دلیل قرآنی علم غیب امامان چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
[[پرونده:11135.jpg|بندانگشتی|right|100px|[[سید حسن مصطفوی]]]] | [[پرونده:11135.jpg|بندانگشتی|right|100px|[[سید حسن مصطفوی]]]] | ||
آیتالله '''[[سید حسن مصطفوی]]''' و حجت الاسلام و المسلمین '''[[احمد مروی]]''' در مقاله ''«[[دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم (مقاله)|دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم]]»'' در اینباره گفتهاند: | آیتالله '''[[سید حسن مصطفوی]]''' و حجت الاسلام و المسلمین '''[[احمد مروی]]''' در مقاله ''«[[دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم (مقاله)|دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم]]»'' در اینباره گفتهاند: | ||
::::::«مفاد آیات | ::::::«مفاد آیات درباره [[غیب]] در چند دسته سـزاوار تحقیـق و بررسـیانـد. پـارهای از آیـات، آگاهی بر غیب و راههای دستیابی به آن را مخصوص ذات الهی میدانند: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَعِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لاَ يَعْلَمُهَا إِلاَّ هُوَ}}﴾}} <ref> سوره انعام، آیه: ۵۹.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَلِلَّهِ غَيْبُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ}}﴾}} <ref> سوره نحل، آیه: ۷۷.</ref> {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|قُل لّا يَعْلَمُ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ الْغَيْبَ إِلاَّ اللَّهُ}}﴾}} <ref> سوره نمل، آیه: ۶۵.</ref>. صراحت آیـات در خصـوص انحصـار [[علم غیب|آگاهی بر غیب]] برای خداوند به گونهای است که برای اثبات علم غیب برای غیر خداوند باید دلیل اقامه کرد. در همین راستا آیاتی به صراحت [[علم غیب پیامبران]] را نفی میکند: | ||
::::::[[حضرت نوح]] میفرماید: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|لاَّ أَقُولُ لَكُمْ عِندِي خَزَائِنُ اللَّهِ وَلا أَعْلَمُ الْغَيْبَ}}﴾}} <ref> سوره انعام، آیه: ۵۰.</ref> [[پیامبر اکرم|حضرت رسول]] میفرماید: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|قُل لاَّ أَمْلِكُ لِنَفْسِي نَفْعًا وَلاَ ضَرًّا إِلاَّ مَا شَاء اللَّهُ وَلَوْ كُنتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ لاَسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْرِ وَمَا مَسَّنِيَ السُّوءُ}}﴾}} <ref> بگو چنانچه [[علم غیب]] میداشتم، خیر فزونتری به دست میآوردم و هرگز ناراحتی به من نمیرسید؛ سوره اعراف، آیه: ۱۸۸.</ref> و میفرماید: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|قُلْ ما كُنْتُ بِدْعاً مِنَ الرُّسُلِ وَ ما أَدْري ما يُفْعَلُ بي وَ لا بِكُمْ إِنْ أَتَّبِعُ إِلاَّ ما يُوحى إِلَيّ}}﴾}} <ref> من نخستین | ::::::[[حضرت نوح]] میفرماید: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|لاَّ أَقُولُ لَكُمْ عِندِي خَزَائِنُ اللَّهِ وَلا أَعْلَمُ الْغَيْبَ}}﴾}} <ref> سوره انعام، آیه: ۵۰.</ref> [[پیامبر اکرم|حضرت رسول]] میفرماید: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|قُل لاَّ أَمْلِكُ لِنَفْسِي نَفْعًا وَلاَ ضَرًّا إِلاَّ مَا شَاء اللَّهُ وَلَوْ كُنتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ لاَسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْرِ وَمَا مَسَّنِيَ السُّوءُ}}﴾}} <ref> بگو چنانچه [[علم غیب]] میداشتم، خیر فزونتری به دست میآوردم و هرگز ناراحتی به من نمیرسید؛ سوره اعراف، آیه: ۱۸۸.</ref> و میفرماید: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|قُلْ ما كُنْتُ بِدْعاً مِنَ الرُّسُلِ وَ ما أَدْري ما يُفْعَلُ بي وَ لا بِكُمْ إِنْ أَتَّبِعُ إِلاَّ ما يُوحى إِلَيّ}}﴾}} <ref> من نخستین فرستاده خدا نیستم، پیش از من پیـامبرانی بـه سوی مردم آمدهاند و نمیدانم که درباره من و شما چه حوادثی پیش خواهد آمد و تنها از وحی پیروی میکنم؛ سوره احقاف، آیه: ۹.</ref>. پارهای از آیات قرآن نه تنها اثبات [[علم غیب|آگاهی بر غیب]] برای [[پیامبران]] میکند، بلکـه آگـاهی از غیب را برای افراد دیگر نیز روا میداند {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُطْلِعَكُمْ عَلَى الْغَيْبِ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَجْتَبِي مِن رُّسُلِهِ مَن يَشَاء}}﴾}} <ref> سوره آل عمران، آیه: ۱۷۹.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|عَالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا * إِلاَّ مَنِ ارْتَضَى مِن رَّسُولٍ}}﴾}} <ref> سوره جن، آیه: ۲۶ و ۲۷.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|أَنِّي أَخْلُقُ لَكُم مِّنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ اللَّهِ وَ أُبْرِئُ الأَكْمَهَ وَالأَبْرَصَ وَأُحْيِي الْمَوْتَى}}﴾}} <ref> سوره آل عمران، آیه: ۴۹.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحيهِ إِلَيْكَ}}﴾}} <ref> سوره یوسف، آیه: ۱۰۲.</ref>. | ||
::::::چنانکه آیات گویاست، بعضی از آیات، [[علم غیب]] را مخصوص خداوند میدانند، و در بعضی دیگر از آیات، [[پیامبران]] داشتن علم غیب را از خود نفی میکنند. وجود چنـین آیاتی بستر این اشکال را فراهم آورده است که چگونه با این صراحت قرآنـی میتوان قائل به علم غیب برای [[پیامبر اکرم|پیامبر]] و [[امامان معصوم]] {{عم}} شد؟ برای پاسخ به این اشکال، نخست باید توجه داشت که | ::::::چنانکه آیات گویاست، بعضی از آیات، [[علم غیب]] را مخصوص خداوند میدانند، و در بعضی دیگر از آیات، [[پیامبران]] داشتن علم غیب را از خود نفی میکنند. وجود چنـین آیاتی بستر این اشکال را فراهم آورده است که چگونه با این صراحت قرآنـی میتوان قائل به علم غیب برای [[پیامبر اکرم|پیامبر]] و [[امامان معصوم]] {{عم}} شد؟ برای پاسخ به این اشکال، نخست باید توجه داشت که درباره علم غیب با سه دسته آیات روبرو هستیم: | ||
::::::#آیاتی که میگویند [[علم غیب]] منحصر به خداوند است؛ | ::::::#آیاتی که میگویند [[علم غیب]] منحصر به خداوند است؛ | ||
::::::#آیاتی که از زبان خود [[پیامبران]]، داشتن علم غیب را از آنان نفی میکند؛ | ::::::#آیاتی که از زبان خود [[پیامبران]]، داشتن علم غیب را از آنان نفی میکند؛ | ||
::::::#آیاتی که وجود علم غیب را برای برخی افراد اثبات میکند. | ::::::#آیاتی که وجود علم غیب را برای برخی افراد اثبات میکند. | ||
::::::بدون تردید، کلام [[وحی]] ناسازگاری با یکدیگر ندارند، از این رو، جمع میان آیات بـه این است که [[علم غیب ذاتی]] مخصوص ذات الهی است؛ لـیکن [[علـم غیـب اکتسـابی|علـم غیـب اکتسـابی و اعطایی]] را بعضی از کملین، بهویـژه [[پیـامبران]] و [[معصـومان]] پـاک داراینـد. اینـان بـه اذن خداوند، واجد [[علم غیب]] اند، و البته آگاهی بر غیـب مراتبـی دارد و هرکسـی بـه میـزان مرتبت وجودی و شایستگی که دارد از آن بهرهمند میشود. اما | ::::::بدون تردید، کلام [[وحی]] ناسازگاری با یکدیگر ندارند، از این رو، جمع میان آیات بـه این است که [[علم غیب ذاتی]] مخصوص ذات الهی است؛ لـیکن [[علـم غیـب اکتسـابی|علـم غیـب اکتسـابی و اعطایی]] را بعضی از کملین، بهویـژه [[پیـامبران]] و [[معصـومان]] پـاک داراینـد. اینـان بـه اذن خداوند، واجد [[علم غیب]] اند، و البته آگاهی بر غیـب مراتبـی دارد و هرکسـی بـه میـزان مرتبت وجودی و شایستگی که دارد از آن بهرهمند میشود. اما درباره استفاده علم غیب برای امامان از آیات قرآن از سه طریق میتوان بـر ایـن مقصود استدلال نمود: | ||
::::::#تمام آیاتی که [[علم غیب]] را برای [[پیامبر]] اثبات میکند، با توجه به اینکـه وصـایت، استمرار [[رسالت]] است و تمامی | ::::::#تمام آیاتی که [[علم غیب]] را برای [[پیامبر]] اثبات میکند، با توجه به اینکـه وصـایت، استمرار [[رسالت]] است و تمامی مسئولیتهای [[نبی]] به جز دریافـت [[وحـی]] اصـطلاحی بـر عهده [[امام]] است، [[امامان معصوم]] {{عم}} همچون پیامبر از علم غیب بهرهمندند؛ | ||
::::::#از آیاتی که علم غیب را برای افرادی غیر از پیامبر اثبات میکنند، برای [[علم غیب امام]] {{ع}} نیز میتوان بهره گرفت؛ | ::::::#از آیاتی که علم غیب را برای افرادی غیر از پیامبر اثبات میکنند، برای [[علم غیب امام]] {{ع}} نیز میتوان بهره گرفت؛ | ||
::::::#از کنارهم قراردادن آیاتی نظیر آنچه در سوره سجده، آیه ۲۴ آمده که {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَكَانُوا بِآيَاتِنَا يُوقِنُونَ}}﴾}} و آیـه ۷۵ سـوره انعـام کـه میفرماید: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|كَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ}}﴾}} میتوان بـر [[علـم غیـب امام]] استدلال نمود؛ زیرا از طرفی، خداوند [[ائمه]] را به صبر و یقین توصیف میکند و از طرفی انکشاف | ::::::#از کنارهم قراردادن آیاتی نظیر آنچه در سوره سجده، آیه ۲۴ آمده که {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَكَانُوا بِآيَاتِنَا يُوقِنُونَ}}﴾}} و آیـه ۷۵ سـوره انعـام کـه میفرماید: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|كَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ}}﴾}} میتوان بـر [[علـم غیـب امام]] استدلال نمود؛ زیرا از طرفی، خداوند [[ائمه]] را به صبر و یقین توصیف میکند و از طرفی انکشاف پرده [[غیب]] و رؤیت ملکوت آسمانها و زمـین را مقدمـه حصـول مقـام یقین قرار میدهد. در حقیقت، انکشاف پرده غیب و رؤیت، همان یقین است و یقـین و صبر دو ویژگیاند که [[امام]] به آنها توصیف شـده اسـت، بنـابراین [[علـم غیـب]] و رؤیـت ملکوت لازمه امام بودن است. در تأیید آنچه استدلال سوم گفته شد، میتوان به آیات سوره تکاثر رجوع کـرد کـه {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|كَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ * لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ}}﴾}} <ref> سوره تکاثر، آیه: ۵ و ۶.</ref> رؤیـت دوزخ و مشـاهده ملکـوت جهنم در گرو علم یقینی است و لازمه علم یقینی، کشف حجاب غیب است. از این رو، تمامی کسانی که دارای سعه وجودیاند و به طور خاص [[امامان معصـوم]] {{عم}} کـه در ایـن جهت سرآمد دیگران به شمار میآیند، کشف غطا و برداشتن پرده امری اجتنـابناپـذیر است، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|فَكَشَفْنَا عَنكَ غِطَاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ}}﴾}} <ref> سوره ق، آیه: ۲۲.</ref>. | ||
::::::پیش از این در بحث تقدم صفات امام اشاره شد که علم چون منشأ عصـمت اسـت تقدم بر عصمت دارد، بر همین اساس خداوند [[اهل بیت|اهل بیت پیامبر]] {{عم}} را جزء مطهـرون بـه شمار آورده است و میفرماید: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}}﴾}} <ref> سوره احزاب، آیه: ۳۳.</ref> اگر اهل بیت پیامبر {{عم}} معصوماند و علم، منشأ عصمت میباشد، امامان معصوم {{عم}} باید [[علم غیب|آگاهی بر غیب]] داشته باشند»<ref>[[دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم (مقاله)|دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم]]، ص۱۷-۱۹.</ref>. | |||
==پاسخهای دیگر== | ==پاسخهای دیگر== |