احمد بن حسین بیهقی در تراجم و رجال: تفاوت میان نسخه‌ها

[[احمد بن الحسین البیهقی]]<ref>ر. ک: أ. منابع [[شیعی]]: [[تنقیح المقال]]، ج۶، ص۲۵، ش۹۱۶؛ اعیان الشیعة، ج۲، ص۵۶۸، ش۳۷۱۶؛ الکنی و الالقاب، ج۲، ص۱۱۴؛ مستدرکات [[علم رجال الحدیث]]، ج۱، ص۲۹۳، ش۸۷۱؛ موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۲۱، ش۱۷۰۴.

ب. منابع [[سنی]]: الأنساب، ج۱، ص۴۳۸؛ معجم البلدان، ج۱، ص۵۳۸؛ تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۱۳۲، ش۱۰۱۴؛ [[سیر]] اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۱۶۳، ش۸۶؛ [[تاریخ الاسلام]]، ج۳۰، ص۴۳۸؛ [[الوافی]] بالوفیات، ج۶، ص۲۱۹؛ الطبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۸، ش۲۵۱؛ هدیة العارفین، ج۱، ص۷۸.</ref> در سند سه<ref>ر. ک: تفسیر کنز الدقائق، ج۸، ص۴۸۱؛ ج۱۰، ص۱۸۰؛ ج۱۲، ص۳۵۰.</ref> [[روایت]] [[تفسیر کنز الدقائق]]، به نقل از [[تفسیر مجمع البیان]] آمده است؛ مانند:

[[ذهبی]] نوشته است: {{عربی|"الامام الحافظ العلامة شيخ خراسان أبوبكر أحمد بن الحسين بن علي بن موسي الخسروجردي<ref>{{عربی|الخسروجردي: بضم الخاء المعجمة و سكون السين المهملة و فتح الراء و سكون الواو و كسر الجيم و سكون الراء و في آخرها الدال المهملة، هذه النسبة إلي خسروجرد، و هي قرية من ناحية بيهق و كانت قصبتها ثم صارت القصبة سبزوار}}؛ الأنساب، ج۲، ص۳۶۴.</ref> البيهقي صاحب التصانيف... ؛ و لم يكن عنده سنن النسائي ولا جامع الترمذي و لا سنن ابن ماجة بل كان عنده الحاكم فأكثر عنه و عنده عوال و مسانيد و بورك له في علمه لحسن قصده و قوة فهمه و حفظه. و عمل كتباً لم يسبق إلي تحريرها، منها... ؛ قال عبد الغافر في تاريخه: كان البيهقي علي سيرة العلماء قانعاً باليسير متجملاً في زهده و ورعه. وعن إمام الحرمين أبي المعالي قال: ما من شافعي إلا و للشافعي عليه منة إلا أبابكر البيهقي فإن له المنة علي الشافعي لتصانيفه في نصرة مذهبه؛... قال أبوالحسن عبدالغافر في ذيل تاريخ نيسابور: أبوبكر البيهقي الفقيه الحافظ الأصولي الدين الورع واحد زمانه في الحفظ و فرد أقرانه في الإتقان و الضبط من كبار أصحاب الحاكم و يزيد عليه بأنواع من العلوم، كتب الحديث و حفظه من صباه و تفقه و برع و أخذ في الأصول و ارتحل إلي العراق و الجبال و الحجاز ثم صنف و تواليفه تقارب ألف جزء مما لم يسبقه إليه أحد، جمع بين علم الحديث و الفقه و بيان علل الحديث و وجه الجمع بين الأحاديث، طلب منه الأئمة الإنتقال من الناحية إلي نيسابور لسماع الكتب فأتي في سنة إحدي و أربعين و عقدوا له المجلس لسماع كتاب المعرفة و حضره الأئمة"}}<ref>تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۱۳۲، ش۱۰۱۴.</ref>.

وی بیش از صد شیخ و استاد داشته که از آنها [[کسب علم]] کرده است، که از جمله آنها [[أبوعبدالله محمد بن عبدالله]]، معروف به [[حاکم نیشابوری]] است.

[[سمعانی]] وی را از مؤلفان و مصنفان مشهور که گوی [[سبقت]] را از دیگران ربوده و آثارش مورد استفاده همگان است، معرفی کرده و نوشته است: {{عربی|"كان إماماً فقيهاً حافظاً جمع بين معرفة الحديث و فقهه... ؛ و سمع الحدیث الکثیر و صنف فیه التصانيف التي لم يسبق إليها، وهي مشهورة موجودة في أيدي الناس"}}<ref>الأنساب، ج۱، ص۴۳۸.</ref>.

[[ذهبی]] در [[تاریخ الاسلام]] نوشته است: {{عربی|"كان واحد زمانه و فرد أقرانه و حافظ أوانه... ، بورك له في مروياته و حسن تصرفه فيها لحذقه و خبرته بالأبواب و الرجال... ؛ و هو اول من جمع نصوص الشافعي... ، كان علی سیرة العلماء، قانعاً من الدنیا بالیسیر، متجملاً في زهده و ورعه...}}<ref>تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۳۸.</ref>.

یاقوت حموی درباره وی نوشته است: {{عربی|"و قد أخرجت هذه الکورة من لا یحصی من الفضلاء و العلماء و الفقهاء والأدباء، و مع ذلک، فالغالب علی أهلها مذهب الرافضیة الغلاة، و من أشهر أئمتهم الإمام أبوبکر أحمد بن الحسین بن علی بن علی بن عبدالله بن موسی البیهقی من أهل خسروجرد صاحب التصانیف المشهورة، و هو الإمام الحافظ الفقیه فی أصول الدین الورع، أوحد الدهر فی الحفظ والإتقان مع الدین المتین، من أجل أصحاب أبی عبدالله الحاکم و المکثرین عنه... ؛ و من تصانیفه کتاب المبسوط و کتاب السنن و کتاب معرفة علوم الحدیث و کتاب دلائل النبوة..."}}<ref>معجم البلدان، ج۱، ص۵۳۸.</ref>.

# استاد معروف بیهقی، یعنی [[حاکم نیشابوری]] که وی [[روایات]] فراوانی از او نقل کرده، فردی [[شیعی]] [[مذهب]] است.

# مذهب غالب در منطقه و شهری که احمد بیهقی در آن [[زندگی]] میکرده، [[مذهب تشیع]] بوده است.

# روایات متعددی که احمد بیهقی با سندهای معتبر، در [[فضایل اهل بیت]]{{عم}}، به خصوص [[امیرمؤمنان]]{{ع}} نقل کرده، دلیل آشکاری بر شیعی بودن اوست.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۲ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۲ ص ۲۱۸-۲۲۰.</ref>

نزد [[اهل سنت]]، [[شیعه]] به کسی گفته می‌شود که [[معتقد]] به [[برتری]] و [[افضل]] بودن امیرمؤمنان [[علی بن أبی طالب]]{{ع}} از [[عثمان]]، در مسئله [[خلافت]] باشد، چنانچه [[رافضی]] نزد آنان، به کسی گفته می‌شود که به [[خلیفه اول]] و دوم [[دشنام]] دهد و از آنان [[بیزاری]] جوید<ref>ر. ک: سیر أعلام النبلاء، ج۱۴، ص۵۱۱، ش۲۸۵؛ ج۱۶، ص۴۵۸، ش۳۳۲؛ و....</ref>.

و [[فراگیری علم]] [[حدیث]] از استادی مانند حاکم نیشابوری، بر [[تشیع]] وی دلالت ندارد، آن‌چنان که صاحب أعیان الشیعه به آن [[استدلال]] کرده بود؛ زیرا درباره مذهب حاکم نیشابوری نیز [[اختلاف]] است؛ بعضی وی را [[سنی]]، بعضی دیگر شیعه غیر امامی<ref>اصول الحدیث، ص۱۰.</ref> و دسته‌ای هم [[شیعه]] امامی می‌دانند<ref>ر. ک: تأسیس الشیعة لعلوم الإسلام، ص۲۹۴.</ref>.

در هر صورت، گرچه احمد بن حسین بیهقی در کتب [[عامه]]، توثیق صریح نشده، [[مدح]] و ستایش‌هایی که از وی شده، چیزی بیش از [[وثاقت]] را برای او [[اثبات]] می‌کند؛ اما این که این تعریف‌ها و توصیف‌های یادشده در کتب [[اهل سنت]]، نزد [[علمای امامیه]] معتبر است یا نه؟ دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد<ref>ر. ک: الرسائل الرجالیة (کلباسی)، ج۱، ص۱۴۲.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۲ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۲ ص ۲۲۰-۲۲۲.</ref>