جاهلیت در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

# [[جاهلیت]] در [[قرآن]]، مختص به زمان و دوره بالا نیست، بلکه نوعی [[فرهنگی]] به شمار می‌رود و میتواند در زمان‌های دیگر نیز وجود داشته باشد. نخستین [[دلیل]] برای این مدعا این است که در [[قرآن کریم]]، [[جاهلیت]] با قید اولی به کار رفته است و این قید چه به معنای اول و در مقابل «ثانی» و چه به معنای قدیم و در مقابل «[[حدیث]] یا جدید» باشد، نشان میدهد که [[جاهلیت]] میتواند [[بعد از ظهور]] [[اسلام]] و در دوره‌های دیگر نیز به [[دلیل]] کنار نهادن [[عقل]] و [[علم حادث]] شود. [[دلیل]] دوم این است که [[خداوند]] در [[آیه]] ۱۵۴ [[سوره آل عمران]]، برخی [[مسلمانان]] را چنین توصیف فرموده است: {{متن قرآن|يَظُنُّونَ بِاللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ ظَنَّ الْجَاهِلِيَّةِ}}<ref>«گروهی (دیگر) که در اندیشه جان خود بودند با پنداری جاهلی به خداوند گمان نادرست بردند» سوره آل عمران، آیه ۱۵۴.</ref>. در میان [[مسلمانان]] کسانی هستند که گرفتار [[ظن]] و [[فرهنگ جاهلیت]] هستند؛ چنانکه این مفهوم در [[روایات]] فراوانی وارد شده است. [[پیامبر]] خطاب به یکی از [[اصحاب]] فرمود: «در تو جاهلیتی وجود دارد»<ref>{{عربی|إن فیک جاهلیه}}؛ طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲۲، ص۵.</ref> و در [[روایت]] دیگری فرمود: {{متن حدیث|من مات لا یعرف إمامه مات میتة جاهلیه}}، {{متن حدیث|مَنْ مَاتَ لَا یَعْرِفُ إِمَامَهُ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً}}<ref>کافی، ج۱، ص۳۷۷.</ref>. [[علامه طباطبایی]] در ذیل [[آیه]] بالا، مراد از «[[ظن]] الجاهلیه» را [[گمان]] کسانی میداند که [[تصور]] میکردند چون به [[اسلام]] گرویده‌اند، حتما باید [[جنگ]] [[پیروز]] شوند و بر [[خدا]] [[واجب]] است بر اساس وعده‌اش، بدون هیچ قید و شرطی، [[دین]] خود و پیروانش را [[یاری]] کند. این [[گمان]]، ناحق و [[جاهلی]] بود، زیرا [[اعراب جاهلی]] [[معتقد]] به ارباب انواع (رب‌النوع‌های مختلف) بودند و بر همین اساس [[معتقد]] بودند که [[پیامبر]] {{صل}} نیز نوعی رب‌النوع است که مسئله [[غلبه]] و [[غنیمت]] به او واگذار شده است، بنابراین وی هرگز مغلوب یا مقتول نخواهد شد<ref>طباطبایی، المیزان، ج۴، ص۴۸.</ref>.<ref>ر. ک: [[سید اصغر محمودآبادی|محمودآبادی، سید اصغر]]، [[محمد قزوینی|قزوینی، محمد]]، [[مفهوم‌شناسی تطبیقی «جاهلیت» در قرآن و متون تاریخی و ادبی (مقاله)|مقاله «مفهوم‌شناسی تطبیقی «جاهلیت» در قرآن و متون تاریخی و ادبی»]]، ش ۸ پیاپی ۹۰.</ref>

ساکنان شبه جزیره همچون دیگر [[جوامع]]، تحت تأثیر شرایط اقلیمی، [[اقتصادی]]، [[سیاسی]] و منطقه ای خود بودند، از این رو بررسی [[تاریخ]] آنان در دوره [[پیش از بعثت]]، به بررسی [[دولت]] و [[جوامع]] [[عرب پیش از اسلام]] و [[فرهنگ]] و [[تمدن]] آنان محدود می‌‌شود، چنان که برخی محققان معاصر چون [[جواد علی]]<ref>المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام.</ref>، [[صالح احمد العلی]]<ref>تاریخ العرب القدیم.</ref>، [[هاشم یحیی الملاح]]<ref>الوسیط فی تاریخ العرب قبل الاسلام.</ref>، [[خلیل یحیی نامی]]<ref>العرب قبل الاسلام.</ref> و دیگران از دولت‌های [[عرب]] پیش از میلاد [[مسیح]] چون دولت‌های [[دولت معین|معین]]، [[دولت قتبان|قتبان]]، [[دولت حضرموت|حضرموت]] در [[یمن]]، نبط در شمال شبه جزیره و جنوب [[شام]]، هاترا در شمال [[عراق]] و تدمر در بیابان‌های میان [[عراق]] و [[شام]] و نیز دولت‌های پس از میلاد [[مسیح]] چون [[دولت]] [[کنده]]، [[حبشیان]] و پارس‌ها در [[یمن]]، [[دولت]] [[حیره]] در [[عراق]] و [[دولت]] غسانیان در [[شام]] سخن گفته و سپس [[وضع سیاسی]]، [[فرهنگی]] و [[تمدنی]]، [[اجتماعی]] و [[اقتصادی]] آنان را بررسی کرده‌اند، بدون آنکه در عنوان آثارشان از واژه [[جاهلیت]] بهره برند.