سرگذشت زندگی امام علی: تفاوت میان نسخه‌ها

[[علی بن ابی طالب]] {{ع}}، در [[روز جمعه]] ۱۳ [[رجب]] [[سال]] ۳۰ [[عام الفیل]] (۱۰ سال [[پیش از بعثت]])، مطابق با سال ۵۹۹ یا ۶۰۰ میلادی، در [[مکّه]] و درون [[کعبه]] به [[دنیا]] آمد<ref>الارشاد، ج۱، ص۵؛ روضة الواعظین، ج۱، ص۷۶.</ref>، پدرش [[ابوطالب]] و مادرش [[فاطمه بنت اسد]] بود<ref>ر. ک: کافی، ج۱، ص ۴۵۲ و الارشاد، ج۱، ص ۶ و برای بررسی اقوال در سال ولادت امیرالمؤمنین {{ع}}، باز پژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان، ص ۱۸۴؛ مصنفات شیخ مفید، ج ۱۱ ص ۵.</ref>.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۹۸؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]] ص ۹۴؛ [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص ۵۷۱-۵۸۶.</ref>.

دوران کودکی امام با قطحی در شبه جزیره عربستان همزمان شد، به گونه‌ای که [[زندگی]] بر [[ابوطالب]] سخت می‌گذشت. زمانی که [[قریش]] در [[سختی]] [[معیشت]] بودند روزی [[رسول خدا]] {{صل}} به [[عباس]] عموی خود که وضعیت [[مالی]] خوبی داشت فرمود: برادرت [[ابوطالب]] عائله زیادی دارد، برای کم کردن فشار و [[سختی]] [[زندگی]] هر یک از ما [[فرزندی]] از [[فرزندان]] او را تحت کفالت خود قرار دهیم. [[ابوطالب]] با پیشنهاد آنان موافقت کرد و [[رسول خدا]] {{صل}} [[علی]] {{ع}} و [[عباس]]، [[جعفر]] را با خود به [[خانه]] بردند و [[علی]] {{ع}} تا زمان [[بعثت]] [[رسول خدا]] {{صل}} در خانه آن حضرت بود<ref>ر. ک: تاریخ طبری، ج۲، ص ۵۸ و سیره ابن هاشم، ج۱، ص ۱۶۲ و شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج۱۳، ص ۲۰۰؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۱۸، ص۲۰۹.</ref>.<ref>ر. ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۹۸؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]] ص ۹۴؛ [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص ۵۷۱-۵۸۶؛ [[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام علی بن ابی‌طالب - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام علی بن ابی‌طالب»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۳۹۲-۴۲۱؛ [[عبدالله محمدی|محمدی، عبدالله]]، [[امیر مؤمنان علی (کتاب)|امیر مؤمنان علی؛ چلچراغ حکمت]]، ص۱۳ ـ ۱۹.</ref>

[[امام]] {{ع}} در [[نهج البلاغه]]، شدت علاقه و [[اعتماد]] [[پیامبر]] را نسبت به خود اینگونه گزارش می‌کند: «شما از [[منزلت]] من در نزد [[رسول الله]] {{صل}} آگاهید، هم از جهت [[خویشاوندی]] و هم از آن جهت که [[حرمت]] خاصی برای من می‌شناخت. من خردسال بودم که مرا در کنار خود می‌نشاند و به سینه خود می‌چسبانید و در بستر خود می‌خوابانید و تن من به تن او می‌سایید و بوی خوش خود را به مشام من می‌رسانید. گاه چیزی را می‌جوید و در دهان من می‌نهاد. او هرگز نه دروغی از من شنید و نه در رفتارم خطایی دید»<ref>ر. ک: نهج البلاغه، خطبه ۲۳۴.</ref>.<ref>ر. ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۹۸؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]] ص ۹۴؛ [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص ۵۷۱-۵۸۶.</ref>

پیامبر {{صل}} در سال سوم رسالت خود و زمانی که [[امام علی]] {{ع}} سیزده ساله بود، به [[دستور خداوند]]: {{متن قرآن|وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ}}<ref>«و نزدیک‌ترین خویشاوندانت را بیم ده!» سوره شعراء، آیه ۲۱۴.</ref> دعوتش را برای [[نزدیکان]] علنی کرد؛ [[رسول خدا]] {{صل}} علی {{ع}} را [[مأمور]] دعوت آنان و تهیه [[غذا]] کرد؛ پس از اینکه آنان گرد آمدند و [[پذیرایی]] شدند، پیامبر فرمود هر از شما که به من ایمان آورد و مرا [[یاری]] رساند، [[برادر]] من، [[وصی]] من، [[وزیر]] من و [[خلیفه]] من در میان شما پس از من خواهد بود؛ [[جماعت]] از پاسخ خودداری کردند و در این هنگام علی {{ع}} که از همه جوان‌تر و ضعیف‌تر بود، برخاست و گفت ای [[پیامبر خدا]] من آنچه را گفتی می‌پذیرم، پیامبر {{صل}} نیز دست او را گرفت و فرمود: این برادر من، وصی من، وزیر من و خلیفه من در میان شماست، پس سخنش را بشنوید و از او [[اطاعت]] کنید<ref>الأمالی، طوسی، ۵۸۲-۵۸۳؛ تفسیر فرات الکوفی، ص۳۰۱-۳۰۲؛ الهدایة الکبری، ص۴۷؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۴۸۶؛ تاریخ الطبری، ج۲، ص۳۱۹-۳۲۱؛ الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۶۲-۶۳.</ref>.<ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام علی بن ابی‌طالب - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام علی بن ابی‌طالب»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۳۹۲-۴۲۱؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص ۳۹۸؛ [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص ۵۷۱-۵۸۶؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]] ص ۹۴.</ref>

[[پیامبر اکرم]] {{صل}} که با وجود سیزده سال حضور در [[مکه]] با تهاجم سرسختانه [[مشرکان]] [[مکه]] مواجه بود و شرایط یثرب را برای اقامت و ادامه [[دعوت]] خویش مناسب می‌دید، تصمیم به [[مهاجرت]] به یثرت گرفت. [[مشرکان]] [[مکه]] که از قصد [[پیامبر]] [[آگاهی]] یافته بودند، تصمیم به [[قتل]] او گرفتند. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} از [[طرق وحی]] از نقشه آنها [[آگاه]] شد و تصمیم گرفت شبانه راهی یثرب شود. [[امام علی]] {{ع}} در آن شب در بستر [[پیامبر]] آرمید تا [[جان]] [[پیامبر]] حفظ شود. صبحگاه به بستر [[پیامبر]] [[هجوم]] بردند که ناگهان [[علی]] {{ع}} برخاست و به‌سوی آنها [[هجوم]] برد. آنها که چنین دیدند، مأیوس از اجرای نقشه خویش بازگشتند. [[فداکاری]] و [[ایثار]] [[امام]] {{ع}} در [[تاریخ اسلام]] به "[[لیلة المبیت]]" مشهور است. [[قرآن]] به این [[فداکاری]] و معاملۀ [[جان]] با خدای جان‌آفرین اشاره دارد: {{متن قرآن|وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ}}<ref>«و از مردم کسی است که در به دست آوردن خشنودی خداوند از جان می‌گذرد» سوره بقره، آیه ۲۰۷.</ref>.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص ۳۹۸؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۹۵؛ [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص ۵۷۱-۵۸۶؛ [[عبدالله محمدی|محمدی، عبدالله]]، [[امیر مؤمنان علی (کتاب)|امیر مؤمنان علی؛ چلچراغ حکمت]]، ص۱۳ تا۱۹.</ref>

بعد از هجرت پیامبر اکرم {{صل}} به مدینه، آن حضرت [[علی]] {{ع}} را جایگزین خود در [[مکه]] کرده بود تا امانت‌های [[مردم]] را به آنان برگرداند و بدهی‌های [[مردمان]] را نیز از آنان بازستاند و آنگاه به همراه تنی چند از جمله مادرش، [[فاطمه بنت اسد]]، [[فاطمه زهرا]] {{س}} به [[پیامبر]] بپیوندد. سرانجام در شرایطی سخت، در حالی‌که از گزند [[مشرکان]] در [[امان]] نبودند و شب‌ها راه می‌رفتند و روزها بازمی‌ایستادند، در محلی به نام قبا به [[پیامبر]] رسیدند<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص ۳۹۸؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۹۵؛ [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص ۵۷۱-۵۸۶؛ [[عبدالله محمدی|محمدی، عبدالله]]، [[امیر مؤمنان علی (کتاب)|امیر مؤمنان علی؛ چلچراغ حکمت]]، ص۱۳ تا۱۹.</ref>.

چند ماهی از حضور [[مهاجران]] [[مسلمان]] در [[مدینه]] نگذشته بود که پیامبر {{صل}}، برای [[تحکیم]] [[ارتباط]] آنان با [[مسلمانان]] یثربی ([[انصار]]) میان ایشان [[عهد]] [[اخوت]] و [[برادری]] برقرار کرد. چنان‌که از منابع به دست می‌آید آن حضرت، پیش از این، در [[مکه]] نیز مسلمانان را با یکدیگر [[برادر]] کرده بود و برای نمونه [[عمر]] را با [[ابوبکر]]، [[حمزه]] را با [[زید بن حارثه]] و علی {{ع}} را با شخص خودشان برادر نموده بود<ref>سبل الهدی و الرشاد، ج۳، ص۳۶۳-۳۶۴؛ عیون الأثر، ج۱، ص۲۳۰؛ وفاء الوفاء، ج۱، ص۲۰۷-۲۰۸.</ref>. در مدینه نیز برای نمونه ایشان [[معاذ بن جبل]] را با [[جعفر بن ابی‌طالب]]، [[ابوبکر]] را با خارجة بن ابی‌زهیر، [[عمر]] را با "عتبان بن مالک" و [[عبدالرحمن بن عوف]] را با [[سعد بن ربیع]] [[برادر]] کرد. [[منابع اهل سنت]] حکایت کرده‌اند که پس از این واقعه، [[علی]] {{ع}} به [[پیامبر]] {{صل}} عرضه داشت ای [[رسول خدا]] اصحابت را با هم برادر قرار دادی، اما مرا رها کردی؛ پیامبر {{صل}}، به او فرمود: تو را برای خودم گذاشتم، تو برادر منی و من، برادر تو، هرگاه کسی از تو پرسید، بگو من [[بنده]] [[خدا]] و برادر رسول خدا {{صل}} هستم، هیچ‌کس پس از تو چنین ادعایی نخواهد کرد مگر [[دروغگویان]]<ref>فضائل الصحابة، ج۲، ص۶۳۸، ۶۶۶؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۴۲، ص۶۱؛ ینابیع المودة، ج۱، ص۱۷۷-۱۸۱.</ref>.<ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام علی بن ابی‌طالب - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام علی بن ابی‌طالب»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۳۹۲-۴۲۱؛ [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص ۵۷۱-۵۸۶.</ref>

پس از کشته شدن خلیفۀ سوم، مردمِ به [[خانه علی]] {{ع}} [[هجوم]] آورده و از او خواستند [[خلافت ظاهری]] و [[حکومت]] را بر عهده بگیرد. آن حضرت هر چند ابتدا استنکاف کرده و [[دعوت]] آنان را نپذیرفت اما در نهایت با [[اصرار]] [[مردم]] و [[تمام شدن حجت]]، [[خلافت]] را قبول کرده و شصت و نه ماه [[حکومت]] کرد<ref>ر. ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص ۳۹۸؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۹۷؛ [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص ۵۷۱-۵۸۶.</ref>. [[امام]] {{ع}} رغبتی به [[پذیرش]] [[خلافت]] نداشت. ۲۵ سال از زمان [[پیامبر]] گذشته و بسیاری از [[ارزش‌ها]] دگرگون شده بود، شرایطی پیش آمده بود که [[اصلاح]] آنها از اولویت‌های [[حکومتی]] [[امام]] بود و شرایط را برای [[حکومت]] ایشان بسیار سخت می‌کرد. ‌گفت‌وگوها بین امام و مردم مدتی به طول انجامید. [[مردم]] حاضر نبودند [[علی]] را کنار بگذارند. [[امام]] گفت اگر چنین است [[بیعت]] باید در [[مسجد]] صورت گیرد. [[امام]] در مورد [[هجوم]] [[مردم]] برای [[بیعت]] می‌فرماید: «بر سر من [[هجوم]] آوردند، آن‌سان که اشتران [[تشنه]] به آبشخور روی نهند؛ اشترانی که شترچران، مهار از سر زانوبند از پایشان گشوده باشد. به گونه‌ای که پنداشتم می‌خواهند مرا بکشند یا یکدیگر را در برابر من از پای درآورند»<ref>ر. ک: نهج البلاغه، خطبه ۵۳.</ref>.

[[عدالت]] و [[مساوات]] [[علی]] {{ع}} و [[پرهیز]] از دادن امتیازهایی که در دوره خلفای پیشین مرسوم شده بود، برخی از [[صحابه]] را که به این رویه [[عادت]] کرده بودند، ناخشنود کرد. از جمله آنان [[طلحه]] و [[زبیر]] بودند که به بهانه [[حج]] از [[مدینه]] خارج شدند و با [[شتاب]] به [[مکه]] رفتند که محل حضور [[دشمنان]] علی بود. آنان [[پند]] [[معاویه]] و [[بنی امیه]] را پذیرفتند و خود را خواهان [[خون عثمان]] معرفی کردند و از [[مظلومیت]] [[عثمان]] حکایت‌ها ساختند و دست به [[شورش]] علیه [[خلیفه مسلمین]] زدند. طلحه و زبیر، [[مروان]] و [[عبدالله بن زبیر]] و برخی دیگر از [[بنی‌امیه]] به این نتیجه رسیدند که برای [[مشروعیت]] چنین [[شورشی]] لازم است، شخصی را پیش بیاندازند که در انظار [[خلق]] به جهت ارتباطش با [[خاندان رسالت]]، بتواند جلب نیرو و امکانات کند. آنان [[عایشه]] را [[بهترین]] شخص برای این کار دیدند. [[بیعت‌شکنان]] ([[ناکثین]]) به جهت عدم [[توانایی]] مواجهه با مدینه به [[بصره]] رفتند. همین که خبر خروج بیعت‌شکنان به [[امام]] رسید، حضرت با سپاهی کوچک برای منصرف‌کردن آنان حرکت نمود. در میانه راه لشکری از [[کوفه]] به [[سپاه]] حضرت پیوست و امام با لشکری بالغ بر دوازده‌هزار نفر به سمت بصره حرکت کرد و چون به بصره رسید، تا سه [[روز]] در پی آن بودند که از طریق [[گفت‌وگو]] و مکاتبه به [[فتنه]] پایان دهند و از ریخته‌شدن [[خون]] [[مسلمانان]] جلوگیری کنند. [[امام]] نامه‌های جداگانه‌ای به [[طلحه]] و [[زبیر]] و [[عایشه]] نوشت و خطاهای ایشان را متذکر شد. امام که دید از [[نامه‌نگاری]] و [[نصیحت]]، کاری پیش نمی‌رود و حتی به وی این [[تهمت]] را می‌زنند که علی از جنگ‌کردن می‌ترسد، طی خطبه‌ای فرمود که من هر چه می‌توانستم و می‌دانستم [[صبر]] کردم که [[جنگی]] واقع نشود و کوشیدم به آنان بگویم [[جنگ]] چه عواقب [[بدی]] در پی دارد. پشت‌سر هم کسانی را می‌فرستند و می‌گویند سخن بس است، به میدان بیا. من عمری در محاربت و مبارزت گذاشته‌ام و در میدان [[طعن]] و ضرب نشو و نما یافته‌ام، سپس دست [[دعا]] رو به [[آسمان]] بلند کرد و طلحه و [[زبیر]] را به دلیل [[عهدشکنی]] و [[جنگ‌افروزی]] [[نفرین]] نمود<ref>کتاب الفتوح، ج۲، ص۴۶۶-۴۶۹.</ref>. [[لشکر]] [[امام]] بر [[سپاه جمل]] [[پیروز]] شد. امام پس از [[پیروزی]] [[رفتار]] جوانمردانه‌ای با [[بیعت‌شکنان]] کرد حتی [[مروان]] و [[ولید]] و [[عبدالله بن زبیر]] را که [[اسیر]] شده بودند، [[آزاد]] کرد<ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام علی بن ابی‌طالب - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام علی بن ابی‌طالب»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۳۹۲-۴۲۱؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص ۳۹۸؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۹۷؛ [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص ۵۷۱-۵۸۶.</ref>

علی {{ع}} پس از خروج از [[مدینه]] علاوه بر [[فتنه]] [[ناکثین]] در [[بصره]] به فتنه [[معاویه]] در [[شام]] می‌اندیشید و می‌دانست دیر یا زود باید با او نیز مقابله کند و مانع ظلم‌های او شود. حضرت بیشتر به این دلیل پس از [[فراغت]] از فتنه ناکثین، دیگر به مدینه باز نگشت و راهی [[کوفه]] شد. او یک‌بار برای [[اسلام]] و [[رسول خدا]] {{صل}} مجبور شده بود از زادگاه خود به مدینه [[مهاجرت]] کند و این‌بار نیز ناگزیر بود که برای به سامان کردن امور [[مسلمانان]]، از مدینه به شهری رود که تنها چند سال پس از [[وفات پیامبر]] {{صل}} بنا شده بود. آمدن او به این [[شهر]] [[دلایل]] متعددی داشت؛ نزدیکی به شام و کثرت [[جمعیت]] و امکان [[بسیج]] نیرو برای [[جنگ]] و حضور گسترده [[صحابه]]، جنگاوران توانا و علاقه‌مندان به [[اهل بیت]] {{عم}} و [[قدرت]] [[اقتصادی]] قابل توجه از جمله دلایلی بود که می‌توانست حضرت را از مدینه به این شهر بکشاند. امام پس از استقرار در این شهر، نامه‌های متعددی به معاویه نوشت و او را به [[اطاعت]] از [[خلیفه]] منتخب [[مردم]] [[دعوت]] کرد. اما معاویه [[سرکشی]] می‌کرد و [[خون عثمان]] را [[طلب]] می‌نمود و از این سخن می‌گفت که جز جنگ راهی نمانده است. در [[شوال]] ۳۶ق [[امام]] با لشکری بالغ بر نودهزار نفر به سوی [[شام]] حرکت کرد<ref>مروج الذهب، ج۲، ص۳۸۳؛ وقعة صفین، ص۱۳۱-۱۳۲.</ref>. [[لشکر]] امام در آستانه [[پیروزی]] گرفتار [[مکر]] [[عمرو عاص]] شد. [[عمرو]] پیش از این نیز به [[معاویه]] گفته بود که تنها در صورتی بر [[علی]] [[پیروز]] می‌شوی که مکر کنی. تیر مکر عمرو در [[سپاه امام]] چنان اثر کرد که تیغ‌های پهلوانان شامی تأثیر نگذاشته بود. تعداد قابل توجهی از [[لشکریان]] نزد امام آمدند و ایشان را به توقف [[جنگ]] و پذیرش [[حکمیت]] [[قرآن]] مجبور کردند. دو حَکَم با یکدیگر به [[شور]] نشستند؛ طرفین به این نتیجه رسیدند که علی {{ع}} را از [[خلافت]] [[عزل]] کنند و معاویه را نیز از خلافت کنار بگذارند و کار [[تعیین خلیفه]] را به [[شورا]] بسپارند. در [[اعلان]] [[حکم]]، عمرو عاص، [[ابوموسی]] را [[فریب]] داد و [[حکومت]] را به معاویه سپرد<ref>تاریخ الطبری، ج۵، ص۵۷-۵۸؛ العقد الفرید، ج۵، ص۹۴-۹۷.</ref>.<ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام علی بن ابی‌طالب - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام علی بن ابی‌طالب»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۳۹۲-۴۲۱؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص ۳۹۸؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۹۷؛ [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص ۵۷۱-۵۸۶.</ref>

مواجهۀ امام با [[خوارج]] اوج جنگ برای [[تأویل قرآن]] بود و این همان مطلبی است که [[رسول خدا]] {{صل}} بدان تصریح فرموده بود<ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام علی بن ابی‌طالب - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام علی بن ابی‌طالب»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۳۹۲-۴۲۱؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص ۳۹۸؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۹۷؛ [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص ۵۷۱-۵۸۶.</ref>.

[[خوارج]]، پس از پایان [[جنگ نهروان]] گرد آمدند و آبستن [[فتنه‌ها]] را از سه تن دانستند: [[امام علی]] {{ع}}، [[معاویه]] و [[عمروعاص]]. آنان [[معتقد]] بودند تا این سه تن زنده‌اند کار [[مسلمانان]] درست نخواهد شد. سه تن از آن جمع کشتن آنها را بر عهده گرفتند. [[عبدالرحمان بن ملجم]] مرادی ([[ابن ملجم مرادی]]) نیز کشتن [[امام]] را بر عهده گرفت. در جریان [[قتل]] [[امام علی]] {{ع}} ردپای [[معاویه]] و [[اشعث بن قیس]] ([[اشعث بن قیس]]) وجود دارد. در هر حال [[سحر]] نوزدهم [[ماه مبارک رمضان]] در اولین [[سجده]] [[نماز صبح]] فرق [[امام]] در اثر [[ضربت ابن ملجم]] شکافته شد و سرانجام دو روز بعد در ۲۱ [[رمضان]] به [[شهادت]] رسید. [[امام علی]] {{ع}} هنگام [[شهادت]] ۶۳ سال داشت و نزدیک به ۵ سال [[حکومت]] کرد و [[شهید]] [[عدالت]] خویش گشت. پس از [[شهادت]]، [[فرزندان]] [[امام]] {{ع}}، پیکر او را به صورت پنهانی در بیرون [[کوفه]] در محلّی به نام [[غریّ]] [[دفن]] کردن که امروز [[نجف اشرف]] نام دارد<ref>ر. ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص ۳۹۸؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۹۷؛ [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص ۵۷۱-۵۸۶؛ [[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام علی بن ابی‌طالب - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام علی بن ابی‌طالب»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۳۹۲-۴۲۱.</ref>.