پرش به محتوا

عبادت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
خط ۶۴: خط ۶۴:


قابل ذکر است که خداوند متعال [[راز آفرینش]] هستی را دو چیز معرّفی کرد: عبادت [[جن]] و انس که پیش‌تر اشاره رفت و [[معرفت]] [[انسان]] به [[قدرت]] و [[علم خداوند]]. بر همین اساس می‌فرماید: «[[خداوند]] کسی است که [[هفت آسمان]] را آفرید و [[زمین]] را نیز مانند آن، [[فرمان]] او در میان آنها نازل می‌شود تا بدانید که [[خدا]] بر هر چیز تواناست و مسلماً [[علم]] او به همه چیز احاطه دارد»<ref>{{متن قرآن|اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَمِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ وَأَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحَاطَ بِكُلِّ شَيْءٍ عِلْمًا}} «خداوند است که هفت آسمان را و از زمین همانند آنها را آفریده است. فرمان (وی) میان آنها فرود می‌آید تا بدانید که خداوند بر هر کاری تواناست و اینکه دانش خداوند فراگیر همه چیز است» سوره طلاق، آیه ۱۲.</ref>. این دو [[آیه]]، نشان می‌دهند که [[هدف از آفرینش]] ([[جن]] و انس) [[شناخت]] [[خداوند متعال]] در مرحله اول و [[عبادت]] خداوند متعال در مرحله ثانی است؛ بنابراین سالک باید خداوند متعال را بشناسد و بداند چگونه و چه کسی را می‌پرسند<ref>جوادی آملی، تسنیم، ج۱۶، ص۶۲۲.</ref> از همین روی کلمه عبادت در آیه {{متن قرآن|مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ}} به [[معرفت]] [[تفسیر]] شده است<ref>{{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ ذِكْرُهُ مَا خَلَقَ الْعِبَادَ إِلَّا لِيَعْرِفُوهُ فَإِذَا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ}} خدا بندگان خودش را خلق نکرد، جز برای اینکه او را بشناسند؛ وقتی که او را شناختند، عبادتش خواهند کرد. نورالثقلین، ج۵، ص۱۳۲.</ref>. [[امام حسین]]{{ع}} می‌فرماید: «ای [[مردم]]، به [[درستی]] که [[خداوند]]، [[بندگان]] را جز برای شناخت خود نیافریده است و هنگامی که او را شناختند عبادتش می‌کنند و زمانی که او را عبادت کردند از [[پرستش]] غیر او [[بی‌نیاز]] می‌گردند»<ref>{{متن حدیث|أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ ذِكْرُهُ مَا خَلَقَ الْعِبَادَ إِلَّا لِيَعْرِفُوهُ فَإِذَا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ فَإِذَا عَبَدُوهُ اسْتَغْنَوْا بِعِبَادَتِهِ عَنْ عِبَادَةِ مَا سِوَاهُ}}. صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۹، باب ۹، ح۱.</ref>. بنابراین، غرض نهایی از [[خلقت]] همان [[حقیقت]] عبادت است، یعنی این است که [[بنده]] از خود و از هر چیز دیگر [[بریده]]، به یاد [[پروردگار]] خود باشد، و او را ذکر گوید<ref>امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۳۵.</ref>. همچنین [[قرآن کریم]] گستره عبادت برای [[انسان]] را در همه زمان‌ها و مکان‌ها ثابت می‌کند و بر این [[اندیشه]] [[استوار]] است که انسان تا انسان است نیازمند عبادت است و می‌فرماید: {{متن قرآن|وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ}}<ref>«و پروردگارت را پرستش کن تا مرگ تو فرا رسد» سوره حجر، آیه ۹۹.</ref> [[یقین]] در [[آیه]] به [[مرگ]] [[تفسیر]] شده و تا زمانی که [[موت]] کلی و فنای مطلق دست نداده [[حقّ]] [[عابد]] است که [[عبادت]] کرده و [[خدا]] را [[پرستش]] کند<ref>امام خمینی، سر الصلادة، ص۸۳.</ref>.<ref>[[قاسم بابایی|بابایی، قاسم]]، [[نظام عبادی اسلام - بابایی (مقاله)| مقاله «نظام عبادی اسلام»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۴۲۰.</ref>
قابل ذکر است که خداوند متعال [[راز آفرینش]] هستی را دو چیز معرّفی کرد: عبادت [[جن]] و انس که پیش‌تر اشاره رفت و [[معرفت]] [[انسان]] به [[قدرت]] و [[علم خداوند]]. بر همین اساس می‌فرماید: «[[خداوند]] کسی است که [[هفت آسمان]] را آفرید و [[زمین]] را نیز مانند آن، [[فرمان]] او در میان آنها نازل می‌شود تا بدانید که [[خدا]] بر هر چیز تواناست و مسلماً [[علم]] او به همه چیز احاطه دارد»<ref>{{متن قرآن|اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَمِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ وَأَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحَاطَ بِكُلِّ شَيْءٍ عِلْمًا}} «خداوند است که هفت آسمان را و از زمین همانند آنها را آفریده است. فرمان (وی) میان آنها فرود می‌آید تا بدانید که خداوند بر هر کاری تواناست و اینکه دانش خداوند فراگیر همه چیز است» سوره طلاق، آیه ۱۲.</ref>. این دو [[آیه]]، نشان می‌دهند که [[هدف از آفرینش]] ([[جن]] و انس) [[شناخت]] [[خداوند متعال]] در مرحله اول و [[عبادت]] خداوند متعال در مرحله ثانی است؛ بنابراین سالک باید خداوند متعال را بشناسد و بداند چگونه و چه کسی را می‌پرسند<ref>جوادی آملی، تسنیم، ج۱۶، ص۶۲۲.</ref> از همین روی کلمه عبادت در آیه {{متن قرآن|مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ}} به [[معرفت]] [[تفسیر]] شده است<ref>{{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ ذِكْرُهُ مَا خَلَقَ الْعِبَادَ إِلَّا لِيَعْرِفُوهُ فَإِذَا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ}} خدا بندگان خودش را خلق نکرد، جز برای اینکه او را بشناسند؛ وقتی که او را شناختند، عبادتش خواهند کرد. نورالثقلین، ج۵، ص۱۳۲.</ref>. [[امام حسین]]{{ع}} می‌فرماید: «ای [[مردم]]، به [[درستی]] که [[خداوند]]، [[بندگان]] را جز برای شناخت خود نیافریده است و هنگامی که او را شناختند عبادتش می‌کنند و زمانی که او را عبادت کردند از [[پرستش]] غیر او [[بی‌نیاز]] می‌گردند»<ref>{{متن حدیث|أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ ذِكْرُهُ مَا خَلَقَ الْعِبَادَ إِلَّا لِيَعْرِفُوهُ فَإِذَا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ فَإِذَا عَبَدُوهُ اسْتَغْنَوْا بِعِبَادَتِهِ عَنْ عِبَادَةِ مَا سِوَاهُ}}. صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۹، باب ۹، ح۱.</ref>. بنابراین، غرض نهایی از [[خلقت]] همان [[حقیقت]] عبادت است، یعنی این است که [[بنده]] از خود و از هر چیز دیگر [[بریده]]، به یاد [[پروردگار]] خود باشد، و او را ذکر گوید<ref>امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۳۵.</ref>. همچنین [[قرآن کریم]] گستره عبادت برای [[انسان]] را در همه زمان‌ها و مکان‌ها ثابت می‌کند و بر این [[اندیشه]] [[استوار]] است که انسان تا انسان است نیازمند عبادت است و می‌فرماید: {{متن قرآن|وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ}}<ref>«و پروردگارت را پرستش کن تا مرگ تو فرا رسد» سوره حجر، آیه ۹۹.</ref> [[یقین]] در [[آیه]] به [[مرگ]] [[تفسیر]] شده و تا زمانی که [[موت]] کلی و فنای مطلق دست نداده [[حقّ]] [[عابد]] است که [[عبادت]] کرده و [[خدا]] را [[پرستش]] کند<ref>امام خمینی، سر الصلادة، ص۸۳.</ref>.<ref>[[قاسم بابایی|بابایی، قاسم]]، [[نظام عبادی اسلام - بابایی (مقاله)| مقاله «نظام عبادی اسلام»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۴۲۰.</ref>
==ساختار [[نظام عبادی]]==
بزرگان [[دین]] در مبحث ساختار نظام عبادی به تبیین [[اقسام عبادت]] ([[عبادات]] [[واجب]] و [[مستحب]]) و دسته‌بندی عبادات، مثل تقسیم [[عبادت]] به [[تکوینی]] و [[تشریعی]] و به بیان مراتب عبادت پرداخته‌اند که در این بخش بدان خواهیم پرداخت.
===تقسیم عبادت به واجب و مستحب===
یکی از تقسیمات در عبادت تقسیم آن به واجب و مستحب است. عبادت واجب عبادتی است که انجام آن لازم و ترک آن [[عذاب]] دارد و به عبارتی دیگر هرگاه عمل به گونه‌ای باشد که انجام آن لازم و [[سرپیچی]] از آن جایز نباشد؛ این گونه از عبادت را عبادات واجب می‌نامند<ref>امام خمینی، جواهر الاصول، ج۳، ص۲۸۴: {{عربی|يكون للشي‌ء اقتضاء للإتيان لزوماً، فيكون واجباً}}.</ref> و عبادات مستحب به عباداتی گفته می‌شود که انجامش مطلوب و [[ثواب]] داشته و ترک آن عذاب ندارد و به بیانی دیگر عبادت مستحبی گونه‌ای از عبادت است که الزامی در انجام آن وجود ندارد اما اقتضا در انجامش وجود دارد<ref>امام خمینی، جواهر الاصول، ج۳، ص۲۸۴: {{عربی|يكون له اقتضاء الإتيان من غير لزوم، فيكون مستحبّاً}}.</ref>. تقسیم‌بندی عبادات به واجب و مستحب در همه مصادیق عبادت جریان دارد و [[نماز]] یکی از مصادیق عمده عبادت است که آن را به واجب و مستحب تقسیم می‌کنند. [[نماز واجب]] پنج تا است: نماز یومیه، [[نماز جمعه]]، نماز قضای پسر بزرگ‌تر برای پدرش، [[نماز آیات]]، نماز [[طواف]] واجب، نماز میّت و نمازی که [[مکلف]] آن را با [[نذر]] یا [[اجیر]] شدن یا غیر اینها بر خود لازم کند. باید توجه داشت که از نگاه [[امام خمینی]] قسم آخری را جزء نمازهای واجب شمردن [[مسامحه]] است؛ زیرا واجب وفای به نذر است و عنوان نماز واجب نیست<ref>امام خمینی، تحریر الوسیلة (ترجمه فارسی)، ج۱، ص۱۵۱.</ref> و نماز مستحبی بیشتر از آن است که شمرده شود.<ref>[[قاسم بابایی|بابایی، قاسم]]، [[نظام عبادی اسلام - بابایی (مقاله)| مقاله «نظام عبادی اسلام»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۴۲۲.</ref>
===تقسیم عبادت به تکوینی و تشریعی===
تقسیم دیگر در عبادات، تقسیم آن به تکوینی و تشریعی است که در مقدمه بدان اشاره شد و گذشت که [[عبادت]] [[تکوینی]] عبادتی است که گستره عبادت در آن شامل همه موجودات است و همه موجودات [[مکلف]] به انجام آن بوده<ref>سبزواری، اسرار الحکم، ص۵۶۹.</ref> و [[نافرمانی]] در آن راه ندارد<ref>فیض کاشانی، اصول المعارف، ص۱۴۲.</ref>. عبادت تکوینی در همه عالم جریان دارد و همه موجودات در [[جهان هستی]] به عبادت و [[تسبیح]] گویی [[خداوند]] مشغول‌اند. [[قرآن کریم]] در [[آیات]] متعددی اشاره به عبادت تکوینی می‌کند و می‌فرماید: {{متن قرآن|تُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَالْأَرْضُ وَمَنْ فِيهِنَّ وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلَكِنْ لَا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ}}<ref>«آسمان‌های هفتگانه و زمین و آنچه در آنهاست او را به پاکی می‌ستایند و هیچ چیز نیست مگر اینکه او را به پاکی می‌ستاید اما شما ستایش آنان را در نمی‌یابید؛ بی‌گمان او بردباری آمرزنده است» سوره اسراء، آیه ۴۴.</ref>، {{متن قرآن|سَبَّحَ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ}}<ref>«آنچه در آسمان‌ها و زمین است خداوند را به پاکی می‌ستاید و او پیروزمند فرزانه است» سوره حدید، آیه ۱.</ref>، {{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُسَبِّحُ لَهُ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالطَّيْرُ صَافَّاتٍ كُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلَاتَهُ وَتَسْبِيحَهُ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِمَا يَفْعَلُونَ}}<ref>«آیا در نیافته‌ای هر که در آسمان‌ها و زمین است و پرندگان گشاده‌بال، خداوند را به پاکی می‌ستایند؟ هر یک نماز و نیایش خود را دانسته است و خداوند به آنچه انجام می‌دهند داناست» سوره نور، آیه ۴۱.</ref> آنچه از این آیات قابل استفاده است؛ این است که قرآن کریم، تسبیح را برای تمام اجزای [[اثبات]] می‌کند و می‌فهماند که تمام آنچه در [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] است خدای را از آنچه که [[جاهلان]] برایش درست می‌کنند و به او نسبت می‌دهند [[منزه]] می‌دارند<ref>همدانی، ترجمه المیزان، ج۱۳، ص۱۴۹.</ref>. عبادت [[تشریعی]] عبادتی است که گستره آن [[انسان]] و [[جن]] را در برمی‌گیرد و شامل همه موجودات نمی‌شود و [[عصیان]] و [[مخالفت]] در آن راه دارد و موجودات مکلف در صورت عدم انجام آن [[عقاب]] می‌شوند.<ref>[[قاسم بابایی|بابایی، قاسم]]، [[نظام عبادی اسلام - بابایی (مقاله)| مقاله «نظام عبادی اسلام»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۴۲۳.</ref>
===اقسام عبادت‌کنندگان===
تقسیم دیگر در [[عبادت]]، مربوط به عبادت‌کنندگان است که [[احادیث]] وارده به تبیین اقسام عبادت‌کنندگان<ref>قال امام الصادق{{ع}}: {{متن حدیث|الْعُبَّادُ ثَلَاثَةٌ قَوْمٌ عَبَدُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَوْفاً فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْعَبِيدِ وَ قَوْمٌ عَبَدُوا اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى طَلَباً لِلثَّوَابِ فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْأُجَرَاءِ وَ قَوْمٌ عَبَدُوا اللَّهَ حُبّاً لَهُ فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْأَحْرَارِ وَ هِيَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ}} بحارالانوار، ج۶۷، ص۲۳۶؛ قال امیرالمؤمنین{{ع}}: {{متن حدیث|إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَغْبَةً فَتِلْكَ عِبَادَةُ التُّجَّارِ وَ إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَهْبَةً فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْعَبِيدِ}}. نهج البلاغة، قسم الحکم، برقم ۲۳۷.</ref> پرداخته و [[امام خمینی]] در کتاب [[چهل حدیث]] و [[آداب الصلاة]] اقسام آن را ذکر کرده‌اند. پیش از بیان اقسام عبادت‌کنندگان این نکته حائز اهمیت است که «[[نیت]] صادقه و [[اراده]] خالصه» دو عامل بزرگ‌اند که کمال، [[نقص]]، [[صحت]] و [[فساد]] [[عبادات]] کاملاً تابع آن است، و هر قدر عبادات از تشریک خالص‌تر باشند کامل‌ترند و هیچ چیز در عبادات به اهمیت نیت و [[اخلاص]] در آن نیست<ref>امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۳۲۵.</ref>. بنابراین اخلاص در نیت اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. اکنون به فراخور این بحث به بیان اقسام عبادت‌کنندگان از نگاه [[امام]] خواهیم پرداخت.
انجام عبادت به قصد [[جلب رضایت مردم]]: این قسم از عبادت، مازاد بر نداشتن شرایط کمال از جهت [[فقهی]] نیز [[باطل]] است؛ زیرا در نیت، [[قصد قربت]] لازم است و اینگونه از عبادات که برای جلب رضایت مردم و برای کسب موقعیت‌های [[دنیوی]] به جا می‌آورند؛ [[شرک]] ظاهر و ریای فقهی است<ref>امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۳۲۶.</ref> و در انجام عمل اگر غیر از قصد خدایی در کار باشد و [[انسان]] [[نماز]] را برای [[ریا]] و [[تظاهر]] بخواند باطل است<ref>امام خمینی، رساله نجاة العباد، ص۹۸.</ref>.
انجام عبادت به منظور تحصیل مقاصد دنیوی: این گروه، هدفشان از انجام عبادت رسیدن به درخواست‌های دنیوی است؛ گرچه در انجام عمل [[خداوند]] را واسطه قرار می‌دهند؛ مثل [[خواندن نماز]] شب برای توسعه روزی، و خواندن نماز اول ماه برای [[سلامتی]] از آفات آن ماه، و دادن [[صدقات]] برای [[سلامتی]]، و دیگر مقصدهای [[دنیوی]]. بعضی از [[فقهاء]] این مرتبه از [[اخلاص]] را شرط [[صحت]] [[عبادات]] شمرده‌اند؛ ولی [[امام خمینی]] [[معتقد]] است که به حسب [[قواعد]] فقهیّه این خلاف تحقیق است؛ زیرا هرچند [[هدف]] از [[خواندن نماز]] شب توسعه روزی است؛ لکن [[داعی]] او و قصد اولیه برای خداست و به عبارتی آنچه که مؤثر در انجام فعل است انجام دستور خداست و [[طلب]] توسعه در روزی به عنوان جزء اصلی در انجام فعل نیست؛ آری اینگونه از مقاصد ثمره‌اش تأکید غرض و شدت [[اشتیاق]] است<ref>امام خمینی، کتاب الطهارة (تقریر فاضل لنکرانی)، ص۳۷۱.</ref>. این [[نماز]] هرچند از جهت [[فقهی]] صحیح است؛ ولی دارای کمال نیست و بی‌ارزش است و مثل سایر کسب‌های مشروعه است، بلکه شاید از آن نیز کمتر باشد<ref>امام خمینی، آداب الصلوة، ص۱۶۴.</ref>؛ زیرا این [[عبادت]]، عبادت خالصانه نبوده؛ چراکه [[نیت]] صادق و [[اراده]] خالصانه ندارد؛ بلکه این عبادت برای تعمیر [[دنیا]] و رسیدن به مطلوبات نفسانیه دنیویه است<ref>امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۳۲۶.</ref>.
انجام عبادت به منظور رسیدن به لذت‌های بهشتی: این گروه هدف‌شان از انجام عبادت، رسیدن به لذت‌های بهشتی است؛ گرچه در انجام عمل [[خداوند]] را واسطه قرار می‌دهند. [[روایات شریفه]] اینگونه عبادت را عبادت اجیران نامیده‌اند<ref>امام خمینی، آداب الصلوة، ص۱۶۴؛ امام صادق{{ع}}: {{متن حدیث قَوْمٌ عَبَدُوا اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى طَلَباً لِلثَّوَابِ فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْأُجَرَاءِ}}. بحارالانوار، ج۶۷، ص۲۳۶.</ref>،؛ چراکه عبادت این گروه، مثل عبادت کارگر است که اگر در مقابل کارش به او مزدی پرداخت نشود کار نمی‌کند<ref>{{عربی|اذ حالهم في العبادة مثل حال الاجراء في المعاملة لو لم يكن الاجر لم يعملوا}}. (صالح المازندرانی، شرح أصول الکافی، ج۲۵۱، الحدیث السابع، ص۲۵۱).</ref>. اینگونه عبادت نیز در نظر [[اهل الله]] مثل سایر کسب‌هاست، با این تفاوت که عمل این کاسب (در صورتی که [[قیام]] به امر کند و از مفسدات صوریّه عمل را تخلیص کند) اجرتش بیشتر و بالاتر است<ref>امام علی{{ع}}: {{متن حدیث|الْعُبَّادُ ثَلَاثَةٌ: قَوْمٌ عَبَدُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَوْفاً فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْعَبِيدِ...}}. بحارالانوار، ج۶۷، ص۲۳۶.</ref>.
انجام [[عبادت]] به قصد [[خوف]] از [[جهنم]]: این گروه در انجام عمل، [[خدا]] را واسطه قرار می‌دهند؛ ولی هدف‌شان از انجام عبادت، [[ترس]] از [[عذاب]] جهنم است و برای [[رهایی]] از عذاب‌های جهنم خدا را عبادت می‌کنند. [[روایات شریفه]] اینگونه عبادت را عبادت [[عبید]] نامیده‌اند<ref>امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۳۲۵.</ref>؛ زیرا همان‌طور که [[عبد]] به سبب ترس از [[عقوبت]] و [[مجازات]] مولایش کار می‌کند؛ عبادت‌کنندگان در این قسم نیز به سبب ترس از عذاب عبادت می‌کنند<ref>صالح المازندرانی، شرح أصول الکافی، ج۸ ص۲۵۱، الحدیث السابع: {{عربی|اذا لعابد فيها شبيه بالعبد في فعله خوفا من السيد و تحرزا من عقوبته}}.</ref> و این عبادت نیز در نظر [[اصحاب]] [[قلوب]] قیمتی ندارد و در نظر [[اهل معرفت]] فرق نمی‌کند که [[انسان]] عملی را به سبب خوف از [[حدود و تعزیرات]] در [[دنیا]]، یا خوف از [[عقاب]] و عذاب [[آخرتی]] و یا برای رسیدن به لذت‌های [[بهشتیان]] انجام دهد؛ در اینکه هیچ‌یک برای خدا نیست و [[داعی]] بر امری است که مطابق [[قواعد]] فقهیّه عمل را از بطلان خارج می‌کند؛ ولی در بازار اهل معرفت این متاع را ارزشی نیست<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ص۱۶۶.</ref>.
انجام عبادت به سبب [[شوق]] و [[محبت به خداوند]]: این گروه هدف‌شان از انجام عبادت، رسیدن به [[لقاءالله]] است و چون خدا را [[دوست]] دارند، او را [[پرستش]] می‌کنند و اگر خدا [[بهشت]] و [[جهنمی]] هم [[خلق]] نکرده بود، آنها خدا را پرستش می‌کردند<ref>شهید مطهری، مجموعه آثار، ج۲۲، ص۳۸۹.</ref>. روایات شریفه اینگونه عبادت را عبادت عاشاقانه و پرستش محبانه نامیده‌اند<ref>قال امام صادق{{ع}}: {{متن حدیث|الْعُبَّادُ ثَلَاثَةٌ... وَ قَوْمٌ عَبَدُوا اللَّهَ حُبّاً لَهُ فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْأَحْرَارِ وَ هِيَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ}}. بحارالأنوار، ج۶۷، ص۲۳۶.</ref>.
این گروه عبادت‌شان به جهت محبت به خداوند [[متعال]] است و قلب‌هایشان از [[محبت الهی]]، مالامال لبریز است. این عبادت، عبادت آزادگان است؛ زیرا در عبادت‌شان هدفی جز [[خداوند]] ندارند و در ضمیرشان جز خداوند نمی‌گنجد و قلب‌هایشان از اغیار [[غافل]] است و توجهی به [[بهشت و جهنم]] ندارند<ref>{{عربی|عبادة قوم عبدوه لحبهم له و استغراق قلوبهم في ذكره و اعتقادهم بانه أهل للعبادة و غاية الخشوع له فتلك عبادة الاحرار الذين لا ينظرون الا إليه و لا يعكفون الا عليه و يغفل قلوبهم بالكلية عن الاغيار فضلا عن الجنة و النار و هى أفضل العبادة لخلوصها من جميع الجهات‌}}. صالح المازندرانی، شرح أصول الکافی، ج۸، ص۲۵۱، الحدیث السابع.</ref>. این قسم بالاترین مرتبه [[عبادت]] در میان اقسام عبادت‌کنندگان است. [[حضرت امام صادق]]{{ع}} از وجود [[مبارک]] [[رسول]] گرامی{{صل}} چنین نقل فرموده است: {{متن حدیث|أَفْضَلُ النَّاسِ مَنْ عَشِقَ الْعِبَادَةَ فَعَانَقَهَا وَ أَحَبَّهَا بِقَلْبِهِ وَ بَاشَرَهَا بِجَسَدِهِ وَ تَفَرَّغَ لَهَا فَهُوَ لَا يُبَالِي عَلَى مَا أَصْبَحَ مِنَ الدُّنْيَا عَلَى عُسْرٍ أَمْ عَلَى يُسْرٍ}}<ref>کلینی، اصول الکافی، ج۲، ص۸۳. برجسته‌ترین مردم کسانی هستند که به عبادت «عشق» ورزند و آن را دست به گردن بپذیرند؛ دوست عبادت باشند و با آن معانقه کنند.</ref>، این‌گونه از عبادت نزد [[اولیاء]]{{عم}} [[عزم]] بر اطاعتی است که از [[مشاهده]] [[جمال]] [[محبوب]]، استقلالاً و ذاتاً، و فنای در جناب [[ربوبیت]] ذاتاً و صفةً و فعلاَ حاصل شده است<ref>امام خمینی، سر الصلاة، ص۷۴.</ref>. بر همین اساس است که [[حضرت امام خمینی]] در طلیعه [[تفسیر]] [[نورانی]] [[سوره حمد]]<ref>امام خمینی، تفسیر سوره حمد، ص۱۲۸.</ref>، بهترین [[مردم]] را کسی می‌داند که عبادت را [[معشوق]] خود بداند و به آن [[دل]] ببندد؛ نه اینکه صرفاً عبادت را بفهمد؛ یا تنها برای آن [[برهان]] بیاورد<ref>جوادی آملی، بنیان مرصوص امام خمینی، ص۵۵.</ref>.<ref>[[قاسم بابایی|بابایی، قاسم]]، [[نظام عبادی اسلام - بابایی (مقاله)| مقاله «نظام عبادی اسلام»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۴۲۴.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
۷۳٬۳۴۳

ویرایش