دجال که خروجش از نشانه‌های غیرحتمی ظهور است کیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

::::::«از دیدگاه بعضی [[عامه]] [[دجال]]، همان [[صائد بن صید]] است. [[علامه مجلسی]] درباره [[دجال]] می‌گوید: [[اهل سنت]] [[اختلاف]] کرده‌اند که آیا [[دجال]] همان [[صائد بن صید]] است یا غیر او؟ عده‌ای گفته‌اند: [[صائد بن صید]] [[توبه]] کرد و در [[مدینه]] از [[دنیا]] رفت. و از [[حضرت علی]]{{ع}} [[نقل]] کرده‌اند که این شخص، [[دجال]] نیست؛ ولی بنا به [[نقل]] عده‌ای دیگر، [[صائد بن صید]] همان [[دجال]] است<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۹۳.</ref>»<ref>[[نجم‌الدین طبسی|طبسی، نجم‌الدین]]، [[تا ظهور ج۱ (کتاب)|تا ظهور]]، ج۱، ص ۳۶۰.</ref>.

}}

{{پاسخ پرسش  

| عنوان پاسخ‌دهنده = ۲. آیت الله امینی؛

::::::لکن [[دلیل]] معتبری نداریم که [[صائد بن صید]]، [[دجال]] [[موعود]] و از زمان [[رسول خدا]] تا حال زنده باشد زیرا علاوه بر اینکه [[سند]] [[حدیث]] ضعیف است، [[پیغمبر]] {{صل}} درباره [[دجال]] فرمود: داخل [[مدینه]] و [[مکه]] نمی‌گردد در صورتی که [[صائد بن صید]] در این دو شهر وارد شده در [[مدینه]] [[وفات]] نمود و گروهی از [[مردم]] [[شاهد]] مرگش بودند<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۹۹.</ref>بر فرض اینکه [[پیغمبر اکرم]]، [[صائد]] را [[دجال]] نامیده باشد، [[دجال]] لغوی یعنی دروغگوست نه [[دجال]] [[موعود]] از [[علائم الظهور]]. به عبارت دیگر، [[پیغمبر اکرم]]، [[صائد]] را ملاقات نمود و او را به‌عنوان یکی از مصادیق [[دجال]] به [[اصحاب]] خویش معرفی کرد و چون بعدا از [[خروج دجال]] در [[آخر الزمان]] [[خبر]] داد، این دو مطلب سبب اشتباه [[مردم]] شد و گمان کردند [[صائد]] که [[پیغمبر]] او را [[دجال]] نامیده همان دجالی است که باید در [[آخر الزمان]] [[خروج]] کند و از همین موضوع، زنده ماندن و [[عمر]] طویل را برایش نتیجه گرفتند»<ref>[[ابراهیم امینی|امینی، ابراهیم]]، [[دادگستر جهان (کتاب)|دادگستر جهان]]، ص ۲۲۴-۲۲۷.</ref>.

}}

{{پاسخ پرسش  

| عنوان پاسخ‌دهنده = ۳. حجت الاسلام و المسلمین محمدی اشتهاردی؛

::::::«در مورد [[دجال]] باید گفت: او نیز یک [[طاغوت]] حیله‌گر دیگر است. طبق [[نقل]] [[امام صادق]] {{ع}}، [[امام علی|امیر مؤمنان علی]]{{ع}} در ضمن [[خطبه]] طولانی فرمود: "[[حضرت مهدی]] {{ع}} با یارانش از [[مکه]] به [[بیت المقدس]] آمده و در آنجا بین آن حضرت با [[دجال]] و ارتش آن [[جنگ]] می‌شود. [[دجال]] و ارتشش مفتضحانه شکست می‌خورند، به طوری که از اول تا آخر آنها به [[هلاکت]] می‌رسند و [[دنیا]] آباد می‌شود و [[حضرت مهدی]] {{ع}} [[عدالت]] و [[قسط]] را در [[جهان]] برپا می‌دارد. بنا به روایتی: آن حضرت {{ع}} [[دجال]] را در کناسه [[کوفه]] به دار می‌زند"<ref>اثبات الهداة، ج ۷، ص ۱۴۲؛ ۱۷۶.</ref>. [[خروج دجال]] در [[روایات]] [[اهل سنت|اهل تسنن]] و در [[تورات]] و [[انجیل]] نیز آمده، و اوصاف و ویژگی‌های او نیز در [[روایات]] ذکر شده است‌<ref>در این‌باره به بحار الانوار، ج ۵۲ ص ۱۹۴ و ۱۹۵ مراجعه شود.</ref>. به هرحال آن حضرت {{ع}} [[دجال]]- آن [[طاغوت]] حقه‌باز و پرتزویر- را نیز که به [[جنگ]] با او برمی‌خیزد، شکست می‌دهد. طبق بعضی از [[روایات]]، آن حضرت، [[حضرت عیسی]]{{ع}} را در کشتن [[دجال]] در سرزمین [[فلسطین]] کمک می‌کند<ref>المجالس السنیه، ج ۵ ص ۷۱۰.</ref>. آری [[پیامبر خاتم|رسول خدا]]{{صل}} به [[امام علی|علی]]{{ع}} فرمود: "بدان فرزندم ([[مهدی]]{{ع}}) از کسانی که به تو و [[شیعیان]] تو [[ستم]] کردند، در [[دنیا]] [[انتقام]] می‌گیرد، و [[خداوند]] در [[آخرت]] آنها را [[عذاب]] می‌نماید. [[سلمان]] پرسید: او کیست؟ [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: او نهمین فرزند [[امام حسین|حسین]]{{ع}} است که پس از [[غیبت]] طولانی [[ظاهر]] می‌شود و [[فرمان]] [[خدا]] را اعلام می‌کند و [[دین خدا]] را آشکار می‌سازد و از [[دشمنان]] [[خدا]] [[انتقام]] می‌گیرد و سراسر [[زمین]] را همان‌گونه که پر از [[ظلم‌]] و [[جور]] شده، پر از [[عدل‌]] و [[داد]] می‌نماید"<ref>اثبات الهداة، ج ۷، ص ۱۳۷؛ علائم بسیار دیگری نیز ذکر شده که برای رعایت اختصار از ذکر آنها صرف نظر شده به اثبات الهداة، ج ۷، ص ۳۸۳ تا ۴۳۱ مراجعه شود.</ref>»<ref>[[ محمد محمدی اشتهاردی|محمدی اشتهاردی، محمد]]، [[حضرت مهدی فروغ تابان ولایت (کتاب)|حضرت مهدی فروغ تابان ولایت]]، ص ۶۹-۷۰.</ref>.

}}

{{پاسخ پرسش  

| عنوان پاسخ‌دهنده = ۴. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛

:::::*از نکات شگفت‌آور و تأمل برانگیز در انبوه [[روایات]] [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنّی]] ارتباط بسیار شدیدی است که بین [[دجّال]] و [[یهود]] مطرح شده است. و در [[روایات]] آمده بیشتر [[پیروان]] [[دجال]]، یهودی هستند. <ref> ر. ک: کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۵۲۸، ح ۲؛ ابن ابی شیبه، المصنف، ج ۸، ص ۶۶۱.</ref> و دیگر اینکه- به ویژه در منابع [[اهل سنت]]- سخن از کشته شدن [[دجّال]] به دست [[حضرت عیسی]]{{ع}} است. <ref> تفسیر طبری، ج ۳، ص ۲۹۰، تفسیر ابن کثیر، ج ۱، ص ۵۷۹.</ref>»<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص ۲۲۶- ۲۲۹.</ref>.

}}

{{پاسخ پرسش  

| عنوان پاسخ‌دهنده = ۵. حجت الاسلام و المسلمین زهادت؛

::::#[[دجال]]، کنایه از [[کفر]] جهانی و سیطره [[فرهنگ]] مادی بر همه [[جهان]] باشد. [[استکبار]]، با ظاهری فریبنده و با [[قدرت]] مادی و صنعتی عظیمی که در [[اختیار]] دارد، سعی می‌کند [[مردم]] را [[فریب]] دهد و مرعوب [[قدرت]] و [[ظاهر]] فریبنده‌ی خود کند. بر این اساس، این که [[پیامبران]]، امت‌های خود را از [[فتنه]] [[دجال]] بیم داده‌اند؛ هیچ [[پیامبری]] [[مبعوث]] نشد، مگر آن که قومش را از فتنۀ [[دجال]] بر حذر داشت<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۹۷.</ref> به این معنا است که آنان را از افتادن به دام مادیت و ورطه [[حاکمیت]] [[طاغوت]] و [[استکبار]] جهانی برحذر داشته‌اند. در اوصاف [[دجال]] گفته شده "کوهی از طعام و شهری از [[آب]]، به همراه دارد". این، کنایه از امکانات عظیم و گسترده‌ای است که [[استکبار]] در [[اختیار]] دارد<ref>ر.ک: [[اسماعیل اسماعیلی|اسماعیلی، اسماعیل]]، [[بررسی نشانه‌های ظهور (مقاله)|بررسی نشانه‌های ظهور]]، [[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]، ص ۲۸۹؛ و دادگستر جهان، ص ۲۲۳.</ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید ۵ ج۲]]، ص۲۶۹، ۲۷۰.</ref>.

}}

{{پاسخ پرسش  

| عنوان پاسخ‌دهنده = ۶. حجت الاسلام و المسلمین رجالی تهرانی؛

::::::'''[[عقیده]] او:''' [[امام علی|امیر المؤمنین]] {{ع}} می‌‏فرماید: او با صدای بلندی فریاد می‌‏‏زند که بین [[مشرق]] و [[مغرب]]، صدایش را جنّ و انس و شیاطین می‌‏‏شنوند "به فرض صحّت [[روایت]]، ممکن است این [[عمل]] به وسیله رادیو و تلویزیون صورت بگیرد" و می‌‏‏گوید: ای [[دوستان]] من! به سوی من آیید. من هستم کسی که آفریده است، پس استوار ساخته و مقرّر کرده و [[هدایت]] نموده است. من [[پروردگار]] [[برتر]] شما هستم.<ref> مهدی موعود، ترجمه و نگارش علی دوانی، ص ۹۶۵.</ref>»<ref>[[علی رضا رجالی تهرانی|رجالی تهرانی، علی رضا]]، [[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص ۱۸۴ تا ۱۸۶.</ref>.

}}

{{پاسخ پرسش  

| عنوان پاسخ‌دهنده = ۷. حجت الاسلام و المسلمین علی‌زاده؛

::::::[[حدیث علوی]]<ref>ا[[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج ۴، ص ۵۲۵؛ الخرائج، ج ۳، صص ۱۱۳۵ - ۱۱۳۷؛ نوادر الاخبار، صص ۲۹۸ و ۲۹۹.</ref>: روزی [[امیرالمؤمنین]] [[خطبه]] می‌خواند، بعد از فارغ شدن از [[خطبه]] فرمود: {{متن حدیث|"سَلُونِي أَيُّهَا النَّاسُ قَبْلَ أَنْ تَفْقِدُونِي‏"}}. [[صعصعة بن صوحان]] قد راست کرده، پرسید که یا [[امیرالمؤمنین]]! کی [[دجال]] بیرون آید؟ آن حضرت فرمود: این علمی است که از [[اسرار]] مخفیه است و شاید رخصت اظهار آن نباشد و اما آن را [[نشانه‌ها]] و علامت‌هاست که همه به هم متصل است، فوت کردن و سهل دانستن [[نماز]] و برطرف شدن [[امانت]] و رواج یافتن و [[حلال]] دانستن [[دروغ]] و افترا و [[رشوه]] خوردن و..." سپس [[اصبغ بن نباته]] برخاست و گفت: یا [[امیرالمؤمنین]]! [[دجال]] کیست؟ فرمود: "[[دجال]] کسی است که تصدیق‌کننده او شقی است و تکذیب‌کننده او سعید. از اصفهان<ref>در حدیث دیگری از رسول خدا نقل شده که [[دجال]] از سجستان (سیستان) خروج خواهد کرد، ر.ک: ا[[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج ۱، صص ۲۵۱ و ۲۵۲؛ منتخب الانوار المضیئه، ص ۴۸؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۶۸ و ج ۵۲، ص ۲۷۶.</ref> بیرون آید، چشم راست ندارد و چشم چپش در پیشانی است مانند ستاره سرخ، لفظ [[کافر]] در زیر آن نقش، بر خری سرخ‌رنگ سوار، طی ارض به سرعت نماید، به هر چشمه که قدمش برسد آن چشمه بر [[زمین]] فرو رود و اکثر [[تابعان]] او از اولاد زنا باشند و [[اصحاب]] طیلسان و [[یهودیان]]. و آن [[ملعون]] با آن که طعام خورد و در بازارها گردد به آواز بلندی که همه جا رسد "أنا ربکم الأعلی" گوید. [[بقیة الله]] در حوالی [[شام]] بر عقبه‌ای که آن را "[[فیق]]" خوانند در ساعت سیم در [[روز جمعه]] او را به قتل آورد..."<ref>حدیقة الشیعه، ص ۹۹۷ - ۹۹۹.</ref>. <ref>[[مهدی علی‌زاده|علی‌زاده، مهدی]]، [[نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار (کتاب)|نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار (کتاب)]]، ص۴۱، ۴۲.</ref>.

}}

{{پاسخ پرسش  

| عنوان پاسخ‌دهنده = ۸. حجت الاسلام و المسلمین موسوی‌نسب؛

::::::۲. '''[[دجال نوعی]] و [[دجال سمبلیک|سمبلیک]]:''' علامه [[سید محمد صدر]] در این‌‌‌باره می‌فرمایند: مفهوم [[دجال]] سمبل پیچیده‌ترین و خطرناک‌ترین [[دشمن]] [[اسلام]] و خداست و این در واقع توصیف نمودن و جهان‌‌‌بینی ماتریالیستی غرب است‌‌‌<ref>مهدى علی‌زاده، نشانه‌هاى یار و چکامه انتظار، ص ۶۷، به نقل از موسوعه امام مهدى، سید محمد صدر.</ref>. و عدّه‌ای دیگر از بزرگان نیز [[دجال]] را نماد و سمبل می‌دانند و این نکته را نیز باید توجه داشت، جدا از اینکه [[روایات]] [[دجال]] قابل اعتماد هستند یا [[خیر]] و اینکه [[شیعه]] هم مانند [[اهل سنت]] مسأله [[دجال]] را قبول دارند یا نه و با چشم‌‌‌پوشی از اینکه [[دجال]] شخصی است یا نوعی یک نظریه دیگری نیز درباره [[دجال]] وجود دارد و آن اینکه [[دجال]] را بعضی جزء اشراط الساعة و [[علائم]] [[قیامت]] شمرده‌اند اگر این احتمال پذیرفته شود، پرونده بحث [[دجال]] در [[باب]] [[علائم ظهور]] بسته خواهد شد، خصوصا که بعضی [[روایات]] این برداشت را تأیید می‌نمایند از جمله روایتی از [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]] {{صل}} که ده نشانه قبل از وقوع [[قیامت]] را شمارش می‌فرمایند، از جمله [[خروج]] [[دجال]] که در منابع مختلف و معتبر این [[روایت]] [[نقل]] شده است<ref>شیخ حرّ عاملى، اثبات الهداة، ج ۷، ص ۴۰۵؛ مختصر بصائر الدرجات، ص ۲۰۲؛ الغیبة طوسى، ص ۴۲۶؛ خصال شیخ صدوق، ج ۲، ص ۴۳۱.</ref>»<ref>[[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ج۲، ص۴۵-۴۹.</ref>.

}}

{{پاسخ پرسش  

| عنوان پاسخ‌دهنده = ۹. حجت الاسلام و المسلمین رمضانیان؛

:::::بنابراین از [[احادیث]] استفاده می‌شود که [[دجال]] نام شخص معینی نیست و به هر [[دروغگو]] و گمراه‌ کننده‌ای اطلاق می‌شود. لذا: اصل قضیه [[دجال]] به طور اجمال، بعید نیست صحت داشته باشد لکن تعریفات و توصیفاتی که درباره‌اش شده مدرک قابل اعتمادی ندارد. پس برفرض این که اصل قضیه [[دجال]] صحت داشته باشد اما بدون تردید با افسانه‌هایی آمیخته شده و صورت حقیقی خود را از دست داده است. می‌توان چنین گفت: در [[آخرالزمان]] و نزدیک [[ظهور]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} شخصی پیدا خواهد شد که در [[دروغگویی]] و حقه‌بازی سرآمد اقرانش می‌باشد و در [[دروغگویی]] بر تمام دجال‌های گذشته [[برتری]] دارد، با ادعاهای پوچش گروهی را [[گمراه]] می‌کند. او چنین جلوه می‌دهد که: حیات و [[آب]] و نان [[مردم]] به دست اوست. [[مردم]] به طوری اغفال می‌شوند که گمان می‌کنند: آسمان و [[زمین]] در [[اختیار]] اوست. در [[دروغگویی]] کارش به جایی می‌رسد که کارهای خوب را بد و کارهای بد را خوب معرفی می‌کند. [[بهشت]] را [[جهنم]] و [[جهنم]] را [[بهشت]] جلوه می‌دهد. لکن [[کفر]] او بر هر بی‌سواد و باسواد واضح است. [[پیامبر خاتم|پیغمبر اکرم]]{{صل}} درباره [[دجال]] فرمودند: داخل [[مدینه]] و [[مکه]] نمی‌گردد<ref>الزام الناصب، ص ۷۴.</ref>»<ref>[[علی رضا رمضانیان|رمضانیان، علی رضا]]، [[شرایط و علائم حتمی ظهور (کتاب)|شرایط و علائم حتمی ظهور]]، ص ۶۲-۶۳.</ref>.

}}

{{پاسخ پرسش  

| عنوان پاسخ‌دهنده = ۱۰. حجت الاسلام و المسلمین کارگر؛

:::::*به نظر نگارنده، [[ظهور]] شخصی به نام [[دجال]] و دشمنی‏‌های شدید او با [[امام مهدی]] و فتنه‏‌های فراوان او، قرین صحت است و بر اساس [[روایات]] گروه‏‌های فراوانی "چون [[یهودیان]]، زنازادگان، شراب‏‌خواران، آوازه‏‌خوانان، افراد سفیه و..." از او [[حمایت]] خواهند و فرجام کار او نیز کشته شدن به دست [[امام مهدی]]{{ع}} است. [[امام صادق]]{{ع}}می‏‌فرماید: "[[قائم]] بعد از [[غیبت]] [[ظهور]] می‏‌کند و [[دجال]] را می‏‌کشد و [[زمین]] را از هرظلم و ستمی [[پاک]] می‏‌سازد"<ref>‏‌ معجم احادیث الامام مهدی( عج)، ج ۲، ص ۱۳۴.</ref>‏‌. البته در منابع [[اهل سنت]] آمده که [[دجال]] به دست [[حضرت عیسی|عیسی]]{{ع}} کشته می‏‌شود که منافاتی با این دیدگاه [[شیعه]] ندارد؛ زیرا [[حضرت عیسی|عیسی]]{{ع}}تابع [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} بوده و به [[دستور]] او [[دجال]] را می‏‌کشد»<ref>[[رحیم کارگر|کارگر، رحیم]]؛ [[مهدویت دوران ظهور (کتاب)|مهدویت دوران ظهور]]، ص ۲۶ - ۳۰.</ref>.

}}

{{پاسخ پرسش  

| عنوان پاسخ‌دهنده = ۱۱. حجت الاسلام و المسلمین اسماعیلی؛

::::#[[دجال]]، کنایه از [[کفر]] جهانی و سیطره [[فرهنگ]] مادی بر همه [[جهان]] است. [[استکبار]]، با ظاهری فریبنده، [[مردم]] را، به‌ویژه [[مسلمانان]] را می‌فریبد و با [[قدرت]] مادی و صنعتی و فنی عظیمی که در [[اختیار]] دارد، آنان را به شدت مرعوب خویش می‌سازد، به گونه‌ای که [[مسلمانان]] احساس خودباختگی می‌کنند. [[قدرت]] مادی [[استکبار]]، بیش از آنچه که هست در نظر آنان بزرگ جلوه می‌کند، تا آن‌جا که می‌پندارند [[آب]] و نان آنها به دست اوست»<ref>[[اسماعیل اسماعیلی|اسماعیلی، اسماعیل]]، [[بررسی نشانه‌های ظهور (مقاله)|بررسی نشانه‌های ظهور]]، [[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]، ص ۲۸۹-۲۹۶.</ref>.

}}

{{پاسخ پرسش  

| عنوان پاسخ‌دهنده = ۱۲. حجت الاسلام و المسلمین رحیمی؛

::::::« [[احادیث]] بسیاری درباره او هست. او مردی بد هیکل، بسیار زشت و جادوگری ماهر است و [[مردم]] را به وسیله سحر، دور خود جمع می‌کند. [[دجال]]، مروج [[فساد]] و [[هرج و مرج]] است. تمام آدم‌های فاسد و شیاطین از او راضی هستند. او ادعای خدایی می‌کند و افراد بسیاری را می‌کشد و سرانجام به دست [[حضرت مهدی]] {{ع}} کشته می‌شود. در بعضی از [[روایات]] آمده که اهل اصفهان است و از محله یهودی‌ها [[خروج]] می‌کند. بنابر بعضی از [[روایات]]، او از [[خراسان]] [[خروج]] می‌کند. [[اخبار]] در مورد [[دجال]] بسیار افسانه‌ای نادرست و مشوّش است و چندان مورد اعتماد نمی‌باشد و احتمال این که [[دجال]]، نمادی از یک فرد یا افراد شرور که [[جهان]] را به [[آتش]] می‌کشد، باشد نه یک فرد خاص، نیز وجود دارد<ref>معجم الملاحم، ج ۲، ص ۱۴۴ و ۲۸۱ و ۳۴۸.</ref>. گفته‌اند او با هفتاد هزار یهودی [[خروج]] می‌کند و با حضرت {{ع}} می‌جنگد و سرانجام کشته می‌شود»<ref>[[عباس رحیمی|رحیمی، عباس]]، [[امید فردا (کتاب)|امید فردا]]، ص۴۲.</ref>.

}}

{{پاسخ پرسش  

| عنوان پاسخ‌دهنده = ۱۳. آقای رضوانی (پژوهشگر حوزه علمیه قم)؛

:::::#از آنجا که [[حضرت مسیح]]{{ع}} با او به مقابله می‌پردازد به او نیز [[مسیح]] اطلاق شده است»<ref>موعودشناسی و پاسخ به شبهات: ص۵۲۳.</ref>.

}}

{{پاسخ پرسش  

| عنوان پاسخ‌دهنده = ۱۴. آقای باقری‌زاده اشعری؛

::::::آنچه مضمون مشترک همه [[احادیث]] است، صرفاً پیشگویی وقوع [[فتنه]] [[دجال]] در [[آخر الزمان]] است. در [[احادیث]] [[اهل سنت]]، به وفور، این [[فتنه]] از نشانه‌های [[قیامت]] دانسته شده است و مصادر [[شیعی]]، [[ظهور]] [[دجال]] را نشانه [[آخر الزمان]] دانسته‌اند<ref>با در نظر گرفتن نکاتی که مطرح شد، اظهار نظر قطعی درباره این که خروج [[دجال]] نشانه [[ظهور]] است، ممکن نیست و احادیث مربوط به این موضوع باید در مباحث مربوط به قیامت، بررسی دقیق گردند. گفتنی است که نمادین دانستن برخی نشانه‌های [[ظهور]] به سبب قابل درک و فهم نبودن آنها، به راحتی ممکن نیست؛ زیرا در این صورت، نقش و کارکرد این نشانه‌ها لغو می‌شود. مثلاً اگر قرار بود مرا از [[سفیانی]]، طرز تفکر اُمَوی و ابوسفیان و به معنای مقابله با [[اسلام]] باشد، می‌توانست از آن، تعبیرات دیگری هم بشود یا دست کم در حدیثی، ردپایی از رمزی بودن و نمادین بودن آن باشد و حال آن که چنین نیست. این دیدگاه، با اشکالات دیگری (مانند: حمل نشانه‌ها بر معنای رمزی خلاف ظاهر احادیث و ذهنیت عرفی مخاطبان، نبودن قرینه) نیز رو به روست.</ref><ref>ر.ک: [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی ج۷ (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ج ۷، ص ۴۵۶–۴۶۰.</ref>»<ref>[[محمد باقری‌زاده اشعری|باقری‌زاده اشعری، محمد]]، [[از امام مهدی بیشتر بدانیم (کتاب)|از امام مهدی بیشتر بدانیم]]، ص۸۷-۸۹.</ref>.

}}

{{پاسخ پرسش  

| عنوان پاسخ‌دهنده = ۱۵. نویسندگان کتاب «آفتاب مهر»؛

::::#[[دجال]]، کنایه از [[کفر]] جهانی و سیطره [[فرهنگ]] مادی بر همه [[جهان]] باشد. [[استکبار]]، با ظاهری فریبنده و با [[قدرت]] مادی و صنعتی و فنی عظیمی‌ که در [[اختیار]] دارد، سعی می‌کند [[مردم]] را [[فریب]] دهد و مرعوب [[قدرت]] و [[ظاهر]] فریبنده خود کند. بر این اساس، این که [[پیامبران]]، امت‌های خود را از [[فتنه]] [[دجال]] بیم داده‌اند.<ref>{{متن حدیث|" مَا بَعَثَ‏ اللَّهُ‏ نَبِيّاً إِلَّا وَ قَدْ أَنْذَرَ قَوْمَهُ‏ الدَّجَّالَ‏"}}؛ هیچ پیامبری مبعوث نشد، مگر آن که قومش را از فتنه [[دجال]] بر حذر داشت؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص۱۹۷</ref> به این معنا است که آنان را از افتادن به دام مادیت و ورطه [[حاکمیت]] [[طاغوت]] و [[استکبار]] جهانی برحذر داشته‌اند؛ پس احتمال می‌رود، منظور از [[دجال]] _ با آن شرایط و اوصافی که در این [[روایات]] برای او شمرده شده است _ همان [[استکبار]] جهانی باشد. در اوصاف [[دجال]] گفته شده: "کوهی از طعام و شهری از [[آب]]، همراه دارد". این، کنایه از امکانات عظیم و گسترده‌ای است که [[استکبار]] در [[اختیار]] دارد.<ref>برای آگاهی بیشتر ر.ک: چشم به راه مهدی، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی‌قم، جمعی از نویسندگان، ص ۲۸۹ و [[ابراهیم امینی|امینی، ابراهیم]]، [[دادگستر جهان (کتاب)|دادگستر جهان]].</ref>»<ref>[[آفتاب مهر ج۱ (کتاب)|آفتاب مهر]]، ج۱، ص ۲۱۴-۲۱۷.</ref>.

}}

{{پاسخ پرسش  

| عنوان پاسخ‌دهنده = ۱۶. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛

::::::در جمع‌بندی این دیدگاه‌ها می‌توان گفت با توجه به اینکه در [[روایات]] از [[دجال]]های متعدد سخن به میان آمده، هر شخص یا جریانی که موجب [[گمراهی]] [[مردم]] گردد، [[دجال]] شمرده می‌شود؛ اما در میان این [[دجال]] ان، شخص فریبنده و [[حیله‌گری]] است که سرآمد همه [[دجال]] ان و فتنه‌گران است و این [[دجال]] از نشانه‌های [[ظهور]] حضرت به شمار می‌آید»<ref>[[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]، ص ۱۸۵.</ref>.

}}

{{پاسخ پرسش  

| عنوان پاسخ‌دهنده = ۱۷. پژوهشگران مرکز فرهنگی تبلیغی آینده سازان؛