درع بن حارث خولانی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث صحابه است. درع بن حارث خولانی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: درع بن حارث خولانی در تراجم و رجال - درع بن حارث خولانی در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد| درع بن حارث خولانی | |
|---|---|
 تصویری کهن از مدینه | |
| نام کامل | درع بن حارث خولانی |
| جنسیت | مرد |
| کنیه | ابوطلحه |
| از اصحاب | پیامبر خاتم |
مقدمه
شرح حال نگاران، از دو ابوطلحه خولانی با نام درع بن عبدالله و درع بن حارث یاد کرده‌اند[۱]، تنها ابن حبان نام نعیم بن زیاد و سفیان بن عبدالله حضرمی را نیز برای ابوطلحه خولانی برشمرده است[۲]. ولی ابن حجر[۳] به دلیل اینکه نعیم بن زیاد، انماری است نه خولانی، این را توهم دانسته است. ابن حبان[۴] برخلاف مشهور، ابوطلحه خولانی را جد درع بن عبدالله دانسته است. به هر حال شباهت‌های این دو در نام، کنیه، انتساب به خولان و نیز حضور هر دو در شام، مصر و فلسطین، این امر را آسان کرده تا با اذعان بر تعدد این دو کنیه[۵] برخی از اخبار این دو، درهم آمیخته شود. از عبارت ابن یونس[۶] برمی‌آید که فرد مورد بحث، درع بن حارث است؛ زیرا تنها برای این فرد کنیه ابوطلحه را بیان کرده، گو اینکه شهرت این شخص به این کنیه، از درع بن عبدالله بیشتر بوده است. اما روایتی که خواهد آمد و ابن حجر[۷] آن را به نقل از ابوطلحه خولانی آورده است، طبرانی[۸] و مزی[۹] به درع بن عبدالله نسبت داده‌اند. ابن یونس[۱۰] پس از نقل این مطلب که درع بن عبدالله را فلسطینی شمرده‌اند[۱۱]، می‌گوید: به نظر من او از مصریان است. اما ابن حجر[۱۲] ابوطلحة خولانی مصری را درع بن حارث دانسته که از ابوذر روایت دارد و می‌افزاید: این شخص از درع بن عبدالله متقدم‌تر است. بر اساس این نظریه اخیر، باید برخلاف تصور مزی و ابن عساکر[۱۳] چنین نتیجه گرفت که ابو طلحه خولانی که ابن حجر او را در شمار صحابه آورده و طبرانی[۱۴] صحابی بودنش را اختلافی بیان داشته، همان درع بن حارث است. شاهد اینکه طبرانی و ذهبی[۱۵] به جای درع، ذرع آورده‌اند و ابن حجر[۱۶] ذرع خولانی را در بخش نخست (صحابه) آورده و به ابوطلحه خولانی ارجاع داده است.
سه مطلب دیگر ثابت می‌کند ابوطلحه خولانی مورد بحث، درع بن حارث است:
- تصور صحابی بودن اوست در حالی که تابعی بودن ابوطلحة خولانی درع بن عبدالله نزد تراجم نگاران کاملاً شناخته شده است و او معمولاً روایات خود را با دو واسطه از رسول خدا (ص) نقل می‌کند[۱۷].
- نام این تابعی شناخته شده است، در حالی که ابواحمد حاکم[۱۸] ابوطلحة خولانی را از کسانی که نامشان دانسته نشده است، برشمرده و این نشان میدهد که فرد مورد بحث در نظر ابواحمد، درع بن عبدالله تابعی نیست.
- طبرانی[۱۹] و به تبع او، ابوموسی مدینی [۲۰]، ابن اثیر[۲۱]، ذهبی[۲۲] و ابن حجر[۲۳] نام فرد مورد بحث را ذرع گفته‌اند، ولی بیشتر تراجم نگاران، ابوطلحه تابعی را درع بن عبدالله دانسته‌اند.
ابن حجر[۲۴] در دو جا (نام‌ها و کنیه‌ها) او را در بخش نخست (صحابه) آورده است. شاید علت این کار، نظر مثبت ابن حجر به حدیث ابوطلحه از رسول خدا (ص) بوده که فرموده است: «سپاهیان (جنود) چهار گروه‌اند؛ شما جند شام را داشته باشید»[۲۵]، اما صحابی بودن او اختلافی است. طبرانی[۲۶]، ابن یونس[۲۷] و ابن ماکولا[۲۸] تصریح کرده‌اند که وی از ابوذر روایت می‌کند. ابن عساکر[۲۹] نیز بیان داشته که صحابی بودن او ثابت نشده است. حتی ابن حجر[۳۰] در تناقضی آشکار، افزون بر دو مورد پیشین که ذکر شد، بار سوم او را در بخش سوم (مخضرمین) یاد کرده است. ابن یونس[۳۱] او را از کسانی آورده که در فتح مصر بوده‌اند.[۳۲]
منابع
پانویس
- ↑ أبن یونس، ج۱، ص۱۶۱-۱۶۲؛ ابن حبان، الثقات، ج۴، ص۲۲۰؛ مزی، ج۳۳، ص۴۴۱ و ۴۴۴؛ ابن ماکولا، ج۳، ص۳۸۰.
- ↑ ر. ک: ابن حبان، صحیح، ج۷، ص۲۱۱؛ همو، الثقات. ج۶، ص۴۰۴.
- ↑ تهذیب، ج۱۲، ص۱۲۵.
- ↑ الثقات، ج۶، ص۲۹۴ و ج۷، ص۶۵۸.
- ↑ مزی، ج۳۳، ص۴۴۱ و ۴۴۴.
- ↑ ابن یونس، ج۱، ص۱۶۲.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۱۹۴.
- ↑ طبرانی، ج۴، ص۲۳۳.
- ↑ مزی، ج۳۳، ص۴۴۲.
- ↑ ابن یونس، ج۱، ص۱۶۲.
- ↑ برای نمونه ر. ک: ابن حبان، الثقات، ج۴، ص۲۲۰.
- ↑ تهذیب، ج۱۲، ص۱۲۵.
- ↑ ابن عساکر، ج۱، ص۹۹.
- ↑ طبرانی، ج۴، ص۲۳۳.
- ↑ ذهبی، ج۱، ص۱۶۷.
- ↑ ابن حجر، ج۲، ص۳۳۷.
- ↑ ر. ک: بخاری، ج۳، ص۲۵۸؛ ابن ابی‌حاتم، ج۳، ص۴۴۴. ابن حبان گوید: از گروهی از صحابه نقل می‌کند، ر. ک: الثقات، ج۴، ص۲۲۰.
- ↑ ابن ماکولا، ج۳، ص۳۸۱؛ ابن اثیر، ج۲، ص۲۰۹.
- ↑ طبرانی، ج۴، ص۲۳۳.
- ↑ ابن اثیر، ج۲، ص۲۰۹.
- ↑ ابن اثیر، ج۲، ص۲۰۹.
- ↑ ذهبی، ج۱، ص۱۶۷.
- ↑ الاصابه، ج۲، ص۳۳۷.
- ↑ الاصابه، ج۲، ص۳۳۷ و ج۷، ص۱۹۴.
- ↑ طبرانی، ج۴، ص۳۳۳؛ مزی، ج۳۳، ص۴۴۲؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۱۹۴.
- ↑ طبرانی، ج۴، ص۲۳۳.
- ↑ ابن یونس، ج۱، ص۱۶۲.
- ↑ ابن ماکولا، ج۳، ص۳۸۰.
- ↑ ابن عساکر، ج۱، ص۹۹.
- ↑ الاصابه، ج۲، ص۳۵۴.
- ↑ ابن یونس، ج۱، ص۱۶۲.
- ↑ هدایت‌پناه، محمد رضا، مقاله «ابوطلحه درع الخولانی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۴۰۷.