عزت نفس در معارف و سیره نبوی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث عزت نفس است. عزت نفس از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عزت نفس در معارف دعا و زیارات - عزت نفس در معارف و سیره نبوی - عزت نفس در معارف مهدویت - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

پیشوایان حق به پیروان خود آموختند که عزت مؤمن در بی‌نیازی از مردم است. نبی مکرم اسلام می‌فرماید: «عِزُّ الْمُؤْمِنِ اسْتِغْنَاؤُهُ عَنِ النَّاسِ».

البته این سخن به معنای بی‌نیازی انسان‌ها از یکدیگر در روابط اجتماعی نیست، بلکه به این معنا است که آدمی در روابط اجتماعی و رفع نیازها، همواره باید حفظ عزت نفس خود را در نظر داشته باشد. پیامبر عزتمند اسلام در سخنی دیگر می‌فرماید: «اطْلُبُوا الْحَوَائِجَ بِعِزَّةِ النَّفْسِ».

پیامبر اکرم (ص) در برخورد با مردم چنین رفتار می‌کرد تا جلوه بی‌نیازی از دیگران در آنها شکوفا شود. در این زمینه، از امام صادق (ع) روایت شده است که مردی از اصحاب پیامبر اعظم (ص) دچار تنگ دستی و سختی شد. روزی همسرش به وی گفت: کاش خدمت پیامبر می‌رسیدی و از او چیزی می‌خواستی. مرد خدمت پیامبر آمد و چون حضرت، او را دید، فرمود: هرکس از ما درخواستی داشته باشد، به او عطا کنیم و هرکس بی‌نیازی جوید، خداوند بی‌نیازش کند. مرد با خود گفت: منظور پیامبر جز من نیست. پس به سوی همسرش بازگشت و او را از این ماجرا آگاه کرد. زن گفت: رسول خدا (ص) نیز بشر است و از حال تو آگاه نیست. او را آگاه ساز. مرد دوباره نزد پیامبر آمد و چون حضرت، او را دید، همان جمله را فرمود و این کار سه بار تکرار شد. در نتیجه، مرد رفت و کلنگی عاریه گرفت و راهی صحرا شد. قدری هیزم برید و آورد و به نیم چارک آرد فروخت و آن را به خانه برد و خوردند. فردای آن روز هیزم بیشتری آورد و فروخت. او پیوسته کار می‌کرد و می‌اندوخت تا کلنگی خرید. او هر روز بر اندوخته‌های خود می‌افزود تا دو شتر و غلامی خرید و توانگر شد و حال او نیکو گشت. روزی خدمت پیامبر اعظم (ص) آمد و گزارش داد که چگونه برای درخواست آمده بود و از پیامبر چه شنید. حضرت فرمود: من که گفتم: «هر کس از ما چیزی درخواست کند، به او عطا کنیم و هر کس بی‌نیازی جوید، خداوند بی‌نیازش کند».

عزت و کرامت انسان چنان ارزشمند است که پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «اسْتَغْنُوا عَنِ النَّاسِ وَ لَوْ بِشَوْصِ السِّوَاكِ».

پیامبر کرامت و عزت در همین باره برای پرهیز از درخواست کردن می‌فرماید: «لَوْ يَعْلَمُونَ مَا فِي الْمَسْأَلَةِ مَا مَشَى أَحَدٌ يَسْأَلُهُ شَيْئاً».

پیامبران، الگوی مناعت طبع و بی‌نیازی از مردم بودند و می‌کوشیدند تا دیگران را به نیازمندی همراه با عزت دعوت کنند. پیامبر اعظم (ص) در یکی از سفارش‌های خود به ابوذر غفاری می‌فرماید: «يَا أَبَا ذَرٍّ! إِيَّاكَ وَ السُّؤَالَ فَإِنَّهُ ذُلٌّ حَاضِرٌ وَ فَقْرٌ تَتَعَجَّلُهُ وَ فِيهِ حِسَابٌ طَوِيلٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ».

حضرت علی (ع) نیز می‌فرماید: این سخن پیامبر را بپذیرید که فرمود: هر کس درِ درخواست بر خود بگشاید، خداوند درِ نیاز بر او باز کند.

منابع

1. اسحاقی، سید حسین، کانون محبت