تربیت: تفاوت میان نسخه‌ها

==واژه‌شناسی لغوی==

* تربیت مصدر باب تفعیل از مادّه "ر ـ ب ـ ب" یا "ر ـ ب ـ و" و به معنای پروردن و پرورانیدن<ref>التحقیق، ج‌۳، ص‌۲۰، «رب»؛ ص‌۳۴، «ربو»؛ لغت نامه، ج‌۴، ص‌۵۷۷۶، «تربیت».</ref> و [[تهذیب]]<ref>لغت‌نامه، ج‌۴، ص‌۵۷۷۸، «تربیة».</ref> است. [[ابن‌ فارس]] معنای تربیت را به سه اصل بازمی‌گرداند:

# [[اصلاح]] کردن<ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/۷/۵۹.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۷، ص ۶۴۹]</ref>.

# [[همراهی]] کردن و  ملازم بودن با موضوع تربیت که منظور از آن [[مراقبت]] مداوم از متربّی است<ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/۷/۵۹.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۷، ص ۶۴۹]</ref>.

# [[پیوستگی]] [[مربّی]] و متربّی در فرایند تربیت<ref>مقاییس اللغه، ج‌۲، ص‌۳۸۱ ـ ۳۸۲، «ربو».</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/۷/۵۹.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۷، ص ۶۴۹]</ref>.

*از دیدگاه راغب و برخی واژه پژوهان معاصر، تربیت، ایجاد کردن تدریجی چیزی تا رسیدن آن به سر حدّ کمال است<ref>مفردات، ص‌۳۳۶؛ التحقیق، ج‌۴، ص‌۲۰، «ربّ».</ref> در تعریفی دیگر تربیت فراهم ساختن بستری برای [[برانگیختن]] و [[رشد]] استعدادهای نهفته در یک  موجود است، به نحوی که بتواند به شکلی مستمرّ او را در راه [[رسیدن به کمال]] وجودی [[یاری]] دهد<ref>شیوه‌های تعلیم، ص‌۲۸.</ref>. ترکیب عطفی "[[تعلیم و تربیت]]" در [[فارسی]] به "[[آموزش و پرورش]]" ترجمه شده است<ref>لغت نامه، ج‌۴، ص‌۵۹۷۲.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/۷/۵۹.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۷، ص ۶۴۹]</ref>.

*در تفاوت بین [[تعلیم و تربیت]] می‌توان گفت "تربیت" معنایی دامنه‌دار و گسترده دارد، در حالی که واژه "[[تعلیم]]" از نظر مدلول، جزئی از تربیت یا وسیله‌ای از وسایل آن است. تربیت یعنی [[برانگیختن]] و پرورش استعدادها و قوای گوناگون [[انسان]] که باید با کوشش خود متربّی نیز توأم گردد تا به منتهای کمال خود برسد. [[تعلیم]] با مفهوم محدود آن عبارت است از تلقین و ایصال و انتقال معلومات به اذهان [[شاگردان]]<ref>اسلام و تعلیم و تربیت، ص‌۱۵.</ref>، بر این اساس اگر تربیت به صورت مطلق و به [[تنهایی]] به کار رود مفهوم [[تعلیم]] را نیز در برمی‌گیرد؛ اما وقتی با [[تعلیم]] همراه گردد معنای آن محدود و متمایز می‌شود، به هر روی، عطف [[تعلیم و تربیت]] بر این نکته دلالت می‌کند که تحقّق هریک از این دو و سودمند بودن آن برای [[بشر]]، منوط به تحقّق دیگری است، از همین‌رو در حوزه معنایی [[علم]] در [[قرآن]]، از سویی [[حلم]] را دربرمی‌گیرد و از سوی دیگر با واژه‌هایی نظیر [[معرفت]]، [[فقه]]، [[حکمت]] و [[شعور]] مرتبط می‌شود<ref>Encyclopedia of lslam: llm.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/۷/۵۹.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۷، ص ۶۴۹]</ref>.

==[[تعلیم و تربیت]] یکی از [[فلسفه‌های بعثت]]==

<div style="background-color: rgb(۲۵۲, ۲۵۲, ۲۳۳); text-align:right; font-size: ۹۰%; font-weight: normal;">{{اصلی|فلسفه بعثت}}</div>

* [[تعلیم و تربیت]] پایه همه [[کمالات انسانی]] است؛ و هیچ [[انسانی]] بدون [[آگاهی]] و [[معرفت]] و [[تربیت]] صحیح به هیچ کمالی نمی‌رسد. البتّه برای رسیدن به هر نوع کمالی لازم است [[انسان]] علاوه بر [[شناخت]] توانایی‌های خود آنها را در جهت [[هدف]] خاص خویش قرار دهد و از هدر رفتن آنها جلوگیری کند. منظور از [[تربیت]]، هدفمند کردن توانایی‌های [[جسم]] و [[روح]] و متمرکز کردن در جهت و هدفی است که موجب کمال و [[سعادت انسان]] است. [[هدف از خلقت انسان]] [[عبادت]] و [[بندگی]] [[خداوند متعال]] است. پس باید [[تعلیم و تربیت]] او نیز دور این محور بچرخد. [[انسان]] باید بداند که دوری از آن موجب [[تباهی]] و تیره روزی اوست. و چون این امر اهمیّت فراوانی دارد و ممکن است [[انسان]] به خاطر عدم [[تعلیم و تربیت]] درست از راهِ [[بندگی]] و [[عبادت]] [[خداوند متعال]] [[منحرف]] گردد؛ [[خداوند متعال]] پیامبرانش را پی در پی به سوی بندگانش گسیل داشته تا آنان را از دشواریها و [[مشکلات]] این راه [[آگاه]] سازند، اسباب لازم برای رسیدن به اوج [[کمال انسانی]] را به او یاد آوری کنند و شیوه‌های [[تربیت]] و [[تزکیه نفس]] را به او بیاموزند. تا او با رام کردن نفس خویش و قرار دادن آن در مسیر [[هدف]] انسانی‌اش، به سوی آینده‌ای روشن در حرکت باشد. [[خدای تعالی]] می‌فرماید: {{متن قرآن|هُوَ الَّذِى بَعَثَ فىِ الْأُمِّيِّنَ رَسُولًا مِّنهُْمْ يَتْلُواْ عَلَيهِْمْ ءَايَاتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَ الحِْكْمَةَ وَ إِن كاَنُواْ مِن قَبْلُ لَفِى ضَلَالٍ مُّبِين}}<ref> اوست که در میان نانویسندگان (عرب)، پیامبری از خود آنان برانگیخت که بر ایشان آیاتش را می‌خواند و آنها را پاکیزه می‌گرداند و به آنان کتاب (قرآن) و فرزانگی می‌آموزد و به راستی پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند؛ سوره جمعه، آیه:۲.</ref>، {{متن قرآن|رَبَّنَا وَ ابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولًا مِّنهُْمْ يَتْلُواْ عَلَيهِْمْ ءَايَاتِكَ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَ الحِْكْمَةَ وَ يُزَكِّيهِمْ  إِنَّكَ أَنتَ الْعَزِيزُ الحَْكِيمُ}}<ref> پروردگارا! و در میان آنان از خودشان پیامبری را که آیه‌هایت را برای آنها می‌خواند و به آنان کتاب (آسمانی) و فرزانگی می‌آموزد و به آنها پاکیزگی می‌بخشد، برانگیز! بی‌گمان تویی که پیروزمند فرزانه‌ای؛ سوره بقره، آیه:۱۲۹.</ref> هرچند این [[آیات]] درباره [[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}} نازل شده اما روشن است این امر اختصاص به ایشان ندارد و در مورد همه [[پیامبران]] و [[رسولان الهی]] صادق است. و شکّی نیست که یکی از [[وظایف]] مهمّ همه آنها [[تعلیم و تربیت]] بوده است<ref>[[محمد بیابانی اسکوئی]]، [[نبوت (کتاب)|نبوت]]، ص۱۰۷.</ref>.

تربیت، فنّ تشکیل [[عادت]] است<ref>تعلیم و تربیت در اسلام، ص۷۸.</ref>. در [[حقیقت]] تربیت عبارت است از پرورش دادن، یعنی استعدادهای درونی‌ای را که بالقوّه در یک شیء موجود است به فعلیت درآوردن و پروردن، و لهذا تربیت فقط در مورد جاندارها یعنی گیاه و حیوان و انسان صادق است<ref>تعلیم و تربیت در اسلام، ص۵۶.</ref>. تربیت صرفاً عبارت از پرورش است. نه، ساختن [[انسان‌ها]]، صحیح نیست. قسمت اعظم تربیت، ساختن انسان‌ها به طور دلخواه است<ref>تعلیم و تربیت در اسلام، ص۸۰.</ref>.

==[[تربیت]] از نظر علمای قدیم==

از نظر علمای قدیم [[آدم]] تربیت شده [[آدمی]] بود که آنچه که [[فضیلت]] نامیده می‌شود، در او به صورت [[خوی]] و [[ملکه]] درآمده باشد. و مادامی که یک فضیلت به صورت ملکه در نیامده باشد یا به [[طبیعت]] ثانوی [[انسان]] بدل نشده باشد “حال” است نه فضیلت، زیرا امری زایل شدنی است؛ باید ملکه شود تا زوالش مشکل باشد<ref>تعلیم و تربیت در اسلام، ص۷۷.</ref><ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۲۳۶.</ref>