حبیب بن زید بن عاصم مازنی
آشنایی اجمالی
نام او به تصحیف «خُبَیب» گفته شده است[۱] و نسبت او علاوه بر «مازنی»، «نجاری»[۲] ذکر شده که منافاتی با یکدیگر ندارند زیرا مازن و نجار به ترتیب در یک راستا قرار دارند[۳]. مادر او أم عماره نسیبه دختر کعب، از زنان شناخته شده در عصر رسول خدا (ص) است.
برخی[۴] با استناد به گزارش ابن اسحاق[۵] حبیب را از حاضران در عقبه دوم دانسته‌اند که صحیح نیست؛ زیرا ابن اسحاق در پایان برشمردن اسامی کسانی که در بیعت عقبه دوم حضور داشتند از دو زن یاد کرده که اولین آنها أم عماره، مادر حبیب است. ابن اسحاق در ضمن بیان حضور أم عماره در بیعت عقبه، مختصری از شرح حال او را بیان کرده، از جمله از همسر وی و فرزندانش یاد کرده و نام آنان را نوشته است، که برخی به اشتباه همسر و فرزندان وی را نیز جزء حاضران در عقبه پنداشته‌اند.
ابن حجر[۶] به نقل از ابن سعد (که در طبقات موجود یافت نشد) می‌گوید: حبیب در جنگ احد و خندق و دیگر جنگ‌های عصر رسول خدا (ص) شرکت کرد. او در جنگ اُحد همراه پدر، مادر و برادرش حضور یافت[۷]. با این حال ابن اسحاق و واقدی درباره حضور وی در نبرد احد و خندق گزارشی نداده‌اند. تنها واقدی[۸] در غزوه حنین خبری را گزارش کرده که براساس آن أم عماره و فرزندانش در غزوه حنین شرکت داشته و فرزندانش - حبیب و عبدالله - اسیرانی نیز گرفته‌اند.
رسول خدا (ص) در اواخر عمر خود، حبیب بن زید و عبدالله بن وهب اسلمی را به سوی مسیلمه کذاب فرستاد[۹]. در این زمان که آنان در یمامه بودند گویا خبر درگذشت رسول خدا (ص) به ایشان رسید. آنان با عمرو بن عاص که در منطقه عمان بود قصد بازگشت به مدینه داشتند که مسیلمه با آنان روبه رو شد. عمرو بن عاص و کسانی که با وی بودند توانستند از دست مسیلمه بگریزند و تنها حبیب بن زید و عبدالله بن وهب از سوی مسیلمه بازداشت شدند. عبدالله بن وهب درخواست مسیلمه مبنی بر شهادت دادن به رسالت وی را پذیرفت و از قتل نجات یافت، اما حبیب بن زید به وی پاسخ مثبت نداد و خود را در برابر درخواست مسیلمه به ناشنوایی می‌زد. چون چندبار چنین کرد مسیلمه اعضای وی را برید و او را کُشت[۱۰] که مادرش أم عماره میراث بر او شد[۱۱].
مادر و برادر او عبدالله بن زید به قصد انتقام خون حبیب در نبرد یمامه شرکت کردند. مادرش در این جنگ از خود رشادت‌ها نشان داد و جراحاتی برداشت. براساس خبری وی نذر کرده بود تا مسیلمه را نکشد و انتقام خون فرزندش را نگیرد، خود را نشوید[۱۲].
برخی حبیب بن زید را از کشته شدگان نبرد یمامه دانسته‌اند[۱۳] که این به دلیل نزدیکی زمان کشته شدن وی با زمان نبرد یمامه است.[۱۴]
جستارهای وابسته
- ام عماره نسیبه بنت کعب (مادر)
- عبدالله بن زید بن عاصم مازنی (برادر)
منابع
پانویس
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۹۱؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۸۰.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۸۰.
- ↑ ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، ص۳۵۳.
- ↑ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۸۲۸؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۷۵؛ ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۱۸.
- ↑ ر. ک: ابن هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۱۰۹.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۱۸.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۸۱.
- ↑ واقدی، المغازی، ج۳، ص۹۰۳.
- ↑ خلیفة بن خیاط، تاریخ، ص۴۸.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۱۱۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، فتوح، ص۹۸؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۲۳۶.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، انساب، ج۱، ص۲۹۱.
- ↑ ابن ابی شیبه، المصنف، ج۸، ص۳؛ ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۱۸.
- ↑ خلیفة بن خیاط، تاریخ، ص۶۰.
- ↑ داداش‌نژاد، منصور، مقاله «حبیب بن زید بن عاصم مازنی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص ۵۲۹.