آیا جمله و عرجت بروحه مخالف با معراج جسمانی است؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

==عبارت‌های دیگری از این پرسش==

*برخی می‌گویند: جمله {{عربی|وَ عَرَجْتَ بِرُوحِهِ إِلى سَمائِکَ}} که در دعای ندبه آمده مخالف با اجماع و آیات و روایاتی است که دلالت بر معراج جسمانی دارد، لذا از این جهت درصدد برآمده‌اند تا در انتساب این دعا به امام خدشه وارد کنند.

==پاسخ جامع اجمالی==

*جملۀ "عَرَجتَ بروحه" یکی از جملات [[دعای ندبه]] است که به دو صورت بیان شده است: "عرجت بروحه" و "عرجت به"، منتها با بررسی‌های صورت گرفته مشخص شده است {{متن حدیث|وَ عَرَجْتَ بِهِ إِلَی سَمَائِکَ}} صحیح است<ref>ر.ک: [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف‌الله]]، [[ فروغ ولایت در دعای ندبه (کتاب)|فروغ ولایت در دعای ندبه]]، [[سلسله مباحث امامت و مهدویت ج۱ (کتاب)|سلسله مباحث امامت و مهدویت]]، ج۱، ص۳۹۹-۴۰۰</ref>، لذا دلالت بر [[معراج]] [[روحانی]] ندارد<ref>ر.ک: [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۴۹۷.</ref>؛ مواردی که دلالت بر این مطلب دارند عبارت‌اند از:

# [[محدّث نوری]] در کتاب "تحیّة الزائر"<ref>تحیّة الزائر، ص ۲۶۰.</ref> می‌گوید: "در کتاب [[مزار]] [[محمّد]] بن المشهدی و کتاب [[مزار]] قدیم که تألیف هر دو مدّت‌ها قبل از تألیف "مصباح الزائر" بوده عبارت [[دعا]] چنین است: "وَ عَرَجْتَ بِهِ إِلَی سَمَائِکَ" و در بعضی از نُسخ مصباح الزائر نیز چنین بود، اما در جمله‌ای از [[نسخ]] مصباح، این فقره چنین است: {{متن حدیث|وَ عَرَجْتَ بِرُوحِهِ إِلَی سَمَائِکَ}} و نسخۀ مصباح [[مجلسی]] نیز از این [[نسخ]] بوده؛ لذا معلوم می‌‌شود در نسخه‌های مصباح برخی از ناسخین که [[مبتلا]] به امراض قلبی و [[عقاید]] [[فاسد]] بوده‌اند، تحریفی صورت گرفته است<ref>ر.ک: [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف‌الله]]، [[ فروغ ولایت در دعای ندبه (کتاب)|فروغ ولایت در دعای ندبه]]، [[سلسله مباحث امامت و مهدویت ج۱ (کتاب)|سلسله مباحث امامت و مهدویت]]، ج۱، ص۳۹۹-۴۰۰؛ [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۴۹۷.</ref>.

#مرحوم حاج [[شیخ]] [[عباس]] [[محدث]] [[قمی]] نیز در "هدیة الزائر"<ref>هدیة الزائر، ص ۵۰۶ ـ ۵۰۷.</ref> عبارت استاد خود، [[محدث نوری]] را شرح داده و تأیید کرده است.

#در نسخۀ خطّی قدیمی نفیسی از [[مزار]] [[کبیر]] [[محمّد]] بن المشهدی، جملۀ {{متن حدیث|وَ عَرَجْتَ بِهِ إِلَی سَمَائِکَ}} ضبط شده است.

#جملۀ {{متن حدیث|وَ أَوْطَأْتَهُ مَشَارِقَکَ وَ مَغَارِبَکَ وَ سَخَّرْتَ لَهُ الْبُراقَ}} نیز [[شاهد]] و مؤید این است که نسخۀ "وَ عَرَجْتَ بِهِ" صحیح است؛ زیرا "أَوْطَأَتَ" ظاهر در جسمانی بودن است، چنانکه {{متن حدیث|وَ سَخَّرْتَ لَهُ الْبُراقَ}} نیز همین معنی را تأیید می‌‌کند؛ چون عروج روحی احتیاج به مرکب ندارد.

#بر فرض صحّت نسخۀ {{متن حدیث|وَ عَرَجْتَ بِرُوحِهِ}} مراد عروج روحی تنها نیست؛ زیرا در زبان [[عرب]] و [[عجم]]، استعمال لفظ موضوع برای جزء در کلّ بسیار متداول است؛ مانند استعمال لفظ رقبه در [[انسان]] و شاید به همین معنا باشد: {{عربی|رُوحِی لَکَ الفِداءُ}} و {{عربی|جِئْتُکَ بِرُوحِی}}؛ در [[فارسی]] نیز استعمال در [[جان]] می‌‌شود و گاهی خصوص [[بدن]]، [[اراده]] می‌‌شود<ref>ر.ک: [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف‌الله]]، [[ فروغ ولایت در دعای ندبه (کتاب)|فروغ ولایت در دعای ندبه]]، [[سلسله مباحث امامت و مهدویت ج۱ (کتاب)|سلسله مباحث امامت و مهدویت]]، ج۱، ص۳۹۹-۴۰۰؛ [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۴۹۷.</ref>.

*نتیجه اینکه در دو متن از سه کتاب "[[مزار]] [[کبیر]]" تألیف [[محمد بن جعفر المشهدی]]، "[[مزار]] قدیم" و "مصباح الزائر" تألیف [[سید بن طاووس]]" که [[سند دعای ندبه]] از آنها [[نقل]] شده، کلمۀ "بِرُوحِهِ" ندارد و "بِهِ" است و در متن سوم نیز دو نسخۀ مختلف وجود دارد، منتها چون در نسخۀ "مصباح الزائر" که نزد مرحوم علامۀ [[مجلسی]] وجود داشته کلمۀ "بِرُوحِهِ" بوده و کتب دعای امروز غالباً از آن گرفته شده است، این بحث را برانگیخته است در حالی که در متون متعدد قدیم تر از آن اثری از کلمۀ "بِرُوحِهِ" نیست و بنا به گفتۀ مرحوم [[صاحب]] مستدرک حاجی نوری در کتاب "تحیة الزائر" در بعضی از نسخه‌های کتاب مصباح الزائر "عَرَجْتَ بِهِ" است؛ به هر حال در متن اصلی و صحیح تر [[دعا]] کلمۀ "بِرُوحِهِ" ندارد<ref>ر.ک: جمعی از محققین درس‌هایی از مکتب اسلام، [[اسناد دعای ندبه (مقاله)|اسناد دعای ندبه]]، ص۵۴۶.</ref>

#علاوه بر وجه پنجم، بر فرض صحّت نسخه {{متن حدیث|وَ عَرَجْتَ بِرُوحِهِ}}، می‌‌گوییم: این فقره صراحت ندارد که [[معراج]] فقط با [[روح]] بوده است؛ زیرا در زبان [[عرب]] و [[عجم]]، استعمال لفظ موضوع برای جزء در کلّ بسیار متداول است؛ مانند استعمال لفظ رقبه در [[انسان]]. و شاید به همین معنا باشد: {{متن حدیث|رُوحِي لَكَ الفِداءُ}} و {{متن حدیث|جِئْتُكَ بِرُوحِي}}. در [[فارسی]] نیز استعمال در [[جان]] می‌‌شود و از آن، اعم از [[جان]] و [[بدن]]؛ بلکه گاهی خصوص [[بدن]]، [[اراده]] می‌‌شود»<ref>[[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف‌الله]]، [[ فروغ ولایت در دعای ندبه (کتاب)|فروغ ولایت در دعای ندبه]]، [[سلسله مباحث امامت و مهدویت ج۱ (کتاب)|سلسله مباحث امامت و مهدویت]]، ج۱، ص۳۹۹-۴۰۰.</ref>.

[[رده:پرسش‌]]