حرم امام رضا: تفاوت میان نسخه‌ها
←منابع
جز (جایگزینی متن - 'احداث' به 'احداث') |
(←منابع) برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
| (۷ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = امام رضا | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[حرم امام رضا در معارف و سیره رضوی]] | پرسش مرتبط = }} | ||
== [[ | == حرم امام رضا {{ع}} == | ||
[[حسن بن فضال]] [[روایت]] می‌کند که [[امام رضا]] {{ع}} فرمودند: «بدرستی که در [[خراسان]] بقعه است که زمانی محل رفت و آمد فرشتگان گردد و مرتب فوجی از [[فرشتگان]] فرود آیند و فوجی به [[آسمان]] پرواز کنند تا روزی که [[صور]] دمیده شود. وقتی از آن [[حضرت]] در مورد آن بقعه پرسیدند، فرمود: آن بقعه، در [[سرزمین]] طوس است به [[خداوند]] [[سوگند]]، آن گلزاری از گلستان‌های [[بهشت]] است. هر کس مرا [[زیارت]] کند در آن مکان، اجرش همانند کسی است که [[رسول خدا]] {{صل}} را زیارت کرده است و خداوند برای او [[ثواب]] هزاران [[حج]] را می‌نویسد و من و پدرانم [[شفیعان]] او در [[روز قیامت]] هستیم»<ref>عیون اخبار الرضا {{ع}}، ج۲، ص۶۳۷.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۱۵۸.</ref> | |||
حرم مطهر [[حضرت]] علی بن موسی الرضا {{ع}}، دارای ۳۰ رواق متبرک و [[زیبا]]، و ۹ | |||
حرم امام رضا {{ع}} از دیرباز مورد توجه عموم [[شیعیان]] و [[دوستداران]] [[اهل بیت]] {{عم}} قرار داشته و همواره با گذشت [[زمان]] بر تعداد این علاقمندان افزوده می‌گردد | «حرم مطهر»، مجموعه‌ای است تقریبا مدور، که مرکز آن مضجع منور [[امام]] [[ابو الحسن علی بن موسی الرضا]] {{ع}} قرار دارد. نشان بارز آن گنبد بزرگ و طلایی آن می‌باشد که بر فراز [[روضه]] منوره، و تقریبا در مرکز بناهای آستان مقدس واقع شده است. | ||
حرم مطهر [[حضرت]] علی بن موسی الرضا {{ع}}، دارای ۳۰ رواق متبرک و [[زیبا]]، و ۹ صحن [[مقدس]] می‌باشد که هنرمندان زبردست، اوج [[قدرت]] [[هنری]] خود را در [[خلق]] آثار زیبا و شگفت و شکوهمند، در این اماکن مقدس به کار گرفته‌اند. | |||
حرم امام رضا {{ع}} از دیرباز مورد توجه عموم [[شیعیان]] و [[دوستداران]] [[اهل بیت]] {{عم}} قرار داشته و همواره با گذشت [[زمان]] بر تعداد این علاقمندان افزوده می‌گردد<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص۲۳۰.</ref>. | |||
== حرم امام رضا {{ع}} در گذر [[تاریخ]] == | == حرم امام رضا {{ع}} در گذر [[تاریخ]] == | ||
| خط ۱۹: | خط ۲۱: | ||
=== عصر سلجوقیان === | === عصر سلجوقیان === | ||
در این دوره، اولین سنگ [[مزار]] [[امام رضا]] {{ع}} که متعلق به [[سال ۵۱۶ هجری]] قمری است، توسط «[[ابو القاسم احمد بن علی بن احمد علوی حسینی]]» ساخته و بر روی [[قبر مطهر]] [[نصب]] شد. این قطعه سنگ امروز در میان دیگر آثار [[تاریخی]] در موزه [[آستان قدس رضوی]] موجود است<ref>تاریخ آستان قدس رضوی، ج۱، ص۹۵.</ref>. | در این دوره، اولین سنگ [[مزار]] [[امام رضا]] {{ع}} که متعلق به [[سال ۵۱۶ هجری]] قمری است، توسط «[[ابو القاسم احمد بن علی بن احمد علوی حسینی]]» ساخته و بر روی [[قبر مطهر]] [[نصب]] شد. این قطعه سنگ امروز در میان دیگر آثار [[تاریخی]] در موزه [[آستان قدس رضوی]] موجود است<ref>تاریخ آستان قدس رضوی، ج۱، ص۹۵.</ref>. | ||
مهم‌ترین واقعه این دوره، «[[حمله]] غزهای ترکمان» به [[سال ۵۴۸ هجری]] قمری به منطقه توس و [[حرم مطهر رضوی]] بود. آنها [[شهر]] [[مشهد]] را به [[آتش]] کشیدند و بسیاری از [[مردم]] از جمله [[علما]] و بزرگان را کشتند. در این جریان به بنای حرم لطمه وارد شد که چند سال بعد «[[شرف الدین ابوطاهر بن سعد بن علی قمی]]» [[حاکم]] [[مرو]] در [[عهد]] سلطان سنجر، به مرمت آن [[همت]] گماشت. از این [[زمان]] بود که کاشی‌های معروف به «کاشی سنجری» در حرم مطهر نصب گردید<ref>تاریخ آستان قدس رضوی، ج۱، ص۲۶۹.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۲۳۱.</ref> | مهم‌ترین واقعه این دوره، «[[حمله]] غزهای ترکمان» به [[سال ۵۴۸ هجری]] قمری به منطقه توس و [[حرم مطهر رضوی]] بود. آنها [[شهر]] [[مشهد]] را به [[آتش]] کشیدند و بسیاری از [[مردم]] از جمله [[علما]] و بزرگان را کشتند. در این جریان به بنای حرم لطمه وارد شد که چند سال بعد «[[شرف الدین ابوطاهر بن سعد بن علی قمی]]» [[حاکم]] [[مرو]] در [[عهد]] سلطان سنجر، به مرمت آن [[همت]] گماشت. از این [[زمان]] بود که کاشی‌های معروف به «کاشی سنجری» در حرم مطهر نصب گردید<ref>تاریخ آستان قدس رضوی، ج۱، ص۲۶۹.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۲۳۱.</ref> | ||
=== عصر مغولان === | === عصر مغولان === | ||
[[ابن ابی الحدید]] در [[شرح نهج البلاغه]] می‌نویسد: «مغولان در [[سال ۶۱۸ هجری]] قمری، ابتدا به طوس حمله آوردند، شهر را [[غارت]] کردند و [[مردم]] را به [[قتل]] رسانیدند. سپس وارد [[مشهد الرضا]] {{ع}} شدند و آنجا را هم خراب کردند»<ref>شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۲۳۵. پیرامون سخن ابن ابی الحدید، در تاریخ آستان قدس رضوی آمده: ابن ابی الحدید، مقیم بغداد بود و اخبار و حوادث خراسان را از دیگران شنیده است. ظاهرا با وجودی که مغولان مردم مشهد را به قتل رسانیدند، به بارگاه رضوی معترض نشدند و آن را حداقل تخریب نکردند و احتمالا تنها به غارت اموال و اثاثیه آن اکتفا کردند. (تاریخ آستان قدس رضوی، ج۱، ص۱۰۱ و ۱۰۲).</ref>. عطا [[ملک]] جوینی که از محققان [[خراسانی]] است از خرابی [[حرم مطهر]] به دست مغولان ذکری به میان نیاورده است و تنها به [[افراط]] [[کشتار]] مغولان در [[شهر]] اشاره کرده است<ref>تاریخ جهانگشای جوینی، ج۱، ص۱۱۴ و ۱۱۵.</ref>. | [[ابن ابی الحدید]] در [[شرح نهج البلاغه]] می‌نویسد: «مغولان در [[سال ۶۱۸ هجری]] قمری، ابتدا به طوس حمله آوردند، شهر را [[غارت]] کردند و [[مردم]] را به [[قتل]] رسانیدند. سپس وارد [[مشهد الرضا]] {{ع}} شدند و آنجا را هم خراب کردند»<ref>شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۲۳۵. پیرامون سخن ابن ابی الحدید، در تاریخ آستان قدس رضوی آمده: ابن ابی الحدید، مقیم بغداد بود و اخبار و حوادث خراسان را از دیگران شنیده است. ظاهرا با وجودی که مغولان مردم مشهد را به قتل رسانیدند، به بارگاه رضوی معترض نشدند و آن را حداقل تخریب نکردند و احتمالا تنها به غارت اموال و اثاثیه آن اکتفا کردند. (تاریخ آستان قدس رضوی، ج۱، ص۱۰۱ و ۱۰۲).</ref>. عطا [[ملک]] جوینی که از محققان [[خراسانی]] است از خرابی [[حرم مطهر]] به دست مغولان ذکری به میان نیاورده است و تنها به [[افراط]] [[کشتار]] مغولان در [[شهر]] اشاره کرده است<ref>تاریخ جهانگشای جوینی، ج۱، ص۱۱۴ و ۱۱۵.</ref>. | ||
هم‌چنین در منظومه [[فضل بن روزبهان]] خنجی آمده: «در [[حمله]] مغولان به [[طوس]] و [[مشهد]]، آنان حرم مطهر را خراب نکرده‌اند؛ زیرا نوشته‌های [[سال ۶۱۲ هجری]] قمری که قبل از حمله مغولان بوده، هنوز پا برجاست»<ref>تاریخ آستان قدس رضوی، ج۱، ص۱۰۲.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۲۳۲.</ref> | هم‌چنین در منظومه [[فضل بن روزبهان]] خنجی آمده: «در [[حمله]] مغولان به [[طوس]] و [[مشهد]]، آنان حرم مطهر را خراب نکرده‌اند؛ زیرا نوشته‌های [[سال ۶۱۲ هجری]] قمری که قبل از حمله مغولان بوده، هنوز پا برجاست»<ref>تاریخ آستان قدس رضوی، ج۱، ص۱۰۲.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۲۳۲.</ref> | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۶: | ||
از جمله اقدامات مهم و حیاتی طرح و احداث زیر گذر [[حضرت]] می‌باشد که از ترافیک پیرامون مطهر کاست<ref>برگرفته از: تاریخ آستان قدس رضوی، ج۱، ص۲۷۷ تا ص۲۸۰؛ کارنامه دو سالانه آستان قدس؛ روضه رضوان (دانستنی‌های ای حوزه اماکن متبرکه).</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۲۳۷.</ref> | از جمله اقدامات مهم و حیاتی طرح و احداث زیر گذر [[حضرت]] می‌باشد که از ترافیک پیرامون مطهر کاست<ref>برگرفته از: تاریخ آستان قدس رضوی، ج۱، ص۲۷۷ تا ص۲۸۰؛ کارنامه دو سالانه آستان قدس؛ روضه رضوان (دانستنی‌های ای حوزه اماکن متبرکه).</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۲۳۷.</ref> | ||
== | == حرم امام رضا {{ع}} و حوادث طبیعی == | ||
به غیر از اینکه حرم امام رضا {{ع}} در معرض حملات ویرانگر [[غارتگران]] قرار می‌گرفت، وقوع حوادث طبیعی نیز، موجبات ویرانی و خسارت به این مکان [[مقدس]] شد. زلزله‌های زیادی در [[مشهد]] رخ داده که حدود ۱۴ واقعه در کتب تاریخ به ثبت رسیده که کمابیش آسیب‌هایی به [[مسجد]] گوهرشاد و به دیوارهای صحن‌های | به غیر از اینکه حرم امام رضا {{ع}} در معرض حملات ویرانگر [[غارتگران]] قرار می‌گرفت، وقوع حوادث طبیعی نیز، موجبات ویرانی و خسارت به این مکان [[مقدس]] شد. زلزله‌های زیادی در [[مشهد]] رخ داده که حدود ۱۴ واقعه در کتب تاریخ به ثبت رسیده که کمابیش آسیب‌هایی به [[مسجد]] گوهرشاد و به دیوارهای صحن‌های حرم مقدس و تزئینات آن رسیده است. ولی در پانزدهم ربیع الثانی سال ۱۰۸۴ هجری قمری، به هنگام [[سلطنت]] شاه [[سلیمان]] صفوی، [[زمین]] لرزه ویرانگری در مشهد رخ داد که حدود دو سوم شهر مقدس مشهد ویران گردید. در این [[زلزله]]، گنبد مرقد مطهر [[حضرت رضا]] {{ع}}، سقف گنبد مسجد گوهرشاد و مدارس پریزاد، مدرسه دو در، مدرسه بالاسر، مدرسه [[پایین پا]]، آسیب فراوان دیدند و حدود چهار هزار نفر از [[مردم]] مشهد زیر آوار [[جان]] سپردند. بعدها این خرابی‌ها توسط شاه [[عباس]] دوم و شاه سلیمان صفوی مرمت شدند<ref>وقایع السنین، ص۵۳۲؛ تاریخ آستان قدس رضوی، ج۱، ص۱۳۸.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص۲۳۸.</ref> | ||
== بقعه هارونی == | |||
چون [[هارون الرشید]] این بار خود برای سرکوبی [[مخالفان]] به خراسان آمد، [[بیماری]] او را [[امان]] نداد و او در ماه [[جمادی]] الاخر [[سال ۱۹۳ هجری]] قمری، در باغ منسوب به [[حمید بن قحطبه]] مرد و [[مأمون]] [[دستور]] داد تا پدرش را در همان باغ قدیمی در سردابی به [[خاک]] بسپارند و بر گورش [[قبه]] و بنای یادبودی را بنا نمایند. آن بنای گنبدی شکل که از [[مصالح]] آن [[زمان]] ساخته شده بود، تا قبل از [[شهادت امام رضا]] {{ع}} به «بقعه هارونی» مشهور و معروف بود<ref>تاریخ آستان قدس رضوی، ج۱، ص۵۸؛ تاریخ مشهد الرضا {{ع}}، ص۵۸.</ref>. با [[شهادت امام]] {{ع}} و به [[خاکسپاری]] حضرت در آن بقعه که خود آن بزرگوار بارها به این نکته اشاره کرده بودند<ref>عیون اخبار الرضا {{ع}}، ج۲، ص۲۴۵.</ref>، [[روز]] به روز بر تعداد [[زائران]] و [[دوستداران]] زیارت [[قبر]] ایشان افزوده می‌شد و همین امر سبب گردید که دیگر نام قبه هارونی به [[فراموشی]] سپرده شود و نام «[[مشهد الرضا]] {{ع}}» بر زبان‌ها جاری گردد. دیگر کسی نام هارون را به زبان نیاورد و همه از شهادت امام رضا {{ع}} صحبت می‌کردند و [[قاتلان]] ایشان را [[نفرین]] می‌نمودند<ref>تاریخ آستان قدس رضوی، ج۱، ص۵۹.</ref>. | |||
قبه هارونی که به شکل اتاقی گنبدی ساخته شده بود در محلی بیرون از ساختمان [[دار الاماره]] قرار داشت و اولین بار [[دیلمیان]] و [[آل بویه]] - که بعد از [[عباسیان]] [[مذهب شیعه]] داشتند - به تعمیر و [[تزئین]] اساسی این بقعه پرداختند<ref>تاریخ آستان قدس رضوی، ج۱، ص۵۸ و ۵۹.</ref>. | |||
با روند رو به [[رشد]] [[ساخت و ساز]] مرقد [[امام رضا]] {{ع}} و شکل‌گیری بارگاه رضوی، عملا نشانی از گور [[هارون]] بر جای نماند و آن بر زیر دیوارهای [[روضه]] منوره مدفون گردید و هر چه هست فقط نام [[علی بن موسی الرضا]] {{ع}} و بارگاه منور و با شکوه ایشان می‌باشد<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۱۵۹.</ref>. | |||
== سنگ مرقد امام رضا == | |||
بعد از گذشت سالیان دراز از [[شهادت امام رضا]] {{ع}} و مدفون شدن ایشان در قبّه هارونی، در دوره سلجوقیان، اولین سنگ مرقد [[امام رضا]] {{ع}} که از جنس مرمر بود ساخته شد. این سنگ [[قبر]] که از آن به «سنگ مقام» نیز تعبیر شده است، به ابعاد [[چهل]] سانت طول و سی سانت عرض و قطر شش سانتیمتر می‌باشد، در سال ۵۱۶ هجری قمری (زمانی که [[شهر]] یزد در [[اختیار]] [[آل]] کاکویه [[شیعی]] بود)، روی قبر مطهر، داخل [[سرداب]] [[نصب]] گردید<ref>تاریخ آستان قدس رضوی، ج۱، ص۶۳-۶۴.</ref>. [[بانی]] آن «ابو القاسم احمد بن علی بن احمد علوی حسینی» و نوشته‌های آن به خط [[کوفی]] بود. شکل سنگ به این‌گونه است که محرابی در وسط طراحی شده و در رأس [[محراب]] عبارت {{عربی|اللَّهِ أَكْبَرُ}} و در پایین عبارت {{عربی|هذا مقام الرضا {{ع}} اقبل على صلواتك و لا تكن من الغافلين [[شعبان]] سنة ستة [[عشر]] و خمسمائة هجرية}}، نقش شده است. این سنگ قبر دارای سه حاشیه می‌باشد که در حاشیه اول آن نوشته شده: {{عربی|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ، اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنَ وَ عَلِيٍّ وَ مُحَمَّدٍ وَ جَعْفَرٍ وَ مُوسى وَ عَلِيٍّ وَ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ وَ الْحَسَنِ وَ الْقَائِمِ الْحُجَّةِ}}. | |||
در حاشیه دوم یا وسط نوشته شده: {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ، إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ}} و در حاشیه باریکی که در کنار متن سنگ قبر می‌باشد نوشته شده: {{عربی|أمر به عمارة مشهد الرضوي علي بن موسى {{ع}} العبد المذنب الفقير إلى الرحمة [[ابوالقاسم]] أحمد بن علي بن أحمد العلوي الحسينی تقبل [[اللّه]] منه}}. | |||
این قطعه سنگ، با عنوان اولین سنگ قبر امام رضا {{ع}} درون ویترینی در موزه [[آستان قدس رضوی]] نگهداری می‌شود و به سبب [[ارزش]] و باستانی بودن آن، مورد توجه علاقمندان قرار گرفته و نیز [[زیبایی]] خاصی را به موزه بخشیده است. | |||
دومین سنگ قبر مربوط به سال ۱۳۱۱ هجری شمسی و در [[زمان]] تولیت مرحوم [[اسدی]] می‌باشد. این سنگ، توسط «حاج [[حسین]] حجّار باشی زنجانی»، از سنگ مرمر [[معدن]] شاندیز و به رنگ سبز لیمویی ساخته شد. از آنجایی که این سنگ [[قبر]] به شکل صندوق سنگی ساخته شده بود، عنوان صندوق را نیز داشت. این سنگ قبر مطهر، تا سال ۱۳۷۹ شمسی درون [[ضریح]] چهارم قرار داشت<ref>تاریخ آستان قدس رضوی، ج۱، ص۶۶.</ref>. | |||
سومین سنگ قبر که از جنس مرمر بسیار نفیس از معدن توران پشت یزد و به رنگ سبز چمنی با ابعاد ۲/۲۰ در ۱/۱۰ متر و قطر ۱۰۰ سانتیمتر و وزن ۳۶۰۰کیلوگرم می‌باشد، هم‌زمان با تعویض و [[نصب]] ضریح پنجم در سال ۱۳۷۹ شمسی، درون ضریح بر روی مرقد [[امام]] {{ع}} نصب شد. بر سطح سومین سنگ قبر علاوه بر کلمات [[مقدس]] و الهام‌بخش هنری، القاب امام رضا {{ع}}، [[تاریخ]] ولادت و [[شهادت]] آن حضرت و نیز دو [[بیت]] [[شعر]] الحاقی از سروده‌های امام {{ع}} به اشعار [[دعبل]] نقش شده است: | |||
{{عربی|وَ قَبْرٌ بِطُوسٍ يَا لَهَا مِنْ مُصِيبَةٍ تَوَقَّدُ فِي الْأَحْشَاءِ بِالْحُرُقَاتِ | |||
إِلَى الْحَشْرِ حَتَّى يَبْعَثَ اللَّهُ قَائِماً يُفَرِّجُ عَنَّا الْهَمَّ وَ الْكُرُبَاتِ}}<ref>و قبری است در طوس که مصیبت‌های زیادی به صاحب آن می‌رسد و این قدر مصیبت سنگین است که دل‌های شیعیان را تا روز قیامت اندوهگین می‌کند و بر جان‌هایشان آتش می‌زند تا این که خداوند از میان ما اهل البیت {{عم}} قیام‌کننده‌ای را برانگیزد و درد و رنج‌هایی را که به ما رسیده التیام بخشد.</ref>. هم‌چنین، آیاتی از [[قرآن]] نیز زینت‌بخش اطراف سنگ می‌باشد<ref>روضه رضوان، ص۱۱-۱۲.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۴۰۳.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۷۳: | خط ۹۶: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:امام رضا]] | ||