پرش به محتوا

آب در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

۴ بایت حذف‌شده ،  ‏۲۵ دسامبر ۲۰۲۱
جز
جایگزینی متن - 'اقبال' به 'اقبال'
جز (جایگزینی متن - 'قوم موسی' به 'قوم موسی')
جز (جایگزینی متن - 'اقبال' به 'اقبال')
خط ۱۰۹: خط ۱۰۹:


برخی از [[روایات]] [[تاریخی]] مرتبط با [[نزول آیه]] {{متن قرآن|إِذْ يُغَشِّيكُمُ النُّعَاسَ أَمَنَةً مِنْهُ وَيُنَزِّلُ عَلَيْكُمْ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً لِيُطَهِّرَكُمْ بِهِ وَيُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطَانِ وَلِيَرْبِطَ عَلَى قُلُوبِكُمْ وَيُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدَامَ}}<ref>«(یاد کن) آنگاه را که (خداوند) خوابی سبک را بر شما فرا می‌پوشاند تا از سوی او آرامشی (برای شما) باشد و از آسمان آبی فرو می‌باراند تا شما را بدان پاکیزه گرداند و پلیدی شیطان را از شما بزداید و دل‌هایتان را نیرومند  سازد و گام‌ها (یتان) را بدان استوار دارد» سوره انفال، آیه ۱۱.</ref> خبر می‌دهد که [[یاران پیامبر]] در [[جنگ بدر]] به دلیل جنابت و نیز قرار گرفتن در موقعیّت جنگیِ ضعیف‌تر و عدم دسترس به چاهای [[بدر]]، به وساوس [[شیطانی]] [[مبتلا]] شدند و [[خداوند]] با [[نزول]] [[باران]] برآنها، موجب [[تطهیر]] و [[آرامش]] دل‌های آنان شد<ref>ابن کثیر، ج۲، ص۳۰۴؛ مجمع البیان، ج۴، ص۸۰۸؛ کنز العرفان، ج۱، ص ۴۱.</ref>. درباره این نقش آب، بحث‌های دیگری نیز مطرح شده؛ از جمله اینکه آیا در بین مایعات، نقش پاک‌کنندگی منحصر به آب است؟ آیا پاک‌کنندگی ویژه آب [[آسمان]] است؟ آیا حدّی برای آب در پاک‌کنندگی وجود دارد؟ درباره این [[پرسش‌ها]] از سوی [[مفسّران]] و [[فقیهان]]، پاسخ‌هایی کم و بیش متفاوت ارائه شده است:
برخی از [[روایات]] [[تاریخی]] مرتبط با [[نزول آیه]] {{متن قرآن|إِذْ يُغَشِّيكُمُ النُّعَاسَ أَمَنَةً مِنْهُ وَيُنَزِّلُ عَلَيْكُمْ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً لِيُطَهِّرَكُمْ بِهِ وَيُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطَانِ وَلِيَرْبِطَ عَلَى قُلُوبِكُمْ وَيُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدَامَ}}<ref>«(یاد کن) آنگاه را که (خداوند) خوابی سبک را بر شما فرا می‌پوشاند تا از سوی او آرامشی (برای شما) باشد و از آسمان آبی فرو می‌باراند تا شما را بدان پاکیزه گرداند و پلیدی شیطان را از شما بزداید و دل‌هایتان را نیرومند  سازد و گام‌ها (یتان) را بدان استوار دارد» سوره انفال، آیه ۱۱.</ref> خبر می‌دهد که [[یاران پیامبر]] در [[جنگ بدر]] به دلیل جنابت و نیز قرار گرفتن در موقعیّت جنگیِ ضعیف‌تر و عدم دسترس به چاهای [[بدر]]، به وساوس [[شیطانی]] [[مبتلا]] شدند و [[خداوند]] با [[نزول]] [[باران]] برآنها، موجب [[تطهیر]] و [[آرامش]] دل‌های آنان شد<ref>ابن کثیر، ج۲، ص۳۰۴؛ مجمع البیان، ج۴، ص۸۰۸؛ کنز العرفان، ج۱، ص ۴۱.</ref>. درباره این نقش آب، بحث‌های دیگری نیز مطرح شده؛ از جمله اینکه آیا در بین مایعات، نقش پاک‌کنندگی منحصر به آب است؟ آیا پاک‌کنندگی ویژه آب [[آسمان]] است؟ آیا حدّی برای آب در پاک‌کنندگی وجود دارد؟ درباره این [[پرسش‌ها]] از سوی [[مفسّران]] و [[فقیهان]]، پاسخ‌هایی کم و بیش متفاوت ارائه شده است:
#گویا اشاره دو [[آیه]] {{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّيَاحَ بُشْرًا بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُورًا}}<ref>«و اوست که بادها را نویدبخشی پیشاپیش رحمت خویش  فرستاد و از آسمان، آبی پاک فرو فرستادیم» سوره فرقان، آیه ۴۸.</ref> و {{متن قرآن|إِذْ يُغَشِّيكُمُ النُّعَاسَ أَمَنَةً مِنْهُ وَيُنَزِّلُ عَلَيْكُمْ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً لِيُطَهِّرَكُمْ بِهِ وَيُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطَانِ وَلِيَرْبِطَ عَلَى قُلُوبِكُمْ وَيُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدَامَ}}<ref>«(یاد کن) آنگاه را که (خداوند) خوابی سبک را بر شما فرا می‌پوشاند تا از سوی او آرامشی (برای شما) باشد و از آسمان آبی فرو می‌باراند تا شما را بدان پاکیزه گرداند و پلیدی شیطان را از شما بزداید و دل‌هایتان را نیرومند  سازد و گام‌ها (یتان) را بدان استوار دارد» سوره انفال، آیه ۱۱.</ref> به آب آسمان برای برخی [[صحابه]] این توهم را پدید آورد که [[پاک]] کنندگی، ویژه آب آسمان است؛ ازاین رو افرادی چون [[عبدالله‌ بن‌ عمر]] و [[عبدالله‌ بن‌ عمرو]] با آب دریا [[وضو]] نمی‌گرفتند<ref>قرطبی، ج ۱۳، ص ۳۶.</ref>؛ امّا این برداشت از آیه، مورد [[اقبال]] هیچ یک از مفسّران و فقیهان قرار نگرفت؛ به ویژه با نقل این [[حدیث]] از [[پیامبر]] که درباره آب دریا فرمود: {{متن حدیث|هُوَ اَلطَّهُورُ مَاؤُهُ}}؛<ref>قرطبی، ج ۱۳، ص ۳۶.</ref> بنابراین، قید "آسمان" در این [[آیات]]، هیچ گونه دلالتی بر انحصار پاک کنندگی در آب باران ندارد<ref>التنقیح فی شرح عروه‌الوثقی، ج ۱، ص ۲۳.</ref>.
#گویا اشاره دو [[آیه]] {{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّيَاحَ بُشْرًا بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُورًا}}<ref>«و اوست که بادها را نویدبخشی پیشاپیش رحمت خویش  فرستاد و از آسمان، آبی پاک فرو فرستادیم» سوره فرقان، آیه ۴۸.</ref> و {{متن قرآن|إِذْ يُغَشِّيكُمُ النُّعَاسَ أَمَنَةً مِنْهُ وَيُنَزِّلُ عَلَيْكُمْ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً لِيُطَهِّرَكُمْ بِهِ وَيُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطَانِ وَلِيَرْبِطَ عَلَى قُلُوبِكُمْ وَيُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدَامَ}}<ref>«(یاد کن) آنگاه را که (خداوند) خوابی سبک را بر شما فرا می‌پوشاند تا از سوی او آرامشی (برای شما) باشد و از آسمان آبی فرو می‌باراند تا شما را بدان پاکیزه گرداند و پلیدی شیطان را از شما بزداید و دل‌هایتان را نیرومند  سازد و گام‌ها (یتان) را بدان استوار دارد» سوره انفال، آیه ۱۱.</ref> به آب آسمان برای برخی [[صحابه]] این توهم را پدید آورد که [[پاک]] کنندگی، ویژه آب آسمان است؛ ازاین رو افرادی چون [[عبدالله‌ بن‌ عمر]] و [[عبدالله‌ بن‌ عمرو]] با آب دریا [[وضو]] نمی‌گرفتند<ref>قرطبی، ج ۱۳، ص ۳۶.</ref>؛ امّا این برداشت از آیه، مورد اقبال هیچ یک از مفسّران و فقیهان قرار نگرفت؛ به ویژه با نقل این [[حدیث]] از [[پیامبر]] که درباره آب دریا فرمود: {{متن حدیث|هُوَ اَلطَّهُورُ مَاؤُهُ}}؛<ref>قرطبی، ج ۱۳، ص ۳۶.</ref> بنابراین، قید "آسمان" در این [[آیات]]، هیچ گونه دلالتی بر انحصار پاک کنندگی در آب باران ندارد<ref>التنقیح فی شرح عروه‌الوثقی، ج ۱، ص ۲۳.</ref>.
#بحث جدّی‌تر آن بود که آیا این نقش، ویژه آب است یا نه؟ بیش‌تر مفسّران و فقیهان، آن را به آب منحصر دانسته و برآنند که مایعاتِ دیگر، پاک کننده نیستند<ref>قرطبی، ج ۱۳، ص ۳۵؛ التفسیر الکبیر، ج ۲۴، ص ۹۸.</ref>. ابن عربی می‌گوید: اینکه خداوند آب را با [[وصف]] طهور آورده و بر [[مسلمانان]] منّت نهاده که آب را خود در دسترس [[بشر]] قرار داده، بر انحصار نقش مطهّریّت در آب دلالت می‌کند<ref>احکام‌القرآن، ابن‌العربی، ج ۳، ص ۱۴۲۱.</ref>. در مقابل، نظر غیر مشهوری است که مطلق مایعات را مطهِّر می‌داند<ref>فقه القرآن، راوندی، ج ۱، ص ۶۲.</ref>.
#بحث جدّی‌تر آن بود که آیا این نقش، ویژه آب است یا نه؟ بیش‌تر مفسّران و فقیهان، آن را به آب منحصر دانسته و برآنند که مایعاتِ دیگر، پاک کننده نیستند<ref>قرطبی، ج ۱۳، ص ۳۵؛ التفسیر الکبیر، ج ۲۴، ص ۹۸.</ref>. ابن عربی می‌گوید: اینکه خداوند آب را با [[وصف]] طهور آورده و بر [[مسلمانان]] منّت نهاده که آب را خود در دسترس [[بشر]] قرار داده، بر انحصار نقش مطهّریّت در آب دلالت می‌کند<ref>احکام‌القرآن، ابن‌العربی، ج ۳، ص ۱۴۲۱.</ref>. در مقابل، نظر غیر مشهوری است که مطلق مایعات را مطهِّر می‌داند<ref>فقه القرآن، راوندی، ج ۱، ص ۶۲.</ref>.
#اطلاق آب در دو آیه گذشته دلالت دارد بر اینکه تا وقتی به آن "آب" گفته می‌شود، مطهِّر اشیای دیگر است. [[مفسّران]] و [[فقیهان]] با استناد به [[سنّت پیامبر]]{{صل}} برآنند که هرگاه رنگ یا بو یا مزه آب بر اثر [[ملاقات]] با شی‌ء [[نجس]] تغییر کند، خود متنجّس شده، نقش پاک‌کنندگی‌اش را نیز از دست می‌دهد<ref>قرطبی، ج ۱۳، ص ۳۰؛ وسائل، ج ۱، ص ۱۳۷ ـ ۱۴۱.</ref>؛ البتّه درباره آب قلیل و کثیر و نحوه به کارگیری آب قلیل در پاک کردن اشیای متنجّس، دیدگاه‌های متفاوتی از سوی فقیهان بیان شده<ref>قرطبی، ج ۱۳، ص ۳۳ ـ ۳۵؛ التفسیر الکبیر، ج ۲۴، ص ۹۴.</ref> که تفصیل آن در کتاب‌های [[فقهی]] موجود است<ref>[[سید محمود دشتی|دشتی، سید محمود]]، [[آب - دشتی (مقاله)|مقاله «آب»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>.
#اطلاق آب در دو آیه گذشته دلالت دارد بر اینکه تا وقتی به آن "آب" گفته می‌شود، مطهِّر اشیای دیگر است. [[مفسّران]] و [[فقیهان]] با استناد به [[سنّت پیامبر]]{{صل}} برآنند که هرگاه رنگ یا بو یا مزه آب بر اثر [[ملاقات]] با شی‌ء [[نجس]] تغییر کند، خود متنجّس شده، نقش پاک‌کنندگی‌اش را نیز از دست می‌دهد<ref>قرطبی، ج ۱۳، ص ۳۰؛ وسائل، ج ۱، ص ۱۳۷ ـ ۱۴۱.</ref>؛ البتّه درباره آب قلیل و کثیر و نحوه به کارگیری آب قلیل در پاک کردن اشیای متنجّس، دیدگاه‌های متفاوتی از سوی فقیهان بیان شده<ref>قرطبی، ج ۱۳، ص ۳۳ ـ ۳۵؛ التفسیر الکبیر، ج ۲۴، ص ۹۴.</ref> که تفصیل آن در کتاب‌های [[فقهی]] موجود است<ref>[[سید محمود دشتی|دشتی، سید محمود]]، [[آب - دشتی (مقاله)|مقاله «آب»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>.
۲۱۸٬۲۲۶

ویرایش