ابراهیم بن عقبه: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

ابراهیم بن عقبه<ref>ر. ک: رجال البرقی، ص۵۸؛ رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۴۶۰ (ح۸۷۵) و ۴۶۱ (ح۸۷۹)؛ رجال الطوسی، ص۳۸۳، ش۵۶۳۶؛ نقد الرجال، ج۱، ص۷۴، ش۱۰۳؛ جامع الرواة، ج۱، ص۲۸؛ إکلیل المنهج، ص۸۵، ش۴۴؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۷۳، ش۱۸۲۵؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۷۵، ش۳۴۲؛ معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۳۶، ش۲۱۵؛ قاموس الرجال، ج۱، ص۲۴۵، ش۱۵۳.</ref> در سند ۵ [[روایت]] [[تفسیر کنز الدقائق]]<ref>ر. ک: تفسیر کنز الدقائق، ج۸، ص۵۲، ج۱۲، ص۵۷ و ۳۰۰؛ ج۱۳، ص۴۸ و ۲۰۴.</ref> دیده می‌شود که یک موردش از کتاب [[المحاسن]] «[[برقی]]» و بقیه از [[کتاب شریف کافی]] نقل شده‌اند؛ مانند: {{متن حدیث|عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ سَهْلٍ وَ إِسْمَاعِيلَ بْنِ عَبَّادٍ جَمِيعاً يَرْفَعَانِهِ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} قَالَ: مَا كَانَ مِنْ وُلْدِ آدَمَ مُؤْمِنٌ إِلَّا فَقِيراً وَ لَا كَافِرٌ إِلَّا غَنِيّاً حَتَّى جَاءَ إِبْرَاهِيمُ{{ع}} فَقَالَ- {{متن قرآن|رَبَّنَا لَا تَجْعَلْنَا فِتْنَةً لِلَّذِينَ كَفَرُوا}}<ref>«پروردگارا! ما را مایه عبرتی برای کافران مگردان و از ما درگذر! بی‌گمان تویی که پیروزمند فرزانه‌ای» سوره ممتحنه، آیه ۵.</ref> فَصَيَّرَ اللَّهُ فِي هَؤُلَاءِ أَمْوَالًا وَ حَاجَةً وَ فِي هَؤُلَاءِ أَمْوَالًا وَ حَاجَةً}}<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۱۲، ص۵۷ به گزارش از الکافی، ج۲، ص۲۶۲، ح۱۰.</ref>.

'''یادآوری:''' در بعضی اسناد [[روایی]]، عنوان ابراهیم بن عقبة با [[وصف]] «الخزاعی» آمده<ref>{{متن حدیث|عَنْهُ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُقْبَةَ الْخُزَاعِيِّ عَنْ يَحْيَى بْنِ سُلَيْمَانَ قَالَ: رَأَيْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا{{ع}} بِخُرَاسَانَ فِي رَوْضَةٍ وَ هُوَ يَأْكُلُ الْكُرَّاثَ...}}؛ (المحاسن، ج۲، ص۵۱۳، ح۶۹۲).</ref> که بر این اساس، برخی از [[رجالیان]] احتمال داده‌اند که این دو عنوان (ابراهیم بن عقبة و ابراهیم بن عقبة الخزاعی) [[متحد]] باشند و یک [[راوی]] به شمار آیند<ref>ر. ک: تنقیح المقال، ج۴، ص۱۹۳، ش۴۰۰.</ref>، مؤیدش [[قرب]] طبقه است؛ زیرا هر دو با یک واسطه از [[امام رضا]]{{ع}} [[حدیث]] نقل کرده‌اند<ref>ر. ک: تهذیب الأحکام، ج۷، ص۲۵۶، ح۱۱۰۹؛ المحاسن، ج۲، ص۵۱۳، ح۶۹۲.</ref>.

[[علامه حلی]] نیز در کتاب [[منتهی المطلب (کتاب)|منتهی المطلب]] (ط. ق) روایتی را از ابراهیم بن عقبة با [[وصف]] «الربعی» نقل کرده<ref>{{متن حدیث|ما رواه علی بن الریان قال کتب بعض أصحابنا بید إبراهیم بن عقبة الربعی أباجعفر{{ع}} یسأله عن الصلاة علی الخمرة المدنیة...}}؛ (منتهی المطلب (ط. ق) ج۱، ص۲۵۲) یادآوری می‌شود که در چاپ جدید منتهی المطلب (ج ۴، ص۳۶۵) سند حدیث بدین صورت آمده است: {{عربی|کتب بعض أصحابنا بید إبراهیم بن عقبة إلیه یعنی أباجعفر{{ع}}...}}.</ref>؛ ولی این [[روایت]] در [[جوامع حدیثی]]، مانند [[کافی]]، [[تهذیب الأحکام]] و [[وسائل الشیعة]]<ref>ر. ک: الکافی، ج۳، ص۳۳۱، ح۷؛ تهذیب الأحکام، ج۲، ص۳۰۶، ح۱۲۳۸؛ وسائل الشیعه، ج۵، ص۳۵۹، ح۶۷۹۰.</ref> بی‌وصف الربعی ثبت شده، پس شاید واژه الربعی [[مصحف]] باشد.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۴۰۹-۴۱۰.</ref>

== طبقه [[راوی]] ==

از [[تاریخ]] ولادت و [[وفات]] ابراهیم بن عقبه گزارشی به دست نیامده؛ ولی [[برقی]] و [[شیخ طوسی]] او را از [[اصحاب امام هادی]]{{ع}} دانسته‌اند<ref>ر. ک: رجال الطوسی، ص۳۸۳، ش۵۶۳۶؛ رجال البرقی، ص۵۸.</ref> و بر پایه [[اسناد روایات]]، وی با یک واسطه از [[امام رضا]]{{ع}} و بی‌واسطه از [[امام هادی]]{{ع}} [[حدیث]] نقل کرده است. بر این اساس، [[آیت الله بروجردی]] احتمال داده که ابراهیم بن عقبه از [[راویان]] طبقه ششم یا هفتم بوده است<ref>ر. ک: الموسوعة الرجالیة (طبقات رجال الکافی)، ص۳۰.</ref>.

[[مجلسی]] اول در کتاب [[روضة المتقین (کتاب)|روضة المتقین]] [[مرجع]] [[ضمیر]] {{عربی|"کتبت إلیه"}} را به امام هادی{{ع}} برگردانده: {{متن حدیث|مَا رَوَاهُ الشّیخ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُقْبَةَ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَيْهِ أي إلى الهادي{{ع}} أَسْأَلُهُ عَنْ رَجُلٍ صَرُورَةٍ لَمْ يَحُجَّ قَطُّ...}}<ref>روضة المتقین، ج۵، ص۵۵.</ref>؛ در حالی که صاحب [[کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام (کتاب)|کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام]] و [[صاحب جواهر]]، ضمیر را به امام جواد{{ع}} برگرداندند<ref>ر. ک: کشف اللثام، ج۱، ص۲۹۸؛ جواهر الکلام، ج۱۷، ص۳۶۵.</ref>.

[[آیت الله بروجردی]] و [[آیت الله خویی]] نیز ابراهیم عقبة را از [[راویان]] امام جواد{{ع}} به شمار آورده‌اند<ref>ر. ک: معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۳۶، ش۲۱۵؛ الموسوعة الرجالیه (طبقات رجال الکافی)، ص۳۰.</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص۴۱۰-۴۱۲.</ref>

== تحقیق ==

== استادان و [[شاگردان راوی]] ==

== جایگاه حدیثی [[راوی]] ==

در [[کتب رجالی]] قدما، مانند [[رجال کشی]]، [[فهرست نجاشی]]، [[رجال شیخ طوسی]] و[[فهرست شیخ طوسی]]، [[جرح]] و تعدیلی درباره ابراهیم بن عقبه انجام نگرفته، از این رو [[شاهد]] اظهار نظرهای متفاوتی در میان متأخران هستیم:

# بعضی از [[فقها]] مانند [[صاحب معالم]] و [[سید عاملی]]، ابراهیم بن عقبه را [[راوی مهمل]] معرفی کرده‌اند<ref>ر. ک: استقصاء الإعتبار، ج۳، ص۴۵۷؛ مناهج الأخیار، ج۱، ص۲۶۷.</ref>.

== تحقیق ==

# بررسی محتوای روایات ایشان.

# امامی بودن وی و این که از هر گونه [[انحراف فکری]] و [[عقیدتی]] که در [[زمان ائمه]]{{عم}} رایج بوده و شماری از [[راویان حدیث]] به آنها [[مبتلا]] بوده‌اند، به دور بوده