حضرت ایوب در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

[[ایّوب]] نامی است [[عبری]] که ایبوب و یوباب نیز خوانده شده است.<ref> المعرب، ص ۱۲؛ واژه‌های دخیل، ص ۱۳۴؛ قاموس الکتاب المقدس، ص ۱۴۶.</ref> برخی آن را به احتمال برگرفته از ریشه عبری ایبوب به معنای [[گریه]] یا از ایبت به معنای [[ندبه]] دانسته‌اند؛<ref>التحقیق، ج ۱، ص ۲۰۰، «ایوب».</ref> برخی شارحان [[تورات]] آن را در اصل [[عربی]] و ترجمه شده به عبری دانسته و گفته‌اند: این واژه به آیب در عربی به معنای بازگشت کننده به سوی [[خدا]] نزدیک است.<ref>قاموس الکتاب المقدس، ص ۱۴۶؛ الاعلام، ج ۲، ص ۳۶.</ref> این معنا با وصف "اوّاب" که برای ایوب در [[آیه]] {{متن قرآن|وَلَقَدْ فَتَنَّا سُلَيْمَانَ وَأَلْقَيْنَا عَلَى كُرْسِيِّهِ جَسَدًا ثُمَّ أَنَابَ}}<ref>«و به راستی ما سلیمان را آزمودیم و کالبدی را بر اورنگ (پادشاهی) او افکندیم سپس (به سوی ما) بازگشت» سوره ص، آیه ۳۴.</ref> آمده، سازگار است.<ref>اعلام قرآن، ص ۲۳۴.</ref> برخی دیگر آن را برگرفته از آبَ یَؤوب و به معنای کسی می‌دانند که [[سلامتی]] و [[مال]] و [[خانواده]] خود را باز یافته است.<ref>روض الجنان، ج ۱۳، ص ۲۵۹.</ref> [[نسب]] ایوب مورد [[اختلاف]] است؛ مشهور نسب شناسان جدّ ششم وی را [[ابراهیم]] {{ع}} دانسته‌اند،<ref>روض‌الجنان، ج۱۳، ص۲۵۹؛ الطبقات، ج۱، ص۴۶.</ref> در صورتی که [[ضمیر]] {{متن قرآن|ذُرِّيَّتِهِ}} در آیه {{متن قرآن|وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ}}<ref>«و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را راهنمایی کردیم- نوح را پیش‌تر راهنمایی کرده بودیم- و داود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را که از فرزندزادگان وی بودند (نیز راهنمایی کردیم)؛ و این چنین نیکوکاران را پاداش می‌دهیم» سوره انعام، آیه ۸۴.</ref> به ابراهیم بازگردانده شود این نظر به واقع نزدیک‌تر است؛<ref>التحقیق، ج ۱، ص ۲۰۰.</ref> اما بر اساس گفته برخی که [[پدر]] ایوب را از [[مؤمنان]] به ابراهیم و مادرش را از [[فرزندان]] [[لوط]] دانسته‌اند<ref>الطبقات، ج ۱، ص ۴۶؛ البدایة والنهایه، ج ۱، ص ۲۰۰.</ref> وی از معاصران [[حضرت ابراهیم]] است؛ نه از [[نوادگان]] ندیده او. البته این با دیدگاه مشهور که جدّ ششم وی را ابراهیم دانسته‌اند [[مخالف]] است. درباره [[زمان]] زیست ایّوب احتمالهایی از جمله معاصر بودن با [[موسی]]، [[یعقوب]]، [[سلیمان]] و [[یوسف]] وجود دارد.<ref>تفسیرقرطبی، ج ۱۵، ص ۱۳۵؛ البدایة والنهایه، ج ۱، ص ۲۰۰؛ بحار الانوار، ج ۱۲، ص ۳۵۲.</ref> با توجه به اینکه بیشتر [[مورخان]] و [[مفسران]] ایوب را از طریق عیص بن [[اسحاق]]، به ابراهیم منسوب می‌دانند، وی از [[پیامبران بنی‌اسرائیل]] نیست، زیرا آنان [[فرزندان]] [[یعقوب]]، [[برادر]] عیص بودند.<ref>مبهمات القرآن، ج ۱، ص ۴۳۹؛ تاریخ طبری، ج ۱، ص ۱۹۴.</ref> برخی ایوب را از [[پیامبران]] [[اولوا العزم]] دانسته و معتقدند که وی از پیامبرانی است که افزون بر [[نبوت]]، [[مقام]] [[پادشاهی]] نیز داشته است و آمدن نام وی در کنار [[داود]] و [[سلیمان]] را [[شاهد]] بر آن دانسته‌اند، چنان‌که برخی متون [[تفسیری]] و [[تاریخی]] نیز وی را از [[پادشاهان روم]] دانسته است.<ref>روض الجنان، ج ۷، ص ۳۶۳؛ آثارالبلاد، ص ۲۵۳؛ نمونه، ج ۵، ص ۳۲۹.</ref> [[کتاب مقدس]] نیز در سِفْر ایوب به تفصیل سرگذشت ایوب را آورده؛ امّا به نبوت وی اشاره‌ای نکرده است.<ref>کتاب مقدس، ایوب، ۱ ـ ۴۲.</ref> نام [[ایوب]] {{ع}} ۴ بار در [[قرآن]] آمده است: در {{متن قرآن|إِنَّا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ كَمَا أَوْحَيْنَا إِلَى نُوحٍ وَالنَّبِيِّينَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَوْحَيْنَا إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَعِيسَى وَأَيُّوبَ وَيُونُسَ وَهَارُونَ وَسُلَيْمَانَ وَآتَيْنَا دَاوُودَ زَبُورًا}}<ref>«ما به تو همان‌گونه وحی فرستادیم که به نوح و پیامبران پس از وی، و به ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط و عیسی و ایوب و یونس و هارون و سلیمان وحی فرستادیم و به داود زبور دادیم» سوره نساء، آیه ۱۶۳.</ref> و {{متن قرآن|وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلاًّ هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِن قَبْلُ وَمِن ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَى وَعِيسَى وَإِلْيَاسَ كُلٌّ مِّنَ الصَّالِحِينَ وَإِسْمَاعِيلَ وَالْيَسَعَ وَيُونُسَ وَلُوطًا وَكُلاًّ فَضَّلْنَا عَلَى الْعَالَمِينَ وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ذَلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدِي بِهِ مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ وَلَوْ أَشْرَكُواْ لَحَبِطَ عَنْهُم مَّا كَانُواْ يَعْمَلُونَ أُوْلَئِكَ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ فَإِن يَكْفُرْ بِهَا هَؤُلاء فَقَدْ وَكَّلْنَا بِهَا قَوْمًا لَّيْسُواْ بِهَا بِكَافِرِينَ أُوْلَئِكَ الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ فَبِهُدَاهُمُ اقْتَدِهْ قُل لاَّ أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِنْ هُوَ إِلاَّ ذِكْرَى لِلْعَالَمِينَ}}<ref>«و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را راهنمایی کردیم- نوح را پیش‌تر راهنمایی کرده بودیم- و داود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را که از فرزندزادگان وی بودند (نیز راهنمایی کردیم)؛ و این چنین نیکوکاران را پاداش می‌دهیم. و زکریا و یحیی و عیسی و الیاس را (نیز)؛ آنان همه از شایستگان بودند. و اسماعیل و الیسع و یونس و لوط را (نیز راهنمایی کردیم) و همه را بر جهانیان برتری دادیم. و (نیز) برخی از پدران و فرزندزادگان و برادران ایشان را؛ و آنان را برگزیدیم و به راهی راست رهنمون شدیم. این رهنمود خداوند است که هر یک از بندگان خود را بخواهد با آن رهنمون می‌شود و اگر شرک ورزیده بودند آنچه می‌کردند تباه می‌شد. آنان کسانی هستند که به آنها کتاب و داوری و پیامبری دادیم؛ اگر اینان به آن کفر ورزند، گروهی را بر آن گمارده‌ایم که بدان کفر نمی‌ورزند. آنان کسانی هستند که خداوند رهنمایی‌شان کرده است پس، از رهنمود آنان پیروی کن! بگو: من برای آن (پیامبری) از شما پاداشی نمی‌خواهم؛ آن جز یاد کردی برای جهانیان نیست» سوره انعام، آیه ۸۴-۹۰.</ref> نام وی در ردیف پیامبران دیگر ذکر و به [[مقام نبوت]] و بعضی صفات برجسته او تصریح شده است. در [[سوره انبیاء]] {{متن قرآن|وَأَيُّوبَ إِذْ نَادَى رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الضُّرُّ وَأَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ}}<ref>«و ایّوب را (یاد کن) آنگاه که پروردگارش را خواند که به من گزند رسیده است و تو بخشاینده‌ترین بخشایندگانی» سوره انبیاء، آیه ۸۳.</ref>، {{متن قرآن|فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَكَشَفْنَا مَا بِهِ مِنْ ضُرٍّ وَآتَيْنَاهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُمْ مَعَهُمْ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنَا وَذِكْرَى لِلْعَابِدِينَ}}<ref>«پس، او را پاسخ گفتیم و گزندی که با وی بود از او زدودیم و خانواده‌اش را و با آنها همگون آنان را بدو باز بخشیدیم که بخشایشی از نزد ما و یادکردی برای پرستندگان بود» سوره انبیاء، آیه ۸۴.</ref> [[اجابت]] دعای او دربرطرف شدن [[سختی]] و مصیبت‌هایش و در {{متن قرآن|وَاذْكُرْ عَبْدَنَا أَيُّوبَ إِذْ نَادَى رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الشَّيْطَانُ بِنُصْبٍ وَعَذَابٍ ارْكُضْ بِرِجْلِكَ هَذَا مُغْتَسَلٌ بَارِدٌ وَشَرَابٌ وَوَهَبْنَا لَهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُم مَّعَهُمْ رَحْمَةً مِّنَّا وَذِكْرَى لِأُولِي الأَلْبَابِ وَخُذْ بِيَدِكَ ضِغْثًا فَاضْرِب بِّهِ وَلا تَحْنَثْ إِنَّا وَجَدْنَاهُ صَابِرًا نِعْمَ الْعَبْدُ إِنَّهُ أَوَّابٌ }}<ref>«و از بنده ما ایّوب یاد کن آنگاه که پروردگارش را ندا کرد که شیطان به من رنج و عذاب رسانده است. (بدو گفتیم) با پای خود (بر زمین) بکوب! اینک شستنگاهی سرد و نوشیدنی‌یی (نوشین) است. و ما از سر بخشایشی از خویش و پند آموختن به خردمندان، خانواده‌اش را- و با آنها، همانند آنان را- به او بخشیدیم. و دسته‌ای گیاه در کف بگیر و با آن (یکبار همسرت را) بزن و سوگند مشکن؛ به راستی ما او را شکیبا یافتیم. نیکو بنده بود که اهل بازگشت (و توبه) بود» سوره ص، آیه ۴۱-۴۴.</ref> با تفصیل بیشتری [[مشکلات]] آن [[حضرت]]، پایان یافتن آن و روی‌آوردن [[نعمت‌های الهی]] به وی بیان شده است.<ref>[[محمد خراسانی|خراسانی، محمد]]، [[ایوب (مقاله)|مقاله «ایوب»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref>

[[خداوند]] [[ایوب]] {{ع}} را به سه صفت مهم: [[مقام عبودیت]]، [[صبر]] و [[استقامت]]، و بازگشت پیاپی به سوی [[خدا]] وصف کرده است: {{متن قرآن|وَخُذْ بِيَدِكَ ضِغْثًا فَاضْرِبْ بِهِ وَلَا تَحْنَثْ إِنَّا وَجَدْنَاهُ صَابِرًا نِعْمَ الْعَبْدُ إِنَّهُ أَوَّابٌ}}<ref>«و دسته‌ای گیاه در کف بگیر و با آن (یکبار همسرت را) بزن و سوگند مشکن؛ به راستی ما او را شکیبا یافتیم. نیکو بنده بود که اهل بازگشت (و توبه) بود» سوره ص، آیه ۴۴.</ref> و تنها ایوب و [[سلیمان]] را {{متن قرآن|وَوَهَبْنَا لِدَاوُودَ سُلَيْمَانَ نِعْمَ الْعَبْدُ إِنَّهُ أَوَّابٌ}}<ref>«و ما به داود سلیمان را بخشیدیم؛ (او) نیکو بنده بود که اهل بازگشت (و توبه) بود» سوره ص، آیه ۳۰.</ref> {{متن قرآن|نِعْمَ الْعَبْدُ}} خوانده، زیرا در حال [[نعمت]] [[شکرگزار]] بودند.<ref>تفسیر قمی، ج ۲، ص ۲۴۳؛ قصص قرآن مجید، ص ۳۷۰؛ الدر المنثور، ج ۵، ص ۶۶۰.</ref> [[ایّوب]] {{ع}} از [[سلسله]] [[پیامبران]] ابراهیمی است، زیرا از ذریّه آن [[حضرت]] و از [[نیکوکاران]] است: {{متن قرآن|وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ}}<ref>«و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را راهنمایی کردیم- نوح را پیش‌تر راهنمایی کرده بودیم- و داود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را که از فرزندزادگان وی بودند (نیز راهنمایی کردیم)؛ و این چنین نیکوکاران را پاداش می‌دهیم» سوره انعام، آیه ۸۴.</ref> و او از [[هدایت ویژه]] [[الهی]] که [[رسول اکرم]] {{صل}} [[مأموریت]] یافت از آن [[پیروی]] کند بر خوردار شده است: {{متن قرآن|أُولَئِكَ الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ فَبِهُدَاهُمُ اقْتَدِهْ قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرَى لِلْعَالَمِينَ}}<ref>«آنان کسانی هستند که خداوند رهنمایی‌شان کرده است پس، از رهنمود آنان پیروی کن! بگو: من برای آن (پیامبری) از شما پاداشی نمی‌خواهم؛ آن جز یاد کردی برای جهانیان نیست» سوره انعام، آیه ۹۰.</ref> و از پیامبرانی است که [[قرآن]] از [[وحی]] به آنان به طور ویژه سخن گفته است: {{متن قرآن|إِنَّا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ كَمَا أَوْحَيْنَا إِلَى نُوحٍ وَالنَّبِيِّينَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَوْحَيْنَا إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَعِيسَى وَأَيُّوبَ وَيُونُسَ وَهَارُونَ وَسُلَيْمَانَ وَآتَيْنَا دَاوُودَ زَبُورًا}}<ref>«ما به تو همان‌گونه وحی فرستادیم که به نوح و پیامبران پس از وی، و به ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط و عیسی و ایوب و یونس و هارون و سلیمان وحی فرستادیم و به داود زبور دادیم» سوره نساء، آیه ۱۶۳.</ref>.<ref>[[محمد خراسانی|خراسانی، محمد]]، [[ایوب (مقاله)|مقاله «ایوب»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref>