پرش به محتوا

برهان امکان اشرف: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جز (جایگزینی متن - 'سلسله' به 'سلسله')
خط ۱: خط ۱:
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[برهان امکان اشرف در قرآن]] - [[برهان امکان اشرف در حدیث]] - [[برهان امکان اشرف در فلسفه اسلامی]]| پرسش مرتبط  = }}
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[برهان امکان اشرف در قرآن]] - [[برهان امکان اشرف در حدیث]] - [[برهان امکان اشرف در فلسفه اسلامی]]| پرسش مرتبط  = }}


==مقدمه==
== مقدمه ==
این [[برهان]] بر اساس [[قاعده امکان اشرف]] تدوین گردیده که در مباحث [[عقلی]] به عنوان اصلی مسلم در تبیین ترتیب صدور سلسله ممکنات از ذات باری، از [[اشرف]] به اخس بیان شده است. جریان این قاعده در [[عالم دنیا]]، [[ضرورت]] وجود دائمی اشرف بنی نوع [[آدم]] را ثابت می‌کند؛ به این ترتیب که اشرف انواع [[انسانی]] در هر [[زمان]]، [[حجج الهی]]{{عم}} بر روی [[زمین]] هستند و بقیه افراد، در هر مرتبه و [[مقام]] که باشند، نسبت به آنان اخس محسوب می‌گردند. به این ترتیب، چون اخس موجود است، قطعاً اشرف می‌باید وجود داشته باشد.
این [[برهان]] بر اساس [[قاعده امکان اشرف]] تدوین گردیده که در مباحث [[عقلی]] به عنوان اصلی مسلم در تبیین ترتیب صدور سلسله ممکنات از ذات باری، از [[اشرف]] به اخس بیان شده است. جریان این قاعده در [[عالم دنیا]]، [[ضرورت]] وجود دائمی اشرف بنی نوع [[آدم]] را ثابت می‌کند؛ به این ترتیب که اشرف انواع [[انسانی]] در هر [[زمان]]، [[حجج الهی]] {{عم}} بر روی [[زمین]] هستند و بقیه افراد، در هر مرتبه و [[مقام]] که باشند، نسبت به آنان اخس محسوب می‌گردند. به این ترتیب، چون اخس موجود است، قطعاً اشرف می‌باید وجود داشته باشد.


صورت منطقی [[استدلال]] را نیز به این ترتیب می‌توان بیان نمود که:
صورت منطقی [[استدلال]] را نیز به این ترتیب می‌توان بیان نمود که:
خط ۸: خط ۸:
اولاً، بر اساس [[قیاس]] استثنائی: اگر در برخورداری از [[رحمت]] رحیمیه [[الهی]]، اخس موجود باشد، پس اشرف ([[واسطه فیض]]) موجود است. با [[اثبات]] مقدم، [[تالی]] نیز ثابت است؛ لذا می‌گوییم: از آنجا که اخس موجود است پس اشرف نیز موجود است (نتیجه قیاس اول)
اولاً، بر اساس [[قیاس]] استثنائی: اگر در برخورداری از [[رحمت]] رحیمیه [[الهی]]، اخس موجود باشد، پس اشرف ([[واسطه فیض]]) موجود است. با [[اثبات]] مقدم، [[تالی]] نیز ثابت است؛ لذا می‌گوییم: از آنجا که اخس موجود است پس اشرف نیز موجود است (نتیجه قیاس اول)


ثانیاً، قیاس اقترانی دیگری را با کبری قرار دادیم نتیجه قبلی تشکیل می‌دهیم: حجج الهی{{عم}}، اشرف بنی نوع [[آدمی]] (در همه زمان‌ها) هستند (صغری)؛ اشرف بنی نوع آدمی در همه زمان‌ها موجود است (کبری)؛
ثانیاً، قیاس اقترانی دیگری را با کبری قرار دادیم نتیجه قبلی تشکیل می‌دهیم: حجج الهی {{عم}}، اشرف بنی نوع [[آدمی]] (در همه زمان‌ها) هستند (صغری)؛ اشرف بنی نوع آدمی در همه زمان‌ها موجود است (کبری)؛


نتیجه آنکه: حجج الهی{{عم}} در همه زمان‌ها موجود هستند.
نتیجه آنکه: حجج الهی {{عم}} در همه زمان‌ها موجود هستند.


به این ترتیب، [[ضرورت وجود حجت خدا]] ([[پیامبر اکرم]]{{صل}} و پس از ایشان [[ائمه معصومین]]{{عم}}) در همه زمان‌ها ثابت می‌گردد. اثبات تلازم در هریک از مقدمات برهان و نیز [[پاسخ به شبهات]] وارده، طی تبیین برهان ذکر خواهد شد.
به این ترتیب، [[ضرورت وجود حجت خدا]] ([[پیامبر اکرم]] {{صل}} و پس از ایشان [[ائمه معصومین]] {{عم}}) در همه زمان‌ها ثابت می‌گردد. اثبات تلازم در هریک از مقدمات برهان و نیز [[پاسخ به شبهات]] وارده، طی تبیین برهان ذکر خواهد شد.


این استدلال برگرفته از آیاتی است که در آن، سخن از سلسله مراتب هستی و [[مقامات]] آنها در [[نظام]] کائنات به میان آمده است و اینکه هر یک از مراتب [[پایین‌تر]]، تحت [[تدبیر]] و [[تربیت]] مراتب فوق قرار دارند. طبعاً اگر مرتبه پایین که اخسّ است موجود باشد و آثار تدبیر و تربیت در آن [[مشاهده]] گردد، نشانگر وجود اشرف در میان آنهاست. تفصیل [[قرآنی]] برهان، طی بیان [[نقلی]] در بخش مربوطه ذکر خواهد شد.
این استدلال برگرفته از آیاتی است که در آن، سخن از سلسله مراتب هستی و [[مقامات]] آنها در [[نظام]] کائنات به میان آمده است و اینکه هر یک از مراتب [[پایین‌تر]]، تحت [[تدبیر]] و [[تربیت]] مراتب فوق قرار دارند. طبعاً اگر مرتبه پایین که اخسّ است موجود باشد و آثار تدبیر و تربیت در آن [[مشاهده]] گردد، نشانگر وجود اشرف در میان آنهاست. تفصیل [[قرآنی]] برهان، طی بیان [[نقلی]] در بخش مربوطه ذکر خواهد شد.
خط ۲۲: خط ۲۲:
دوم، جریان قاعده در مسئله [[امامت عامه]]، و اینکه اگر بر روی [[زمین]] [[انسانی]] با مشخصات [[آدمی]]، از قبیل [[عقل]] و [[علم]] و [[اختیار]] و [[قوه]] نطق و [[ادراک کلیات]] و [[عواطف]] انسانی وجود داشته باشد، حتماً می‌باید در میان آنها، نوع اشرف انسانی، یعنی [[مقام ولایت]] و [[امامت]] وجود داشته باشد.
دوم، جریان قاعده در مسئله [[امامت عامه]]، و اینکه اگر بر روی [[زمین]] [[انسانی]] با مشخصات [[آدمی]]، از قبیل [[عقل]] و [[علم]] و [[اختیار]] و [[قوه]] نطق و [[ادراک کلیات]] و [[عواطف]] انسانی وجود داشته باشد، حتماً می‌باید در میان آنها، نوع اشرف انسانی، یعنی [[مقام ولایت]] و [[امامت]] وجود داشته باشد.


هر یک از این دو بخش [[برهان]]، دلیلی جداگانه می‌طلبد و [[فلاسفه]] [[اسلامی]] عموم قسمت اول را پذیرفته‌اند؛ اما برخی قسمت دوم، یعنی جریان قاعده در [[اثبات امامت]] را نپذیرفته‌اند<ref>نهایة الحکمه (ط. جامعه مدرسین، ۱۴۱۶ ه.ق)، ص۳۱۹.</ref>
هر یک از این دو بخش [[برهان]]، دلیلی جداگانه می‌طلبد و [[فلاسفه]] [[اسلامی]] عموم قسمت اول را پذیرفته‌اند؛ اما برخی قسمت دوم، یعنی جریان قاعده در [[اثبات امامت]] را نپذیرفته‌اند<ref>نهایة الحکمه (ط. جامعه مدرسین، ۱۴۱۶ ه. ق)، ص۳۱۹.</ref>


مفاد [[قاعده امکان اشرف]] این است که در سلسله [[نظام هستی]]، همیشه فرد [[اشرف]]، قبل از اخس، از [[فیض]] وجود و [[کمالات]] وجود بهره‌مند می‌شود. معنای این قاعده در سلسله کائنات آن است که در همه [[عوالم]] وجود، اعم از مجردات محضه تا غیرمحضه و بالاخره در عالم ماده، [[مقام]] [[خلیفة اللّه]] که اول صادر از [[خداوند]] است، قبل از سایرین موجود باشد و [[شفیع]] دیگران در ارائه رحمت‌های [[الهی]] بر خلایق گردد.
مفاد [[قاعده امکان اشرف]] این است که در سلسله [[نظام هستی]]، همیشه فرد [[اشرف]]، قبل از اخس، از [[فیض]] وجود و [[کمالات]] وجود بهره‌مند می‌شود. معنای این قاعده در سلسله کائنات آن است که در همه [[عوالم]] وجود، اعم از مجردات محضه تا غیرمحضه و بالاخره در عالم ماده، [[مقام]] [[خلیفة اللّه]] که اول صادر از [[خداوند]] است، قبل از سایرین موجود باشد و [[شفیع]] دیگران در ارائه رحمت‌های [[الهی]] بر خلایق گردد.


اکنون می‌گوییم: نوع [[نبیّ]] و [[امام]]، در همه مراتب هستی، مقدم بر سایرین است؛ زیرا [[خلیفه]] [[پروردگار]] در میان [[مخلوقات]] می‌باشد و نبود او در هر مرتبه مساوی با قطع فیوضات الهی بر آن مرتبه است. بر همین اساس، [[حجج الهی]]{{عم}}، خواه [[نبی]] یا [[رسول]] و یا امام، در میان [[انسان‌ها]]، نوع عالی و اشرف از سایر انواع [[انسانی]] هستند و هر نوعی که چنین باشد، از نظر رتبه وجودی، مقدم بر سایر انواع خواهد بود. پس نوع نبی و امام، مقدم بر سایر انواع انسانی در رتبه وجودی است و می‌باید برای [[افاضه]] فیوضات الهی بر انسان‌ها، دائماً در میان آنها وجود داشته باشد<ref>شرح اصول کافی (صدرا) (ط، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۸۳ ه.ش)، ج۲، ص۴۷۶.</ref>. بنابراین، با وجود اخس -یعنی انسان‌های عادی در عالم ۔ و گردش صحیح عالم بر مدار خود و عدم اختلال در ایصال [[رحمت الهی]] بر [[خلق]]، [[یقین]] می‌کنیم که [[حجت الهی]] در روی [[زمین]] موجود است؛ ولوظاهر و آشکار نباشد؛ چنان که [[امیر مؤمنان علی]]{{ع}} فرمودند: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ بَلَى لَا تَخْلُو الْأَرْضُ مِنْ قَائِمٍ لِلَّهِ بِحُجَّةٍ إِمَّا ظَاهِراً مَشْهُوراً وَ إِمَّا خَائِفاً مَغْمُوراً لِئَلَّا تَبْطُلَ حُجَجُ اللَّهِ وَ بَيِّنَاتُهُ}}<ref>نهج البلاغة (للصبحی صالح) (ط. هجرت، ۱۴۱۴ ه.ق)، ص۴۹۷.</ref><ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۳ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۳ ص ۳۱۱-۳۱۷.</ref>
اکنون می‌گوییم: نوع [[نبیّ]] و [[امام]]، در همه مراتب هستی، مقدم بر سایرین است؛ زیرا [[خلیفه]] [[پروردگار]] در میان [[مخلوقات]] می‌باشد و نبود او در هر مرتبه مساوی با قطع فیوضات الهی بر آن مرتبه است. بر همین اساس، [[حجج الهی]] {{عم}}، خواه [[نبی]] یا [[رسول]] و یا امام، در میان [[انسان‌ها]]، نوع عالی و اشرف از سایر انواع [[انسانی]] هستند و هر نوعی که چنین باشد، از نظر رتبه وجودی، مقدم بر سایر انواع خواهد بود. پس نوع نبی و امام، مقدم بر سایر انواع انسانی در رتبه وجودی است و می‌باید برای [[افاضه]] فیوضات الهی بر انسان‌ها، دائماً در میان آنها وجود داشته باشد<ref>شرح اصول کافی (صدرا) (ط، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۸۳ ه. ش)، ج۲، ص۴۷۶.</ref>. بنابراین، با وجود اخس -یعنی انسان‌های عادی در عالم ۔ و گردش صحیح عالم بر مدار خود و عدم اختلال در ایصال [[رحمت الهی]] بر [[خلق]]، [[یقین]] می‌کنیم که [[حجت الهی]] در روی [[زمین]] موجود است؛ ولوظاهر و آشکار نباشد؛ چنان که [[امیر مؤمنان علی]] {{ع}} فرمودند: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ بَلَى لَا تَخْلُو الْأَرْضُ مِنْ قَائِمٍ لِلَّهِ بِحُجَّةٍ إِمَّا ظَاهِراً مَشْهُوراً وَ إِمَّا خَائِفاً مَغْمُوراً لِئَلَّا تَبْطُلَ حُجَجُ اللَّهِ وَ بَيِّنَاتُهُ}}<ref>نهج البلاغة (للصبحی صالح) (ط. هجرت، ۱۴۱۴ ه. ق)، ص۴۹۷.</ref><ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۳ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۳ ص ۳۱۱-۳۱۷.</ref>


==پرسش مستقیم==
== پرسش مستقیم ==
[[برهان امکان اشرف چگونه نصب الهی امام را اثبات می‌کند؟ (پرسش)]]
[[برهان امکان اشرف چگونه نصب الهی امام را اثبات می‌کند؟ (پرسش)]]
{{پایان مدخل وابسته}}
{{پایان مدخل وابسته}}
۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش