اسماعیل بن زید بن ثابت
اسماعیل بن زید بن ثابت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اسماعیل بن زید بن ثابت در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
اسماعیل زیدی، کوچک‌ترین فرزند زید بن ثابت انصاری نجاری، زاده «ام سعد»، دختر سعد بن ربیع حارثی بود که پیش از تولد، پدرش را از دست داد. اسماعیل با امامه دختر جُلیحة بن عُبادة بن عبدالله بن أُبَیّ سَلول ازدواج کرد و مصعب بن اسماعیل را به دنیا آورد و کنیه ابومصعب گرفت. همسر دیگر وی، میمونه دختر بلال از تیره بنوهلال بود که سعد بن اسماعیل از او متولد شد. اسماعیل در شمار تابعین درجه دوم مدینه است و روایاتی اندک از او نقل شده است[۱]. حاکم نیشابوری[۲] وی را در شمار تابعینی آورده که به رغم برجسته بودنشان میان تابعین و بلند مرتبه بودن پدرانشان میان صحابه، هیچ روایتی در کتاب‌های صحیح از آنان نقل نشده است؛ زیرا راویان آنان فاسد بوده‌اند.
روایت زکریا بن اسماعیل از پدرش سبب شده است برخی وی را در شمار صحابه یاد کنند. براساس روایت یادشده، اسماعیل با تنی چند از صحابه (در نبردی) همراه پیامبر خدا (ص) و شاهد گفتگوی آن حضرت در شاهراهی با یک تن از اعراب بود. ابوموسی مدینی در نقد صحابی بودن وی گوید: او زمان رسول خدا (ص) را درک نکرده و از پدرش روایت کرده است. ابن اثیر در تأیید سخن ابوموسی گوید: اسماعیل تابعی است و ارسال روایت میان تابعین شایع است و آنچه تابعی بودن وی را تأیید می‌کند آن است که پدرش زید، هنگام رحلت پیامبر، جوان (۲۲ ساله) بود، به گونه‌ای که در اثر کمی سن، از شرکت در غزوه احد محروم شد. از این رو، فرزند وی نمی‌توانست با دیگر صحابه همراه رسول خدا (ص) باشد[۳].
ابن حجر[۴] با پذیرش تابعی بودن اسماعیل، در نقد سخن ابن اثیر می‌گوید: اسماعیل از مشاهده خود در عصر نبوی خبر داده است و گرچه تابعی ارسال روایت دارد، اما از چیزی که ندیده خبر نمی‌دهد و حمل آن بر مجازگویی خلاف ظاهر است. نظر وی در تأیید تابعی بودن اسماعیل، ساقط شدن لفظ "عن جده" از سند روایت زکریا، یا اراده جد از پدر در آن سند است.
سند این روایت در دیگر منابع بدون ذکر "عن جده" و چنین آمده است: "عن زكريا بن اسماعيل الزيدي عن أبيه عن عمه سلمان بن زيد بن ثابت عن زيد بن ثابت[۵]، که حذف را از سند روایت تأیید می‌کند. ابن ابی حاتم[۶] و ابن حبان[۷] او را راوی از پدرش دانسته‌اند که ارسال روایت یا حذف راوی از سند، گفتار آنان را با سخن ابن سعد -که زید پیش از اسماعیل درگذشته است به جمع می‌کند. ال زید بن ثابت در شمار محدثان بودند[۸] و به اعتبار جدشان زیدی نامیده می‌شدند[۹][۱۰]
منابع
پانویس
- ↑ ابن سعد، ج۵، ص۲۰۳.
- ↑ حاکم، ص۲۵۵.
- ↑ ابن اثیر، ج۱، ص۲۲۰.
- ↑ ابن حجر، ج۱، ص۳۷۱.
- ↑ طوسی، ص۱۲۷؛ طبرانی، ج۵، ص۱۴۱.
- ↑ ابن ابی حاتم، ج۲، ص۱۷۰.
- ↑ ابن حبان، ج۴، ص۱۵.
- ↑ ر. ک: ابن ابی حاتم، ج۲، ص۱۹۹ و ج۵، ص۲۵۰.
- ↑ ر. ک: طوسی، ص۱۲۷؛ ابن ابی حاتم، ج۵، ص۲۵۰؛ ابن اثیر، ج۱، ص۲۲۰.
- ↑ حسینیان مقدم، حسین، مقاله «اسماعیل بن زید بن ثابت»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص:۵۷-۵۸.