایی از بیانات [[امام رضا]]{{ع}} ذکر می‌شود. البته مطلوب آن است که خواننده گرامی به اصل [[حدیث]] [[رجوع]] نماید<ref>الکافی، ج۱، ص۲۰۱: باب نادر جامع فی فضل الإمام و صفاته.</ref>. | |||
[[عبدالعزیز بن مسلم]] نقل می‌کند که در بدو ورود امام هشتم{{ع}} به [[مرو]]، به [[خدمت]] حضرتش رسیدم و کثرت [[اختلاف مردم]] در امر [[امامت]] را به محضرشان عرضه داشتم، [[امام]]{{ع}} تبسّمی کردند و فرمودند: «مردم در این امر [[خدعه]] خوردند و به [[حقیقت]] امر نادانند...».<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش، محمد تقی]] و [[فرید محسنی|محسنی، فرید]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۲ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۲ ص ۸۸.</ref> | |||
===کامل بودن [[دین اسلام]] و معیّن شدن [[تکلیف]] امامت در [[جامعه]]=== | |||
[[حضرت]]{{ع}} در ابتدا به کامل بودن [[دین خدا]] اشاره می‌فرمایند: {{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ يَقْبِضْ نَبِيَّهُ{{صل}} حَتَّى أَكْمَلَ لَهُ الدِّينَ وَ أَنْزَلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنَ فِيهِ تِبْيَانُ كُلِّ شَيْءٍ بَيَّنَ فِيهِ الْحَلَالَ وَ الْحَرَامَ وَ الْحُدُودَ وَ الْأَحْكَامَ وَ جَمِيعَ مَا يَحْتَاجُ إِلَيْهِ النَّاسُ كَمَلًا فَقَالَ عَزَّ وَ جَلَّ- {{متن قرآن|مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ}}<ref>«ما در این کتاب، هیچ چیز را فرو نگذاشته‌ایم» سوره انعام، آیه ۳۸.</ref>}}. | |||
توضیح آنکه، امام{{ع}} به [[برهان لطف]] محصِّل اشاره می‌فرمایند و اینکه [[حکمت]] باری ایجاب می‌نماید که همه ابزار [[امتثال]] تکلیف برای [[مردم]] فراهم باشد، تا [[حجّت الهی]] بر [[امّت]] تمام شود. لذا [[خداوند]]، قبل از [[رحلت]] [[نبیّ]] مکرم{{صل}}، همه نیازهای مردم، از [[اعتقادات]] گرفته تا [[احکام الهی]] در [[حلال و حرام]] را بیان فرمود و تصریح کرد: «ما در کتاب خود ([[قرآن]]) از هیچ چیزی فروگذار نکردیم». حال چگونه ممکن است که خداوند، [[احکام]] مربوط به مسایل جزئی [[زندگی]] را که شاید برخی مردم در مدّت کوتاهی از زندگی به آن [[مبتلا]] شوند، از قبیل [[حکم]] گوشت شکار و یا حیوانات برّی و [[بحری]] و... را بیان فرموده باشد، ولی حکم [[حاکمیّت]] بر [[مسلمانان]] بعد از رسولش{{صل}} را که همه [[امّت]] در تمام [[عمرو]] آن هم در سطح [[حکومتی]] بدان [[مبتلا]] هستند، بیان نفرموده باشد؟! که در نتیجه، امّت در چنان [[حیرت]] و اختلافی فرو رود که به [[شهادت]] [[تاریخ]]، درباره هیچ حکمی از [[احکام اسلام]] به اندازه [[اختلاف]] در [[امامت]] و [[خلافت]] بر امّت، [[خون]] بر [[زمین]] ریخته نشد. از همین رو، [[حضرت رضا]]{{ع}} بلافاصله می‌فرمایند: {{متن حدیث|وَ أَنْزَلَ فِي حَجَّةِ الْوَدَاعِ وَ هِيَ آخِرُ عُمُرِهِ{{صل}}: {{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا}}<ref>«امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم» سوره مائده، آیه ۳.</ref> وَ أَمْرُ الْإِمَامَةِ مِنْ تَمَامِ الدِّينِ وَ لَمْ يَمْضِ{{صل}} حَتَّى بَيَّنَ لِأُمَّتِهِ مَعَالِمَ دِينِهِمْ وَ أَوْضَحَ لَهُمْ سَبِيلَهُمْ وَ تَرَكَهُمْ عَلَى قَصْدِ سَبِيلِ الْحَقِّ وَ أَقَامَ لَهُمْ عَلِيّاً{{ع}} عَلَماً وَ إِمَاماً وَ مَا تَرَكَ لَهُمْ شَيْئاً يَحْتَاجُ إِلَيْهِ الْأُمَّةُ إِلَّا بَيَّنَهُ فَمَنْ زَعَمَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ يُكْمِلْ دِينَهُ فَقَدْ رَدَّ كِتَابَ اللَّهِ وَ مَنْ رَدَّ كِتَابَ اللَّهِ فَهُوَ كَافِرٌ بِهِ...}}. | |||
در توضیح باید گفت که [[رسول الله]]{{صل}} با استناد به [[آیه]] اکمال دین، امر امامت را [[تمام دین]] معرّفی می‌نمایند؛ زیرا بدون امامت، نه [[لطف مقرّب]] حاصل می‌شود - یعنی نه فضای مناسب [[فرهنگی]] با [[تشکیل حکومت الهی]] به [[رهبری]] [[هادی الهی]] به وجود می‌آید؛ تا [[مردم]] بتوانند در سایه آن به [[درستی]] [[تربیت]] شوند- و نه [[لطف محصِّل]] تحصیل می‌گردد -یعنی [[خداوند]] [[حکم]] امور مجمل [[دینی]] را در [[قرآن]] بیان نفرمود، ولی مردم را مکلّف به [[اطاعت]] از آن کرد. بدین ترتیب، مردم در تحصیل [[رضایت الهی]] در حیرت باقی می‌مانند؛ مگر آنکه [[حجج الهی]] آن را برایشان روشن سازند. و لذا امر امامت، برابر با تمام دین است و [[نفی]] آن مساوی با [[انکار]] [[اصل دین]] و در مرتبه [[کفر]] به همه [[دین]] محسوب می‌شود.<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش، محمد تقی]] و [[فرید محسنی|محسنی، فرید]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۲ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۲ ص ۸۸.</ref> | |||
===[[جایگاه امامت]] در نگاه [[توحیدی]]=== | |||
در فراز بعد، [[حضرت]]{{ع}} ابتدا به [[مقام]] و مرتبه [[امامت]] در [[فرهنگ قرآن]] اشاره می‌کنند؛ تا [[مردم]] بدانند که [[شناخت]] این مقام، بدون [[هدایت]] و معرّفی [[الهی]]، هرگز برای هیچ کس امکان‌پذیر نیست و هیچ کس نمی‌تواند [[رهبری]] [[امّت]] را با [[شورا]] یا [[اجماع]] یا روش‌های دیگر متّکی به مردم [[تعیین]] نماید: {{متن حدیث|هَلْ يَعْرِفُونَ قَدْرَ الْإِمَامَةِ وَ مَحَلَّهَا مِنَ الْأُمَّةِ فَيَجُوزَ فِيهَا اخْتِيَارُهُمْ إِنَّ الْإِمَامَةَ أَجَلُّ قَدْراً وَ أَعْظَمُ شَأْناً وَ أَعْلَى مَكَاناً وَ أَمْنَعُ جَانِباً وَ أَبْعَدُ غَوْراً مِنْ أَنْ يَبْلُغَهَا النَّاسُ بِعُقُولِهِمْ أَوْ يَنَالُوهَا بِآرَائِهِمْ أَوْ يُقِيمُوا إِمَاماً بِاخْتِيَارِهِمْ...}}. | |||
سپس حضرت به [[آیه امانت]] [[استشهاد]] فرمود که طبق آن، [[خداوند]] به [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} بعد از [[رسالت]]، [[مقام امامت]] را [[وعده]] می‌دهد: | |||
{{متن قرآن|وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که پروردگار ابراهیم، او را با کلماتی آزمود و او آنها را به انجام رسانید؛ فرمود: من تو را پیشوای مردم می‌گمارم» سوره بقره، آیه ۱۲۴.</ref>. | |||
و [[ابراهیم]]{{ع}} با [[خوشحالی]] فراوان عرضه می‌دارد که آیا این مقام [[منیع]] به ذریّه او هم منتقل می‌شود؟ {{متن قرآن|وَمِنْ ذُرِّيَّتِي}}<ref>«و از فرزندانم (چه کس را)؟» سوره بقره، آیه ۱۲۴.</ref> و خداوند در پاسخ می‌فرماید: {{متن قرآن|قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ}}<ref>«فرمود: پیمان من به ستمکاران نمی‌رسد» سوره بقره، آیه ۱۲۴.</ref>. به این ترتیب، [[پروردگار متعال]]، تا [[قیامت]]، [[خلافت]] هر ظالمی را بر مردم [[باطل]] اعلام می‌نماید و آن را در میان ذریّه [[معصوم]] حضرت ابراهیم{{ع}} به صورت نسل‌های پی در پی قرار می‌دهد<ref>{{متن قرآن|وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءَ الزَّكَاةِ وَكَانُوا لَنَا عَابِدِينَ}} «و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند و به آنها انجام کارهای نیک و برپا داشتن نماز و دادن زکات را وحی کردیم و آنان پرستندگان ما بودند» سوره انبیاء، آیه ۷۳.</ref>؛ تا به [[حضرت محمد]]{{صل}} برسد و از ایشان به [[حضرت علی]]{{ع}} و سپس ذریّه ایشان تا [[امام عصر]]{{ع}} ادامه یابد. به این ترتیب، دیگر چه جایگاهی برای دیگران در [[انتخاب امام]]{{ع}} باقی می‌ماند؟! {{متن حدیث|فَمِنْ أَيْنَ يَخْتَارُ هَؤُلَاءِ الْجُهَّالُ إِنَّ الْإِمَامَةَ هِيَ مَنْزِلَةُ الْأَنْبِيَاءِ{{عم}} وَ إِرْثُ الْأَوْصِيَاءِ{{عم}} إِنَّ الْإِمَامَةَ خِلَافَةُ اللَّهِ وَ خِلَافَةُ الرَّسُولِ{{صل}} وَ مَقَامُ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ{{ع}} وَ مِيرَاثُ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ{{عم}} إِنَّ الْإِمَامَةَ زِمَامُ الدِّينِ وَ نِظَامُ الْمُسْلِمِينَ وَ صَلَاحُ الدُّنْيَا وَ عِزُّ الْمُؤْمِنِينَ...}} | |||
توضیح آنکه، [[امامت]] در نگاه [[حضرت]]{{ع}}، حبل اللّهی است که همه ارکان [[نظامات]] [[اجتماعی]] را به هم متّصل می‌نماید: {{متن حدیث|إِنَّ الْإِمَامَةَ... نِظَامُ الْمُسْلِمِينَ}}در عین حال، [[امام]] سکّان‌دار کشتی [[امّت]] به سوی [[هدایت]] در تلاطم حوادث [[روزگار]] است: {{متن حدیث|إِنَّ الْإِمَامَةَ زِمَامُ الدِّينِ}} در نتیجه، اگر [[عزّت]] [[مسلمانان]] با داشتن جامعه‌ای سالم و [[قوی]] تأمین می‌شود، این امر در سایه بهره‌مندی و [[اطاعت]] از [[مقام امامت]] است: {{متن حدیث|إِنَّ الْإِمَامَةَ... صَلَاحُ الدُّنْيَا وَ عِزُّ الْمُؤْمِنِينَ...}}. همچنین: {{متن حدیث|إِنَّ الْإِمَامَةَ أُسُّ الْإِسْلَامِ النَّامِي وَ فَرْعُهُ السَّامِي بِالْإِمَامِ تَمَامُ الصَّلَاةِ وَ الزَّكَاةِ وَ الصِّيَامِ وَ الْحَجِّ وَ الْجِهَادِ وَ تَوْفِيرُ الْفَيْءِ وَ الصَّدَقَاتِ وَ إِمْضَاءُ الْحُدُودِ وَ الْأَحْكَامِ وَ مَنْعُ الثُّغُورِ وَ الْأَطْرَافِ...}}. | |||
توضیح: در طیّ [[برهان]] اشاره شد که [[خداوند]] در [[قرآن]]، چنان با [[جامعه انسانی]] برخورد می‌نماید که گویی مانند [[آحاد]] [[انسان]]، دارای [[روح]] واحد و [[حیات]] و [[اجل]] است و در نتیجه، اگر هر یک از افراد [[جامعه]] دارای [[فطرت توحیدی]] و گرایش‌های [[الهی]] است و [[اعتقاد]] به [[ولایت]]، روح همه آنها در عمل و نظر است، جامعه نیز دارای گرایش‌های [[توحیدی]] است و امام، روح بالنده جامعه در هدایت و [[شکوفایی]] فطریّات آن به سوی [[صلاح]] و [[تقوی]] است: {{متن حدیث|إِنَّ الْإِمَامَةَ أُسُّ الْإِسْلَامِ النَّامِي وَ فَرْعُهُ السَّامِي}}. | |||
بر این اساس است که خداوند به جامعه [[اوامر و نواهی]] می‌نماید که هرچند [[پیروی]] از آن بر عهده جمع است، ولی باید [[حکومت]] و [[مدیریت]] واحدی بر [[امّت اسلام]] [[حاکم]] باشد تا آن را هدایت نماید و این [[اوامر و نواهی]] را به [[اجرا]] گذارد؛ مواردی همچون مسئله [[انفال]]، [[احکام]] حدود، دیات، [[قصاص]] و [[امر به معروف]] در سطوح کلان [[اجتماعی]] و با اجرای [[حکم جهاد]] و [[دفاع]] از مرزهای [[کشور]] و امور دیگری که از یک سو، [[کیان اسلام]] وابسته به آن است و همه [[امّت]] موظف به انجام آن هستند و از سوی دیگر، جز با وجود تشکیلاتی منسجم به نام [[دولت]] و [[حکومت]] انجام شدنی نیست.<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش، محمد تقی]] و [[فرید محسنی|محسنی، فرید]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۲ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۲ ص ۹۰.</ref> | |||
===قلمرو [[حاکمیت امام]] در [[جامعه]]=== | |||
[[بیان احکام]] [[الهی]] و اجراء آن و [[تبلیغ دین]] در جامعه، بر عهده [[امام]] است. این مطلب در بیان [[امام رضا]]{{ع}}، تحت عناوینی از قبیل تبیین [[حلال و حرام]] و اجراء حدود و [[دعوت]] و [[موعظه]] و [[استدلال]] [[قاطع]] مطرح شده است. {{متن حدیث|الْإِمَامُ يُحِلُّ حَلَالَ اللَّهِ وَ يُحَرِّمُ حَرَامَ اللَّهِ وَ يُقِيمُ حُدُودَ اللَّهِ وَ يَذُبُّ عَنْ دِينِ اللَّهِ وَ يَدْعُو إِلَى سَبِيلِ رَبِّهِ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ الْحُجَّةِ الْبَالِغَةِ...}}. | |||
توضیح آنکه، اگر [[امر به معروف و نهی از منکر]] از اهمّ [[واجبات]] [[دینی]] است، اجرای کامل آن تنها با [[حضور امام]] در جامعه محقق می‌شود؛ زیرا در [[فرهنگ قرآن]]، بالاترین معروف، کلمه [[توحید]] است و [[مظهر]] آن [[مقام ولایت]] و [[امامت]] در جامعه می‌باشد و بالاترین منکر، کلمه [[کفر]] است که مظهر آن در جامعه، [[ائمّه]] جورند. هنگامی که جامعه با مدیریّت [[طاغوت]] و عمّال [[ظلمه]] [[تدبیر]] می‌گردد، زمینه همه [[منکرات]] در جامعه به وجود می‌آید و لذا تا ریشه منکرات زدوده نشود، [[اصلاحات]] ظاهری کارساز نخواهد بود. برای همین، [[وجود امام]] در رأس مدیریّت [[اجتماع]]، لازمه تحقّق چنین [[فریضه]] مهمی در جامعه است. | |||
امام در [[هدایت]] و [[تربیت]] [[آحاد]] افراد جامعه، از [[والدین]] صلبی مهربان‌تر و از صمیمی‌ترین [[دوستان]] برای امّت غم‌خوارتر است. مدیریّت اجتماعی امام برای امّت، بر محور [[محبّت]] و هدایت است: {{متن حدیث|الْإِمَامُ الْأَنِيسُ الرَّفِيقُ وَ الْوَالِدُ الشَّفِيقُ وَ الْأَخُ الشَّقِيقُ وَ الْأُمُّ الْبَرَّةُ بِالْوَلَدِ الصَّغِيرِ وَ مَفْزَعُ الْعِبَادِ فِي الدَّاهِيَةِ النَّآدِ}} | |||
اگر [[جامعه]] بدون [[رهبری الهی]] اداره شود، [[ائمّه]] [[جور]] به نام [[دین]] و [[نیابت]] [[رسول خدا]]{{صل}} بر [[مردم]] [[حکومت]] می‌کنند و به اسم دین، [[راه هدایت]] را بر مردم می‌بندند و در نتیجه، [[دعوت انبیاء]]{{عم}} و [[فلسفه]] [[ارسال رسل]] [[ابتر]] می‌ماند؛ چنان‌که [[محمّد]] بن [[منصور]] از [[اصحاب امام صادق]]{{ع}}) می‌گوید: از [[امام]] درباره این [[آیه شریفه]] سؤال کردم: {{متن قرآن|وَإِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً قَالُوا وَجَدْنَا عَلَيْهَا آبَاءَنَا وَاللَّهُ أَمَرَنَا بِهَا قُلْ إِنَّ اللَّهَ لَا يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ أَتَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ}}<ref>«و چون کاری زشت کنند گویند: پدرانمان را بر همین کار یافته‌ایم و خداوند ما را به آن فرمان داده است، بگو: بی‌گمان خداوند به کار زشت فرمان نمی‌دهد؛ آیا درباره خداوند چیزی می‌گویید که نمی‌دانید؟» سوره اعراف، آیه ۲۸.</ref>. | |||
[[حضرت]] فرمود: {{متن حدیث|هَلْ رَأَيْتَ أَحَداً زَعَمَ أَنَّ اللَّهَ أَمَرَ بِالزِّنَا وَ شُرْبِ الْخَمْرِ أَوْ شَيْءٍ مِنْ هَذِهِ الْمَحَارِمِ فَقُلْتُ لَا فَقَالَ مَا هَذِهِ الْفَاحِشَةُ الَّتِي يَدَّعُونَ أَنَّ اللَّهَ أَمَرَهُمْ بِهَا قُلْتُ اللَّهُ أَعْلَمُ وَ وَلِيُّهُ قَالَ فَإِنَّ هَذَا فِي أَئِمَّةِ الْجَوْرِ ادَّعَوْا أَنَّ اللَّهَ أَمَرَهُمْ بِالائْتِمَامِ بِقَوْمٍ لَمْ يَأْمُرْهُمُ اللَّهُ بِالائْتِمَامِ بِهِمْ فَرَدَّ اللَّهُ ذَلِكَ عَلَيْهِمْ فَأَخْبَرَ أَنَّهُمْ قَدْ قَالُوا عَلَيْهِ الْكَذِبَ وَ سَمَّى ذَلِكَ مِنْهُمْ فَاحِشَةً}}<ref>الکافی، ج۱، ص۳۷۳: باب من ادعی الإمامة و لیس لها بأهل.</ref>. | |||
أب در لغت به معنای هر بزرگ و مهتری می‌باشد که در صدد [[صلاح]] کسی است<ref>مفردات الفاظ القرآن، ص۵۷؛ و المنجد و اقرب الموارد، ذیل همین ماده.</ref>. بر این اساس، معنای بیان امام{{ع}} چنین می‌شود که آنان دلیل [[انحراف]] خود را انحراف [[رهبران]] خود می‌دانستند؛ چنان که در [[سوره مائده]] نیز این معنا را در واژه مشابه می‌توان ملاحظه کرد: {{متن قرآن|وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْا إِلَى مَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَإِلَى الرَّسُولِ قَالُوا حَسْبُنَا مَا وَجَدْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ آبَاؤُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ شَيْئًا وَلَا يَهْتَدُونَ}}<ref>«و چون به آنان گویند که به آنچه خداوند فرو فرستاده است و به پیامبر روی آورید می‌گویند: آنچه نیاکان خود را بر آن یافته‌ایم ما را بسنده است؛ آیا حتی اگر نیاکانشان چیزی نمی‌دانستند و رهنمودی نیافته بودند؟» سوره مائده، آیه ۱۰۴.</ref>.<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش، محمد تقی]] و [[فرید محسنی|محسنی، فرید]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۲ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۲ ص ۹۲.</ref> | |||
===[[عصمت امام]] و حجّیّت آن بر [[مردم]]=== | |||
[[امام]] در [[علم]] و [[عصمت]] [[مؤیّد]] به ضمانت و [[تأیید الهی]] است. در نتیجه، [[کلام]] و فعل و حتی تقریر او برای همگان در نزد [[پروردگار]] [[حجّت]] است: {{متن حدیث|الْإِمَامُ الْمُطَهَّرُ مِنَ الذُّنُوبِ وَ الْمُبَرَّأُ عَنِ الْعُيُوبِ الْمَخْصُوصُ بِالْعِلْمِ الْمَوْسُومُ بِالْحِلْمِ نِظَامُ الدِّينِ وَ عِزُّ الْمُسْلِمِينَ وَ غَيْظُ الْمُنَافِقِينَ وَ بَوَارُ الْكَافِرِينَ... فَهُوَ مَعْصُومٌ مُؤَيَّدٌ مُوَفَّقٌ مُسَدَّدٌ قَدْ أَمِنَ مِنَ الْخَطَايَا وَ الزَّلَلِ وَ الْعِثَارِ يَخُصُّهُ اللَّهُ بِذَلِكَ لِيَكُونَ حُجَّتَهُ عَلَى عِبَادِهِ وَ شَاهِدَهُ عَلَى خَلْقِهِ}}. | |||
امام (مانند [[رسول خدا]]{{صل}}) در همه صفات کمالی و در [[فضایل]] و [[مکارم اخلاقی]]، [[افضل امّت]] است: {{متن حدیث|الْإِمَامُ وَاحِدُ دَهْرِهِ لَا يُدَانِيهِ أَحَدٌ وَ لَا يُعَادِلُهُ عَالِمٌ وَ لَا يُوجَدُ مِنْهُ بَدَلٌ وَ لَا لَهُ مِثْلٌ وَ لَا نَظِيرٌ مَخْصُوصٌ بِالْفَضْلِ كُلِّهِ مِنْ غَيْرِ طَلَبٍ مِنْهُ لَهُ وَ لَا اكْتِسَابٍ بَلِ اخْتِصَاصٌ مِنَ الْمُفْضِلِ الْوَهَّابِ}} | |||
نتیجه آنکه، [[امامت]]، [[جانشینی]] [[رسالت]] است و [[نبی]] و [[وصی]] در صفات کمالی مانند یکدیگرند. | |||
{{متن حدیث|إِنَّ الْإِمَامَةَ هِيَ مَنْزِلَةُ الْأَنْبِيَاءِ{{عم}} وَ إِرْثُ الْأَوْصِيَاءِ إِنَّ الْإِمَامَةَ خِلَافَةُ اللَّهِ وَ خِلَافَةُ الرَّسُولِ{{صل}} وَ مَقَامُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} وَ مِيرَاثُ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ...}} | |||
[[ائمه اطهار]]{{عم}} بعد از رسول خدا{{صل}} همگی از [[نسل]] [[صدیقه]] [[طاهره]]{{س}} و [[اولاد]] [[هاشم]] از امیرالمؤمنین علی{{ع}} هستند: | |||
{{متن حدیث|مَخْصُوصٌ بِدَعْوَةِ الرَّسُولِ{{صل}} وَ نَسْلِ الْمُطَهَّرَةِ الْبَتُولِ{{س}} لَا مَغْمَزَ فِيهِ فِي نَسَبٍ وَ لَا يُدَانِيهِ ذُو حَسَبٍ فِي الْبَيْتِ مِنْ قُرَيْشٍ وَ الذِّرْوَةِ مِنْ هَاشِمٍ وَ الْعِتْرَةِ مِنَ الرَّسُولِ{{صل}} وَ الرِّضَا مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ شَرَفُ الْأَشْرَافِ وَ الْفَرْعُ مِنْ عَبْدِ مَنَافٍ}}<ref>الکافی، ج۱، ص۲۰۲: باب نادر جامع فی فضل الإمام و صفاته.</ref>.<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش، محمد تقی]] و [[فرید محسنی|محسنی، فرید]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۲ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۲ ص ۹۴.</ref> | |||
==[[خلافة اللّه]] و [[خلافة الرسول]]== | ==[[خلافة اللّه]] و [[خلافة الرسول]]== | ||