بحث:ذوی القربی در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها

[[کلام]] او [[[علامه حلی]]] در [[وجوب]] [[مودّت اهل بیت]] غلط است؛ پس به تحقیق در [[روایت]] صحیحی از [[سعید بن جبیر]] ثابت شده است که از [[ابن عباس]] درباره [[آیه]] «{{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} سؤال شد. سعید گوید: منظور آیه این نیست مگر اینکه [[خویشاوندان]] محمد{{صل}} را [[دوست]] بدارید. پس ابن عباس گفت: [[عجله]] کردی! همانا در میان [[قریش]] تیره‌ای نیست جز آنکه [[رسول خدا]]{{صل}} با ایشان [[خویشی]] دارد و گفت: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}. پس ابن عباس از بزرگان [[اهل‌بیت]] و [[داناترین]] آنان به [[تفسیر قرآن]] بوده است و این [[تفسیر]] به [[یقین]] از او است. [همچنین دلیل دیگری که بر بطلان [[کلام]] [[علامه حلی]]] دلالت دارد آن است که [[خداوند]] نفرمود: {{متن قرآن|إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}؛ بلکه فرمود: {{متن قرآن|إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}. آیا نمی‌بینی آنجا که خداوند [[خویشاوندان پیامبر]] را [[اراده]] کرده می‌فرماید: {{متن قرآن|وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى}} و گفته نمی‌شود: «الموده فی [[ذوی القربی]]»، بلکه گفته می‌شود: «الموده لذوی القربی»، پس چطور این‌گونه نباشد، در حالی که خداوند می‌فرماید: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} و این نشان می‌دهد که رسول خدا{{صل}} هیچ اجری [[طلب]] نمی‌کند و تنها [[اجر]] او بر عهده خداوند است. بر [[مسلمانان]] [[موالات]] اهل‌بیت لازم است، لیکن به [[دلایل]] دیگری غیر از این آیه، [[دوست داشتن]] [[اهل بیت]] از سوی ما پرداخت اجر [[پیامبر]]{{صل}} به شمار نمی‌آید. همچنین این آیه مکی است و علی{{ع}} در هنگام [[نزول آیه]] با [[فاطمه]] [[ازدواج]] نکرده و اولادی برای او متولد نشده بود.

گویند که [[اهل‌بیت]] [[واجب]] المحبت‌اند و هرکه واجب المحبت است، علی واجب الاطاعت است و هو معنی الإمام و غیر علی [[واجب]] المحبت نیست، پس واجب الإطاعت هم نباشد. جواب از این [[استدلال]]: آنکه [[مفسرین]] را در مراد از این [[آیت]] [[اختلاف]] فاحش است. [[طبرانی]] و [[امام]] احمد از [[ابن عباس]] همین قسم [[روایت]] کرده‌اند، لیکن [[جمهور]] [[محدثان]] این روایت را [[تضعیف]] نموده‌اند؛ زیرا که این [[سوره]] یعنی [[سوره شوری]] بتمامها مکی است و در آنجا [[امام حسن]] و [[امام حسین]] نبودند و نه [[حضرت فاطمه]] را علاقه زوجیت با [[حضرت علی]] به‌هم رسیده بود. و در سلسله این روایت بعضی [[شیعه]] غالی واقع‌اند و کسی از محدثان آن شیعه غالی را [[وصف]] به [[صدق]] نموده بنابر ظاهر حال او نموده و از [[عقیده]] [[باطل]] او خبر نداشته و [[ظن]] غالب آن است که آن [[شیعی]] هم [[دروغ]] نگفته، بلکه روایت بالمعنی نموده، لفظ [[حدیث]] «[[اهل]] بیتی» خواهد بود. آن شیعی [[اهل بیت]] را در همین چهار کس [[حصر]] نمود، چنانکه [[بخاری]] از ابن عباس این روایت را «من» و «عن» آورده و در آن این لفظ واقع است که القربی من [[بینه]] و بین النبی{{صل}} قرابته.. و [[قتاده]] و [[سدی]] کبیر و [[سعید بن جبیر]] جزم کرده‌اند؛ با آنکه معنی آیت این است که سؤال نمی‌کنیم از شما بر [[دعوت]] و [[تبلیغ]] هیچ اجری را لیکن سؤال می‌کنم از شما [[دوستی]] را با خود به جهت قرابتی که با شما دارم. از ابن عباس نیز این روایت در بخاری موجود است و به تفصیل مذکور است که هیچ بطنی از بطون [[قریش]] نبود الا آن [[حضرت]]{{صل}} را با ایشان قرابتی بود. آن [[قرابت]] را یاد دهانیدند و [[ادای حقوق]] آن قرابت لااقل ترک ایذا که ادنی [[مراتب صله رحم]] است از ایشان درخواستند. پس استثنا منقطع است و امام [[فخر رازی]] و جمیع مفسرین متاخرین همین معنی را پسندیده‌اند؛ زیرا که معنی اول مناسب [[شأن نبوت]] نیست شمسیه طالبان دنیاست که کاری کنند و ثمره آن کار برای [[اولاد]] و [[اقارب]] خود خواهند واگر [[انبیا]] نیز این قسم اغراض را مدّنظر داشته باشند در میان ایشان و در میان دنیاداران فرقی نماند و موجب [[تهمت]] و التباس در اقوال و [[افعال]] ایشان گردد و [[نقض غرض]] [[بعثت]] لازم آید. و نیز معنی اول منافی [[آیات]] کثیره است قوله تعالی {{متن قرآن|قُلْ مَا سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ}}<ref>«بگو هر پاداشی از شما خواسته باشم از آن خودتان باد! پاداش من جز با خداوند نیست» سوره سبأ، آیه ۴۷.</ref> و قوله {{متن قرآن|أَمْ تَسْأَلُهُمْ أَجْرًا فَهُمْ مِنْ مَغْرَمٍ مُثْقَلُونَ}}<ref>«یا مگر از ایشان پاداشی می‌خواهی که آنان از تاوانی گرانبارند؟» سوره طور، آیه ۴۰.</ref><ref>تحفه اثناعشریه، ص۲۰۴ - ۲۰۵.</ref>.<ref>[[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[عصمت از منظر فریقین (کتاب)|عصمت از منظر فریقین]]، ص ۲۰۷.</ref>

اگر کسی بگوید پس معنای [[آیه شریفه]] چیست که خدا می‌فرماید: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}<ref>«بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را» سوره شوری، آیه ۲۳.</ref>؟ آیا از این [آیه] استفاده نمی‌شود که [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[مودت اهل‌بیت]]{{عم}} را به صورت [[واجب]] و در ازای [[اجر]] رسالتش از آنان‌طلبیده است؟ در پاسخ به او گفته می‌شود: مطلب آن‌گونه که تو گمان می‌کنی نیست!؛ چراکه براساس [[براهین عقلی]] و [[قرآنی]] که پیشتر بیان کردیم، استثناء در اینجا متصل نیست، بلکه استثناء منقطع است و معنایش این‌گونه است که: بگو از شما برای آن اجری نمی‌خواهم، لیکن شما را ملزم می‌کنم به [[مودّت]] در [[قربی]] و آن را از شما می‌خواهم. پس عبارت {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا}} عبارت تام و کامل بوده و معنای آن مستوفی است و عبارت {{متن قرآن|إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} [[کلامی]] ابتدائی و مستقل است و مفید این معناست که: [[مودت]] در قربی را از شما می‌خواهم، که این برداشت نظیر سخن [[خدای تعالی]] است که می‌فرماید: {{متن قرآن|فَسَجَدَ الْمَلَائِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ * إِلَّا إِبْلِيسَ}}؛ پس همه [[ملائکه]] [[سجده]] کردند مگر [[ابلیس]]. معنای [الا ابلیس] در این آیه «لکنّ ابلیس» است و استثناء از جمله نیست و یا مانند این سخن خدا: {{متن قرآن|فَإِنَّهُمْ عَدُوٌّ لِي إِلَّا رَبَّ الْعَالَمِينَ}}<ref>«اینان (همه) دشمن منند جز پروردگار جهانیان» سوره شعراء، آیه ۷۷.</ref>؛ که معنایش این است که لیکن [[پروردگار]] عالمیان [[دشمن]] من نیست. شاعر می‌گوید: و سرزمینی که در آن [[همدمی]] نیست مگر گوساله [[وحشی]] و شتران سفید مایل به سرخ.

و نیز جایز است که استثنا منقطع باشد که در این صورت معنای آیه این می‌شود: «به تحقیق از شما اجری نمی‌خواهم، لیکن از شما درخواست دارم که به نزدیکانم که همان [[نزدیکان]] شما هستند [[مودت]] بورزید و آنان را [[اذیت]] نکنید». پس اگر بگویی که چرا در آیه گفته نشده است: «الا مودة القربی؟ و معنای آیه {{متن قرآن|إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}؟ می‌گویم: [[خویشاوندان]] مکان و محل استقرار [[موت]] قرار گرفته‌اند، مانند آنکه می‌گویی: برای من در آل فلانی مودتی است و برای من در ایشان [[عشق]] و [[محبت]] شدیدی وجود دارد و این‌گونه سخن‌گفتن به معنای آن است که ایشان را دوست دارم و ایشان مکان و محل [[محبت]] من هستند. «فی» مانند «[[لام]]» متعلق [[مودت]] محسوب نمی‌شود، از این‌رو فی در اینجا به مانند لام [[زائده]] نیست، زمانی که می‌گویی: «الا المودة للقربی».