مسروق بن اجدع بن مالک همدانی در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها

مسروق<ref>در وجه تسمیه وی گفته‌اند: در کوچکی او را دزدیدند، سپس او را پیدا کردند و به این نام نامیدند (خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۲۳۲).</ref> بن اجدع از [[مفسران]] [[تابعی]]، [[ابو عایشه مسروق بن اجدع بن مالک]]، از اهالی [[کوفه]] و از قبیلۀ [[همدان]] است<ref>در کتاب‌های اهل تسنن از او با القاب "همدانی" و "کوفی" یاد کرده‌اند (ر.ک: ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۱۰، ص۱۰۰؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۲۳۲) از مرّه نقل شده که در قبیله همدان شخصی مانند مسروق به دنیا نیامده است (ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۱۴۱).</ref>. گفته‌اند وی در سن ۶۳ سالگی در سال ۶۳ ه‍‌. ق [[وفات]] کرده است<ref>ذهبی گفته است: سال ۶۳ فوت کرده و بیش از یک نفر، تاریخ آن را در آن سال دانسته‌اند؛ [اما] به باور ابو نعیم، در سال ۶۲ مرده است و هارون بن حاتم از فضل بن عمرو نقل کرده که مسروق ۶۳ سال داشت که از دنیا رفت (ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۱۰، ص۱۰۱؛ همچنین ر.ک: خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۲۳۵). ابن اثیر نیز وفات او را در سال ۶۲ ذکر کرده است (ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۱۱۰).</ref> و در نتیجه، [[تولد]] وی در [[سال اول هجری]] بوده و ده سال از [[حیات رسول خدا]]{{صل}} را [[درک]] کرده است، ولی از اینکه روایتی از آن [[حضرت]] نقل نکرده، معلوم می‌شود با آن حضرت [[مصاحبت]] و [[دیدار]] نداشته و ازاین‌رو، او را از [[صحابه]] به شمار نیاورده‌اند. وی از [[امام علی]]{{ع}}، [[عبد الله بن مسعود]] و [[جماعت]] دیگری از صحابه [[روایت]] کرده<ref>ر.ک: ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ج۱۰، ص۱۰۰؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۱۳۹.</ref> و از برخی [[روایات]] استفاده می‌شود که وی از [[اصحاب]] [[ابن مسعود]] و از [[شاگردان]] ممتاز وی بوده است<ref>ر.ک: خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۲۳۳-۲۳۴؛ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۱۰، ص۱۰۰-۱۰۱.</ref>؛بنابراین، در تابعی بودن وی تردیدی نیست و جمعی از رجال‌شناسان [[اهل تسنن]] نیز با عنوان [[تابعی]] از او یاد کرده‌اند<ref>{{عربی|قال العجلی: کوفی تابعی ثقة}} (ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۱۰، ص۱۰۱؛ حلّاق، رجال التفسیر الطبری، ص۵۲۱، رقم ۲۴۸۰).</ref>.

[[سیوطی]] و [[داوودی]] هیچ‌کدام او را در طبقات المفسرین ذکر نکرده‌اند؛ اما در [[تفاسیر شیعه]] و [[سنّی]] آرا و [[روایات تفسیری]] از وی نقل شده<ref>ر.ک: طبرسی، مجمع البیان (ط‍، مؤسسه اعلمی بیروت)، ج۱، ص۱۳۰، ج۲، ص۹۴، ۳۱۱ و ج۳، ص۱۹۷ و ج۶، ص۴۱۴ و ج۸، ص۱۲۲، ۲۴۲ و ج۹، ص۱۴۰، ۲۹۱، ۳۵۴ و ۴۵۱ و ج۱۰، ص۵۸، ۲۵۲، ۲۹۸؛ طبری، جامع البیان (ط‍، دارالفکر بیروت) ج۱، ص۲۴۶ و ج۴، ص۲۲۷، ۲۲۸، ۲۳۰، ۲۵۶ و ج۵، ص۵۲، ۵۳، ۲۲۵ و ۲۹۱.</ref> و برخی [[روایات]] گویای آن است که در درس [[تفسیر]] [[ابن مسعود]] حاضر می‌شده و [[تفسیر قرآن]] را از او آموخته و به رتبۀ [[علمی]] والایی دست یافته است. [[طبری]] از وی [[روایت]] کرده که گفته است: [[عبدالله بن مسعود]] سوره‌ای از [[قرآن]] را بر ما قرائت می‌کرد؛ سپس درباره آن برای ما سخن می‌گفت و در طول [[روز]] آن را تفسیر می‌کرد»<ref>طبری، جامع البیان، ج۱، ص۵۷.</ref>. از [[شعبی]] نقل شده من کسی را که بیش از وی طالب [[علم]] باشد، ندیده‌ام<ref>ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ج۱۰، ص۱۰۰.</ref>. از [[علی بن مدینی]] نقل شده که از [[اصحاب]] عبد الله [بن مسعود] کسی را بر او مقدم نمی‌دارم<ref>ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ج۱۰، ص۱۰۰-۱۰۱.</ref>. از [[سفیان بن عینیه]] نقل کرده‌اند که [[مسروق]] بعد از [[وفات]] [[علقمه]] باقی بود و هیچکس بر او [[برتری]] داده نمی‌شد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۱۴۵.</ref>؛ازاین‌رو، [[ذهبی]] او را به [[امام]] در تفسیر و عالم [[آگاه]] به معانی [[کتاب خدا]] توصیف کرده<ref>ذهبی، التفسیر و المفسرون،ج ۱، ص۱۲۰.</ref> و آقای [[محمد هادی معرفت]] او را از [[مفسران]] تابعی به شمار آورده است<ref>ر.ک: معرفت، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، ص۳۹۱-۴۰۳.</ref>.