شر در جامعه‌شناسی اسلامی

مقدمه

به اعتقاد اهل لغت ماده (ش. ر) در اصل بر انتشار و تطایر به کار می‌رود و از همین جهت شر، خلاف خیر است^[۱].

“شر” در مقابل “خیر” و با همان گستره معنایی، تقریباً همه اموری را که از جهتی ناپسند، نامطلوب، زیان‌بخش و انحرافی باشند، شامل می‌گردد^[۲]. برخی لغت‌شناسان در توضیح این واژه برآنند که “شر” در مقابل “خیر” صفت مشبه است و بر هر چیزی که در آن ضرر، آثار منفی و فساد وجود داشته باشد، یا هر عملی که از راه نظم طبیعی تکوین و تشریع خارج شود، گفته می‌شود. به بیان دیگر، شر نتیجه انحراف در افکار، اخلاق، اعمال و آداب است که دامنگیر صاحبش می‌شود^[۳]؛ البته “شر” در حوزه ارزش‌های اخلاقی ناظر به افعال اختیاری است و با کاربرد کلامی آن در حوزه تکوین کاملاً متمایز است.

آیات قرآنی مرتبط

آزمون بندگان با خیر و شر: وَنَبْلُوكُمْ بِالشَّرِّ وَالْخَيْرِ فِتْنَةً وَإِلَيْنَا تُرْجَعُونَ^[۴].

در آیاتی نیز، به پناه بردن مستمر و طلب فریادرسی از خداوند برای در امان ماندن از شر شرارت‌پیشگان، توصیه شده است^[۵] و در برخی، فاعلان شر، به صورت ضمنی به عذاب اخروی تهدید شده‌اند^[۶].^[۷]

منابع

شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم

پانویس

↑ ابن فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۴، ص۱۸۱.
↑ ر. ک: حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۴۸.
↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۶، ص۴۲.
↑ «هر کسی (مزه) مرگ را می‌چشد و شما را با بد و نیک می‌آزماییم و به سوی ما بازگردانده می‌شوید» سوره انبیاء، آیه ۳۵.
↑ وَمِنْ شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ «و از بدی تاریکی شباهنگامی که فرا رسد» سوره فلق، آیه ۳.
↑ وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ «و هر کس همسنگ ذره‌ای بدی کند، آن را خواهد دید» سوره زلزال، آیه ۸.
↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۱۷۶.

[1] ابن فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۴، ص۱۸۱.

[2] ر. ک: حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۴۸.

[3] حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۶، ص۴۲.

[4] «هر کسی (مزه) مرگ را می‌چشد و شما را با بد و نیک می‌آزماییم و به سوی ما بازگردانده می‌شوید» سوره انبیاء، آیه ۳۵.

[5] وَمِنْ شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ «و از بدی تاریکی شباهنگامی که فرا رسد» سوره فلق، آیه ۳.

[6] وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ «و هر کس همسنگ ذره‌ای بدی کند، آن را خواهد دید» سوره زلزال، آیه ۸.

[7] شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۱۷۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]