سماع

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

مقدمه

کثرتِ گوش‌ کردن و گوش‌ نهادن[۱]، شایع‌کننده شنیده‌ها[۲]، جاسوس و خبرگیر[۳]. اصل آن "سمع" اسم برای عضو شنوایی (گوش)[۴] و به معنای احساس چیزی با گوش[۵] یا ادراک اصوات با گوش سر یا گوش دل یا احاطه وجودی[۶].

وَلَأَوْضَعُوا خِلَالَكُمْ يَبْغُونَكُمُ الْفِتْنَةَ وَفِيكُمْ سَمَّاعُونَ لَهُمْ[۷].

آیه شریفه درباره وضعیت منافقان در جریان جنگ تبوک است که پیامبر (ص) به آنها اجازه داد، در خانه بنشینند و مجاهدان را همراهی نکنند. خداوند تعالی ضمن تأیید تصمیم حضرت رسول (ص)، علت آن را ایجاد فتنه و دوبه‌هم‌زنی میان صفوف مجاهدان در صورت حضور منافقان ذکر می‌کند و ضمن این تعلیل، وجود افراد "سمّاع" را در میان مسلمانان، ابزار و وسیله برای فتنه گری معرفی می‌کند [۸].

سَمَّاعُونَ لَهُمْ به دو صورت معنا شده است:

  1. جاسوس و خبرچین که اخبار محرمانه، طرح‌ها و برنامه‌ها و گفتگوهای مسلمانان را جمع‌آوری می‌کردند و به منافقان می‌رساندند و آنان با استفاده از این اخبار و اطلاعات درونی، به فتنه گری و دوبه‌هم زنی می‌پرداختند.
  2. علاقه‌مندان و تأثیر پذیران از سخنان منافقان در میان صفوف مسلمانان افرادی بودند که به علت سادگی یا ضعف ایمان و مرض قلب، به سرعت جذب سخنان و فتنه‌های آنان می‌شدند و آگاهانه یا ناآگاهانه عامل اجرای نقشه‌های فتنه گرانه منافقان می‌شدند[۹].[۱۰]

منابع

پانویس

  1. ابن‌منظور، لسان العرب، ج۸، ص۱۶۴.
  2. خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۱، ص۳۴۸.
  3. احمد بن یوسف سمین حلبی، عمدة الحفاظ، ج۲، ص۲۵۵.
  4. خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۱، ص۳۴۸.
  5. ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص۱۰۲.
  6. حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۵، ص۲۰۹.
  7. «اگر در میان شما روانه می‌شدند جز شرّ به شما نمی‌افزودند و در میان شما برای ایجاد آشوب رخنه می‌کردند و آنان میان شما جاسوسانی دارند و خداوند به (حال) ستمگران داناست» سوره توبه، آیه ۴۷.
  8. سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۹، ص۲۸۵.
  9. وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۱۰، ص۲۳۶.
  10. نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص: ۳۴۹-۳۵۰.