هبةالله بن محمد شیبانی

موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

آشنایی اجمالی

ابوالقاسم هبه اللّه بن محمد بن عبدالواحد شیبانی بغدادی در چهارم ربیع الاول سال ۴۳۲ه متولد شد. اهل همدان بود، ولی نسبش به عدنان می‌‌رسد. پدرش در کودکی وی و برادرش ابوغالب عبدالواحد را واداشت تا مسند احمد بن حنبل را از ابوعلی بن مذهب، فوائد ابوبکر شافعی را از ابن غیلان و اخبار یشکری را از ابومحمد حسن بن عیسی بن مقتدر بیاموزند. او تنها کسی است که این کتب را از این افراد روایت می‌‌کند. وی از محضر استادان دیگری چون ابوالقاسم علی بن محسن تنوخی، ابومحمد جوهری و ابوطیب طبری استفاده علمی برد. وی عمری طولانی داشت و افراد بسیاری از نقاط گوناگون برای کسب علم در مجالس درس وی حاضر می‌‌شدند و چه بسیار که پدر و پسری همزمان در پای درس او شرکت می‌‌جستند. ابن ناصر ابوالفضل محمد بن ناصر بن محمد بن علی سلامی چهل مجلس از سخنان او را استخراج کرد و پس از نمازهای جمعه در جامع قصر بغداد املا می‌‌کرد و شمار بسیاری آنها را می‌‌نوشتند. ابن جوزی، شیبانی را فردی موثق و مورد اطمینان معرفی می‌‌کند که به سبب طول عمرش، بزرگ و سرور همسالانش قرار گرفت. ابن جوزی مدعی شده همه مسند احمد بن حنبل، غیلانیات و اجزاء مزکی را از شیبانی شنیده است، افزون بر اینها مطلب دیگری نیز از استادش ابن ناصر، از ابوالقاسم شنیده است و از جمله کسانی می‌‌باشد که درس‌های شیبانی را که ابن ناصر املا می‌‌کرد، می‌‌نوشته است. احتمال دارد همه اینها را از استادش ابن ناصر شنیده باشد؛ مگر اینکه شیبانی در پیری آنها را تدریس و ابن جوزی در نوجوانی پای درس وی شرکت کرده باشد. افراد بسیاری ازجمله ابوعلاء عطار سلفی، ابوموسی مدینی، قاضی بغداد ابوالحسن علی بن احمد دامغانی و قاضی دمشق ابوسعد بن ابی عصرون در زمره شاگردان و راویان وی به حساب می‌‌آیند. ابن عساکر نیز ضمن نگارش امالی شیبانی، در تاریخ خود به کرات از وی نقل روایت می‌‌کند. شمار بسیاری از این شاگردان در زمان حیات استادشان از وی روایت می‌‌کردند و شماری هم قبل از او از دنیا رفتند. خود وی نیز در روز چهارشنبه، چهاردهم شوال ۵۲۵ه بدرود حیات گفت؛ ولی تا روز جمعه به خاک سپرده نشد، تا اینکه ابن ناصر بنا به وصیتش، او را غسل داده و در جامع قصر بر او نماز گزارد؛ سپس به سوی جامع منصور حمل شد و عبدالوهاب بن مبارک انماطی بر وی نماز خواند و در باب حرب بغداد نزد بشر حافی مدفون گشت. الامالی تنها اثر باقیمانده اوست.

منابع

1. جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۴