احمد بن حسین بیهقی در تراجم و رجال: تفاوت میان نسخه‌ها

[[ذهبی]] نوشته است: {{عربی|"الامام الحافظ العلامة شيخ خراسان أبوبكر أحمد بن الحسين بن علي بن موسي الخسروجردي<ref>{{عربی|الخسروجردي: بضم الخاء المعجمة و سكون السين المهملة و فتح الراء و سكون الواو و كسر الجيم و سكون الراء و في آخرها الدال المهملة، هذه النسبة إلي خسروجرد، و هي قرية من ناحية بيهق و كانت قصبتها ثم صارت القصبة سبزوار}}؛ الأنساب، ج۲، ص۳۶۴.</ref> البيهقي صاحب التصانيف... ؛ و لم يكن عنده سنن النسائي ولا جامع الترمذي و لا سنن ابن ماجة بل كان عنده الحاكم فأكثر عنه و عنده عوال و مسانيد و بورك له في علمه لحسن قصده و قوة فهمه و حفظه. و عمل كتباً لم يسبق إلي تحريرها، منها... ؛ قال عبد الغافر في تاريخه: كان البيهقي علي سيرة العلماء قانعاً باليسير متجملاً في زهده و ورعه. وعن إمام الحرمين أبي المعالي قال: ما من شافعي إلا و للشافعي عليه منة إلا أبابكر البيهقي فإن له المنة علي الشافعي لتصانيفه في نصرة مذهبه؛... قال أبوالحسن عبدالغافر في ذيل تاريخ نيسابور: أبوبكر البيهقي الفقيه الحافظ الأصولي الدين الورع واحد زمانه في الحفظ و فرد أقرانه في الإتقان و الضبط من كبار أصحاب الحاكم و يزيد عليه بأنواع من العلوم، كتب الحديث و حفظه من صباه و تفقه و برع و أخذ في الأصول و ارتحل إلي العراق و الجبال و الحجاز ثم صنف و تواليفه تقارب ألف جزء مما لم يسبقه إليه أحد، جمع بين علم الحديث و الفقه و بيان علل الحديث و وجه الجمع بين الأحاديث، طلب منه الأئمة الإنتقال من الناحية إلي نيسابور لسماع الكتب فأتي في سنة إحدي و أربعين و عقدوا له المجلس لسماع كتاب المعرفة و حضره الأئمة"}}<ref>تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۱۳۲، ش۱۰۱۴.</ref>.

== [[طبقه راوی]] ==

علامه سید محسن امین بعد از نقل عبارت مزبور می‌نویسد: {{عربی|"و کلامه علی ما فی النسخة المطبوعة وان لم یکن صریحاً فی تشیعه لاحتمال رجوع ضمیر أئمتهم إلی الفضلاء العلماء الخ لا إلی الرافضیة، لکن رجوعه إلی الأخیر هو الأظهر"}}<ref>اعیان الشیعة، ج۲، ص۵۶۸.</ref>.

حاصل گفتار علامه امین این است که احمد بن حسین بیهقی به [[دلایل]] ذیل، به [[مذهب شیعه]] [[گرایش]] داشته است:

# استاد معروف بیهقی، یعنی [[حاکم نیشابوری]] که وی [[روایات]] فراوانی از او نقل کرده، فردی [[شیعی]] [[مذهب]] است.

# مذهب غالب در منطقه و شهری که احمد بیهقی در آن [[زندگی]] میکرده، [[مذهب تشیع]] بوده است.

== تحقیق ==

با دقت در شرح حال احمد بیهقی در مصادر [[عامه]]، روشن می‌گردد که وی از علمای عامه بوده و بهترین دلیل بر این گفته، کتاب السنن الکبری است که از او بر جای مانده است. همچنین کتاب خلافیات<ref>دلائل النبوة، مقدمه ج۱، ص۱۹.</ref> او که به بررسی مسائل اختلافی بین [[فقه]] [[حنفی]] و [[شافعی]] پرداخته، و کتاب معرفة السنن و الآثار او که به صورت فقه تطبیقی و در رد سخنان [[احمد بن سلامة طحاوی حنفی]]، که بر شافعی و [[اصحاب]] او ایراد وارد کرده، نگاشته شده و [[احادیث]] [[مسند]] شافعی را در آن نقل کرده - کتابی که به گفته سبکی، هیچ [[فقیه]] شافعی از آن [[بی‌نیاز]] نیست-<ref>{{عربی|و أما المعرفة معرفة السنن و الآثار فلا یستغنی عنه فقیه شافعی}}؛ الطبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۹.</ref>، نیز دلیل دیگری بر [[پیروی]] وی از مذهب شافعیه است.

[[ذهبی]] در تذکرة الحفاظ می‌نویسد: {{عربی|"قال إبن طاهر سألت أبا إسماعیل الأنصاری عن الحاکم فقال: ثقة فی الحدیث رافضی خبیث. ثم قال إبن طاهر: کان شدید التعصب للشیعة فی الباطن، و کان یظهر التسنن فی التقدیم و الخلافة، و کان منحرفاً عن معاویة و آله متظاهراً بذلک و لا یعتذر منه. قلت أما انحرافه عن خصوم علی فظاهر، و أما أمر الشیخین فمعظم لهما بکل حال فهو شیعی لا رافضی"}}<ref>تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۰۴۵، ش۹۶۲.</ref>.

در هر صورت، گرچه احمد بن حسین بیهقی در کتب [[عامه]]، توثیق صریح نشده، [[مدح]] و ستایش‌هایی که از وی شده، چیزی بیش از [[وثاقت]] را برای او [[اثبات]] می‌کند؛ اما این که این تعریف‌ها و توصیف‌های یادشده در کتب [[اهل سنت]]، نزد [[علمای امامیه]] معتبر است یا نه؟ دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد<ref>ر. ک: الرسائل الرجالیة (کلباسی)، ج۱، ص۱۴۲.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۲ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۲ ص ۲۲۰-۲۲۲.</ref>