شر در فقه سیاسی

مقدمه

سوء و بدی^[۱] در مقابل "خیر".

خیر: چیزی که در او نفع و اثر نیک و صلاح باشد و شرّ: چیزی که بر آن ضرر و اثر بد و سوء و فساد مترتب باشد^[۲].

﴿وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ﴾^[۳]‌.

شرّ بر خلاف خیر، ذاتی و تکوینی نیست و به عمل و نیت خارج از ذات تعلق می‌گیرد و عارضی است؛ لذا غالباً در قرآن کریم شرّ صفت اعمال و نیّات انسانی است: ﴿وَمِن شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ وَمِن شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِي الْعُقَدِ وَمِن شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ﴾^[۴].^[۵].

در قرآن کریم ﴿سِجِّينٍ﴾ کتاب جامع برای هر شرّی است و اعمال فجره یعنی شیاطین، فاسقین و کفار در آن ثبت است ﴿كَلاَّ إِنَّ كِتَابَ الْفُجَّارِ لَفِي سِجِّينٍ وَمَا أَدْرَاكَ مَا سِجِّينٌ كِتَابٌ مَّرْقُومٌ ﴾^[۶].^[۷] و مقابل آن ﴿عِلِّيِّينَ﴾ کتاب جامع برای خیرات است: ﴿ كَلاَّ إِنَّ كِتَابَ الأَبْرَارِ لَفِي عِلِّيِّينَ وَمَا أَدْرَاكَ مَا عِلِّيُّونَ كِتَابٌ مَّرْقُومٌ يَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ﴾^[۸]

برخی ﴿سِجِّينٍ﴾ را قضا و حکم الهی در مورد اعمال فجّار می‌دانند که قضای محتوم الهی است و جزای فجار بر اساس آن شکل می‌گیرد^[۹].

شرّ جامع همه ضد ارزش‌ها در فرهنگ قرآنی است؛ در مقابل "خیر" که جامع همه نیکی‌ها و ارزش‌های جامعه قرآنی است^[۱۰].

منابع

نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم

پانویس

↑ خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۶، ص۲۱۶.
↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۶، ص۳۵.
↑ «و هر کس همسنگ ذره‌ای بدی کند، آن را خواهد دید» سوره زلزال، آیه ۸.
↑ «و از بدی تاریکی شباهنگامی که فرا رسد و از بدی زنان افسونگر دمنده در گره‌ها و از بدی رشک‌آورنده هنگامی که به رشک خیزد» سوره فلق، آیه ۳-۵.
↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۶، ص۳۵.
↑ «نه چنین است، کارنامه بدکاران در «سجّین» است، و تو چه دانی که «سجّین» چیست؟ کارنامه‌ای است نگاشته» سوره مطففین، آیه ۷-۹.
↑ وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۳۰، ص۱۱۹.
↑ «نه چنین است؛ کارنامه نیکان در «علّیین» است و تو چه دانی که «علّیین» چیست؟ کارنامه‌ای است نگاشته، که مقرّبان (درگاه خداوند) در آن می‌نگرند» سوره مطففین، آیه ۱۸-۲۱.
↑ سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۲۰، ص۲۳۲.
↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص ۳۶۱-۳۶۲.

[1] خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۶، ص۲۱۶.

[2] حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۶، ص۳۵.

[3] «و هر کس همسنگ ذره‌ای بدی کند، آن را خواهد دید» سوره زلزال، آیه ۸.

[4] «و از بدی تاریکی شباهنگامی که فرا رسد و از بدی زنان افسونگر دمنده در گره‌ها و از بدی رشک‌آورنده هنگامی که به رشک خیزد» سوره فلق، آیه ۳-۵.

[5] حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۶، ص۳۵.

[6] «نه چنین است، کارنامه بدکاران در «سجّین» است، و تو چه دانی که «سجّین» چیست؟ کارنامه‌ای است نگاشته» سوره مطففین، آیه ۷-۹.

[7] وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۳۰، ص۱۱۹.

[8] «نه چنین است؛ کارنامه نیکان در «علّیین» است و تو چه دانی که «علّیین» چیست؟ کارنامه‌ای است نگاشته، که مقرّبان (درگاه خداوند) در آن می‌نگرند» سوره مطففین، آیه ۱۸-۲۱.

[9] سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۲۰، ص۲۳۲.

[10] نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص ۳۶۱-۳۶۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]