ابوبکر بن ابی‌قحافه در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

ابوبکر سه سال پس از [[عام الفیل]] زاده شد<ref>ابن سعد، ج۳، ص۱۵۱.</ref>. نام جاهلی‌اش [[عبدالکعبه]]، در عصر [[اسلامی]] به [[عبدالله]] [[تغییر]] یافت<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۳، ص۹۲. قیاس شود با: ابن اثیر، ج۳، ص۳۱۰.</ref> و مشهور به [[ابوبکر]] است. به سبب نزدیکی معنای دو واژه بخر (شتر [[جوان]]) و فصیل (شتر بچه از مادر جدا شده)، برخی ابوبکر را در کوران مسائل [[سیاسی]] پس از [[رحلت رسول خدا]] {{صل}} و به منظور [[تحقیر]] وی، ابوفَصیل نامیده، در مقابلِ واژه ابوالفَحل قرار داده‌اند<ref>طبری، تاریخ، ج۲، ص۴۴۹-۴۸۳ و ۴۸۵؛ رکن صفار، ص۴۴۲.</ref>. پدرش [[عثمان بن عامر بن عمرو]] از [[بنوکعب بن اسد]]، تیره‌ای از [[بنوتَیم بن مُرَّه قریشی]] مشهور به [[ابوقحافه]]<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۰، ص۵۱.</ref> و مادرش، [[ام الخیر]]، [[سلمی]] دختر [[صخر بن عامر]]، دختر عموی [[ابو قحافه]] است و [[نسب]] هر دو به [[کعب بن سعد بن تیم]] از [[قریش]] می‌رسد<ref>ابن سعد، ج۳، ص۲۶- ۱۲۸.</ref>. ابوقحافه و ام‌الخیر در [[فتح مکه]] [[مسلمان]] شدند<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۰، ص۱۰۰؛ مسعودی، ص۲۴۹.</ref> جایگاه پَست [[اجتماعی]] ابوبکر و تیره‌اش، در [[مناظره]] وی با [[دَغفَل بن حَنظَله]]، نسب‌شناس معروف [[عرب]]<ref>طبرانی، المعجم الکبیر، ج۶، ص۶۲.</ref> و در [[شعر]] [[ابوسفیان]]<ref>یعقوبی، ج۲، ص۱۲۶.</ref> و [[عُمیر بن اَهلب ضَبیّ]] وصف شده است<ref>طبری، تاریخ، ج۳، ص۵۳۲؛ مفید، فصول المختاره، ص۸۷.</ref>. ابو قحافه در واقعه فیل، حدود سی سال داشت و [[مردم]] مکه را از [[حمله ابرهه]] [[حبشی]] [[آگاه]] کرد <ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۰، ص۱۰۰.</ref>.

روایاتی، صدّیق را از [[القاب]] [[أبوبکر]] دانسته‌اند و در سبب نامیده شدن وی به صدیق [[اختلاف]] کرده‌اند. [[معروف بن خرّبوذ]]، سبب آن را به دوره [[جاهلیت]] برگردانده که عهده‌دار دیه‌های قریش و مورد [[تصدیق]] آنان بوده است<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۳، ص۹۴؛ ابن عساکر، ج۳۰، ص۳۳۵.</ref>. بر اساس خبری، او هر آنچه از [[قرآن]] را که بر [[پیامبر]] نازل می‌شد، تصدیق می‌کرد و به [[نقلی]]، [[رسول خدا]] {{صل}} را در رفتن به [[بیت المقدس]] ([[اسراء]]) تصدیق کرد، در حالی که شمار زیادی از [[مسلمانان]] آن را [[انکار]] کردند و [[مرتد]] شدند<ref>دو گونه روایت را مقایسه کنید در: ابن هشام، ج۲، ص۳۹ و ابن سعد، ج۳، ص۱۲۸-۱۲۶.</ref>.

گویند [[آیه]] {{متن قرآن|وَصَدَّقَ بِالْحُسْنَى}}<ref>«و آن وعده نیکوترین (بهشت) را راست بشمارد» سوره لیل، آیه ۶.</ref> نیز در این خصوص نازل شد<ref>بلاذری، أنساب الاشراف، ج۱۰، ص۸۲.</ref>. برخی [[نزول آیه]] بالا را درباره [[مُصعب بن عُمیر]] [[روایت]] کرده‌اند، نه [[ابوبکر]]<ref>جاحظ، العثمانیه، ص۳۱۷.</ref>. به گفته [[عبدالله]] پسر [[عمرو بن عاص]]، مسلمانان این [[لقب]] را بر او نهادند<ref>ابن ابی الحدید، ج۱۳، ص۲۷۳.</ref>. [[امیر مؤمنان]] نیز با [[نفی]] این لقب از ابوبکر، آن را به خود نسبت داد<ref>ابن قتیبه، المعارف، ص۱۶۹؛ ابن عساکر، ج۴۲، ص۳۳.</ref>. اَوّاه لقب دیگر ابوبکر، بیانگر [[رأفت]] و [[رحمت]] اوست<ref>ابن سعد، ج۳، ص۱۲۸-۱۲۶.</ref>. عَتیق بنابر [[اختلاف]]، نام یا لقب ابوبکر است: [[ابن اسحاق]]<ref>ر.ک: ابن هشام، ج۱، ص۲۶۶.</ref> و [[ابن سیرین]] آن را نام ابوبکر دانسته‌اند. بر اساس روایتی، ابوبکر [[برادری]] به نام عتیق داشت که نام وی را پس از مرگش بر ابوبکر نهادند<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۳، ص۹۲.</ref> یا به روایتی، برادرانش می‌مُردند و مادرش وی را نزد [[کعبه]] آورد و "عتیق من الموت"، نامید. تا نمیرد<ref>دولابی، ج۱، ص۱۴؛ ابونعیم، ج۱، ص۲۳.</ref>. اما کسانی عتیق را لقب وی دانسته‌اند و سبب آن را به اختلاف، زیبارویی ابوبکر، [[سخاوت]] وی و مادرانش<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۰، ص۵۲.</ref>، [[پاک]] [[نسب]] بودن<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۳، ص۹۲.</ref> یا سابقه داشتن در کارهای خیر<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۴، ص۱۴۶.</ref> گفته‌اند. اما [[عایشه]] [[اصرار]] داشت که [[رسول خدا]] وی را عتیق، به معنای [[آزاد]] شده [[خداوند]] از [[آتش جهنم]] نامیده است<ref>ابن سعد، ج۳، ص۲۶-۱۲۸.</ref> بر پایه روایت [[معاویة بن اسحاق]]، عایشه دختر [[طلحة بن عبیدالله تیمی]] در مفاخره‌ای با [[ام کلثوم]] [[دختر ابوبکر]] (متولد شده پس از [[مرگ]] پدر)، [[طلحه]] را بهتر از ابوبکر دانست. عایشه [[همسر رسول خدا]] {{صل}} در [[دفاع]] از ابوبکر گفت: رسول خدا {{صل}} وی را عتیق نامید و از آن [[زمان]] [[ابوبکر]]، [[عتیق]] خوانده شد<ref>ابونعیم، ج۱، ص۲۲.</ref>. بر این اساس، نباید از نقش [[عایشه]] در انتشار این [[لقب]] [[غافل]] بود<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۵۷؛ [[سید علی رضا واسعی|واسعی]] و [[مهران اسماعیلی|اسماعیلی]]، [[ابوبكر (مقاله)|مقاله «ابوبكر»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص ۶۰۹-۶۱۰.</ref>.

== صفات ابوبکر ==

ابوبکر نرم خو، کثیر الشَعر (پرمو یا بلندمو)<ref>ابن هشام، ج۱، ص۲۶۷ و ۳۱۰.</ref>، بلندبالا<ref>مسعودی، ص۲۴۹.</ref>، سفیدرو، اندکی گوژپشت، با گونه‌های استخوانی، چشمانی فرو رفته، انگشتانی بدون مو و پیشانی‌ای برجسته بود. اندام لاغر او سبب می‌شد تا شلوارش بر تهیگاهش [[ثابت]] نماند و پیوسته آویخته باشد. ریش خود را با [[حنا]] و رنگ [[خضاب]] می‌کرد و سرخی ریش او را به شعله‌های چوب عَرفَج (نوعی درخت بیابانی) [[تشبیه]] کرده‌اند<ref>ابن سعد، ج۳، ص۱۴۳-۱۴۰.</ref>. بیشتر منابع، وی را سفیدرو<ref>ابن سعد، ج۳، ص۱۴۰؛ یعقوبی، ج۲، ص۱۳۸؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۱، ص۵۷.</ref> و برخی منابع گندمگون<ref>مسعودی، ص۲۴۹.</ref> وصف کرده‌اند. به نظر می‌رسد این [[اختلاف]] همانند اختلاف رنگ صورت [[عُمر]]، به اختلاف [[تاریخ نگاری]] [[راویان]] حجازی و [[کوفی]] بازگردد<ref>ر.ک: ابن قتیبه، المعارف، ص۱۸۱.</ref> نقش انگشتری وی {{عربی|"نِعم القادرُ الله}}؛ بود<ref>ابن عبد البر، الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۱.</ref>.

رسول خدا {{صل}}، [[زبیر]]، [[طلحه]] و عبدالرحمان احول، از دامادهای ابوبکر بودند<ref>ابن حبیب بغدادی، ص۵۴.</ref>. نام ابوبکر را در شمار صحابه [[بشارت]] داده شده به [[بهشت]]<ref>احمد بن حنبل، ج۱، ص۱۸۷؛ ر.ک: امینی، ج۱۰، ص۱۱۸.</ref> و از [[حواریون]] رسول خدا آورده‌اند، اما ابن کلبی تنها زُبیر را [[حواری]] آن حضرت دانسته است<ref>ابن حبیب بغدادی، ص۴۷۴.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۵۷-۱۵۸.</ref>

[[مردم]] مکه، ابوبکر را از بهترین‌های خود می‌دانستند و از وی در [[مشکلات]] کمک می‌خواستند. همچنین او در مکه ضیافت‌هایی بی‌نظیر برگزار می‌کرد<ref>بلاذری، ج۱۰، ص۵۴.</ref>. به گفته [[معروف بن خربوذ]]، وی از اشراف و بزرگان قریش در جاهلیت و عهده‌دار دیات و مورد [[تصدیق]] آنان بود<ref>ابن عساکر، ج۳۰، ص۳۳۵.</ref>. از این‌رو، در همان روزی که [[مسلمان]] شد تنی چند مانند [[عثمان بن عفان]]، [[زبیر بن عوام]]، [[عبدالرحمان بن عوف]]، [[طلحة بن عبیدالله]] و [[سعد بن ابی وقاص]] نیز به [[دعوت]] وی مسلمان شدند<ref>بلاذری، ج۱۰، ص۵۴؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۳، ص۹۴؛ شیخ مفید در الافصاح، سعد را مسلمان شده پیش از ابوبکر دانسته! که صحیح نیست، ولی اختلاف سن زبیر، سعد و طلحه با ابوبکر، موجب تردید در این روایت است؛ به ویژه که همه از اعضای شورای شش نفره عمر هستند.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۵۷-۱۸۱.</ref>

 

برخی از وی با عنوان [[نخستین مسلمان]] و نخستین [[نمازگزار]] با [[رسول خدا]] {{صل}} نام برده‌اند<ref>ابن سعد، ج۳، ص۱۲۸؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۰، ص۵۹؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۳، ص۹۲.</ref>. بر اساس [[روایت]] [[ابواَروی دَوسی]]، وی نخستین [[مرد]] مسلمان است<ref>ابن سعد، ج۳، ص۱۵؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۰، ص۶۲.</ref> و بر اساس [[روایت]] [[شعبی]]، [[ابوبکر]] در گفتگویی با [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}}، [[زمان]] [[مسلمان]] شدن خود را پیش از [[اسلام]] حضرت بیان کرد<ref>بلاذری، أنساب الاشراف، ج۱۰، ص۵۴.</ref>. اما گزارش‌های [[تاریخی]] فراوانی، [[نخستین مسلمان]] یا نخستین [[مرد]] مسلمان بودن وی را [[نفی]] می‌کند که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

# [[اسکافی]] گوید: همه [[مسلمانان]] [[اجماع]] دارند که [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} پیش از ابوبکر مسلمان شد، اما گویند: در آن [[زمان]] [[کودک]] بود و این صحیح نیست؛ زیرا کاربرد واژه‌های [[اسلام]]، [[ایمان]]، [[کفر]]، [[ضلالت]]، [[طاعت]] و [[معصیت]]، برای عاقلان و بالغان است و [[رسول خدا]] {{صل}}، [[علی]] {{ع}} را به اسلام [[دعوت]] کرد. از آنجا که دعوت رسول خدا و برای اطفال و دیوانگان نبود، دانسته می‌شود که حضرت، بالغ و [[عاقل]] بوده است<ref>اسکافی، ص۶۶ و ۶۷ و ر.ک: ص۶۸ و ۷۲.</ref>.

بر اساس روایتی از [[محمد بن سائب کلبی]]، [[دوستی]] ابوبکر با [[رسول خدا]] {{صل}} سبب [[مسلمان]] شدن وی بود؛ زیرا [[پیش از بعثت]]، رفت و آمد زیادی به [[منزل]] آن حضرت داشت، با ایشان بسیار [[گفتگو]] می‌کرد و از زوایای [[زندگی پیامبر]] و گفتار [[ورقة بن نوفل]] درباره آن حضرت باخبر و [[منتظر]] [[بعثت]] ایشان بود! او [[شریک]] تجاری [[حکیم بن حزام]] شد و پیش از رفتن به [[سفر]] نزد او بود که به [[حکیم]] خبر دادند [[خدیجه]] [[دست]] از [[بت]] کشیده و شوهرش را [[پیامبری]] مانند [[موسی]] {{ع}} می‌داند. ابوبکر نزد رسول خدا {{صل}} رفت و جویای اخباری در این باب شد و هنگامی که رسول خدا {{صل}} داستان را برای وی بازگو کرد، ایشان را [[تصدیق]] نمود و [[ایمان]] آورد. او با فسخ [[قرارداد]] تجاری خود با حکیم، آن حضرت را سودآورتر از [[تجارت]] وصف کرد و ملازم رسول خدا {{صل}} شد<ref>بلاذری، أنساب الاشراف، ج۱۰، ص۵۲.</ref>. بر اساس روایتی مشابه، خدیجه به [[بت‌ها]] [[ناسزا]] می‌گفت و ابوبکر درباره [[مقاومت]] [[قریش]] با رسول خدا {{صل}} [[سخن]] گفت و سپس [[اسلام]] آورد <ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۰، ص۵۵. شبیه این روایت را بنگرید در: ابن اثیر، ج۳، ص۳۱۲.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۵۸-۱۶۰.</ref>

 

در [[روایت]] دیگری، ورقة بن نوفل پولی به وی [[قرض]] داد و او را به تجارت [[شام]] [[تشویق]] کرد. اما رسول خدا {{صل}} در آن [[روز]] سه مرتبه به [[خانه]] [[أبوبکر]] آمد تا پیامبری خود را به اطلاع وی برساند و چون در منزل نبود، [[همسر]] ابوبکر را از پیامبری خود [[آگاه]] کرد. این خبر، سبب اسلام ابوبکر و انصراف وی از سفر به شام شد<ref>ابن عساکر، ج۳۰، ص۳۴.</ref>. این دست [[روایات]] را شاهدی بر نخستین مسلمان بودن ابوبکر و [[صدیق]] بودن وی دانسته‌اند. گفتنی است دیگر منابع آن را نقل نکرده‌اند و بر اساس [[روایت]] نخست، باید [[خدیجه]] [[نخستین مسلمان]] باشد.

ابوبکر سال‌ها پیش از [[تولد]] [[امیر مؤمنان]] {{ع}} و در [[زمان]] [[بحیرای راهب]] [[ایمان]] آورد و خدیجه را به [[ازدواج]] رسول خدا {{صل}} درآورد<ref>ابن عساکر، ج۳۰، ص۴۲؛ ابن کثیر، البدایه، ج۹، ص۳۴۸.</ref> و به [[دستور]] خدیجه رسول خدا را نزد [[ورقة بن نوفل]] برد تا آن حضرت به [[پیامبری]] خود مطمئن شود<ref>دولابی، ج۱، ص۱۴؛ نقد آنها را بنگرید در: جعفر مرتضی، ج۲، ص۹۳ و ۲۸۸.</ref>.

ابوبکر تنها کسی است که بدون [[تأمل]] [[دعوت]] رسول خدا {{صل}} را پذیرفت<ref>ابن هشام، ج۱، ص۲۶۷.</ref> و به پیشنهاد او، دعوت رسول خدا {{صل}} آشکار و سبب ورود [[مسلمانان]] به [[خانه ارقم]] شد. [[عایشه]] گوید: تعداد [[اصحاب رسول خدا]] {{صل}} به ۳۸ یا ۳۹ تن رسیده بود که ابوبکر [[اصرار]] داشت دعوت رسول خدا {{صل}} آشکار شود!! و آن حضرت از کمی یارانش نگران بود. اما اصرار ابوبکر همچنان ادامه داشت تا رسول خدا {{صل}} آن را پذیرفت، آنگاه [[یاران]] حضرت در اطراف [[مسجد الحرام]] جای گرفتند و ابوبکر [[سخنرانی]] کرد. او نخستین خطیبی بود که (در [[اسلام]]) آشکارا [[مردم]] را به [[خدا]] و رسولش فراخواند. [[مشرکان]] وی و دیگر مسلمانان را به شدت زدند و در این میان، [[عتبة بن ربیعه]] چنان با کفش‌های چرمی‌اش به صورت ابوبکر کوبید که بینی از صورتش تمیز داده نشد. [[بنو تیم]] وی را که در آستانه [[مرگ]] بود، از چنگال مشرکان [[نجات]] دادند. حال عمومی ابوبکر در آخرین ساعات [[روز]] اندکی بهبود یافت و جویای اخباری از رسول خدا {{صل}} شد. چون از [[سلامت]] رسول خدا {{صل}} و اقامتش در خانه ارقم باخبر شد، نزد حضرت آمده، خواست در [[حق]] مادرش [[دعا]] کند و مادرش در همان جا [[مسلمان]] شد. همچنین [[حمزه]] در همان [[روز]] مضروب شدن [[ابوبکر]] و [[عمر]]، اندکی پس از آن [[مسلمان]] شدند<ref>خیثمة بن سلیمان، ص۱۲۶-۱۲۸؛ ابن عساکر، ج۳۰، ص۵۲-۴۶؛ نقد آن: امینی، ج۷، ص۳۲۲.</ref>.

بر پایه روایتی، هنگامی که ابوبکر و [[طلحة بن عبیدالله]] مسلمان شدند، [[نوفل بن خویلد بن اسد]] آن دو را به بند کشید و از این‌رو "قرینین" نامیده شدند<ref>ابن هشام، ج۱، ص۳۰۱ و ج۲، ص۳۶۷؛ مفید، الارشاد، ج۱، ص۷۰. تفصیل و نقد این روایت را بنگرید در: جعفر مرتضی عاملی، ج۲، ص۵۴-۵۷.</ref>. بر پایه روایتی دیگر، پیش از [[اسلام]] حمزه، جماعتی از [[قریش]] به [[رسول خدا]] {{صل}} [[حمله]] کردند و در آن میان یکی ردای آن حضرت را کشید. ابوبکر که در نزدیکی آن جمع نشسته بود، برخاست و با [[گریه]] و فریاد گفت: آیا کسی را می‌کُشید که از [[توحید]] می‌گوید؟ آنان رسول خدا {{صل}} را رها کرده، ریش [[أبوبکر]] را گرفتند و او را زدند و فرقش را شکستند<ref>ابن هشام، ج۱، ص۳۱۰.</ref>. أسامه از پدرش [[زید بن أسلم]] [[روایت]] کرده که ابوبکر در [[جاهلیت]] به بازرگانی معروف و [[ثروت]] وی هنگام [[بعثت]]، چهل هزار [[درهم]] بود که با آن به [[آزادی بردگان]] و تقویت [[مسلمانان]] پرداخت. تا اینکه هنگام [[هجرت]]، [[ثروت]] وی به پنج هزار درهم کاهش یافت، ولی در [[مدینه]] نیز همانند [[مکه]] [[رفتار]] می‌کرد. از این‌رو، رسول خدا {{صل}} فرمود: "از هیچ [[مالی]] مانند ثروت ابوبکر سود نبردم"<ref>ابن سعد، ج۳، ص۱۲۸.</ref>

در روایتی از کلبی [[آیه]] {{متن قرآن|لَا يَسْتَوِي مِنْكُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ}}<ref>«در میان شما آنکه پیش از پیروزی (مکّه)، هزینه و جنگ کرده است (با کسان دیگر) برابر نیست» سوره حدید، آیه ۱۰.</ref>. درباره [[ابوبکر]] نازل شده است؛ زیرا دارایی‌اش را در راه [[رسول خدا]] {{صل}} [[انفاق]] کرد<ref>واحدی، ص۳۷۲.</ref>. [[مال]] ابوبکر در [[روایات]] چنان ترسیم شده که گویا [[خداوند]] نیز به تردید افتاده، از رسولش پرسید: آیا ابوبکر که این چنین [[فقیر]] شد، از من [[راضی]] است؟<ref>واحدی، ص۳۷۲؛ ابن عساکر، ج۳۰، ص۷۲.</ref> [[عایشه]]، روایات بهره‌مندی رسول خدا {{صل}} را از مال ابوبکر نقل کرده است. اما با توجه به بهره‌مندی رسول خدا {{صل}} از [[اموال]] [[خدیجه]] و أموال پدرانش که از بزرگان [[قریش]] بودند، [[شغل]] ابوبکر و پدرش و [[فقر]] آن دو در [[جاهلیت]] و از طرفی [[ضعف]] جدی برخی [[احادیث]] عایشه، تردیدی در جعلی بودن این روایات باقی نمی‌ماند که به مناسبت دستیابی وی به [[قدرت سیاسی]] و از سویی به [[انگیزه]] مقابله با [[فضایل]] [[امیرمؤمنان]] {{ع}} ساخته شده است<ref>فخر رازی، ج۱۲، ص۲۲ و ج۲۹، ص۲۱۹. برخی دیگر با استفاده از اینها، ابوبکر را بر امیرمؤمنان علی {{ع}} برتری داده‌اند و سید مرتضی الشافی، ج۴، ص۵۲؛ اسکافی، ص۷۴ و ابن ابی الحدید، ج۱۳، ص۲۷۵ آنها را نقد کرده‌اند.</ref>.

انفاق خدیجه {{ع}}، از امور غیر قابل تردید بوده، [[روایت]] اموال نیز درباره [[ثروت]] وی صادر شده است<ref>ر.ک: مفید، الافصاح، ص۱۷۶ و ۲۰۹-۲۱۸؛ جعفر مرتضی، ج۴، ص۶۲.</ref>. روایت زیر، جعلی بودن روایات اموال را درباره ابوبکر تأکید می‌کند: در اوایل [[هجرت]] که رسول خدا {{صل}} در [[سختی]] [[معیشت]] بود، [[انصار]] عهده‌دار [[پذیرایی]] وی شدند و هیچ گزارشی از مهمانی دادن ابوبکر در آن ایام یا دیگر مواردی که در [[مدینه]] [[انفاق]] کرده باشد، در دست نیست<ref>سید مرتضی، الشافی، ج۴، ص۲۵-۲۳.</ref>، بلکه ابوبکر و [[عمر]] به سبب [[گرسنگی]]، در زمانی وقت [[نماز]] به [[مسجد]] آمدند و با [[پیامبر خدا]] {{صل}} نزد [[ابو الهیثم بن تَیّهان]] رفتند. او برای آنان جو آورد و گوسفندی سر برید<ref>مالک، الموطأ، ج۲، ص۹۳۲؛ بغدادی، شرکة النبی، ص۶۶.</ref>.

بر اساس روایت عُروَه از [[عایشه]]، پس از آنکه [[یاران رسول خدا]] {{صل}} به [[حبشه]] [[هجرت]] کردند و ([[بنی هاشم]] در شعب [[ابی طالب]] محاصره شدند)، [[آزار]] و [[اذیت]] [[قریش]] شدت گرفت و [[ابوبکر]] دلگیر شده، از [[رسول خدا]] {{صل}} خواست به حبشه هجرت کند. یکی دو [[منزل]] از [[مکه]] دور شده بود که ابن دُغُنَّه<ref>سرور احابیش، یعنی تیره‌های متحد بنو حارث بن عبد مناة، مون بن خزیمه و بنو مصطلق. اختلاف در نام ابن دغنه و ضبط کلمه را بنگرید در: ابن حجر، فتح الباری، ج۷، ص۱۸۰.</ref> وی را دید و با وصف ابوبکر به زینت‌بخش [[عشیره]]، [[یاور]] [[مردم]]، انجام دهنده [[نیکی‌ها]] و [[دستگیری]] عاجزان، وی را در [[پناه]] خود به مکه بازگرداند. بدین لحاظ، [[قریش]] از آزار او خودداری کرد و ابوبکر با استفاده از این [[فرصت]]، مسجدی بر در [[خانه]] خود در محله [[بنو جمح]] ساخت و در آن به [[عبادت]] پرداخت و چنان خواندن [[قرآن]] و [[گریه]] را به هم می‌آمیخت که [[کودکان]]، بردگان و [[زنان]] بر در خانه وی جمع می‌شدند و اظهار [[شگفتی]] می‌کردند. بزرگان قریش از ابن دُغُنَّه خواستند او در منزل خود عبادت کند تا مردم فریفته نشوند. اما ابوبکر به این سخنان اعتنایی نمی‌کرد تا اینکه ابن دُغُنَّه جوار خود را بازگرفت. [[ابن اسحاق]] [[روایت]] را با خبر دیگری از [[قاسم بن محمد بن ابی بکر]] چنین کامل کرده است که پس از برداشته شدن جوار ابن دُغُنَّه، بی‌خردی از قریش، خاک بر سر وی ریخت و ابوبکر از وی به [[ولید بن مغیره]] یا [[عاص بن وائل]] [[شکایت]] کرد و پاسخ شنید که تو خود کرده‌ای<ref>ابن هشام، ج۲، ص۱۲ و ۱۳.</ref>.

عملکرد دیگر ابوبکر در مکه این است که به سبب نسب‌شناس بودنش، رسول خدا {{صل}} را برای [[دعوت]] از [[قبایل]] در ایام [[حج]] [[همراهی]] می‌کرد. او در مناظره‌ای با [[دَغفَل بن حَنظَلَه]]، نسب شناس معروف [[عرب]] از قبیله [[بنو بکر بن وائل]] که برای حج آمده بود، به مفاخره قبیلگی پرداخت و [[دَغفَل بن حَنظَلَه]] [[جوان]]<ref>ابن حبان، الثقات، ج۱، ص۸۱.</ref> بر [[ابوبکر]] [[پیروز]] شده، [[پستی]] [[نسب]] و [[قبیله]] وی را در میان [[قریش]] ترسیم کرد<ref>طبرانی، المعجم الکبیر، ج۶، ص۶۲؛ قاضی نعمان، شرح الاخبار، ج۲، ص۳۸۲.</ref> این [[روایت]] نیز جایگاه والای ابوبکر را در میان قریش [[نفی]] می‌کند<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۵۸-۱۶۰.</ref>.

پس از [[بیعت]] [[مردم مدینه]] با [[رسول خدا]] {{صل}}، کسی از [[مسلمانان]] جز [[امیر مؤمنان]] {{ع}}، ابوبکر و [[زندانیان]] در [[مکه]] نبودند. ابوبکر همراه رسول خدا {{صل}} به مدینه هجرت کرد و [[روایات]]، این [[همراهی]] را متفاوت نقل کرده‌اند. بر اساس روایتی، ابوبکر در مسیر [[غار ثور]] به رسول خدا {{صل}} پیوست و با نزدیک شدن وی، حضرت پنداشت [[مشرکان]] وی را تعقیب می‌کنند. از این‌رو سرعت گرفت، پاپوش حضرت پاره و انگشتش زخمی شد. بانگ ابوبکر وی را شناساند و از آنجا هم‌مسیر شدند<ref>طبری، تاریخ، ج۲، ص۱۰۰.</ref>، بر پایه روایتی دیگر، رسول خدا {{صل}} او را تا یافتن هم سفری از رفتن بازداشت و ابوبکر به [[امید]] همسفر شدن دو شتر خریده، آنها را پرورش داد و بدین ترتیب برای هجرت آماده شد<ref>ابن هشام، ج۲، ص۱۲۳ و ۱۲۸.</ref>. روایتی مرسل از [[عایشه]] بیان می‌دارد که رسول خدا {{صل}} پیوسته هر پگاه (یا شامگاه) به [[منزل]] ابوبکر می‌رفت تا اینکه [[دستور]] هجرت نازل شد. حضرت در اوج [[گرما]] به منزل ابوبکر آمد و او را از هجرت [[آگاه]] کرد و با [[عبدالله بن اَرقَط]] (ساربانی قابل [[اعتماد]]) میعادگاهی مشخص کردند. ابوبکر فرزندش [[عبدالله بن ابوبکر بن ابی قحافه|عبدالله]] را [[مأمور]] کرد خبرهای روزانه [[مردم]] مکه را هر شامگاه برای آنان بازگو نماید و به شبان خود، [[عامر بن فُهَیرَه]]، دستور داد آمد و شد گوسفندان را از طریق غار ثور قرار دهد و هر شامگاه نیز [[اسماء]] دخترش غذای آنان را تأمین کند. آنگاه رسول خدا {{صل}} با ابوبکر از دریچه پشت خانه‌اش به سوی غار ثور حرکت کردند و شبانه به [[غار]] رسیدند و ابوبکر برای [[آگاه]] شدن از درون [[غار]]، پیش از [[رسول خدا]] {{صل}} وارد شد<ref>ابن هشام، ج۲، ص۱۳۹- ۱۲۹.</ref>. او در غار ترسید و رسول خدا {{صل}} وی را از گمان‌های بد برحذر داشت و فرمود: {{متن حدیث|مَا ظَنُّكَ يَا أَبَا بَكرٍ بِاثنَينِ الله ثَالِثُهُمَا}}<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۰، ص۶۱.</ref> و براساس روایتی از [[امام باقر]] {{ع}}، رسول خدا {{صل}} برای زدودن [[ترس]] [[ابوبکر]]، کراماتی نشان داد که او آنها را به [[سحر]] [[تفسیر]] کرد<ref>الاختصاص، ص۱۹؛ مؤلف مجهول است، ر.ک: شبیری، ص۱۵۰.</ref>.

گویند: عبدالله پسر ابوبکر هر شب مخفیانه [[غذا]] و به روایتی [[اخبار]] [[مکه]] را به آنان می‌رساند و [[عامر بن فهیره]]، در بازگشت شبانگاهی از چرای گوسفندان، آنان را از شیر گوسفندان می‌نوشاند و [[اسماء دختر ابوبکر]] غذای آنان را به غار می‌فرستاد<ref>ابن سعد، ج۳، ص۱۲۹.</ref>. اما بنابر [[روایت]] [[ابورافع]]، [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} غذای رسول خدا {{صل}} را به غار برده، وسایل [[هجرت]] آن حضرت را فراهم آورده و مرکب برای ایشان اجاره کرده است<ref>ابن عقده، ص۱۸۰؛ ابن عساکر، ج۴۲، ص۶۸.</ref>. با این حال گویند: بعدها [[حسان بن ثابت]] در وصف [[همراهی]] ابوبکر شعری سرود که رسول خدا {{صل}} از شنیدن آن [[خرسند]] شد<ref>ابن سعد، ج۳، ص۱۲۹.</ref>. برخی افزوده‌اند که مقصود از دو تن در [[آیه]] {{متن قرآن|ثَانِيَ اثْنَيْنِ إِذْ هُمَا فِي الْغَارِ إِذْ يَقُولُ لِصَاحِبِهِ لَا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا}}<ref>«آنگاه که آن دو در غار بودند همان هنگام که به همراهش می‌گفت: مهراس که خداوند با ماست» سوره توبه، آیه ۴۰.</ref>. رسول خدا {{صل}} و ابوبکر است<ref>واقدی، المغازی، ج۳، ص۱۰۶۱؛ طبری، جامع البیان، ج۱۰، ص۱۷۵.</ref> و بخش پیشین آیه {{متن قرآن|إِلَّا تَنْصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللَّهُ}}<ref>«اگر او را یاری ندهید بی‌گمان خداوند یاریش کرده است» سوره توبه، آیه ۴۰.</ref> اشاره دارد که همه [[صحابه]] جز ابوبکر مورد [[عتاب]] [[الهی]] قرار گرفته‌اند. همچنین آیه {{متن قرآن|فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَيْهِ}}<ref>«خداوند آرامش خود را بر او فرو فرستاد» سوره توبه، آیه ۴۰.</ref>؛ را در‌ شأن او می‌دانند؛ با این [[استدلال]] که "سکینه" پیش از این [[زمان]] بر [[رسول خدا]] {{صل}} نازل شده بود و به [[نزول]] دوباره آن نیاز نبود<ref>ابن عساکر، ج۳۰، ص۸۸ و ۹۳.</ref>. اما به استناد ادامه [[آیه]] {{متن قرآن|وَأَيَّدَهُ بِجُنُودٍ لَمْ تَرَوْهَا}}<ref>«وی را با سپاهی که آنان را نمی‌دیدید پشتیبانی کرد» سوره توبه، آیه ۴۰.</ref> و همخوانی ضمایر در آیه، سکینه بر [[پیامبر خدا]] {{صل}} نازل شده است؛ به این معنا که انزال سکینه بر کسی نازل شده که [[خدا]] وی را با [[لشکریان]] ناپیدا [[تأیید]] کرده است<ref>مفید، شرح منام، ص۲۹.</ref> و حتی مفید<ref>الفصول المختاره، ص۴۲-۴۸؛ الافصاح، ص۱۸۶-۱۹۲.</ref> بند اخیر آیه را در [[ذم]] [[ابوبکر]] [[تفسیر]] کرده و [[معتقد]] است نه تنها [[آیات]] بالا شاهدی بر [[فضیلت]] ابوبکر نیست که بیانگر [[لغزش]] وی است و آنگاه نظرش را با شواهدی ادبی و [[قرآنی]] {{متن قرآن|قَالَ لَهُ صَاحِبُهُ وَهُوَ يُحَاوِرُهُ أَكَفَرْتَ بِالَّذِي خَلَقَكَ مِن تُرَابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَةٍ ثُمَّ سَوَّاكَ رَجُلا لَّكِنَّا هُوَ اللَّهُ رَبِّي وَلا أُشْرِكُ بِرَبِّي أَحَدًا }}<ref>«همراه وی که با او گفت و گو می‌کرد گفت: آیا به کسی که تو را از خاکی سپس از نطفه‌ای آفرید آنگاه تو را مردی باندام برآورد کفر می‌ورزی؟ اما من بر آنم که او خداوند پروردگار من است و هیچ کس را با پروردگارم شریک نمی‌گردانم» سوره کهف، آیه ۳۷-۳۸.</ref>، {{متن قرآن|وَمَا صَاحِبُكُم بِمَجْنُونٍ وَلَقَدْ رَآهُ بِالأُفُقِ الْمُبِينِ}}<ref>«و همنشین شما، دیوانه نیست، و بی‌گمان او (- جبرئیل) را در افق روشن دیدار کرده است» سوره تکویر، آیه ۲۲-۲۳.</ref> تقویت کرده، افزوده است در اصطلاح [[قرآن]]، همراه [[انسان]] (صاحب) شامل [[مشرک]]، [[مؤمن]]، [[فاسق]]، [[نیکوکار]]، باتقوا، حیوان و [[کودک]] می‌شود.

پس از [[تحمل]] سه [[روز]] [[مشکلات]] در غار و [[ناامیدی]] [[قریش]] از [[دستگیری]] رسول خدا {{صل}}، حضرت آماده حرکت شد. ابوبکر دو شتر حاضر کرد. شتر بهتر را در [[اختیار]] حضرت قرار داد، ولی [[پیامبر]] آن را جز با پرداخت قیمتش نپذیرفت. رسول خدا {{صل}} سوار بر شتری و ابوبکر و [[عامر بن فهیره]] (به منظور [[خدمتگزاری]] در راه) نیز بر شتری دیگر سوار شدند و به سوی [[مدینه]] حرکت کردند<ref>ابن هشام، ج۲، ص۱۳۹-۱۲۹.</ref>. اما [[بلاذری]]<ref>أنساب الاشراف، ج۱۰، ص۶۰.</ref> بدون اشاره به آماده کردن دو شتر از سوی [[ابوبکر]]، [[روایت]] می‌کند که ابوبکر برای خود شتری داشت و [[رسول خدا]] {{صل}} نیز برای خود شتری خرید. رسول خدا {{صل}} و ابوبکر در میان راه گاهی که خسته می‌شدند، شتران خود را عوض می‌کردند. در بین راه، ابوبکر هدایای [[طلحة بن عبیدالله]] را از [[شام]]، شامل پارچه‌های سفید شامی دریافت کرد. رسول خدا {{صل}} و [[أبوبکر]] لباس‌های سفید شامی را پوشیدند و به مدینه وارد شدند<ref>ابن سعد، ج۳، ص۱۲۹ و ۱۶۱؛ ابن ابی شیبه، ج۸، ص۴۵۹. بخش اخیر این روایت را ابن شهاب زهری با اندک تفاوتی درباره بنیر نقل کرده است ر.ک: بخاری، ج۴، ص۲۵۷، اما روایت در منابع شیعی وجود ندارد.</ref>.

رسول خدا {{صل}} در [[قبا]] به [[خانه]] [[کلثوم بن هدم]] وارد شد، ولی ابوبکر از آنجا خارج شده، به [[منزل]] [[خُبَیب بن إِساف حارثی]] و به [[نقلی]] منزل [[خارجة بن زید حارثی]] (از شهدای [[احد]]) واقع در سُنح (از محله‌های [[مدینه]] در فاصله یک میلی [[مسجد النبی]] {{صل}} و منزلگاه [[بنو حارث بن خزرج]]) رفت<ref>ابن هشام، ج۲، ص۱۳۹-۱۲۹.</ref>. او بعدها با دختر خارجه [[ازدواج]] کرد و تا [[زمان]] [[رحلت رسول خدا]] {{صل}} در میان تیره بنو حارث بن خزرج، واقع در سُنح زیست<ref>ابن سعد، ج۳، ص۱۳۰. هم‌اینک محل خانه ابوبکر در خیابان عبد العزیز و بخشی از آن در صحنی برابر باب النساء قرار دارد. ر.ک: انصاری، ص۳۷.</ref>. گرچه [[ابن اسحاق]] از بیان سبب خروج [[ابوبکر]] از [[قبا]] خودداری کرده، ولی [[سعید بن مسیب]] سبب آن را از [[امام سجاد]] {{ع}} پرسیده و آن حضرت فرموده است: ابوبکر از [[رسول خدا]] {{صل}} خواست از قبا به مدینه رود، اما ایشان ورود به مدینه را مشروط به آمدن و [[همراهی]] [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} کرد. این کار [[خشم]] و [[نفرت]] ابوبکر را برانگیخت و به [[تنهایی]] وارد مدینه شد. این نخستین [[مخالفت]] وی با رسول خدا {{صل}} و آغاز [[حسادت]] و [[دشمنی]] وی با [[امام علی]] {{ع}} بود<ref>کلینی، ج۸، ص۳۴۰.</ref>.

به روایتی، رسول خدا {{صل}} برای آوردن [[فاطمه]] {{ع}} و [[ام کلثوم]] از [[مکه]] به مدینه، پانصد [[درهم]] از ابوبکر گرفت و او نیز در نامه‌ای به فرزندش [[عبدالله]] خواست [[ام‌رومان]]، [[عایشه]] و [[اسماء]] را به مدینه بیاورد<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۳۱۷. </ref>.

ابوبکر در مدینه به [[بیت]] المدارس [[یهود]] رفت و با فِنحاص، عالم [[یهودی]] مدینه [[گفتگو]] کرد. او [[خدا]] را [[فقیر]] و [[مردم]] را بی‌نیاز از وی معرفی کرد و ابوبکر او را به شدت زد و گفت: اگر میان ما پیمانی نبود، گردنت را می‌زدم. [[آیات]] {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ فَقِيرٌ وَنَحْنُ أَغْنِيَاءُ}}<ref>«خداوند تهیدست است و ما توانگریم» سوره آل عمران، آیه ۱۸۱.</ref>. به این ماجرا اشاره دارد. به [[روایت]] [[کلینی]]<ref>ج۵، ص۵۶۵.</ref>، از [[امام صادق]] {{ع}}! ابوبکر و [[عمر]] به منظور عیب‌جویی از [[رسول خدا]] {{صل}}، نزد [[ام سلمه]] رفتند و از او درباره چگونگی [[مسائل زناشویی]] آن حضرت پرسیدند. این کار حضرت را به اندازه‌ای [[خشمگین]] کرد که برافروخته، عرق ریزان و دامن‌کشان به [[منبر]] رفت و آنان را [[سرزنش]] نمود<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۶۰-۱۶۲؛ [[سید علی رضا واسعی|واسعی]] و [[مهران اسماعیلی|اسماعیلی]]، [[ابوبكر (مقاله)|مقاله «ابوبكر»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص۶۱۰ ـ ۶۱۳.</ref>.

[[تاریخ]] نگاران، بدون هیچ اختلافی، از شرکت ابوبکر در غزوه‌های [[بدر]]، [[احد]]، [[خندق]]، [[حدیبیه]] و دیگر نبردهای رسول خدا {{صل}} خبر داده‌اند<ref>ابن اثیر، ج۳، ص۳۱۸.</ref>، اما هیچ کدام وی و عمر را در ردیف جنگاوران و [[شجاعان]] [[عرب]] نام نبرده‌اند. [[اسکافی]]<ref>اسکافی، ص۹۴-۸۹.</ref> ضمن نام بردن از شجاعان عرب، گوید: [[جهاد]] [[فضیلت]] و مراتبی دارد که [[ابوبکر]] هیچ‌ یک از آن مراتب را نداشت و [[امام علی]] {{ع}} در [[درجه]] بالای همه آن مراتب بود. نقش ابوبکر و [[عمر]] در این [[نبردها]]، جز در مواردی که از [[نبرد]] گریخته‌اند، نظاره‌گری بود، به گونه‌ای که نه با کسی درآویختند، نه کسی را از دور یا نزدیک آسیب زدند و نه کوچک‌ترین آسیبی دیدند. آنان در [[تدبیر]] نبردهای عصر [[رسول خدا]] {{صل}} نیز، نه نقشی ایفا کردند و نه کمترین [[رأی]] و اندیشه‌ای ارائه دادند. از این روست که [[عمرو بن عاص]] در نبرد ([[ذات السلاسل]]) به دلیل تدبیر نظامی و با کمترین سابقه [[مسلمانی]] بر ابوبکر و عمر، [[امیر]] و [[فرمانده]] می‌شود و ابوبکر مشاوره و رأی [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} را در [[جنگ‌های رده]] می‌پذیرد.

 

نخستین حرکت نظامی که از ابوبکر در آن یاد می‌شود، [[سریه]] [[عبیدة بن حارث]] است که [[ابن اسحاق]]<ref>ابن هشام، ج۲، ص۲۴۴-۲۴۲.</ref> از او سروده‌ای درباره این سریه و پاسخ [[ابن زِبَعری]] را نقل کرده است. [[ابن هشام]] بدون إنتساب این اشعار به فرد خاصی گوید: بسیاری از [[اهل]] [[علم]] انتساب آنها را به ابوبکر و ابن زِبَعری رد می‌کنند. همچنین بنا بر [[روایت]] ابن اسحاق، ابوبکر در پاسخ به [[سرزنش]] [[قریش]] درباره [[هتک حرمت]] [[عبدالله بن جحش]] به [[ماه‌های حرام]] نیز شعری سرود که در آن کارهای قریش به مراتب زشت‌تر از هتک حرمت ماه‌های حرام وصف شده است<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۶۲.</ref>.

ابوبکر در [[جنگ بدر]] شرکت کرد و با عمر و [[عبدالرحمان بن عوف]] به نوبت بر یک شتر سوار می‌شدند<ref>ابن هشام، ج۲، ص۲۶۴؛ واقدی، المغازی، ج۱، ص۲۴.</ref>. [[سپاه اسلام]] در بَطحاء اَزهَر زیر درختی فرود آمد و ابوبکر برای رسول خدا {{صل}} جایگاه نمازی درست کرد و آن حضرت در آن [[نماز]] خواند<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۲۶.</ref>. هنگامی که رسول خدا {{صل}} از ورود [[سپاه قریش]] برای [[حمایت]] از کاروان تجاری [[مکه]] باخبر شد، با اصحابش [[مشورت]] کرد و [[ابن اسحاق]]<ref>ابن هشام، ج۲، ص۲۶۶.</ref> و واقدی<ref>المغازی، ج۱، ص۴۸.</ref>، بدون اشاره به سخنان [[ابوبکر]] و [[عمر]]، گویند: آنان سخنان خوبی گفتند. [[رسول خدا]] {{صل}} با اعلام [[آمادگی]] دیگر [[صحابه]]، به قصد [[نبرد]] به [[بدر]] آمد و همراه ابوبکر، به کسب اطلاعاتی از [[قریش]] پرداخت و پس از آراستن [[لشکر]]، همراه وی در عریش (سایبان) قرار گرفت و دست [[تضرع]] به [[درگاه الهی]] بلند کرد. ابوبکر ایشان را به [[یاری]] [[خداوند]] [[دلداری]] می‌داد که حضرت به [[خواب]] رفته و سپس برخاست و به ابوبکر [[بشارت]] [[پیروزی]] [[مسلمانان]] را داد<ref>ابن هشام، ج۲، ص۲۷۹-۲۷۸.</ref>.

[[اسیران]] [[بدر]] برای [[نجات]] خود به ابوبکر [[پناه]] بردند و با تأکید بر [[روابط]] [[خویشاوندی]]، از او خواستند. [[رسول خدا]] {{صل}} را برای [[آزادی]] اسیران [[ترغیب]] نماید. درخواست ابوبکر موجب اختلاف صحابه شد و [[عمر]] [[مخالفت]] بیشتری با آزادی و گرفتن فدیه داشت. برخی از ابوبکر و برخی دیگر از [[عمر]] طرفداری کردند، تا آنکه رسول خدا {{صل}} پس از مدتی [[سکوت]]، از دو طرف درگیر تعریف کرد و برای پایان دادن به این [[نزاع]] فرمود: "از اسیران فدیه بگیرید که راهی برای زدودن [[فقر]] [[مردم]] است یا آنان را بکشید"<ref>واقدی، ج۱، ص۱۰۹-۱۰۷.</ref>.

پیش از آنکه اجساد [[مشرکان]] را به چاه‌های بدر بیفکنند، رسول خدا {{صل}} از کنار آنها گذشت و ابوبکر نام یکایک ایشان را بیان کرد<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۱۱۲.</ref>. به گفته فاکهی در کتاب [[اخبار]] [[مکه]] به نقل از ابوالقَمُوص<ref>از تابعیین مورد اعتماد کونی؛ عجلی، ج۱، ص۳۷۸.</ref> ابوبکر در [[اسلام]] و [[جاهلیت]] باده گساری می‌کرد و در رثای کشته‌های [[قریش]] در [[پیکار]] بدر این اشعار را سرود: "گویا آن [[چاه]] بدر پیش چشم من است که [[جوانان]] را در آن سرنگون می‌کنند..."<ref>{{عربی|ماذا بالقلیب قلیب بدر من القینات و الشرب الکرام...}}؛</ref> رسول خدا {{صل}} هنگامی که از اشعار وی باخبر شد، با چهره‌ای برافروخته و دامن کشان نزد ابوبکر آمد. عُمر که در این رویداد با ابوبکر همراه بود، با دیدن چهره حضرت، از [[خشم]] ایشان به [[خدا]] پناه برد و [[سوگند]] یاد کرد هیچگاه شراب نخواهد نوشید<ref>ابن حجر، مقدمه فتح، ص۳۰۰ و فتح الباری، ج۱۰، ص۳۰؛ و الاصابه، ج۷، ص۳۹؛ امینی، ج۷، ص۹۵؛ شرف الدین، ص۳۱۰؛ جعفر مرتضی، ج۹، ص۵ و ص۳۰۴-۳۰۷.</ref> نفطویه<ref>ابن عرفة واسطی، ص۲۴۴-۳۲۲، نویسنده کتاب تاریخ.</ref> نیز این [[روایت]] را پذیرفته است<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۲۹.</ref>. [[ترمذی]]<ref>ترمذی، ج۴، ص۳۲۰.</ref> نیز به نوعی انتساب این اشعار را به [[خلیفه]] پذیرفته و نشان داده است که [[عمر]]، در مراحل مختلفی خواستار بیانی شفاف درباره شراب بود تا آنکه با [[نزول آیه]] {{متن قرآن|فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ}}<ref> اکنون آیا دست می‌کشید؟» سوره مائده، آیه ۹۱.</ref>. گفت: دیگر این کار را ادامه نمی‌دهم، اما [[حکیم]] ترمذی<ref>ترمذی، ج۱، ص۲۴۸؛ اصل ۴۴.</ref> روایت ابی القموص را مُنکر (= روایتی که [[راوی]] آن مورد [[اعتماد]] نباشد و تنها یک [[سند]] داشته باشد) دانسته است.

[[رسول خدا]] {{صل}} خطبه‌ای در وصف [[قیامت]] و [[پرهیز]] از [[دنیا]] ایراد کرد که با شنیدن آن، ده تن از [[صحابه]] (ابوبکر، [[عبدالله بن عمر]]، سالم مولای خذیفه، [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}}، [[سلمان]]، [[مقداد]]، [[ابوذر]]، [[عبدالله بن مسعود]] و [[معقل بن مقرن]]) در [[خانه]] [[عثمان بن مظعون]] (درگذشته پس از [[نبرد بدر]]) گرد آمدند و [[تصمیم]] گرفتند [[دنیاگریزی]] پیشه کنند، به گونه‌ای که پیوسته [[روزه‌دار]] و شب زنده‌دار باشند و از برخی [[لذایذ]] [[دنیا]] دوری کنند. برخی دیگر به منظور ترک [[شهوت]]، در پی از بین بردن [[مردانگی]] خود برآمدند که [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُحَرِّمُوا طَيِّبَاتِ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَكُمْ}}<ref>«ای مؤمنان! چیزهای پاکیزه‌ای را که خداوند برای شما حلال کرده است حرام مشمارید» سوره مائده، آیه ۸۷.</ref> نازل شد و آنان را از این کار بازداشت<ref>واحدی، ص۱۳۷؛ طبرسی، مجمع البیان، ج۳، ص۲۰۴.</ref>. همسو نبودن [[تفکر]] [[ابوبکر]] با دیگر شرکت کنندگان در [[خانه]] ابن مظعون، [[اختلاف روایات]] در نام [[تصمیم]] گیرندگان، افزودن نام سالم مولای [[حذیفه]] در برخی [[روایات]]، حذف نام [[عمار]] از برخی دیگر<ref>ر.ک: عینی، ج۱۸، ص۲۰۷؛ ابن جوزی، زاد المسیر، ج۲، ص۳۱.</ref>، عدم تصریح برخی روایات به نام یا تعداد شرکت کنندگان و نبود نام ابوبکر در [[روایت]] [[عکرمه]]<ref>ابن جوزی، زاد المسیر، ج۲، ص۱۱.</ref> حضور وی را در جمع بالا مورد تردید جدی که قرار می‌دهد و نقل دوم از روایت [[ابن عباس]] را [[تأیید]] می‌کند گوید: {{عربی|"انها نزلت في علي واصحاب له"}}<ref>فرات، ص۱۳۲؛ حسکانی، ج۱، ص۲۵۹؛ اربلی، ج۱، ص۳۲۶؛ مجلسی، ج۳۶، ص۱۱۸.</ref>؛ بنابر روایتی از [[امام صادق]] {{ع}} نیز [[نزول]] این [[آیه]] درباره [[امام علی]] {{ع}}، [[بلال]] و [[عثمان بن مظعون]] است<ref>طبرسی، مجمع البیان، ج۳، ص۴۰۵.</ref>. در روایتی، از [[عبدالله بن عمرو بن عاص]] به جای بلال نام برده شده که [[ابن حجر]]<ref>فتح الباری، ج۹، ص۹۰-۸۹.</ref> آن را به دلیل درگذشت [[عثمان]] پیش از [[هجرت]] [[عبدالله]]، صحیح نمی‌داند. [[شعبی]]، [[ابو مخنف]] و [[یزید بن ابی حبیب]] نیز [[احتجاج]] [[امام حسن]] {{ع}} با [[معاویه]] و [[استدلال]] به نزول این آیه را درباره امام علی {{ع}} نقل کرده‌اند<ref>طبرسی، الاحتجاج، ج۱، ص۴۰۲.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۶۳-۱۶۵؛ [[سید علی رضا واسعی|واسعی]] و [[مهران اسماعیلی|اسماعیلی]]، [[ابوبكر (مقاله)|مقاله «ابوبكر»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص۶۱۰ ـ ۶۱۳.</ref>

[[رسول خدا]] {{صل}} پس از تصمیم [[رویارویی]] با [[قریش]] در بیرون از [[مدینه]]، به [[منزل]] رفت و ابوبکر و [[عمر]] آن حضرت را در [[پوشیدن]] [[عمامه]] و [[لباس]] [[یاری]] دادند<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۲۱۳.</ref> و همان دو از میدان [[نبرد]] گریختند<ref>کوفی، الاستغاثه، ج۲، ص۲۵؛ مفید، الارشاد، ج۱، ص۸۴ برای بررسی ادله بیشتر ر.ک: جعفر مرتضی، الصحیح، ج۶، ص۱۸۳.</ref>. بر اساس برخی روایات، [[نزول آیه]] {{متن قرآن|وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ}}<ref>«با آنها در کار، رایزنی کن» سوره آل عمران، آیه ۱۵۹.</ref>. درباره [[مشورت]] [[رسول خدا]] {{صل}} با [[ابوبکر]] و عمر در این [[غزوه]] است که با فرض [[صحت]]، فرار آن دو [[تأیید]] می‌شود؛ زیرا ضمایر {{متن قرآن|هُمْ}} در {{متن قرآن|فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ}}<ref>«آنان را ببخشای و برای ایشان آمرزش بخواه و با آنها در کار، رایزنی کن» سوره آل عمران، آیه ۱۵۹.</ref>؛ به نبردگریختگان اشاره دارد<ref>فخر رازی، ج۹، ص۶۷.</ref>. اما بر پایه روایتی منسوب به [[مقداد]]، ابوبکر در شمار هفت مهاجری است که در [[پیکار]] [[أحد]] [[پایداری]] کرد و [[ثابت قدم]] ماند<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۲۴۰.</ref> و به [[دستور]] رسول خدا {{صل}} به گریختگان علامت داد به صحنه [[کارزار]] باز آیند<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۲۹۴.</ref>. هنگامی که حلقه‌های مِغفَر (زره‌ای به اندازه سر، مشتمل بر حلفه‌های حفاظتی تا گردن که زیر قلنسوه می‌پوشند) در گونه رسول خدا {{صل}} فرو رفت، ابوبکر خواست آنها را بیرون آورد، ولی [[ابوعبیده جراح]] پیشی گرفت و با درآوردن آنها دندانش افتاد و به اثرم (بی‌دندان) معروف شد<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۲۴۶.</ref>. هنگامی که [[عبدالرحمان بن ابی بکر]] مبارز‌ طلبید، ابوبکر [[شمشیر]] کشید و اجازه خواست با وی [[نبرد]] کند. رسول خدا {{صل}} فرمود: شمشیر غلاف کن، به جای خود برگرد و ما را بهره‌مند کن {{متن حدیث|مَتِّعْنَا بِنَفْسِكَ }}<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۲۵۷.</ref>؛ [[ابوسفیان]] هنگام بازگشت به [[مکه]]، خطاببه رسول خدا {{صل}}، ابوبکر و [[عمر]]، أحد را در برابر [[بدر]] و [[پیروزی]] را نوبتی دانست<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۲۹۷.</ref>.  

رسول خدا {{صل}} پس از [[خواندن نماز]] بر شهدای [[احد]] فرمود: "من بر اینان گواهم". ابوبکر (در نوعی [[اعتراض]] خود را [[برادر]] آنان و مجاهدی در ردیف ایشان وصف کرد. حضرت خطاب به ابوبکر فرمود: "نمی‌دانم پس از من چه خواهید کرد". ابوبکر در مقابل این پاسخ به [[گریستن]] و این گفته بسنده کرد که آیا پس از تو زنده خواهیم بود<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۳۱۰. بررسی این روایت را برای تغییر عملکرد افراد و همچنین پاداش و عقاب آنان بنگریده در: جعفر مرتضی، ج۶، ص۲۷۹ و قیاس کنید با: ابن عبدالبر، الاستذکار، ج۴/۵، ۱۔۱۱۱.</ref>.  

[[ابوبکر]] در [[دفن]] [[حمزه]] [[همکاری]] کرد<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۱۱.</ref> و هر سال بنابر [[سنت رسول خدا]] {{صل}} به [[زیارت]] شهدای [[احد]] می‌رفت و بر آنان [[سلام]] می‌داد<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۳۱۳.</ref>. [[عبدالله بن عمرو بن عوف مُزنی]]، [[رسول خدا]] {{صل}} را از [[تصمیم]] [[قریش]] برای حمله‌ای دوباره [[آگاه]] کرد. آن حضرت پس از [[مشورت]] با ابوبکر و [[عمر]] و دریافت نظر آنان بر تعقیب [[دشمن]]، با [[مسلمانان]] مجروح و زخمی به تعقیب قریش پرداخت<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۳۱۳.</ref>. ابوبکر پس از [[نبرد احد]]، دخترکی را بغل کرده، می‌بوسید و می‌گفت: وی دختر [[سعد بن ربیع انصاری]] است که از من بهتر بود و در احد به [[شهادت]] رسید<ref>ابن هشام، ج۲، ص۱۰۱.</ref>.

[[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} و به [[نقلی]] ابوبکر، [[پرچمدار]] رسول خدا {{صل}} در نبرد حمراء الاسد بود<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۳۳۶.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۶۵؛ [[سید علی رضا واسعی|واسعی]] و [[مهران اسماعیلی|اسماعیلی]]، [[ابوبكر (مقاله)|مقاله «ابوبكر»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص۶۱۰ ـ ۶۱۳.</ref>

رسول خدا {{صل}} با ابوبکر، [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} و عمر به [[قلعه]] بنو نضیر رفت تا برای پرداخت دیه دو تن از [[بنوعامر]] که به دست [[عمرو بن امیه ضمری]] کشته شده بودند، از آنان کمک بگیرد، ولی ناگهان به [[مدینه]] بازگشت و در پاسخ به ابوبکر، علت آن را [[پیمان شکنی]] [[یهود]] بیان کرد<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۳۶۶-۳۶۴.</ref>. [[فرماندهی]] مسلمانان را در این [[غزوه]]، امیرمؤمنان علی {{ع}} و به نقلی ابوبکر بر عهده داشت<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۳۷۱.</ref>.

رسول خدا {{صل}} از [[غنایم]] [[بنونضیر]]، [[چاه]] حِجر<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۳۷۹.</ref> و نخلستان و رودباری پُر درخت<ref>ابن ابی شیبه، ج۷، ص۶۴۰.</ref> به ابوبکر [[اقطاع]] داد. ابوبکر و [[ربیعة بن کعب اسلمی]] هر یک اقطاعی دریافت کردند که شاخه‌های بن خرمایی در [[زمین]] [[ربیعه]] به زمین ابوبکر آمده بود و [[نزاع]] آنان را سبب شد. رسول خدا {{صل}} با [[حکم]] {{متن حدیث| الفرع لمن لا اصل له}}؛ به این نزاع پایان داد<ref>ابن سعد، ج۴، ص۲۳۴.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۶۵.</ref>

سخنان [[نعیم بن مسعود اشجعی]] به عنوان [[نماینده]] [[قریش]] در مدینه، [[منافقان]] و [[یهودیان]] را [[خرسند]] و مسلمانان را نگران کرد، به گونه‌ای که [[رسول خدا]] {{صل}} [[بیم]] داشت [[مسلمانان]] از حرکت به [[بدر]] الفراء خودداری کنند. [[ابوبکر]] و [[عمر]] با استناد به [[یاری]] بدون تردید [[الهی]] و گرامی بودن حضرت نزد [[خداوند]]، ایشان را به حرکت [[تشویق]] کردند و گفتند: در غیر این صورت، مسلمانان به [[ترس]] متهم می‌شوند. رسول خدا {{صل}} تبسمی کرده، [[سوگند]] خورد که بیرون خواهد رفت، گرچه کسی وی را [[همراهی]] نکند<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۳۸۶.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۶۵.</ref>

بنابر مشهور [[اهل سنت]] و بسیاری از [[منابع شیعه]]، عایشه، [[همسر رسول خدا]] {{صل}} در بازگشت از [[غزوه]] بنو مصطلق از همراهی با [[سپاهیان]] [[اسلام]] بازماند و [[منافقان]]، [[شایعه]] [[افک]] را منتشر کردند. عایشه مدتی به [[منزل]] [[أبوبکر]] رفت و به گفته واقدی<ref>واقدی، ج۱، ص۴۳۳.</ref> ابوبکر وی را [[سرزنش]] و برای او آرزوی [[مرگ]] کرد. أبوبکر پس از [[نزول آیات]] ۱۱-۲۶ سوره نور سوگند خورد کمک خود را به "مسطح"، گوینده افک بر [[ضد]] عایشه، قطع کند که به [[روایت]] [[آیه]] {{متن قرآن|وَلَا تَجْعَلُوا اللَّهَ عُرْضَةً لِأَيْمَانِكُمْ}}<ref>«(نام) خداوند را دستاویزی برای سوگندهای خویش قرار ندهید» سوره بقره، آیه ۲۲۴.</ref>. و به روایت آیه {{متن قرآن|وَلَا يَأْتَلِ أُولُو الْفَضْلِ مِنْكُمْ}}<ref>«و سرمایه‌داران و توانگران از شما نباید سوگند یاد کنند» سوره نور، آیه ۲۲.</ref> نازل شد<ref>ر.ک: ابن هشام، ج۳، ص۳۰۹-۳۲۱.</ref>. در اینکه [[ابوبکر]] مسطح را [[عفو]] کرده یا در [[سرزنش]] او [[شعر]] گفته باشد، منابع [[اختلاف]] دارند<ref>ر.ک: ابن شبه، ج۱، ص۳۱۷؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۳، ص۲۹۶؛ نویری، ج۱۶، ص۴۱۴.</ref>. [[علی بن ابراهیم]]<ref>علی بن ابراهیم، ج۲، ص۱۰۰.</ref> در یکی از دو نقلش، [[حدیث]] [[افک]] را درباره [[ماریه]] [[همسر]] دیگر [[رسول خدا]] {{صل}} می‌داند. براساس [[روایت]] وی، ماریه برای [[عایشه]] و [[حفصه]] قابل [[تحمل]] نبود. از این رو، [[شکایت]] نزد ابوبکر و [[عمر]] بردند و سرانجام [[تصمیم]] به [[تهمت]] گرفتند. روایت [[حسین بن حمدان خصیبی]]<ref>که به دلیل فساد مذهب، مورد تأیید علمای رجال نیست؛ نجاشی، ص۶۷.</ref> دخالت ابوبکر را در این حادثه نشان می‌دهد<ref>ر.ک: بحرانی، ج۳، ص۱۲۷. برای مطالعه بیشتر ر.ک: حسین حسینیان مقدم، حدیث افک، ص۱۵۹-۱۸۹.</ref>.

[[نزول آیات]] نخستین [[سوره]] [[مبارکه]] [[تحریم]] درباره [[زینب بنت جحش]]<ref>بخاری، ج۶، ص۶۸؛ طبرسی، مجمع، ج۹-۱۰، ص۴۷۱ و ۴۷۲.</ref> و نزد بیشتر [[اهل تسنن]]، درباره [[خلوت]] کردن [[پیامبر خدا]] {{صل}} با ماریه و [[اذیت]] کردن حفصه و عایشه به حضرت و [[بشارت]] حضرت به [[حکومت]] ابوبکر و عمر است<ref>ر.ک: ابن سعد، ج۸، ص۱۳۷؛ زمخشری، الکشاف، ج۴، ص۵۶۲ و ۵۶۳.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۶۵-۱۶۶.</ref>

[[عمرو بن عبدوَدّ]] در این [[غزوه]] از [[جنگ]] با [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} خودداری می‌کرد و اظهار می‌داشت که خواهان مصاف با دو سالخورده [[قریش]]، یعنی [[ابوبکر]] و [[عمر]] است<ref>واقدی، المغازی، ج۲، ص۴۷۱.</ref>. این خبر در بسیاری از [[منابع سیره نبوی]] یافت نشد و گویا به منظور بازسازی [[شخصیت سیاسی]] و نظامی آنان و بیان جایگاه بلندشان در [[عرب]] ساخته شده باشد؛ زیرا نه از سالخوردگان قریش و نه از جنگاوران عرب بودند<ref>ر.ک: جعفر مرتضی، الصحیح، ج۹، ص۳۴۹.</ref>، هنگامی که امیرمؤمنان علی {{ع}} سر عمرو بن عبدود را نزد [[رسول خدا]] {{صل}} آورد، ابوبکر و عمر، سر [[امام]] را بوسیدند<ref>مفید، الارشاد، ج۱، ص۱۰۴.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۶۶.</ref>

ابوبکر و عمر از سواران غزوه بنو قریظه<ref>واقدی، المغازی، ج۲، ص۴۹۸.</ref> و خورنده خرماهایی بودند که [[سعد بن عباده]] فرستاده بود<ref>واقدی، المغازی، ج۲، ص۵۰۰.</ref>. هنگامی که ابوبکر شنید [[زبیر بن باطا]] (از [[یهودیان]] بنوقریظه)، [[مرگ]] را به [[زندگی]] بدون هم‌کیشانش ترجیح می‌دهد، گفت: او برای همیشه در [[آتش جهنم]] خواهد بود<ref>ابن هشام، ج۳، ص۲۵۴.</ref>.

رسول خدا {{صل}} پس از غزوه بنو قریظه، برای [[خونخواهی]] [[اصحاب]] [[رجیع]] به [[قبیله]] بنو لحیان و از آنجا به عُسفان رفت و ابوبکر را با ده سواره به (کُراع) غَمیم (هشت میلی عُسفان) فرستاد تا قریش بپندارند رسول خدا {{صل}} به قصد آنان بیرون آمده است، وی تا منطقه غمیم پیش رفت و بدون [[برخورد با دشمن]] بازگشت<ref>واقدی، المغازی، ج۲، ص۵۳۶.</ref>. اما [[ابن اسحاق]]<ref>ابن اسحاق، ج۳، ص۲۹۳.</ref> بدون اشاره به نام ابوبکر گوید: آن حضرت دو سواره را فرستاد. [[ابولبابه]] هنگام محاصره بنو قریظه خوابی دید که ابوبکر آن را به [[گشایش]] پس از [[گرفتاری]] و غمگینی سخت تعبیر کرد<ref>واقدی، المغازی، ج۲، ص۵۰۷.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۶۶.</ref>

=== غابه ===

ابوبکر در [[ربیع الاول]] [[سال]] ششم در غزوه غابه (ذی قَرَد) شرکت داشت و [[خواب]] [[مُحرِز بن نَضله]] را به [[شهادت]] وی در [[راه خدا]] تعبیر کرد. محرز وی را خواب گزارترین [[مردم]] می‌دانست و یک [[روز]] پس از آن به شهادت رسید<ref>واقدی، المغازی، ج۲، ص۵۴۴.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۶۶.</ref>

ابوبکر در [[سفر]] [[رسول خدا]] {{صل}} برای [[زیارت]] [[خانه خدا]] همراه ایشان بود و مانند برخی دیگر از [[ثروتمندان]]، شترانی برای [[قربانی]] به ذو الحُلَیفَه فرستاد<ref>واقدی، المغازی، ج۲، ص۵۷۲.</ref>. هنگامی که [[مشرکان]] از ورود [[مسلمانان]] به [[مسجدالحرام]] جلوگیری کردند، [[أبوبکر]] در پاسخ به [[مشورت]] رسول خدا {{صل}} گفت: راه خود را ادامه دهیم و با کسانی که مانع حرکتمان شوند، بجنگیم و گفتار [[بدیل بن ورقاء]] را با [[فحش]] "فلان [[بت]] [[لات]] را به دندان بگیر" پاسخ داد<ref>واقدی، المغازی، ج۲، ص۵۸۰و۵۸۱.</ref>. در ماجرای [[صلح حدیبیه]]، [[عروة بن مسعود ثقفی]] [[نماینده]] [[قریش]] بود که در [[گفتگو]] با رسول خدا {{صل}}، به مسلمانان توهین کرد. [[ابوبکر]] که پشت سر آن حضرت نشسته بود، به [[خشم]] آمد و وی را به لیسیدن میان پای بت لات [[دشنام]] داد.

رسول خدا {{صل}} در این [[غزوه]]، مشرکان [[مکه]] را [[تهدید]] کرد در صورت ادامه [[تبهکاری]]، مردی را که قلبش به [[ایمان]] [[امتحان]] شده است، به [[نبرد]] آنان خواهد فرستاد. برخی، ابوبکر و برخی دیگر عمر را برازنده چنین تعریفی دانستند، اما آن حضرت به خاصف النعل یعنی [[امیرمؤمنان]] اشاره کرد<ref>مفید، الارشاد، ج۱، ص۱۲۲. مشابه این روایت را بنگرید در: أحمد بن حنبل، ج۳، ص۸۲.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۶۶-۱۶۷.</ref>

رسول خدا {{صل}} [[پرچم]] سفیدش را برای فتح (قلعه [[ناعم]] از قلعه‌های [[خیبر]]) به ترتیب به [[ابوبکر]] و [[عمر]] داد و آنان به رغم تلاشی که کردند، بدون [[پیروزی]] بازگشتند و یکدیگر را به [[ترس]] متهم می‌کردند. [[رسول خدا]] {{صل}} [[غضب]] کرد<ref>مفید، الارشاد، ج۱، ص۱۲۱؛ همو، الأمالی، ص۵۶.</ref> و اعلام فرمود: "فردا [[پرچم]] را به دست کسی ([[امیر مؤمنان]]) می‌دهم که [[دوستدار]] [[خدا]] و رسولش است و هیچگاه از [[نبرد]] با [[دشمن]] نگریخته است"<ref>ابن هشام، ج۳، ص۳۴۹.</ref>. شیخ مفید، وصف اخیر را [[شاهد]] گریز ابوبکر و عمر از صحنه نبرد دانسته<ref>الافصاح، ص۶۸، ۱۳۳و۱۵۷.</ref> و افزوده است در واقع رسول خدا {{صل}} آن دو را فراریان [[جنگی]] اعلام کرد<ref>الافصاح، ص۱۹۶.</ref>. ابوبکر با بریدن درختان خرما در خیبر [[مخالفت]] بود و به [[وعده خداوند]] بر پیروزی [[مسلمانان]] استناد کرد<ref>واقدی، المغازی، ج۲، ص۶۴۴.</ref>.

در سال هشتم، ابوبکر و عمر در نبرد [[ذات السلاسل]] شرکت کردند. آنان در [[لشکر]] [[ابوعبیده جراح]] به کمک [[عمرو بن عاص]] فرستاده شدند و او به دلیل [[امیر]] سریه بودن، با [[لشکریان]] از جمله ابوبکر و عمر [[نماز]] خواند<ref>ابن هشام، ج۴، ص۲۷۲؛ واقدی، المغازی، ج۲، ص۷۷۰.</ref>. [[رافع بن ابی رافع طایی]] هم‌سفر ابوبکر در این سریه گوید: او عبایی فَدَکی (منسوب به منطقه [[فدک]]) داشت که در مسیر حرکت، سایبان و به گاه فرود، فرش وی بود. ابوبکر ضمن سفارشاتی، وی را از امیر شدن حتی بر دو تن از [[مسلمانان]] برحذر داشت، اما [[رافع]] آن را تنها راه رسیدن به [[شرف]]، [[ثروت]] و [[منزلت]] نزد رسول خدا {{صل}} و [[مردم]] دانست. ابوبکر گفتار خود را تنها نصیحتی خالصانه وصف کرد و [[ستم]] بر مردم را ستم بر [[خدا]] دانست و [[خداوند]] را [[پناه]] بندگانش شمرد. رافع پس از آنکه ابوبکر به [[خلافت]] رسید، بر اساس این سفارش با وی [[احتجاج]] کرد و ابوبکر در پاسخ گفت: ترسیدم مردم در اثر [[اختلاف]] تباه شوند. آنان از من خواستند و من چاره‌ای جز پذیرش نداشتم<ref>واقدی، المغازی، ج۲، ص۷۷۲.</ref>. عبا‌پوشی در [[صدر اسلام]]، بیانگر نوعی [[ساده‌زیستی]]، [[تواضع]] منشی یا [[فقر مالی]] بود<ref>ر.ک: ابن سعد، ج۳، ص۳۶۰ و ج۴، ص۶۵ و ص۱۷۸.</ref>. [[ابوبکر]] طوری به [[پوشیدن]] عبای فدکی معروف بود که [[مردم]] نجد در حادثه [[ارتداد]] می‌گفتند: ما با صاحب عباء (ابوبکر) [[بیعت]] نمی‌کنیم<ref>ابن هشام، ج۴، ص۲۷۳</ref> و [[هوازن]] وی را به سبب پوشیدن عبا، [[سرزنش]] و [[تحقیر]] می‌کردند<ref>جوهری، ص۶۸؛ ابن ابی شیبه، ج۸، ص۱۴۵.</ref>. [[عوف بن مالک اشجعی]] که نحوه کشتن شتر را بلد بود، با گرفتن یک دهم گوشت، آنها را کشته، گوشت‌شان را میان برخی [[لشکریان]] تقسیم کرد و سهم خود را پخت و با ابوبکر، [[عمر]] و برخی دیگر خوردند. پس از صرف [[غذا]] و توضیح [[عوف]] درباره چگونه به دست آوردن گوشت، ابوبکر و دیگران غذای خورده را برگرداندند و وی را در گرفتن اجرت [[عجول]] خواندند<ref>واقدی، المغازی، ج۲، ص۷۷۳.</ref>.

شیخ مفید از سریه‌ای پس از غزوة [[تبوک]] به نام سلسه نام برده که ابوبکر لشکریان [[مسلمان]] را بر [[ضد]] [[بنو سلیم]] [[فرماندهی]] کرد، ولی [[شکست]] خورد و بسیاری از [[مسلمانان]] کشته شدند. پس از وی، فرماندهی به ترتیب به عمر و [[عمرو بن عاص]] واگذار شد که آنان نیز شکست خوردند، تا آنکه [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} [[سپاه اسلام]] را مشتمل بر ابوبکر، عمر و عمرو بن عاص فرماندهی کرد و با وجود [[کارشکنی]] آن سه تن، پیروزمندانه به [[مدینه]] بازگشت و [[سوره عادیات]] در این باره نازل شد<ref>مفید، الارشاد، ج۱، ص۱۶۳_۱۶۵.</ref>. بنو سلیم پیش از [[فتح مکه]] مسلمان شدند و در فتح مکه شرکت داشتند و [[سیره]] نویسان نیز از چنین سریه‌ای نام نبرده‌اند. از این رو، منظور مفید باید همان [[سریه]] [[ذات السلاسل]] در سال هشتم باشد<ref>ر.ک: امین، ج۱، ص۱۲۸.</ref> که [[روایات شیعه]] و [[سنی]] در نقل آن متفاوت است<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۶۷-۱۶۸.</ref>.

=== [[فتح مکه]] ===

[[ابوسفیان]] برای تمدید [[پیمان]] [[حدیبیه]] از ابوبکر کمک خواست، ولی او نپذیرفت<ref>ابن هشام، ج۴، ص۳۹؛ واقدی، المغازی، ج۲، ص۷۹۳.</ref>. وی پیش از [[فتح مکه]]، از [[عایشه]] درباره [[تصمیم]] و [[آمادگی رزمی]] [[رسول خدا]] {{صل}} پرسید که عایشه اظهار بی‌اطلاعی کرد پس از رسول خدا {{صل}} پرسید، حضرت وی را [[آگاه]] نموده، از او خواست چیزی را فاش نکند<ref>واقدی، المغازی، ج۲، ص۷۹۶.</ref>. [[ابوسفیان بن حارث]] پسرعموی رسول خدا {{صل}} و [[دشمن]] هجوی گوی آن حضرت بود. رسول خدا {{صل}} به [[حسان بن ثابت]] [[دستور]] داد در هجو [[ابوسفیان]] سروده‌ای را تنظیم و با [[ابوبکر]] [[مشورت]] کند که این نیز از شواهد شاعر بودن ابوبکر است<ref> واقدی، المغازی، ج۲، ص۸۰۷.</ref>. ابوبکر در [[جحفه]] خوابی دید که رسول خدا {{صل}} آن را به خروج [[بیماری]] هاری از [[مکه]] تعبیر فرمود و افزود ابوسفیان بن حارث را نکشید<ref>واقدی، المغازی، ج۲، ص۸۱۲.</ref>. او پس از سال‌ها [[ستیزه]]، با دیدن [[سپاه اسلام]] نزد رسول خدا {{صل}} آمد، اما آن حضرت و دیگر یارانش از جمله ابوبکر از وی روی گرداندند<ref>واقدی، المغازی، ج۲، ص۸۰۸</ref>.

رسول خدا {{صل}} در فتح مکه، سوار بر [[ناقه]] قصواء و در حال [[گفتگو]] با ابوبکر و [[اسید بن حضیر]] از رو به روی [[ابوسفیان بن حرب]] عبور کرد<ref>واقدی، المغازی، ج۲، ص۸۲۱.</ref>. گویند: [[ابو قحافه]] هنگام فتح مکه به کوهی [[پناه]] برد و از آنجا که [[کور]] بود، [[اسماء]] دخترش وی را کمک می‌کرد. [[مسلمانی]] صورت [[ابوقحافه]] را [[شکست]] و گردن‌بند اسماء یا به نقل واقدی<ref>واقدی، ج۲، ص۸۲۴.</ref> قُریبه، شاخرین دختر ابوقحافه را برد. ابوبکر [[خون]] از چهره پدر [[پاک]] کرده، وی را نزد رسول خدا {{صل}} آورد<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۰، ص۹۹.</ref> و سه مرتبه فریاد کشید و [[مردم]] را به [[خداوند]] [[سوگند]] داد تا گردنبند خواهرش را برگردانند و چون کسی به خواسته وی عمل نکرد، به خواهرش گفت: گردنبندت را درست نگه‌دار که [[امانت]] در میان مردم ([[صحابه]]) اندک است<ref>واقدی، المغازی، ج۲، ص۸۴۲.</ref>. ابو قحافه در فتح مکه [[مسلمان]] شد و در دوره [[عمر]]<ref> ابن سعد، ج۳، ص۱۳۷.</ref>، با هند مادر [[معاویة بن ابی سفیان]] در یک [[روز]] مُردند<ref>مسعودی، ص۲۴۹.</ref>.

در فتح مکه، [[بلال]]، [[سلمان]] و [[صهیب]] با دیدن [[ابوسفیان]] (از زنده بودن وی اظهار [[تأسف]] کرده) گفتند: شمشیرهای [[الهی]] گردن وی را نگرفت، اما ابوبکر وی را شیخ و [[سید]] [[قریش]] نامید و از گفته آنان [[خشمگین]] شده، نزد [[پیامبر خدا]] {{صل}} از آنان [[شکایت]] کرد. آن حضرت [[خشم]] آن سه تن را، خشم الهی وصف نمود <ref>ابن عساکر، ج۱۰، ص۴۶۳.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۶۸.</ref>

از ابوبکر در [[غزوه حنین]] در سال هشتم خبری نیست، جز آنکه فراوانی [[سپاهیان]] [[مسلمان]]، اعجاب وی را برانگیخت و گفت: کسی به واسطه کمی نیرو بر ما [[پیروز]] نخواهد شد. [[آیه]] {{متن قرآن|لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ فِي مَوَاطِنَ كَثِيرَةٍ وَيَوْمَ حُنَيْنٍ إِذْ أَعْجَبَتْكُمْ كَثْرَتُكُمْ}}<ref>«بی‌گمان خداوند در نبردهایی بسیار و در روز (جنگ) «حنین» شما را یاری کرده است؛ هنگامی که فزونیتان شما را به غرور واداشت» سوره توبه، آیه ۲۵.</ref>. در این باره نازل شد<ref>واقدی، المغازی، ج۳، ص۸۹۰.</ref>. در این [[نبرد]]، [[مسلمانان]] نخست با [[شکست]] [[سختی]] روبه‌رو شدند و جز تنی چند [[پایداری]] نکردند. [[منابع اهل سنت]]<ref>ابن هشام، ج۴، ص۸۵؛ واقدی، المغازی، ج۳، ص۹۰۰.</ref> [[ابوبکر]] را در شمار [[ثابت]] قدمان این [[نبرد]] و منابع [[شیعی]]، وی را نخستین گریخته آن دانسته و گفته‌اند: سبب اصلی شکست مسلمانان، گفتار ابوبکر مبنی بر [[اعتماد]] بر کثرت نیروهای رزمی بود<ref>مفید، الافصاح، ص۶۸ و ۱۵۷.</ref>. در این نبرد، [[ابوقتاده]] مشرکی را کشت و [[مسلمانی]] به برداشتن [[جامه]] و [[سلاح]] وی [[اصرار]] داشت. ابوبکر خواسته وی را نادرست دانست و [[رسول خدا]] {{صل}} با [[تأیید]] گفته وی، جامه و سلاح آن [[مشرک]] را به ابوقتاده داد<ref>واقدی، المغازی، ج۳، ص۹۰۸.</ref>.

در مسیر [[حنین]] به [[طائف]]، ابوبکر، [[سعید بن عاص]] (ابو حیحه) را به سبب دشمنی‌اش با رسول خدا {{صل}} [[لعنت]] کرد. [[عمرو]] و اَبان [[فرزندان]] [[سعید]] نیز [[ابو قحافه]] را لعنت کردند و گفتند نه از میهمان [[پذیرایی]] و نه از [[ظلم]] جلوگیری می‌کرد. رسول خدا {{صل}} فرمود: "[[دشنام]] به [[مردگان]]، سبب [[آزار]] زندگان است. [[مشرکان]] را به طور عمومی لعنت کنید"<ref>واقدی، المغازی، ج۳، ص۹۲۵.</ref>. بر اساس [[روایت]] [[جابر بن عبدالله انصاری]]، ابوبکر و [[عمر]] از [[نجوا]] کردن رسول خدا {{صل}} با [[امام علی]] {{ع}} در [[غزوه طائف]] برآشفتند و آن حضرت در پاسخ به [[اعتراض]] آنان فرمود: "[[خداوند]] با وی نجوا می‌کند"<ref>صفار، ص۴۳۰.</ref>.

[[ابومحجن]] در نبرد طائف تیری به [[عبدالله بن ابی بکر]] زد که موجب [[مرگ]] [[عبدالله]] در دوره ابوبکر شد. ابوبکر آن تیر را تا [[زمان]] خلافتش نگه داشت و آن را به ابومحجن نشان داده، پرسید: آیا آن را می‌شناسی؟ گفت: چگونه نشناسم، در حالی که خود چوبه‌اش را تراشیده، بر آن پر [[نصب]] کرده و پسرت را با آن زده‌ام<ref>واقدی، المغازی، ج۳، ص۹۳۱.</ref>. [[عُیَینَة بن حصن فزاری]] از سوی رسول خدا {{صل}} با [[مردم]] طائف [[گفتگو]] کرد، اما به آن حضرت گزارش [[دروغ]] داد و [[أبوبکر]] با وی به شدت [[تندی]] نمود و وی را به سبب [[رفتار]] بدش در نبردهای [[بنونضیر]]، بنوقریظه و خیبر [[سرزنش]] کرد و افزود: اینک نیز که [[مسلمان]] شده‌ای، [[دشمن]] را بر [[ضد]] ما تحریک می‌کنی. عیینه ضمن پوزش خواستن، [[تعهد]] کرد دیگر چنین نباشد<ref>واقدی، المغازی، ج۳، ص۹۳۳.</ref>. در ایام محاصره [[طائف]]، [[رسول خدا]] {{صل}} خوابی دید که [[ابوبکر]] در تعبیر آن گفت: امسال طائف [[فتح]] نخواهد شد. رسول خدا {{صل}} فرمود: "من نیز چنین تعبیر کرده‌ام"<ref>ابن هشام، ج۴، ص۷۲ و ۷۳.</ref>. رسول خدا {{صل}} [[فرمان]] داد محاصره طائف [[لغو]] شود و [[مسلمانان]] بازگردند. اما برخی [[صحابه]]، [[مخالفت]] و در این باره با [[أبوبکر]] و [[عمر]] [[گفتگو]] کردند. ابوبکر آن را فرمانی [[الهی]] و نازل شده از [[آسمان]] دانست<ref> واقدی، المغازی، ج۳، ص۹۳۶.</ref>. رسول خدا {{صل}} از طائف به جِعِرّانه (یا جعرانه، نام چاهی در مسیر [[مکه]] به طائف به فاصله یک بریدی مکه) آمد و به تقسیم [[غنایم]] [[حنین]] پرداخت و [[عباس بن مرداس]]، سهمش را کم شمرد و شعری سرود. [[پیامبر خدا]] {{صل}} سرودۀ وی را با اندک تغییری، که وزن [[شعر]] را به هم ریخت، خواند. ابوبکر [[شعر]] را همان‌گونه که [[عباس]] گفته بود، خواند و رسول خدا {{صل}} فرمود: "آن دو یکی است". ابوبکر به حضرت گفت: نه [[شاعری]] و نه روایت‌گر شعر<ref>ابن هشام، ج۴، ص۱۳۷؛ واقدی، المغازی، ج۳، ص۹۴۷.</ref>.

در همان سال، [[ثقیف]] [[نمایندگان]] خود را برای [[اسلام آوردن]] و [[بیعت]] به [[مدینه]] فرستاد. [[مغیره]] از ورود آنان با خبر شد و برای [[بشارت]] نزد رسول خدا {{صل}} می‌رفت، که ابوبکر با [[سوگند]] و [[اصرار]] مغیره را [[راضی]] کرد خبر ورود ثقیف را وی به آن حضرت بدهد<ref>ابن هشام، ج۴، ص۱۸۴؛ واقدی، المغازی، ج۳، ص۹۶۴.</ref> رسول خدا {{صل}}، [[عثمان بن ابی العاص]] را که جوان‌ترین و در [[آموختن علم]] [[دین]] حریص‌ترین بود، [[امارت]] داد و ابوبکر از علاقه وی به [[آگاه]] شدن در امور [[اسلام]] و [[قرآن]] نزد [[پیامبر]] تعریف کرد <ref>ابن هشام، ج۴، ص۱۸۵.</ref>. این [[عثمان]] در مدینه از رسول خدا {{صل}} و به [[اختلاف روایات]]، از ابوبکر یا [[ابی بن کعب]] نیز قرآن و مسائل [[دینی]] را آموخت<ref>واقدی، المغازی، ج۳، ص۹۶۶.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۶۸-۱۶۹.</ref>

ابوبکر نخستین کسی بود که چهار هزار [[درهم]] برای کمک به [[نبرد تبوک]] نزد رسول خدا {{صل}} آورد و در پاسخ آن حضرت که فرمود: آیا برای خود چیزی باقی گذاشته‌ای؟ گفت: خدا و رسولش آگاه‌تر است. عمر که نیمی از اموالش را داده بود، گفت: [[ابوبکر]] همیشه در کارهای خیر بر ما پیشی می‌گیرد<ref>واقدی، المغازی، ج۳، ص۹۹۱.</ref>. او در [[نبرد تبوک]] [[جانشین رسول خدا]] {{صل}} در [[لشکر]] بود که با [[مردم]] [[نماز]] می‌خواند و [[پرچم]] بزرگ آن حضرت را، به نام [[پرچم سیاه]]، حمل می‌کرد<ref>واقدی، المغازی، ج۳، ص۹۹۵ و ۹۹۶.</ref>.

ابوبکر در مسیر [[تبوک]] پیشنهاد داد [[لشکریان]] کنار آبی فرود آیند، ولی با [[مخالفت]] [[اصحاب]] روبه رو شد. در نتیجه، در صحرایی بدون آب فرود آمدند که نزدیک بود مردم و اسب‌ها از [[تشنگی]] بمیرند<ref>واقدی، المغازی، ج۳، ص۱۰۴۰.</ref>. در همین [[نبرد]] [[عبدالله ذوالبجادین]] درگذشت و ابوبکر و [[عمر]]، [[رسول خدا]] {{صل}} را در [[دفن]] شبانه او [[یاری]] دادند<ref>ابن هشام، ج۴، ص۱۷۱؛ واقدی، المغازی، ج۳، ص۱۰۱۴.</ref>. پس از بازگشت از تبوک، رسول خدا {{صل}} با متخلفان به [[تندی]] برخورد کرد و مردم را از [[سخن گفتن]] با آنان منع فرمود تا آنکه [[توبه]] سه تن پذیرفته شد. ابوبکر کوشید در اعلام [[پذیرش توبه]] [[کعب بن مالک]] بر [[زبیر]] پیشی بگیرد؛ از این رو، با فریادی بلند از پشت بام پذیرش توبه وی را خبر داد<ref>واقدی، المغازی، ج۳، ص۱۰۵۳.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۶۹.</ref>

در سال نهم، [[أبوبکر]] در [[مقام]] [[امیرالحاج]] از سوی رسول خدا {{صل}} همراه سیصد تن از [[مدینه]] به قصد مکه حرکت کرد<ref>ابن هشام، ج۴، ص۱۸۸.</ref>. او در این [[سفر]]، پنج شتر [[قربانی]] همراه داشت و [[دستور]] یافت برخلاف [[مشرکان]]، [[روز عرفه]] را در [[عرفات]] (و نه در مشعر) وقوف کند. همچنین پس از غروب [[آفتاب]] از عرفات و پیش از طلوع آفتاب از مشعر بیرون رود. ابوبکر در [[ذو الحُلَیفَه]] مُحرم شد و [[سحرگاهان]] در منطقه عَزج، [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} را بر [[ناقه]] قصوای رسول خدا {{صل}} دیده، [[گمان]] کرد از امیری حج برکنار شده است<ref>واقدی، المغازی، ج۳، ص۱۰۷۷.</ref>. در این میان، [[سوره]] [[مبارکه]] [[برائت]] در [[اعلام بیزاری]] از مشرکان نازل شد که از رسول خدا {{صل}} خواستند آن را برای ابوبکر بفرستد تا بر [[حاجیان]] بخواند. حضرت فرمود: {{متن حدیث|لاَ يُؤَدِّي عَنِّي إِلاَّ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي}}؛ آنگاه [[علی]] {{ع}} را برای [[ابلاغ سوره برائت]]<ref>ابن هشام، ج۴، ص۱۹۰.</ref> و [[لغو]] [[پیمان‌ها]] به [[مکه]] فرستاد. [[روایات]] در بازگشت یا ادامه [[سفر]] [[ابوبکر]] گوناگون است: بنا بر روایتی، ابوبکر در بازگشت یا [[همراهی]] [[امیرمؤمنان]] {{ع}} [[آزاد]] بود، ولی بازگشت را برگزید<ref>مفید، الارشاد، ج۱، ص۶۵.</ref>. [[ابن عباس]] گوید: امیرمؤمنان {{ع}} [[فرمان]] داشت او را به [[مدینه]] بازگرداند و او پس از بازگشت، سبب [[عزل]] خود را پرسید و [[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: {{متن حدیث|لاَ يُؤَدِّي عَنِّي إِلاَّ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي}}<ref>احمد بن حنبل، ج۱، ص۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۴۹۲ و ج۲، ص۳۵۵.</ref>؛ بر پایه روایتی، ابوبکر به مکه آمد و سه [[خطبه]] در بعد از ظهر [[روز]] هفتم [[ذی حجه]]، روز [[عرفات]] و بعد از ظهر [[روز عید قربان]] در [[منی]] ایراد کرد<ref>واقدی، المغازی، ج۳، ص۱۰۷۸.</ref>.

ابوبکر یک سال پیش از [[رحلت رسول خدا]] {{صل}}، با کاروانی همراه [[نعیمان]] و [[سویبط بن حرمله]] برای [[تجارت]] به [[بصری]] رفت<ref>احمد بن حنبل، ج۶، ص۳۱۶؛ ابن ماجه، سنن، ج۲، ص۱۲۲۵؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۲۳، ص۳۰۹.</ref><ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۶۹-۱۷۰؛ [[سید علی رضا واسعی|واسعی]] و [[مهران اسماعیلی|اسماعیلی]]، [[ابوبكر (مقاله)|مقاله «ابوبكر»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص۶۱۰ ـ ۶۱۳.</ref>

ابوبکر، بر اساس [[روایت]] دخترش [[اسماء]]، شتری برای حمل زاد و توشه خود همراه داشت که با آن، زاد و توشه رسول خدا {{صل}} را نیز حمل می‌کرد. شتر با خوابیدن [[غلام]] ابوبکر افسارش را کشیده، به راه افتاد و گم شد. ابوبکر [[خشمگین]] شده، غلامش را می‌زد و رسول خدا {{صل}} سفارش می‌کرد چنین نکند، تا آنکه [[صفوان بن معطل]] شتر را باز آورد<ref>واقدی، المغازی، ج۳، ص۱۰۹۳-۱۰۹۵.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۷۰.</ref>

ابوبکر و [[عمر]] به فرمان رسول خدا {{صل}} باید برای [[نبرد]] با [[روم]] در [[لشکر اسامه]] حاضر می‌شدند، ولی به دلایلی، از جمله به سبب [[نگرانی]] از بیماری رسول خدا {{صل}} [[تخلف]] کردند و مورد [[لعن]] آن حضرت قرار گرفتند<ref>اسکافی، ص۲۱۰؛ جوهری، ص۷۷.</ref>. هنگام شدت یافتن بیماری حضرت، [[عایشه]] و [[حفصه]] هر یک در تلاش برای [[امام جماعت]] شدن پدر خود بودند که در نهایت به [[امامت ابوبکر]] انجامید. [[رسول خدا]] {{صل}} برای خنثی کردن [[هدف]] آنان، به [[زحمت]] به [[مسجد]] آمد، [[أبوبکر]] را کنار زد، [[نماز]] را دوباره خواند، [[همسران]] مربوطه را با تعبیر [[زنان]] همراه [[یوسف]] [[سرزنش]] نمود و [[ابوبکر]]، [[عمر]] و برخی دیگر از حاضران در مسجد را فراخواند و درباره [[تخلف]] از حضور در [[لشکر اسامه]] توضیح خواست. آن گاه برای [[نوشتن]] [[هدایت]] نامه‌ای قلم و کاغذ خواست که [[عمر]] حضرت را به [[هذیان]] گویی متهم کرد<ref>مفید، الارشاد، ج۱، ص۱۸۳ و ۱۸۴؛ همو، الفصول المختاره، ص۱۲۴-۱۲۸.</ref>. [[بلاذری]]<ref>أنساب الاشراف، ج۲، ص۲۳۶.</ref> گوید: پس از این [[اتهام]]، چنان همهمه و گفتگوی در میان حاضران بالا گرفت که رسول خدا {{صل}} رنجیده خاطر و [[اندوهگین]] شده، آنان را از نزد خود بیرون راند و برای آنان چیزی ننوشت. فردای آن [[روز]] که [[بیماری]] حضرت شدت یافت، فرمود: [[برادر]] و یارم را صدا کنید. [[عایشه]] و [[حفصه]] هر یک [[پدر]] خود را فراخواندند که با بی‌اعتنایی رسول خدا {{صل}} روبه رو شدند، اما [[ام سلمه]] گفت: رسول خدا {{صل}}، [[علی]] {{ع}} را می‌خواهد<ref>مفید، الارشاد، ج۱، ص۱۸۵.</ref>. با این حال عایشه گوید: رسول خدا {{صل}} به من فرمود: پدر و برادرت را نزد من بیاور تا برای آنان نامه‌ای بنویسم، می‌ترسم کسی چیزی بگوید یا آرزویی داشته باشد. البته [[خدا]] و [[مؤمنان]] خواستار ابوبکر هستند. بنابر [[روایت]] مشابهی، ایشان از [[عبدالرحمان]] پسر ابوبکر خواست استخوان کتفی بیاورد تا برای جلوگیری از [[اختلاف]] درباره ابوبکر فرمانی بنویسد. آنگاه فرمود: خدا و مؤمنان از اختلاف درباره ابوبکر جلوگیری می‌کنند. از عایشه پرسیدند در صورت [[تمایل]]، رسول خدا {{صل}} چه کسی را برای [[جانشینی]] تعیین می‌کرد؟ گفت: ابوبکر و سپس عمر و پس از وی [[ابوعبیده جراح]]<ref>ابن هشام، ج۱، ص۳۴۱؛ ابن سعد، ج۳، ص۱۳۴.</ref>.

ابوبکر در [[تعبیر خواب]] رسول خدا {{صل}} که برای بالا رفتن از نردبانی با وی مسابقه گذاشته و آن حضرت دو پله و نیم جلوتر بود، گفت: من دو سال و نیم پس از شما زنده می‌مانم<ref>ابن سعد ج۳، ص۱۳۲.</ref>. [[نماز جماعت]] در آخرین روزهای [[زندگانی رسول خدا]] {{صل}}، مسئله مهمی بود که بر اساس اخباری [[سرنوشت]] [[خلافت]] را رقم زد و [[روایات شیعه]] و [[اهل سنت]] در این باره بسیار متفاوت است. بر پایه [[روایات اهل سنت]]، [[رسول خدا]] {{صل}} با شدت یافتن بیماری‌اش، [[فرمان]] داد [[ابوبکر]] با [[مردم]] [[نماز]] بخواند. [[عایشه]] ابوبکر را نازک‌دل و هنگام [[خواندن قرآن]] بسیار [[گریه]] کننده وصف کرده، عذر آورد. اما ابوبکر [[نماز صبح]] را با مردم خواند و حضرت از این کار بسیار [[خرسند]] شد. به روایتی، [[عمر]] با مردم نماز خواند و حضرت [[اعتراض]] کرده، فرمان داد ابوبکر همان نماز را دوباره بخواند. به روایتی دیگر از عایشه، رسول خدا {{صل}} در سمت راست ابوبکر قرار گرفت و نمازش را نشسته خواند و پس از آن، ما را به [[زنان]] اطراف [[یوسف]] {{ع}} [[تشبیه]] فرمود. عایشه در تبیین [[هدف]] خود از این عذرخواهی گوید: می‌دانستم که مردم [[جانشین رسول خدا]] {{صل}} را [[دوست]] نمی‌دارند و در [[آینده]] [[دشمن]] وی خواهند بود؛ از این رو، خواستم این کار بر عهده دیگری باشد<ref>ابن هشام، ج۴، ص۳۰۲ و ۳۰۳.</ref>. بر اساس [[روایت]] دیگری، خود ابوبکر [[پیام]] عذری برای عایشه فرستاد که پیر و از عهده‌دار شدن امر [[جانشینی]] [[ناتوان]] است و خواست تا وی عمر را معرفی کند و در این باره از [[حفصه]] نیز کمک بخواهد<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۲۶.</ref>. این منابع، نماز ابوبکر را به [[اختلاف]] سه [[روز]] و نُه روز و سه نماز و هفده نماز روایت کرده‌اند<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۲۸ و ۲۲۹.</ref>.

[[رحلت رسول خدا]] {{صل}} به شدت مورد انکار عُمر و [[عثمان]]<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۴۲.</ref> قرار گرفت، ولی ابوبکر پس از بازگشت از سُنح، به [[مسجد]] آمد و بدون هیچ التفاتی، به [[منزل]] عایشه رفته، پارچه از رخسار [[مبارک]] حضرت برکشید، بوسه‌ای بر آن زد و در مقابل مردم ظاهر شده، با استدلال به [[آیات]] {{متن قرآن|وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ}}<ref>«و محمد جز فرستاده‌ای نیست» سوره آل عمران، آیه ۱۴۴.</ref><ref>ابن هشام، ج۴، ص۳۰۶.</ref>، {{متن قرآن|إِنَّكَ مَيِّتٌ وَإِنَّهُمْ مَيِّتُونَ}}<ref>«بی‌گمان تو خواهی مرد و آنان نیز می‌میرند» سوره زمر، آیه ۳۰.</ref>، {{متن قرآن|وَمَا جَعَلْنَا لِبَشَرٍ مِنْ قَبْلِكَ الْخُلْدَ أَفَإِنْ مِتَّ فَهُمُ الْخَالِدُونَ}}<ref>«و ما پیش از تو نیز برای هیچ بشری جاودانگی ننهادیم، آیا اگر تو بمیری آنان جاودان می‌مانند؟» سوره انبیاء، آیه ۳۴.</ref>، {{متن قرآن|كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَيْنَا تُرْجَعُونَ}}<ref>«هر کسی مرگ را می‌چشد سپس به سوی ما باز گردانده خواهید شد» سوره عنکبوت، آیه ۵۷.</ref> [[رحلت]] آن حضرت را اعلام داشت. گویا [[عمر]] هیچ [[آگاهی]] از [[نزول]] این آیات نداشت و با شنیدن آنها از زبان [[ابوبکر]] بود که رحلت آن حضرت را [[باور]] کرد<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۳۸ و ۲۴۱.</ref>. [[روز]] سه‌شنبه پس از تمام شدن [[بیعت با ابوبکر]]، درباره مکان [[دفن]] [[رسول خدا]] {{صل}} [[اختلاف]] شد و با نقل این [[روایت]] از ابوبکر که {{عربی|"ما قبض نبي الا دفن حيث يبقض"}}؛ رسول خدا {{صل}} را در زیر همان بستر بیماری‌اش دفن کردند<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۵۰ و ۲۵۱.</ref>. اما خبری از [[عایشه]] بیان می‌دارد که برخی [[صحابه]] چنان سرگرم [[انتخاب]] [[جانشین]] و [[غافل]] از دفن رسول خدا {{صل}} بودند که شنیدن صدای بیل‌ها آنان را از دفن پیکر آن حضرت باخبر کرد<ref>ابن هشام، ج۴، ص۳۱۲-۳۰۹؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۴۴.</ref>. واقدی، قصایدی از ابوبکر در سوگ رسول خدا {{صل}} و [[گریه]] وی بر آن حضرت نقل کرده است: {{عربی|يا عين فابكي ولا تسأمي وحق البكاء على السيد}}<ref>ابن سعد، ج۲، ص۲۴۴.</ref>ز

[[بلاذری]]<ref>أنساب الاشراف، ج۲، ص۲۷۵.</ref> نیز قصیده دیگری از وی آورده که برخی منابع آن را از [[ام سلمه]] نقل کرده‌اند<ref>ابن شهر آشوب، ج۱، ص۲۰۹. استناد به این خبر را برای جواز گریه بر من، بنگرید در: امینی، ج۶، ص۱۶۶.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۵۷-۱۸۱.</ref>

 

مسأله‌ای که بیش از همه، مجادله‌هایی را در پی داشته، خودداری [[ابوبکر]] از شرکت در [[سپاه]] اسامةبن [[زید]] است<ref>المغازی، ج ۳، ص ۱۱۱۷ - ۱۱۲۱.</ref>. [[پیامبر]] در واپسین روزهای [[زندگی]] اش، [[مسلمانان]] را برای [[نبرد]] با [[روم]]، فراخواند و پرچمی برای [[اسامه]] بست و گفت به محل کشته شدن پدرت (موته در [[فلسطین]]) برو و [[فرمان]] داد تا همگان در این [[لشکر]] حضور یابند<ref>سیره ابن هشام، ج۴، ص۶۰۶؛ بحارالانوار، ج ۳۰، ص ۴۲۸ تا ۴۳۰.</ref>؛ اما با تعلل و [[سستی]] عده‌ای، به بهانه [[جوان بودن]] [[فرمانده]]<ref>یعقوبی، ج ۲، ص ۱۱۳.</ref> و در نهایت بازگشت چند تن از سران، از جمله [[ابوبکر]] از اردوگاه جُرْف، این خواسته [[پیامبر]] تحقق نیافت<ref>المغازی، ج۳، ص ۱۱۲۰؛ یعقوبی، ج ۲، ص ۱۱۳.</ref>. چون [[پیامبر]] {{صل}} متوجه [[سرپیچی]] آنان شد، با تأکید خواست تا به [[سپاه]] پیوسته، [[اسامه]] را [[همراهی]] کنند؛ اما [[اصرار]] حضرت بی‌نتیجه ماند<ref>بحارالانوار، ج ۲۲، ص ۴۶۸.</ref>. به [[اعتقاد]] [[شیعه]]، این [[نافرمانی]]، گناهی بزرگ به شمار می‌آید<ref>الارشاد، مفید، ج ۱، ص۱۸۳ و۱۸۴؛ بحارالانوار، ج۳۰، ص۴۲۷ و ۴۲۸.</ref>؛ چرا که [[پیامبر]] در نهایت، تأخیرکنندگان از حضور در [[سپاه اسامه]] را [[لعن]] کرد<ref>بحارالانوار، ج ۲۷، ص ۳۲۳ و ۳۲۴.</ref>.<ref>[[سید علی رضا واسعی|واسعی]] و [[مهران اسماعیلی|اسماعیلی]]، [[ابوبكر (مقاله)|مقاله «ابوبكر»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص۶۱۰ ـ ۶۱۳.</ref>

بنا بر نقل مشهور [[تاریخ]] نگاران، [[ابوبکر]] [[دوشنبه]] دوازده [[ربیع الاول]] سال یازدهم و بر اساس منابع [[شیعی]]، [[۲۸ صفر]] پس از [[رحلت رسول خدا]] {{صل}} به [[خلافت]] رسید. برخی [[خلافت ابوبکر]] و [[پادشاهی]] یزدجرد ساسانی را در یک سال دانسته‌اند<ref>طبری، تاریخ، ج۲، ص۴۷۴.</ref>. با اینکه [[مهاجران]] و [[انصار]] در [[حقانیت]] [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} تردیدی نداشتند<ref>زبیربن بگار، ص۵۸۰؛ یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۲۴.</ref>، بیشتر انصار در سقیفه گرد سعد بن عُباده جمع شدند. دو تن از انصار به نام‌های [[عویم بن ساعده]] و [[مغن بن عدی]]، ابوبکر و [[عمر]] را از تجمع بزرگان انصار در سقیفه باخبر کردند. ابوبکر همراه عمر و [[ابوعبیده جراح]] به سقیفه آمدند. عمر پس از [[سخنرانی]] [[خطیب انصار]]، خواست سخن بگوید، ولی ابوبکر وی را بازداشت و خود در پاسخ انصار، خطبه‌ای بهتر از آنچه عمر در نظر داشت، ایراد کرد. او در خطبه‌اش نخست از أنصار به [[نیکی]] یاد کرد، آنگاه مهاجران را، به استناد [[خویشاوندی]] با [[رسول خدا]] {{صل}}، [[قبیله]] [[برتر]] [[عرب]] بودن و [[پیروی]] [[مردم]] از آنان، [[شایسته]] خلافت دانسته، [[ابوعبیده]] و عمر را که در دو سوی وی نشسته بودند، برای بیعت معرفی کرد، ابوعبیده، ابوبکر را به استناد [[یار]] [[غار]] رسول خدا {{صل}} بودن، سزاوار خلافت دانست و عمر می‌گفت: کسی همچون ابوبکر در میان شما نیست که گردن‌ها برای وی کشیده شود. اما انصار همچنان از [[بیعت با ابوبکر]] خودداری کرده، با نوعی عقب نشینی از [[مواضع سیاسی]]، طرح شورایی شدن خلافت را مطرح کردند که موجب همهمه حاضران شد. ابوبکر خلافت را برای مهاجران و [[وزارت]] را برای انصار پیشنهاد داد و [[وعده]] داد در [[حکومت]] از آنان استفاده خواهد کرد. آنگاه پس از گفتگویی تند، عمر برای جلوگیری از بالا گرفتن [[اختلاف‌ها]] با [[ابوبکر]] [[بیعت]] کرد. کینه‌های دیرینه [[اوس]]، و [[خزرج]] و [[حسادت]] [[بشیر بن سعد]] بر [[مقام]] یافتن [[سعد بن عباده]]، وی را بر آن داشت تا نخستین [[انصاری]] [[بیعت کننده]] با ابوبکر باشد<ref>ر.ک: ابن هشام، ج۴، ص۳۰۹-۳۱۲؛ ابن قتیبه، الأمامه، ج۱، ص۱۲-۱۶؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۶۲ و ۲۶۳.</ref>. درگیری دیرینه و کینه‌های کهنه [[اوس و خزرج]]، [[رقابت]] [[مهاجر]] و [[انصار]]، حسادت تیره‌های [[قریش]] بر [[برتری]] [[بنی هاشم]]، [[دشمنی]] [[قریش]] با [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} و انصار، ویژگی‌های شخصی و شخصیتی ابوبکر، و [[هم‌یاری]] جناح‌های میانی قریش، از علل و عوامل به [[خلافت]] رسیدن ابوبکر شد. اما آنچه [[پیروزی]] ابوبکر را تثبیت کرد، ورود قبیله اَسَلم به [[مدینه]] و [[بیعت]] آنان با ابوبکر بود، به گونه‌ای که کوچه‌های [[شهر]] را پُر کردند و [[عمر]] که امر بیعت را ناشدنی می‌دید، با دیدن آنان به پیروزی [[اطمینان]] یافت<ref>طبری، تاریخ، ج۲، ص۴۵۹.</ref>. شیخ مفید<ref>الجمل، ص۱۱۹.</ref> گوید: گروهی از [[اعراب]] (اسلمی‌ها) با [[وعده]] عمر برای اعطای خواروبار، [[مردم مدینه]] را به [[بیعت اجباری]] وادار کرده، با چوب و چماق به [[جان]] آنان افتادند<ref>ر.ک: جوهری، ص۴۸؛ ابن ابی الحدید، ج۱، ص۲۱۹.</ref>.

شماری از [[مهاجر]] و انصار [[هوادار]] امیرمؤمنان {{ع}}، از جمله عباس بن عبدالمطلب و پسرش [[فضل]]، [[زبیر]]، [[خالد بن سعید بن عاص]]، [[مقداد]]، [[سلمان فارسی]]، [[ابوذر غفاری]]، [[عمار بن یاسر]]، [[براء بن عازب]] و [[ابی بن کعب]]، با [[بیعت ابوبکر]] [[مخالفت]] کرده، انجمنی در محله بنوبیاضه تشکیل دادند تا از بیعت عمومی با ابوبکر جلوگیری کرده، (دست کم) [[انتخاب خلیفه]] را به [[مهاجران]] واگذارند. [[ابوبکر]] در [[مشورت]] با [[عمر]]، [[ابوعبیده]] و [[مغیرة بن شعبه]]، به این نتیجه رسید که برای کوتاه کردن دست [[امیرمؤمنان]] {{ع}}، برای [[عباس]] و [[نسل]] وی بهره‌ای از [[حکومت]] قرار دهد. از این‌رو، همگی شبانه نزد عباس رفتند، ولی با سخنان تند عباس، رنجیده خاطر شدند. از جمله آنکه اگر آنچه را برای من قرار می‌دهید، [[حق]] [[مؤمنان]] باشد، ابوبکر حق [[داوری]] در آن را ندارد و اگر حق ما باشد، ما بگرفتن بخشی و [[رهایی]] بخشی [[راضی]] نیستیم<ref>یعقوبی، ج۲، ص۱۲۴؛ ابن قتیبه، الأمامه، ج۱، ص۲۱؛ جوهری، ص۴۹.</ref>. [[فضل بن عباس]] نیز [[قریش]] و به ویژه [[بنوتیم]] را که به [[خلافت ابوبکر]] [[افتخار]] می‌کردند، مخاطب قرار داده، [[اهل بیت]] {{ع}} را [[شایسته]] [[خلافت]]، و [[حسادت]] و [[کینه]] را عامل رویگردانی از آنان شمرد<ref>زبیر بن بکار، ص۵۸۰.</ref>. برخی نیز ویژگی‌های [[امیر مؤمنان علی]] را به [[نظم]] کشیده، در مطلع آن چنین سرودند<ref>زبیر بن بکار، ص۵۸۰.</ref>: {{عربی| ما كنت احسب ان الامر منصرف عن هاشم ثم عن ابي حسن}}.

 

 

 

 

در پاره‌ای از [[اخبار]]، از طرح کشتن [[علی]] {{ع}} نیز سخن به میان آمده که البته عملی نشد<ref>الاحتجاج، ج ۱، ص ۲۳۰ و ۲۳۱.</ref>. این [[رفتار]] [[خشونت]] آمیز با [[اهل بیت پیامبر]] {{صل}} دیگران را برجای نشاند. اینکه آیا [[علی]] نیز بعدها [[بیعت]] کرد، به درستی روشن نیست. برخی، [[بیعت]] آن حضرت را پس از شش ماه و برخی دیگر بعد از چهل روز ذکر کرده‌اند<ref>یعقوبی، ج ۲، ص ۱۲۶.</ref>. گفته شده: عذر حضرت در خودداری از [[بیعت]]، آن بود که [[سوگند]] یاد کرده بود تا زمانی که [[قرآن]] را جمع نکرده، جز برای [[نماز]] از خانه خارج نشود<ref>شواهد التنزیل، ج ۱، ص ۳۶.</ref>؛ اما این واقعیت ندارد. براساس دیگر خبرها، [[حضرت علی]] {{ع}} به کراهت و [[اجبار]]، دست [[بیعت]] داد<ref>یعقوبی، ج۲، ص ۱۲۶.</ref>؛ گرچه خبری مبنی بر عدم [[بیعت]] حضرت تا آخر نیز آمده است<ref>بحارالانوار، ج ۲۸، ص ۱۸۵.</ref>؛ چرا که فقط خود را [[شایسته]] [[خلافت]] می‌دانست و برای دیگری مشروعیتی قائل نبود<ref>الاحتجاج، ج۱، ص۱۸۲؛ الامامة والسیاسة، ص ۲۸.</ref>.

 

 

آنچه بیش از همه از دوران [[خلافت ابوبکر]]، مایه مجادله‌های [[شیعه]] و [[سنی]] شده، [[رفتار]] او با [[فاطمه]] {{س}} است. وی بر خلاف [[کتاب خدا]] و [[سنت]] [[رسول]]، [[حق]] ذی القربی را از [[غنایم]] و صدقات حذف کرد و چون با [[اعتراض]] [[فاطمه]] {{س}} مواجه شد، به بهانه این که چنین [[دستور]] ویژه‌ای وجود ندارد و از [[کتاب خدا]] نیز چنین برنمی آید، سخن دختر [[رسول خدا]] {{صل}} را نپذیرفت؛ سپس ماجرا را با [[عمر]] و [[ابوعبیده]] به [[مشورت]] گذاشت و آن دو نیز بر عمل او انگشت تأیید نهادند<ref>تاریخ المدینه، ج۱، ص ۲۰۹ و ۲۱۰.</ref>؛ از این رو به [[اعتقاد]] [[شیعه]]، [[ابوبکر]] نخستین کسی است که [[آل محمد]] {{صل}} را از حقشان بازداشت. به آنان [[ستم]] و دیگران را بر آنان [[جسور]] کرد<ref>عیاشی، ج ۱، ص ۳۲۵.</ref>.

[[ابوبکر]] در موضوع [[فدک]] نیز با [[فاطمه]] {{س}} به جدال برخاست و چون [[ام ایمن]] به [[گواهی]] آمد، اندکی ملایم شد؛ اما [[عمر]]، [[خلیفه]] را به موضع پیشین خود بازگرداند<ref>الاحتجاج، ج ۱، ص ۲۳۶؛ الاختصاص، ص ۱۸۳ و ۱۸۴.</ref>. [[ابوبکر]] که در این گفت و گو، به [[حدیثی]] مجعول از [[پیامبر]]، مبنی بر عدم [[ارث]] بری از [[پیامبران]] استناد کرده بود، سخت مورد [[اعتراض]] [[فاطمه]] {{س}} قرار گرفت. [[حضرت]] بدو گفت: ای ابن ابی قحافه! آیا در [[کتاب خدا]] آمده که تو از پدرت [[ارث]] ببری؛ ولی من نبرم؟ آیا [[کتاب خدا]] را به عمد ترک کرده‌ای؟<ref>یعقوبی، ج ۲، ص ۱۲۷؛ المیزان، ج ۱۴، ص ۲۲.</ref> پس از این ماجرا، [[فاطمه]] {{س}} از او دوری گزید و تا زنده بود، با او سخن نگفت<ref>تاریخ طبری، ج ۲، ص ۲۳۶.</ref> و از او [[تبری]] جست و [[علی]] {{ع}} نیز جنازه [[فاطمه]] را در شب مدفون ساخت تا شرکت آنان توجیهی برای اعتذار نباشد<ref>بحارالانوار، ج ۲۹، ص ۲۰۲.</ref><ref>[[سید علی رضا واسعی|واسعی]] و [[مهران اسماعیلی|اسماعیلی]]، [[ابوبكر (مقاله)|مقاله «ابوبكر»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص۶۱۴ ـ ۶۱۸.</ref>.

زنی از رسول خدا {{صل}} چیزی خواست و آن حضرت فرمود: اگر [[رحلت]] کرده بودم، به ابوبکر مراجعه کن<ref>ابن سعد ج۳، ص۱۳۳.</ref>. روایاتی نیز [[نماز خواندن]] ابوبکر را هنگام [[بیماری]] رسول خدا {{صل}}، به منزله [[نص]] و تصریح بر [[خلافت]] و [[جانشینی]] او دانسته‌اند. از جمله روایت [[حسن بصری]] و اَنَس از [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} که فرمود: "رسول خدا {{صل}} ابوبکر را برای [[دین]] ما پسندید و او را برای [[نماز]] پیش فرستاد؛ از این رو، ما او را برای دنیای خود برگزیدیم"<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۳۱ و ۲۳۴ و ج۱۰، ص۶۶؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۳، ص۹۶.</ref>. بدون تردید این روایت ساختگی است و [[روایات]] فراوانی را در موارد مشابه، به [[امیرمؤمنان]] {{ع}} نسبت داده‌اند<ref>ر.ک: امینی، ج۸، ص۳۷-۴۱.</ref>.

[[امامت]] در نماز، با [[جانشینی رسول خدا]] {{صل}} قابل مقایسه نبوده، [[امر]] به نماز، به منزله نص در جانشینی و دلیلی بر [[استحقاق]] خلافت نیست. به علاوه، روایات یاد شده، [[خبر واحد]]، [[متعارض]] با یکدیگر و در مجموع با [[اخبار]] رسیده از [[اهل بیت]] {{ع}} [[متعارض]] است. همچنین این [[روایات]] با عملکرد [[ابوبکر]] در [[انتخاب]] خلیفه پس از خود [[سازگاری]] ندارد؛ زیرا بنا بر [[منابع اهل سنت]]، [[رسول خدا]] {{صل}} به [[عبدالرحمان بن عوف]] نیز [[اقتدا]] کرده است<ref>احمدبن حنبل، ج۱، ص۱۹۲؛ مسلم، ج۱، ص۱۵۹؛ ابن ماجه، سنن، ج۱، ص۳۹۲.</ref>، از این رو، ابوبکر باید وی را [[خلیفه]] پس از خود قرار می‌داد، نه [[عمر]] را. [[امیر مؤمنان]] {{ع}} نیز برای مدتی با ابوبکر [[بیعت]] نکرد، که بیان تعارضی دیگر است<ref>برای آگاهی بیشتر ر.ک: مفید، الافصاح، ص۲۰۱-۲۰۷؛ مجلسی، ص۲۸-۱۶۳ -۱۴۹.</ref>. اصل [[فرمان]] رسول خدا {{صل}} مبنی بر [[نماز]] گزاردن ابوبکر با [[مردم]]، مورد تردید جدی است؛ زیرا [[عایشه]] آن را نقل کرد و اگر سخن وی [[حجت]] باشد، باید گفتار [[فاطمه]] {{ع}} دباره [[فدک]] و [[گواهی دادن]] [[ام ایمن]] و [[امام علی]] {{ع}} به نفع آن حضرت نیز پذیرفته شود و می‌دانیم که رسول خدا {{صل}} [[بهشت]] را برای فاطمه [[گواهی]] داد. بر فرض پذیرش نماز ابوبکر، او در [[جانشینی]] بر [[امیرمؤمنان]] {{ع}} [[برتری]] ندارد. از سویی، رسول خدا {{صل}} ابوبکر را کنار زد و خود نماز خواند، که نشان می‌دهد ابوبکر فرمانی برای [[خواندن نماز]] با مردم نداشت (و عایشه از پیش خود چنین کاری کرده بود)؛ و گرنه همانگونه که حضرت (براساس منابع اهل سنت) به [[عبدالرحمان بن عوف]] اقتدا کرد، به وی نیز اقتدا می‌کرد و کسی اقتدای آن حضرت را به عبدالرحمان بن عوف، به معنای برتری وی بر امیر مؤمنان {{ع}} ندانسته است. اگر نماز [[أبوبکر]] با مردم، موجب برتری وی بر اقتدا کنندگان باشد، باید [[عمرو بن عاص]] بر ابوبکر و عمر [[برتر]] باشد؛ زیرا در [[جنگ]] [[ذات السلاسل]] با آن دو نماز خواند<ref>اسکافی، ص۴۱-۴۲.</ref>. افزون بر اینکه تناقض و تضاد در روایات نماز ابوبکر، بیانگر [[نادرستی]] آنهاست و بر اساس [[روایات اهل سنت]]<ref>ر.ک: سرخسی، ج۱، ص۱۵۶؛ بیهقی، سنن، ج۴، ص۱۹.</ref> از رسول خدا {{صل}}، مردم می‌توانند بر هر [[نیکوکار]] و [[تبهکاری]] [[اقتدا]] کنند<ref>مفید، الانصاح، ص۲۰۲-۲۰۷.</ref>.

مستند دیگر آنکه، [[ابوبکر]] در واپسین روزهای [[زندگی]] [[رسول خدا]] {{صل}}، در [[غم]] [[فراق]] آن حضرت گریست و گفت: [[جان]] خود و فرزندانمان فدای تو باد! رسول خدا {{صل}} وی را آرام کرد و فرمود: "درهایی که از [[خانه]] [[صحابه]] به [[مسجد]] باز است، جز در خانه ابوبکر بسته شود (سدّ الابواب)، که بافضیلت‌ترین [[صحابی]] من است"<ref>ابن هشام، ج۴، ص۲۹۹.</ref>.

[[احمد بن حنبل]]<ref>احمد بن حنبل، ج۴، ص۳۶۹.</ref> [[روایت]] صحیحی<ref>حاکم نیشابوری، المستدرک، ج۳، ص۱۲۵.</ref> نقل کرده که سد أبواب درباره [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} است. این روایت، از واکنش تند و [[اعتراض]] کسانی خبر می‌دهد که رسول خدا {{صل}} در پاسخ آنان فرمود: "باز و بسته کردن درها به [[فرمان الهی]] بوده" و بنا بر روایتی دیگر، خود را [[بنده]] مأموری وصف کرد که به [[فرمان]] [[وحی]] عمل کرده است<ref>طبرانی، المعجم الکبیر، ج۱۲، ص۱۱۴.</ref>. ابوبکر، [[عمر]] و [[عباس]] به فرمان رسول خدا {{صل}} در خانه خود را بستند <ref>هیثمی، مجمع الزوائد، ج۹، ص۱۱۴، از بزار.</ref>. عمر و [[ابوسعید خدری]] بعدها بر این [[فضیلت]] [[امیرمؤمنان]] {{ع}} [[غبطه]] می‌خوردند<ref>حاکم نیشابوری، المستدرک، ج۳، ص۱۱۷ و ۱۲۵.</ref>. بزار، [[روایات]] مربوط به ابوبکر را روایت شده [[مردم مدینه]] و روایات مربوط به امیرمؤمنان علی {{ع}} را روایت شده [[مردم کوفه]] دانسته، به نوعی میان آنها را جمع کرده است<ref>امینی، ج۳، ص۲۱۰.</ref>. [[ابن حجر]]<ref>فتح الباری، ج۷، ص۱۴-۱۲.</ref> با جمع روایات مربوط، [[سد ابواب]] را دو مرتبه دانسته است<ref>نقد و بررسی این بحث را بنگرید در: امینی، ج۳، ص۲۱۰ و جعفر مرتضی، ج۵، ص۳۵۰.</ref>. [[ابن ابی الحدید]]<ref>ابن ابی الحدید، ج۱۱، ص۴۹.</ref> از گروهی به نام [[بکریه]] (طرفداران ابوبکر) نام می‌برد که [[احادیث]] مربوط به [[امیر مؤمنان]] {{ع}}، از جمله [[حدیث سد ابواب]] را به ابوبکر نسبت داده‌اند. [[بریده اسلمی]] گوید: پس از سد ابواب، ابوبکر و عمر از رسول خدا {{صل}} خواستند از خانه‌شان روزنه‌ای (کَوَّه یا خُوخَه) به مسجد باشد، ولی رسول خدا {{صل}} نپذیرفت<ref>طبرسی، احتجاج، ج۲، ص۱۴۵؛ ابن شهر آشوب، ج۲، ص۳۸.</ref>.

بنابر روایاتی، او محبوب‌ترین مردان نزد [[رسول خدا]] {{صل}} و [[مهربان‌ترین]] و غیرتمندترین اشخاص [[امت]]<ref>ابن سعد، ج۳، ص۱۳۱.</ref> و آگاه‌ترین آنان به [[تعبیر خواب]]<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۰، ص۶۴.</ref> معرفی شده و حضرت فرموده است: "اگر قرار بود [[دوستی]] برگزینم، [[ابوبکر]] را [[انتخاب]] می‌کردم، اما میان من و او صحبت و [[برادری]] بر اساس [[ایمان]] است"<ref>ابن هشام، ج۴، ص۲۹۹.</ref>. [[فضایل]] فراوان دیگری نیز درباره ابوبکر [[روایت]] کرده‌اند؛ از جمله ترجیح ایمان وی بر ایمان ساکنان [[زمین]]، [[عصمت]] وی از هر گونه [[اشتباه]] و اینکه ابوبکر {{عربی|"منا اهل البيت"}}<ref>ابن عساکر، ج۳۰، ص۱۲۶-۳۳۰.</ref>؛ در همین باب از [[امام علی]] {{ع}} روایتی ساختند که ابوبکر و [[عمر]] را "سیدی [[قریش]] و اَبوَیِ المؤمنین" معرفی کرده است <ref>خیمة بن سلیمان، ص۱۲۳.</ref> و در قدمی فراتر، برای وی [[مقام]] انبیا را ادعا کردند<ref>ابن عساکر، ج۳۰، ص۳۹۵.</ref>. برخی در دوستی ابوبکر تا آنجا پیش رفته‌اند که [[نزول آیه]] {{متن قرآن|لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ}}<ref> سوره نور، آیه ۵۵.</ref>. را درباره او دانسته یا بر وی [[تطبیق]] داده‌اند<ref>ر.ک: قرطبی، ج۱۲، ص۱۹۶؛ ابن کثیر، تفسیر، ج۳، ص۳۱۲.</ref>.

با توجه به اشکال‌های بالا، گفته می‌شود برخی از مستندات [[مشروعیت خلافت]] ابوبکر، ساخته عصر [[امویان]] و برخی مورد [[تصرف]]، [[دسیسه]]، تصحیف و [[تحریف]] قرار گرفته است و ابوبکر و عمر نیز هیچگاه برای مشروعیت خلافت خودشان به این [[اخبار]] استناد نکردند، بلکه [[ابوبکر]] پیشنهاد [[بیعت]] با [[عمر]] یا [[ابوعبیده]] را داد و عمر نیز [[خلافت ابوبکر]] را ناگهانی ([[فلته]]) وصف کرد<ref>سید مرتضی، الشافی، ج۳، ص۱۰۸-۱۰۲؛ و ر.ک: امینی، ج۷، ص۹۴-۸۴.</ref>. البته روایاتی (بر فرض صحیح بودنشان) نشان می‌دهد که عمر با بیعت [[أبوبکر]] به گونه دیگری نیز برخورد، و در مواردی با [[نفی]] ناگهانی بودن آن، ابوبکر را منتخب [[رسول خدا]] {{صل}} و [[قائم مقام]] ایشان معرفی کرده است<ref>ر.ک: بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۶۵-۲۶۲؛ ابن قتیبه، الأمامه، ج۱، ص۱۸ و ۱۹.</ref>. [[محمد بن قاسم]] نواده ابوبکر گوید: [[مردم]] تا [[زمان]] [[مرگ عمر]] [[شک]] نداشتند که رسول خدا {{صل}} ابوبکر را [[خلیفه]] خود قرار داده است، ولی هنگامی که عمر [[انتخاب]] نکردن خلیفه را به [[عمل]] رسول خدا {{صل}} مستند کرد، مردم متوجه شدند ابوبکر [[خلیفه رسول خدا]] {{صل}} نبوده است<ref>ابن هشام، ج۴، ص۳۰۳-۳۰۱.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۷۲-۱۷۴.</ref>

== هجوم به [[خانه]] [[فاطمه]] {{ع}} ==

مخالفان ابوبکر همراه [[امیرمؤمنان]] {{ع}} در خانه فاطمه {{ع}} گرد آمدند. عمر [[فرمان]] یافت [[علی]] {{ع}} را با [[تندی]] و درشت خویی تمام به حضور آورد. از این رو، با گروهی مسلح، از جمله [[اسید بن حضیر]]، با شعله‌ای از [[آتش]] به [[منزل]] فاطمه {{ع}} هجوم آورد و اعلام داشت خانه آن حضرت را به آتش می‌کشد، گرچه فاطمه {{ع}} در آن خانه باشد. [[امام علی]] {{ع}} به عمر فرمود: بخشی از شیری که می‌دوشی از آن توست. تلاش تو در [[دفاع]] از [[حکومت]] ابوبکر، به این منظور است که می‌خواهی تو را [[جانشین]] خود کند. امام علی {{ع}} تا زمانی که فاطمه {{ع}} زنده بود (به مدت شش ماه) [[بیعت]] نکرد<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۶۸ و ۲۶۹؛ یعقوبی، ج۲، ص۱۲۶.</ref>، [[خلافت]] وی را غاصبانه شمرد، [[ادله]] بر [[حق]] بودن خویش و [[اهل بیت]] را بیان کرد و با فاطمه {{ع}} شبانه به خانه [[انصار]] رفته، از آنان کمک خواست، که به نوعی پاسخ منفی دریافت کرد و بارها از سوی عمر به [[قتل]] [[تهدید]] شد<ref>ابن قتیه، الأمامه، ج۱، ص۱۸ و ۱۹؛ جوهری، ص۳۲۲؛ ابن ابی الحدید، ج۶، ص۱۱.</ref>.

[[شهادت فاطمه]] {{ع}} و سقط فرزندش به نام [[محسن]] بنابر مشهور [[شیعه]]، در اثر [[هجوم]] [[عمر]] به [[خانه]] ایشان بوده است. [[شعبی]] گوید: ابوبکر بر پیکر فاطمه {{ع}} نماز خواند<ref>ابن سعد، ج۸، ص۲۴.</ref>، اما سخن مشهور برخلاف آن است<ref>سید مرتضی، شافی، ج۴، ص۱۱۳.</ref> و [[ابن حجر]]<ref>الاصابه، ج۸، ص۲۶۷.</ref> نیز آن را [[تضعیف]] کرده است. ابوبکر در آخر عمرش بر هجوم به خانه فاطمه {{ع}} [[تأسف]] می‌خورد<ref>یعقوبی، ج۲، ص۱۳۷؛ طبری، تاریخ، ج۲، ص۶۱۹.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۷۴-۱۷۵.</ref>

[[أبوبکر]] در آخر [[ربیع الاول]] [[سال]] یازدهم، به [[بریده]] دستور داد [[پرچم]] را همان گونه که بسته است، به خانه [[اسامة بن زید]] ببرد و آن را باز نکند تا [[اسامه]] به [[جنگ]] برود. او پس از [[ارتداد]] گروهی از [[عرب]]، به [[اسامه]] [[دستور]] داد برای نبردی که [[رسول خدا]] {{صل}} به آن [[فرمان]] داده، حرکت کند. [[عمر]]، [[عثمان]]، [[سعد بن أبی وقاص]]، [[ابوعبیده جراح]] و [[سعید بن زید]]، از [[مهاجران]] نخستین در این باب با [[ابوبکر]] [[گفتگو]] کرده، خواستار تعویق [[نبرد]] با [[روم]] تا آرام شدن [[جزیرة العرب]] شدند. دلیل آنان فشار بیشتر بر [[مرتدان]]، ایمن نبودن از [[حمله]] بر [[مدینه]] و از سویی آسوده خاطر بودن از حمله [[رومیان]] بود. اما ابوبکر به اعزام [[سپاه اسامه]] [[اصرار]] ورزید و حاضر نشد با فرمان رسول خدا {{صل}} در این باره [[مخالفت]] کند. در عین حال، [[رضایت]] اسامه را درباره ماندن عمر در مدینه به دست آورد و دیگرانی را که قرار بود در سپاه اسامه باشند، وادار به حرکت کرد. او [[لشکر اسامه]] را بدرقه نمود و به وی گفت: برای اجرای فرمان رسول خدا {{صل}} حرکت کن، که من نیز خواهان اجرای آن هستم. اسامه (در [[سفر]] چهل [[روزه]] خود) با [[پیروزی]] و [[غنایم]] فراوان و بدون دادن تلفاتی به مدینه بازگشت، که موجب [[خشم]] هِرَقل و [[شادی]] ابوبکر و [[مسلمانان]] شد. ابوبکر همراه مهاجران و [[مردم مدینه]] تا عواتق به استقبال لشکر اسامه رفت<ref>واقدی، المغازی، ج۳، ص۱۲۰-۱۱۲۵.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۷۵.</ref>

[[عایشه]] گوید: حوادث پس از [[رحلت رسول خدا]] {{صل}}، کوه‌های [[استوار]] را متلاشی می‌کرد، اما پدرم بر آنها چیره شد: از سویی در [[مدینه]] [[نفاق]] جلوه کرد و از سویی دیگر [[عرب]] [[مرتد]] شد<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۰، ص۵۸.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۷۵-۱۷۶.</ref>

== فتوحات ==

نوید [[فتح]] [[روم]] و [[ایران]] در کلمات [[رسول خدا]] {{صل}}، [[نامه]] آن حضرت به [[ملوک]]، تجربه [[ناتوانی]] [[دولت]] ساسانی در واقعه ذوقار، انعطاف [[افکار]] عمومی به [[دشمن خارجی]] مشترک و انصراف افکار از [[مخالفت]] با [[خلیفه]]، از جمله علل و عوامل فتوحات است. ابوبکر [[فتوحات اسلامی]] را در اواخر سال دوازدهم، پس از [[پیروزی]] در [[جنگ‌های رده]]، به ترتیب از [[عراق]] و [[شام]] آغاز کرد. او با پیشنهاد [[مثنی بن حارثه شیبانی]] از قبیله بزرگ [[بکر بن وائل]] و از ساکنان [[حیره]]، به فتح عراق پرداخت و [[خالد بن ولید]] را که برای سرکوبی جنگ‌های رده در یمامه بود، به [[فرماندهی]] کل و مثنی را به معاونت وی [[منصوب]] کرد. [[خالد]] از یمامه با [[پشتیبانی]] لشکری به [[فرماندهی]] [[جریر بن عبدالله بجلی]]، پیشروی پیروزمندانه خود را در [[عراق]] تا شهرهای [[حیره]] و [[انبار]] ادامه داد و آن دو را با [[قرارداد]] صلحی و [[عین التمر]] را با [[جنگ]] گشود. آنگاه به [[دستور]] [[ابوبکر]] عازم [[فتح]] [[شام]] شد<ref>بلاذری، فتوح، ج۲، ص۳۰۷-۲۹۵.</ref>.

[[أبوبکر]] در خصوص فتح [[روم]] با گروهی از [[صحابه]] [[مشورت]] کرد. [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} آن را حرکتی [[پیروز]] وصف نمود، که در پی آن ابوبکر [[بسیج عمومی]] داده، [[مردم]] را به [[جهاد]] با [[رومیان]] و دستیابی به [[غنایم]] روم [[ترغیب]] کرد<ref> یعقوبی، ج۲، ص۱۳۳.</ref>. مردم [[جزیرة العرب]] برخی به [[انگیزه]] [[الهی]] و برخی به انگیزه مادی به [[مدینه]] آمدند. ابوبکر با [[خرسندی]] از استقبال مردم، در روزهای آغازین ماه صفر سال سیزده، سه [[لشکر]] (و لشکر چهارمی برای [[احتیاط]]) آراست؛ آنگاه [[خالد بن سعید بن عاص]] را به [[اصرار]] [[عمر]] از فرماندهی [[عزل]] کرد، فرماندهی کل را به [[ابوعبیده جراح]] داد و تعداد [[سپاهیان]] هر لشکر را به تدریج از سه هزار به ۷۵۰۰ تن افزایش یافت<ref>بلاذری، فتوح، ج۱، ص۱۲۸ و ۱۲۹.</ref>. [[شرحبیل بن حسنه]]، [[معاذ بن جبل]]، [[عمرو بن عاص]] و [[یزید بن ابی سفیان]] از [[فرماندهان]] شام بودند. ابوبکر به استناد [[حدیثی]] از [[رسول خدا]] {{صل}}، [[یزید بن ابی سفیان]] را دست کم تا دو میل<ref>قاضی، ابویوسف، ص۶.</ref> بدرقه کرد و فرماندهان شام را به اموری مانند [[تقوا]]، دوری از [[تکبر]] [[جاهلی]]، ایراد سخنرانی‌های کوتاه، چگونگی [[برخورد با دشمن]] و [[نمایندگان]] آنان، چگونگی خبردار شدن از اوضاع لشکر، برخورد با [[لشکریان]]، مجالست‌های فرماندهان، انعطاف پذیری آنان و معیار [[انتخاب]] فرماندهان جزء سفارش<ref>واقدی، فتوح الشام، ص۸ و ۱۴؛ بلاذری، انساب الاشراف، ص۱۱۲-۱۱۴.</ref> و روایاتی در [[لعن]] حاکمان [[ناشایست]] نقل کرد <ref>احمد بن حنبل، ج۱، ص۶.</ref>. به گفته [[قتاده]]، ابوبکر لشکریانی را که به شام می‌فرستاد، [[دعا]] می‌کرد تا با [[شمشیر]] یا [[طاعون]] به [[شهادت]] برسند<ref>عبدالرزاق صنعانی، ج۱۱، ص۱۴۸.</ref> و به روایتی از آنان بر [[شمشیر]] و [[طاعون]] [[بیعت]] می‌گرفت <ref>متقی هندی، ج۴، ص۵۹۸.</ref>. هِرَقل پس از [[پیروزی]] [[مسلمانان]] بر بخشی از [[روم]] یا به قول واقدی<ref>فتوح الشام، ص۸.</ref> پس از حرکت مسلمانان از [[مدینه]]، برای مقابله با نیروهای [[مسلمان]] [[سپاه]] گرانی به [[اجنادین]] (منطقه‌ای در [[شام]] از نواحی [[فلسطین]]) فرستاد. [[ابوبکر]] دریافت که [[ابوعبیده جراح]] توان مقابله با چنین لشکری ندارد؛ از این رو، [[تصمیم]] گرفت [[خالد]] را عهده‌دار این مهم کند و با [[مشورت]] برخی از [[صحابه]]، وی را با عنوان [[فرماندهی]] کل از [[عراق]] به شام فرستاد<ref>واقدی، فتوح الشام، ص۲۲.</ref>. او با [[فتح]] مناطقی در مسیر [[راه]]، در دوازدهم [[جمادی الاول]] [[سال]] سیزده، [[شکست]] [[سختی]] در [[أجنادین]] به هرقل [[تحمیل]] کرد، به گونه‌ای که از [[حمص]] به [[انطاکیه]] گریخت، اما ابوبکر پیش از دریافت خبر این پیروزی درگذشت<ref>بلاذری، فتوح، ج۱، ص۱۳۵ و ۱۳۶.</ref>. شام در دوره ابوبکر تا روی کار آمدن [[عمر]]، چهار [[امیر]] نظامی داشت<ref>ابن شهاب، ص۱۵۱.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۷۶.</ref>

قابل توجه است که بنا بر [[روایت]] [[ابن ابی شیبه]]<ref>ابن ابی شبیه، ج۷، ص۵۲۶.</ref> و [[بخاری]]<ref>بخاری، ج۴، ص۲۱۰.</ref> از [[مِسوَر بن مخرمه]]، هرکس فاطمه {{ع}} را [[خشمگین]] کند، رسول خدا {{صل}} را خشمگین کرده است. به روایتی از [[امام صادق]] {{ع}}، ابوبکر از فاطمه خواست برای ادعای خود [[شاهد]] بیاورد، ایشان [[ام ایمن]] و [[امام علی]] {{ع}} را آورد، اما [[گواهی]] آنان را به دلیل [[زن]] بودن ام ایمن و [[منفعت]] خواهی شخصی امیرمؤمنان علی {{ع}} نپذیرفت، آنگاه به پیشنهاد امیرمؤمنان علی {{ع}}، فاطمه {{ع}} به‌طور خصوصی با ابوبکر [[گفتگو]] کرد و نامه‌ای برای باز پس گرفتن [[فدک]] از وی گرفت. در میان [[راه]] عمر [[نامه]] را گرفته [[درید]] و چنان لگدی بر شکم فاطمه {{ع}} زد، که فرزندش به نام [[محسن]] سقط شد. البته مفید، با توجه به کتاب [[ارشاد]]<ref>ارشاد، ج۱، ص۵۵.</ref>، این سخن را که [[فاطمه]] {{ع}} فرزند سقط شده‌ای به نام محسن داشته است، قبول ندارد. حضرت مطابق وصیتش شبانه [[دفن]] شد تا [[ابوبکر]] و [[عمر]] بر جنازه وی حاضر نشوند. اما عمر [[تصمیم]] گرفت [[قبر]] وی را نبش کند که با [[تهدید]] [[امیر مؤمنان علی]] {{ع}} روبه رو شد و ابوبکر، وی را از آن کار منصرف کرد<ref>مفید، الاختصاص، ص۱۸۳-۱۸۵؛ قیاس کنید با: کلینی، ج۱، ص۵۴۳ و سید مرتضی، الشافی، ج۴، ص۱۱۳.</ref>. به موجب [[آیه تطهیر]]{{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}}<ref>«جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref> فاطمه {{ع}} [[معصوم]] و از ارائه [[شاهد]] بی‌نیاز بود؛ از این‌رو، ابوبکر باید ادعای حضرت را می‌پذیرفت. [[زنان]] [[رسول خدا]] {{صل}} نیز [[عثمان]] را نزد ابوبکر فرستادند تا درباره میراث‌شان از سهم آن حضرت از [[خیبر]] و [[فدک]] توضیح بخواهد<ref>ابن سعد، ج۲، ص۳۱۵.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۷۷-۱۷۸.</ref>

اما بر پایه برخی [[روایات]]، [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} [[قرآن]] را فراهم آورده، بر شتری نهاد و آورد<ref>یعقوبی، ج۲، ص۱۳۵. نقد این روایت نخست را و اینکه امام علی {{ع}} پس از رحلت رسول خدا {{صل}} به این کار اهتمام ورزید، بنگرید در: خویی، البیان، ص۲۴۰-۲۵۹؛ کورانی، تدوین القرآن، ص۳۰۴.</ref>. به گفته [[شعبی]] و [[ابن سیرین]]، [[ابوبکر]] و [[عمر]] در حالی مُردند که قرآن گردآوری نشده بود<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۰، ص۹۷.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۷۸.</ref>

ابوبکر در سال یازده، عمر را [[سرپرست]] حاجیان کرد و خود در [[رجب]] سال دوازده [[عمره]] گزارده، در موسم همان سال سرپرستی حاجیان را عهده‌دار شد و [[عثمان]] را [[جانشین]] خود در [[مدینه]] قرار داد<ref>ابن سعد، ج۳، ص۱۳۹.</ref>. اما برخی بر این باورند که ابوبکر در ایام خلافتش [[حج]] به جا نیاورد و عمر یا [[عبدالرحمان بن عوف]] را به حج فرستاد<ref>ابن حبیب بغدادی، ص۱۲؛ ابن عساکر، ج۳۰، ص۲۱۷.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۷۸.</ref>

میان ابوبکر و عمر در معنای کلاله [[اختلاف]] نظر بود. [[ابوبکر]] آن را به مرد بدون [[پدر]] و فرزند، و [[عمر]] به مرد بدون فرزند معنا می‌کرد. عمر در لحظات پایانی عمرش به دلیل موافقت با ابوبکر از نظر خود برگشت<ref>عبدالرزاق صنعانی، ج۱۰، ص۳۰۴.</ref>. [[امیرمؤمنان]] {{ع}} با استناد به [[آیه]] {{متن قرآن|يَسْتَفْتُونَكَ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِي الْكَلَالَةِ إِنِ امْرُؤٌ هَلَكَ لَيْسَ لَهُ وَلَدٌ وَلَهُ أُخْتٌ فَلَهَا نِصْفُ مَا تَرَكَ وَهُوَ يَرِثُهَا إِنْ لَمْ يَكُنْ لَهَا وَلَدٌ فَإِنْ كَانَتَا اثْنَتَيْنِ فَلَهُمَا الثُّلُثَانِ مِمَّا تَرَكَ وَإِنْ كَانُوا إِخْوَةً رِجَالًا وَنِسَاءً فَلِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ أَنْ تَضِلُّوا وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ}}<ref>«از تو نظر می‌خواهند بگو: خداوند برای شما درباره کلاله نظر می‌دهد که اگر مردی مرد و دارای فرزندی نبود و خواهری داشت، نصف میراث او به این خواهر می‌رسد و برادر نیز از خواهر (تمام دارایی را) ارث می‌برد، اگر خواهر فرزندی نداشته باشد و اگر خواهران (مرد مرده) دو تن باشند دو سوم از میراث را می‌برند و اگر (میراث‌بران) گروهی برادر و خواهر باشند هر مرد برابر با بهره دو زن ارث می‌برد؛ خداوند (این احکام را) برای شما بیان می‌دارد مبادا که گمراه شوید و خداوند به هر چیزی داناست» سوره نساء، آیه ۱۷۶.</ref>، نظر [[اجتهادی]] ابوبکر را در معنای کلاله رد کرد<ref>مفید، الارشاد، ج۱، ص۲۰۰.</ref>. [[یَعلی بن مُنیه]]، [[کارگزار]] ابوبکر در [[یمن]]، [[دست]] دزدی را [[برید]]. او در زمانی بعد، مهمان ابوبکر شد و پیوسته شب‌ها به [[عبادت]] پرداخت، روزها [[روزه]] گرفت و بریدن دستش را [[ظلم و ستم]] [[یَعلی بن مُنیه]] وصف می‌کرد. ابوبکر از دزدی و این گونه عبادت وی حیران بود که سارق، گردن‌بند [[اسماء بنت عمیس]]، [[همسر]] [[خلیفه]] را نیز دزدید و گریخت. خلیفه، دست دیگر یا به روایتی پای او را نیز برید. این [[فتوا]] و [[عمل]] ابوبکر، در [[فقه اسلامی]] مبنای فتوای گروهی<ref>ر.ک: مالک، ج۲، ص۸۳۶؛ شافعی، ج۶، ص۱۶۲.</ref> قرار گرفته است و گروهی نیز آن را [[خطا]] دانسته، قطع دست را در مرتبه دوم [[مخالف]] نظر همه [[فقهای اسلامی]] پنداشته‌اند<ref>ر.ک: فضل بن شاذان، ص۱۷۸.</ref>.

[[رسول خدا]] {{صل}} ماتع را که از مخنثین [[مدینه]] بود، به سبب شیفتگی‌اش به [[زنان]] به چراگاه‌ها [[تبعید]] کرد. او پس از [[رحلت]] آن حضرت به مدینه آمد، ولی ابوبکر و پس از وی عمر، به [[احترام]] حُکم رسول خدا {{صل}} او را به تبعیدگاه خود بازگرداندند. اما پس از عمر به مدینه آمد و با [[مردم]] [[زندگی]] کرد<ref>واقدی، المغازی، ج۳، ص۹۳۴؛ ابن حجر، الاصابه، ج۵، ص۵۱۹.</ref>.

ابوبکر در حل [[مشکلات]] [[اجتماعی]] - [[قضایی]] عصر خود از [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} [[یاری]] می‌خواست<ref>نمونه‌های آن را بنگرید در: کلینی، ج۷، ص۲۱۶ و ۲۱۷ و برقی، ج۱، ص۱۱۲ و ۱۱۳.</ref>. سبب این کار، [[دانش]] و [[شخصیت]] آن حضرت بود که در عصر [[رسول خدا]] {{صل}}، بر همگان معلوم شده بود. رسول خدا {{صل}}، [[حکم]] ضمان حیوانی را که به دست حیوانی دیگر کشته شده بود، از [[ابوبکر]] و [[عمر]] و سپس از [[علی]] {{ع}} پرسید و [[قضاوت امام علی]] {{ع}} را در شمار [[قضاوت]] [[انبیا]] معرفی کرد<ref>کلینی، ج۷، ص۳۵۲.</ref>. در مقدار حد شراب نوشی در دوره ابوبکر [[اختلاف]] است. روایاتی، مقدار آن را مانند [[زمان رسول خدا]] {{صل}} می‌دانند و بر اساس روایاتی دیگر، حاضران از [[صحابه]] به [[دستور]] آن حضرت با دست و [[کفش]] به کسی که شراب نوشیده بود، می‌زدند تا رسول خدا {{صل}} آنان را بازدارد؛ اما ابوبکر چهل ضربه و سپس عمر هشتاد ضربه وضع کرد<ref>شافعی، الأم، ج۶، ص۱۹۵؛ عبدالرزاق صنعانی، ج۷، ص۳۷۷ و ۳۷۸.</ref>.

از جمله مسائل [[اجتماعی]] رایج در عصر ابوبکر این بود که سه [[طلاق]] در یک مجلس، یک طلاق شمرده می‌شد<ref>شافعی، مسند، ص۱۹۲؛ مسلم، ج۴، ص۱۸۴؛ مفید، المسائل الصاغانیه، ص۸۴.</ref>، فروش [[مادر]] فرزند (ام‌ولد) متعارف بود تا اینکه عمر آن را [[ممنوع]] کرد و بنا بر [[نقلی]]، [[مسلمان]] از [[کافر]] [[ارث]] نمی‌برد<ref>سید مرتضی، الانتصار، ص۳۸۵ و ۵۸۹.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۷۸-۱۷۹.</ref>

== [[وصیت]] و مرگ ابوبکر ==

بر اساس روایت دیگری، [[عبدالرحمان بن عوف]] [[مخالف]] انتخاب عمر بود و ابوبکر با این تعبیر که هر یک از شما باد در دماغ انداخته، خواهان دستیابی به خلافت هستید، [[مخالفان]] را [[سرزنش]] کرد و آنان را [[دنیاطلب]] خواند و افزود: در [[آینده]] چنان [[دنیا]] و [[رفاه]] به شما روی آورد که خوابیدن بر پشمینه آذری را [[خفتن]] برخار بدانید. آنگاه از گذشته خود بدین شرح اظهار [[تأسف]] کرد: ای کاش این سه کار را ترک می‌کردم: [[پذیرش خلافت]]، [[یورش]] به [[خانه]] [[فاطمه]] {{ع}}، زنده [[سوزاندن]] فجاءه. ای کاش این سه کار را انجام می‌دادم: در منطقه ذوالقصه ماندن هنگام فرستادن [[خالد]] برای [[نبرد]] با [[مرتدان]]، فرستادن [[عمر]] به [[عراق]]، کشتن [[اشعث بن قیس]]. ای کاش این سه موضوع را از [[رسول خدا]] {{صل}} می‌پرسیدم: [[جانشین]] آن حضرت برای [[رفع اختلاف]] [[انصار]] در [[خلافت]] و [[میراث]] خاله و عمه<ref>یعقوبی، ج۲، ص۱۳۷؛ ابن قتیبه، الامامة والسیاسه و طبری، تاریخ، ج۲، ص۱۹ به جای خاله، دختر برادر آورده‌اند.</ref> تعبیر {{عربی|"فقال الناس... قال: اتخوفوني}}؛ در [[روایت]] [[قاضی]] [[ابویوسف]]<ref>قاضی، ابویوسف، ص۱۰.</ref>، بیانگر نوعی [[اعتراض]] عمومی و شدید [[مردم]] به [[جانشینی]] عمر است. اما [[ابوبکر]] برخلاف میل مردم، عمر را برگزید و در قدمی بالاتر، ضمن وصایایی، او را از وجود [[مخالفان]]، نام آنان و نوع برخوردش با ایشان [[آگاه]] کرد.

[[اسماء بنت عمیس]] وی را مطابق [[وصیت]] [[ابوبکر]] [[غسل]] داد، در دو یا سه پارچه [[کفن]] شد و [[عمر]] در فاصله میان [[مرقد]] رسول خدا {{صل}} و [[منبر]]، با چهار [[تکبیر]] بر او [[نماز]] خوانده، شبانه و مطابق وصیتش کنار [[قبر]] رسول خدا {{صل}} [[دفن]] کرد و قبر وی را مانند قبر رسول خدا {{صل}} تسطیح (در مقابل [[تسنیم]] به معنای برجسته کردن قبر) نمودند<ref>ابن سعد، ج۳، ص۱۵۷-۱۵۰.</ref>. به [[دستور]] [[عایشه]]، گروهی از [[زنان]] بر ابوبکر نوحه‌سرایی می‌کردند، ولی عمر، عایشه را تازیانه زد و زنان نوحه‌گر را متفرق ساخت. با این حال، گاهی که زنان [[فرصت]] را مناسب می‌دیدند، دوباره جمع می‌شدند<ref>ابن سعد، ج۳، ص۱۵۶.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۷۹-۱۸۰؛ [[سید علی رضا واسعی|واسعی]] و [[مهران اسماعیلی|اسماعیلی]]، [[ابوبكر (مقاله)|مقاله «ابوبكر»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص۶۱۸ ـ ۶۲۰.</ref>

از ابوبکر بیش از صد روایت نقل شده است<ref>ابونعیم، ج۱، ص۳۶.</ref> که بیشتر ناظر به مسائل [[سیاسی]] - [[اجتماعی]] پس از [[رحلت رسول خدا]] {{صل}}، شامل موضوعات زیر است و [[شیعه]] در [[صحت]] و [[سند]] برخی از آنها تردید جدی دارد: درخواست [[عفو]] و [[عافیت]] از [[خداوند]]، [[فضیلت]] [[مسواک زدن]]، [[خروج دجال]] از [[خراسان]]، صفات مانع از ورود به [[بهشت]]، نخستین کسانی که به در [[بهشت]] می‌رسند، عرضه [[اخبار]] [[آینده]] در [[امور دنیوی]] و [[اخروی]] به [[رسول خدا]] {{صل}}، [[شفاعت]]، [[مجازات]] ترک [[نهی از منکر]]، دورکننده [[ایمان]] بودن [[دروغ]]، [[همراهی]] رسول خدا {{صل}} با [[انصار]]، [[قریشی بودن]] [[والیان]]، ورود افرادی بدون حساب به بهشت، جزای [[اعمال بد]] در [[دنیا]]، [[ارث]] نگذاشتن رسول خدا {{صل}}، [[دفن]] [[انبیا]] در جایگاه رحلتشان، [[راه]] [[نجات]] از القائات [[شیطانی]]، [[شمشیر]] [[الهی]] بودن [[خالد بن ولید]]، راه [[آمرزش]] از [[گناه]]، اختصاص گردن زدن به عصر رسول خدا {{صل}}، نخواستن چیزی از [[مردم]]، و مقدار [[زکات]] شتر و گوسفند<ref>احمد بن حنبل، ج۱، ص۱۴-۲.</ref>.

ابوبکر در [[مقام]] [[خلیفه]] [[رسول خدا]] {{صل}} با [[احبار]] [[یهود]] [[گفتگو]] کرد و آنان بر پایه آموزه‌های [[تورات]]، [[خلیفه]] [[نبی]] را عالم‌ترین افراد آن [[امت]] دانستند و از او درباره برخی [[صفات الهی]] پرسیدند که به سبب [[ناتوانی]] [[علمی]]، آنان را به کشتن [[تهدید]] کرد. اما [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} با شواهدی از تورات، پاسخشان را داد <ref>مفید، الارشاد، ج۱، ص۲۰۱.</ref>. با این حال، [[ابن سیرین]] در مسائل پیچیده پس از رسول خدا {{صل}} کسی را قاطع‌تر از ابوبکر و پس از وی قاطع‌تر از [[عمر]] ندیده است، به گونه‌ای که ابوبکر در مسائل جدیدی که در [[کتاب و سنت]] حکمی نداشت، [[اجتهاد]] می‌کرد و می‌گفت: اگر [[خطا]] باشد، از [[خدا]] آمرزش می‌خواهم<ref>ابن سعد، ج۳، ص۱۳۲.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۸۰.</ref>

[[عبدالله بن ابوبکر بن ابی‌قحافه|عبدالله]]، [[عبدالرحمان بن ابوبکر بن ابی‌قحافه|عبدالرحمان]]، [[محمد بن ابوبکر بن ابی‌قحافه|محمد]]، [[پسران]]، و [[اسماء ذات النطاقین]]، [[عایشه بن ابوبکر بن ابی‌قحافه|عایشه]] و [[ام‌کلثوم بن ابوبکر بن ابی‌قحافه|ام کلثوم]] [[دختران]] ابوبکر هستند<ref>ابن سعد، ج۳، ص۱۲۶.</ref> ابوبکر عایشه را به [[ازدواج]] رسول خدا {{صل}} در آورد<ref>ابن هشام، ج۴، ص۲۹۳.</ref> عبدالرحمان در [[نبرد بدر]]، [[مشرکان]] را [[یاری]] داد، [[آیات قرآن]] را اسطوره‌های نخستین خواند و [[آیه]] {{متن قرآن|مَا هَذَا إِلَّا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ}}<ref> سوره احقاف، آیه ۱۷.</ref>. درباره وی نازل شد و سرانجام در [[صلح حدیبیه]] [[مسلمان]] گردید. او در [[زمان]] عمر به [[شام]] رفت و دلباخته لیلی، دختر جودی غسانی شد. محمد فرزند عبدالرحمان به سبب [[شرب خمر]] تازیانه خورد. این [[محمد]] [[فرزندی]] به نام عبدالله معروف به [[ابن ابی عتیق]] داشت که با اصحابش در [[مسجد رسول خدا]] {{صل}} گرد آمده، [[شعر]] می‌خواندند که بدین سبب [[فاسق]] خوانده شدند<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۰، ص۱۰۴-۱۰۱.</ref>. محمد فرزند ابوبکر از [[یاران]] [[امیر مؤمنان علی]] {{ع}} و [[کارگزار]] آن حضرت در [[مصر]] بود. [[نسل]] محمد از طریق فرزندش [[قاسم]] از فقهای هفتگانه [[مدینه]]، [[پدر]] ام فزوه همسر [[امام باقر]] {{ع}} ادامه یافت<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۰، ص۱۱۱؛ مسعودی، ص۲۴۹.</ref> و از این رو، [[امام صادق]] {{ع}} را به جد مادری‌اش منتسب کرده، ابن الصدیق می‌گفتند<ref>سید مرتضی، رسائل، ج۳، ص۲۶۵.</ref>.

[[بلال]]، [[عامر بن فهیره]]، زنیره، أم عبیس، کنیزی از [[بنو عمرو بن مؤمل]]، نهدیه و دخترش، بردگان [[شکنجه]] شده [[قریش]] بودند که ابوبکر آنان را [[آزاد]] کرد<ref>ابن قتیبه، المعارف، ص۱۷۷.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۸۰-۱۸۱.</ref>