پرش به محتوا

سبیل الله در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'لیکن' به 'لکن'
جز (جایگزینی متن - 'وصف' به 'وصف')
جز (جایگزینی متن - 'لیکن' به 'لکن')
خط ۳۷: خط ۳۷:


== [[حقیقت]] و مصادیق [[سبیل الله]] ==
== [[حقیقت]] و مصادیق [[سبیل الله]] ==
* [[سبیل الله]] به معنای راهی است که پیمودن آن [[انسان]] را به [[خدا]]<ref>تفسیر بیضاوی، ج۲، ص۱۷۹.</ref> و [[رضوان]]، [[آمرزش]]<ref> ارشاد الاذهان، ص۶۷.</ref>، [[ثواب]] [[الهی]]<ref> تفسیر قرطبی، ج۷، ص۷۱؛ التحریر و التنویر، ج۲، ص۲۰۸-۲۰۹.</ref> و [[بهشت]]<ref>مجمع‌البیان، ج۹، ص۷۴.</ref> می‌رساند. البته روشن است که این راه، جسمانی و مادی نیست، بلکه مقصود راه درست [[زندگی]] یعنی راه [[حقّ]] و [[هدایت]] است<ref>التبیان، ج۹، ص۵۵۴؛ المنیر، ج۲۶، ص۱۳۰.</ref> که [[خداوند]] آن را براساس [[فطرت انسان]] برای وی [[تشریع]] و به نام [[دین]] به او معرفی کرده است<ref>جامع البیان، ج۲، ص۱۱۹؛ التبیان، ج۲، ص۱۴۳؛ المیزان، ج۱۲، ص۱۴.</ref> و هر عمل خالصی، اعم از ادای [[فرایض]] و [[نوافل]] و انواع [[طاعات]] که با آنها [[تقرب به خدا]] حاصل می‌شود<ref> النهایه، ج۲، ص۳۳۸-۳۳۹، «سبل».</ref> و هر چیزی را که به [[خشنودی خدا]] منتهی شود<ref>التحریر والتنویر، ج۸، ص۱۰۷؛ المیزان، ج۲، ص۳۸۵.</ref> در بر می‌گیرد که مهم‌ترین آنها [[التزام]] به [[توحید]] است، چنان‌که [[عیسی]] {{ع}} زمانی که از [[قوم]] خویش [[کفر]] را [[حس]] کرد، به آنان گفت: چه کسانی [[یاوران]] من در پیمودن راه خدایند: {{متن قرآن|فَلَمَّا أَحَسَّ عِيسَى مِنْهُمُ الْكُفْرَ قَالَ مَنْ أَنْصَارِي إِلَى اللَّهِ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ نَحْنُ أَنْصَارُ اللَّهِ آمَنَّا بِاللَّهِ وَاشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ}}<ref>«و چون عیسی در آنان (آثار) کفر را دریافت گفت: یاران من به سوی خداوند کیانند؟ «حواریان» گفتند: ما یاوران خداوندیم، به خداوند ایمان داریم و گواه باش که ما گردن نهاده‌ایم.» سوره آل عمران، آیه ۵۲.</ref>؛ {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا أَنْصَارَ اللَّهِ كَمَا قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ لِلْحَوَارِيِّينَ مَنْ أَنْصَارِي إِلَى اللَّهِ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ نَحْنُ أَنْصَارُ اللَّهِ فَآمَنَتْ طَائِفَةٌ مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ وَكَفَرَتْ طَائِفَةٌ فَأَيَّدْنَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَى عَدُوِّهِمْ فَأَصْبَحُوا ظَاهِرِينَ}}<ref>«ای مؤمنان! یاوران (دین) خدا باشید چنان که عیسی پسر مریم به حواریان گفت: چه کسانی در راه خداوند یاوران من خواهند بود؟ حواریان گفتند: ما یاوران (دین) خداوندیم و دسته‌ای از بنی اسرائیل ایمان آوردند و دسته‌ای کافر شدند و ما مؤمنان را در برابر دشمنانشان نیرومند کردیم و پیروز شدند» سوره صف، آیه ۱۴.</ref>. تعبیر {{متن قرآن|إِلَى اللَّهِ}} به معنای پیمودن [[سبیل الله]] دانسته شده است <ref> التبیان، ج۲، ص۴۷۳؛ مجمع البیان، ج۲، ص۷۵۶؛ لباب التأویل، ج۱، ص۲۴۹.</ref>. از آنجا که [[معارف]] والای [[قرآن کریم]] بیانگر راه رسیدن به [[خدا]] هستند، در آیه‌ای برای اشاره به [[کتاب خدا]] تعبیر [[سبیل الله]] به کار رفته است: {{متن قرآن|لَكِنِ اللَّهُ يَشْهَدُ بِمَا أَنْزَلَ إِلَيْكَ أَنْزَلَهُ بِعِلْمِهِ وَالْمَلَائِكَةُ يَشْهَدُونَ وَكَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَصَدُّواْ عَن سَبِيلِ اللَّهِ قَدْ ضَلُّواْ ضَلالاً بَعِيدًا }}<ref>«(کافران به درستی کتاب تو گواهی نمی‌دهند) لیکن، خداوند به (درستی) آنچه بر تو فرو فرستاده است، گواهی می‌دهد؛ با دانش خود فرو فرستاده است؛ و فرشتگان گواهی می‌دهند و خداوند، گواه، بس به راستی کسانی که کفر ورزیدند و (مردم را) از راه خداوند باز داشتند، به گمراهی ژرفی در افتاده‌اند» سوره نساء، آیه ۱۶۶-۱۶۷.</ref><ref> المیزان، ج۵، ص۱۴۲.</ref>؛ همچنین از آن رو که تنها با [[ایمان]] می‌توان در [[راه خدا]] گام نهاد، [[سبیل الله]] همان راه [[مؤمنان]] خواهد بود {{متن قرآن|وَمَنْ يُشَاقِقِ الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُ الْهُدَى وَيَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ نُوَلِّهِ مَا تَوَلَّى وَنُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَسَاءَتْ مَصِيرًا}}<ref>«و هر کس پس از آنکه به روشنی رهنمود یافت با پیامبر مخالفت ورزد و از راهی جز راه مؤمنان پیروی کند وی را با آنچه بدان روی آورده است وامی‌نهیم و وی را به دوزخ می‌افکنیم و این بد پایانه‌ای است!» سوره نساء، آیه ۱۱۵.</ref><ref> الفرقان، ج۷، ص۳۳۹.</ref> و چون [[پیامبر اکرم]] {{صل}} و [[اهل بیت]] {{ع}} مصداق کامل [[مؤمنان]] و [[اسوه]] و راهنمای دیگران برای رسیدن به [[خدا]] هستند، راه [[پیامبر]] {{صل}} همان راه [[دعوت به خدا]]<ref> المیزان، ج۱۱، ص۲۷۷.</ref> و [[دعوت به دین]] [[خدا]]<ref> الکشاف، ج۲، ص۵۰۹؛ تفسیر جلالین، ج۱، ص۲۵۱.</ref> و [[توحید]] و [[ایمان]]<ref>لباب التأویل، ج۲، ص۵۵۹.</ref> معرفی شده است: {{متن قرآن|قُلْ هَذِهِ سَبِيلِي أَدْعُو إِلَى اللَّهِ عَلَى بَصِيرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِي وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ}}<ref>«بگو: این راه من است که با بینش به سوی خداوند فرا می‌خوانم، من و (نیز) هر کس که پیرو من است؛ و پاکاکه خداوند است و من از مشرکان نیستم» سوره یوسف، آیه ۱۰۸.</ref> و [[اجر]] [[رسالت پیامبر]] اکرم {{صل}} که آن را به پویندگان راه پروردگارشان توصیه کرده است: {{متن قرآن|قُلْ مَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَنْ شَاءَ أَنْ يَتَّخِذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِيلًا}}<ref>«بگو: برای این (پیامبری) از شما مزدی نمی‌خواهم جز این که هر کس بخواهد به سوی پروردگار خویش راهی پیش گیرد» سوره فرقان، آیه ۵۷.</ref><ref> نمونه، ج۱۵، ص۱۳۷-۱۳۸.</ref> [[دوستی]] [[اهل‌بیت]] {{ع}} معرفی شده است: {{متن قرآن|ِ قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}<ref>«برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را» سوره شوری، آیه ۲۳.</ref><ref> البرهان، ج۴، ص۸۱۵.</ref>.
* [[سبیل الله]] به معنای راهی است که پیمودن آن [[انسان]] را به [[خدا]]<ref>تفسیر بیضاوی، ج۲، ص۱۷۹.</ref> و [[رضوان]]، [[آمرزش]]<ref> ارشاد الاذهان، ص۶۷.</ref>، [[ثواب]] [[الهی]]<ref> تفسیر قرطبی، ج۷، ص۷۱؛ التحریر و التنویر، ج۲، ص۲۰۸-۲۰۹.</ref> و [[بهشت]]<ref>مجمع‌البیان، ج۹، ص۷۴.</ref> می‌رساند. البته روشن است که این راه، جسمانی و مادی نیست، بلکه مقصود راه درست [[زندگی]] یعنی راه [[حقّ]] و [[هدایت]] است<ref>التبیان، ج۹، ص۵۵۴؛ المنیر، ج۲۶، ص۱۳۰.</ref> که [[خداوند]] آن را براساس [[فطرت انسان]] برای وی [[تشریع]] و به نام [[دین]] به او معرفی کرده است<ref>جامع البیان، ج۲، ص۱۱۹؛ التبیان، ج۲، ص۱۴۳؛ المیزان، ج۱۲، ص۱۴.</ref> و هر عمل خالصی، اعم از ادای [[فرایض]] و [[نوافل]] و انواع [[طاعات]] که با آنها [[تقرب به خدا]] حاصل می‌شود<ref> النهایه، ج۲، ص۳۳۸-۳۳۹، «سبل».</ref> و هر چیزی را که به [[خشنودی خدا]] منتهی شود<ref>التحریر والتنویر، ج۸، ص۱۰۷؛ المیزان، ج۲، ص۳۸۵.</ref> در بر می‌گیرد که مهم‌ترین آنها [[التزام]] به [[توحید]] است، چنان‌که [[عیسی]] {{ع}} زمانی که از [[قوم]] خویش [[کفر]] را [[حس]] کرد، به آنان گفت: چه کسانی [[یاوران]] من در پیمودن راه خدایند: {{متن قرآن|فَلَمَّا أَحَسَّ عِيسَى مِنْهُمُ الْكُفْرَ قَالَ مَنْ أَنْصَارِي إِلَى اللَّهِ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ نَحْنُ أَنْصَارُ اللَّهِ آمَنَّا بِاللَّهِ وَاشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ}}<ref>«و چون عیسی در آنان (آثار) کفر را دریافت گفت: یاران من به سوی خداوند کیانند؟ «حواریان» گفتند: ما یاوران خداوندیم، به خداوند ایمان داریم و گواه باش که ما گردن نهاده‌ایم.» سوره آل عمران، آیه ۵۲.</ref>؛ {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا أَنْصَارَ اللَّهِ كَمَا قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ لِلْحَوَارِيِّينَ مَنْ أَنْصَارِي إِلَى اللَّهِ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ نَحْنُ أَنْصَارُ اللَّهِ فَآمَنَتْ طَائِفَةٌ مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ وَكَفَرَتْ طَائِفَةٌ فَأَيَّدْنَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَى عَدُوِّهِمْ فَأَصْبَحُوا ظَاهِرِينَ}}<ref>«ای مؤمنان! یاوران (دین) خدا باشید چنان که عیسی پسر مریم به حواریان گفت: چه کسانی در راه خداوند یاوران من خواهند بود؟ حواریان گفتند: ما یاوران (دین) خداوندیم و دسته‌ای از بنی اسرائیل ایمان آوردند و دسته‌ای کافر شدند و ما مؤمنان را در برابر دشمنانشان نیرومند کردیم و پیروز شدند» سوره صف، آیه ۱۴.</ref>. تعبیر {{متن قرآن|إِلَى اللَّهِ}} به معنای پیمودن [[سبیل الله]] دانسته شده است <ref> التبیان، ج۲، ص۴۷۳؛ مجمع البیان، ج۲، ص۷۵۶؛ لباب التأویل، ج۱، ص۲۴۹.</ref>. از آنجا که [[معارف]] والای [[قرآن کریم]] بیانگر راه رسیدن به [[خدا]] هستند، در آیه‌ای برای اشاره به [[کتاب خدا]] تعبیر [[سبیل الله]] به کار رفته است: {{متن قرآن|لَكِنِ اللَّهُ يَشْهَدُ بِمَا أَنْزَلَ إِلَيْكَ أَنْزَلَهُ بِعِلْمِهِ وَالْمَلَائِكَةُ يَشْهَدُونَ وَكَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَصَدُّواْ عَن سَبِيلِ اللَّهِ قَدْ ضَلُّواْ ضَلالاً بَعِيدًا }}<ref>«(کافران به درستی کتاب تو گواهی نمی‌دهند) لکن، خداوند به (درستی) آنچه بر تو فرو فرستاده است، گواهی می‌دهد؛ با دانش خود فرو فرستاده است؛ و فرشتگان گواهی می‌دهند و خداوند، گواه، بس به راستی کسانی که کفر ورزیدند و (مردم را) از راه خداوند باز داشتند، به گمراهی ژرفی در افتاده‌اند» سوره نساء، آیه ۱۶۶-۱۶۷.</ref><ref> المیزان، ج۵، ص۱۴۲.</ref>؛ همچنین از آن رو که تنها با [[ایمان]] می‌توان در [[راه خدا]] گام نهاد، [[سبیل الله]] همان راه [[مؤمنان]] خواهد بود {{متن قرآن|وَمَنْ يُشَاقِقِ الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُ الْهُدَى وَيَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ نُوَلِّهِ مَا تَوَلَّى وَنُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَسَاءَتْ مَصِيرًا}}<ref>«و هر کس پس از آنکه به روشنی رهنمود یافت با پیامبر مخالفت ورزد و از راهی جز راه مؤمنان پیروی کند وی را با آنچه بدان روی آورده است وامی‌نهیم و وی را به دوزخ می‌افکنیم و این بد پایانه‌ای است!» سوره نساء، آیه ۱۱۵.</ref><ref> الفرقان، ج۷، ص۳۳۹.</ref> و چون [[پیامبر اکرم]] {{صل}} و [[اهل بیت]] {{ع}} مصداق کامل [[مؤمنان]] و [[اسوه]] و راهنمای دیگران برای رسیدن به [[خدا]] هستند، راه [[پیامبر]] {{صل}} همان راه [[دعوت به خدا]]<ref> المیزان، ج۱۱، ص۲۷۷.</ref> و [[دعوت به دین]] [[خدا]]<ref> الکشاف، ج۲، ص۵۰۹؛ تفسیر جلالین، ج۱، ص۲۵۱.</ref> و [[توحید]] و [[ایمان]]<ref>لباب التأویل، ج۲، ص۵۵۹.</ref> معرفی شده است: {{متن قرآن|قُلْ هَذِهِ سَبِيلِي أَدْعُو إِلَى اللَّهِ عَلَى بَصِيرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِي وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ}}<ref>«بگو: این راه من است که با بینش به سوی خداوند فرا می‌خوانم، من و (نیز) هر کس که پیرو من است؛ و پاکاکه خداوند است و من از مشرکان نیستم» سوره یوسف، آیه ۱۰۸.</ref> و [[اجر]] [[رسالت پیامبر]] اکرم {{صل}} که آن را به پویندگان راه پروردگارشان توصیه کرده است: {{متن قرآن|قُلْ مَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَنْ شَاءَ أَنْ يَتَّخِذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِيلًا}}<ref>«بگو: برای این (پیامبری) از شما مزدی نمی‌خواهم جز این که هر کس بخواهد به سوی پروردگار خویش راهی پیش گیرد» سوره فرقان، آیه ۵۷.</ref><ref> نمونه، ج۱۵، ص۱۳۷-۱۳۸.</ref> [[دوستی]] [[اهل‌بیت]] {{ع}} معرفی شده است: {{متن قرآن|ِ قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}<ref>«برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را» سوره شوری، آیه ۲۳.</ref><ref> البرهان، ج۴، ص۸۱۵.</ref>.
* در [[روایات]] نیز [[سبیل الله]] بر [[امیرمؤمنان]] [[امام علی]] و [[فرزندان]] معصومش {{عم}}<ref> نورالثقلین، ج۵، ص۳۱۱؛ بحارالانوار، ج۲۴، ص۱۲، ۱۴، ۳۹۶.</ref> و بر [[امامت]] ایشان<ref>تفسیر قمی، ج۱، ص۳۲۵؛ نور الثقلین، ج۲، ص۳۴۷.</ref> و در روایتی بر [[شیعیان]] آنان<ref> الکافی، ج۷، ص۱۶.</ref> [[تطبیق]] شده و بر پایه روایتی، هرکس با [[ولایت]] [[امیرمؤمنان]] {{ع}} بمیرد یا کشته شود، در [[راه خدا]] مرده یا کشته شده است<ref> معانی الاخبار، ص۱۶۷.</ref>.
* در [[روایات]] نیز [[سبیل الله]] بر [[امیرمؤمنان]] [[امام علی]] و [[فرزندان]] معصومش {{عم}}<ref> نورالثقلین، ج۵، ص۳۱۱؛ بحارالانوار، ج۲۴، ص۱۲، ۱۴، ۳۹۶.</ref> و بر [[امامت]] ایشان<ref>تفسیر قمی، ج۱، ص۳۲۵؛ نور الثقلین، ج۲، ص۳۴۷.</ref> و در روایتی بر [[شیعیان]] آنان<ref> الکافی، ج۷، ص۱۶.</ref> [[تطبیق]] شده و بر پایه روایتی، هرکس با [[ولایت]] [[امیرمؤمنان]] {{ع}} بمیرد یا کشته شود، در [[راه خدا]] مرده یا کشته شده است<ref> معانی الاخبار، ص۱۶۷.</ref>.
* در [[قرآن کریم]] به جلوه‌ها و مصادیق گوناگونی از [[سبیل الله]] اشاره شده است؛ برای نمونه در [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ وَالْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِي الرِّقَابِ وَالْغَارِمِينَ وَفِي سَبِيلِ اللَّهِ وَابْنِ السَّبِيلِ فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ}}<ref>«زکات، تنها از آن تهیدستان و بیچارگان و مأموران (دریافت) آنها و دلجویی‌شدگان و در راه (آزادی) بردگان و از آن وامداران و (هزینه) در راه خداوند و از آن در راه‌ماندگان است که از سوی خداوند واجب گردیده است و خداوند دانایی فرزانه است» سوره توبه، آیه ۶۰.</ref> یکی از مصارف ۸ گانه [[زکات]] را {{متن قرآن|فِي سَبِيلِ اللَّهِ}} معرفی کرده است. که غالباً آن را عام دانسته‌اند؛ به گونه‌ای که [[انفاق]] در راه کارهای خیر و [[مصالح مسلمانان]]<ref> المبسوط، ج۱، ص۲۵۲؛ ج۴، ص۳۶؛ المهذب، ج۱، ص۱۶۹؛ المنیر، ج۱۰، ص۲۷۳.</ref> و هر چیزی را که سبب [[تقرب به خدا]] و راه رسیدن به [[پاداش]] باشد<ref> الانتصار، ص۲۲۴؛ تفسیر مراغی، ج۱۰، ص۱۴۵.</ref> در بر می‌گیرد؛ ولی برخی مقصود از آن را [[انفاق]] در راه [[جهاد]]<ref>النهایه، طوسی، ص۱۸۴؛ المقنعه، ص۲۴۱؛ التفسیر الکبیر، ج۱۶، ص۸۷.</ref> و شماری [[انفاق]] برای [[حج]]<ref> احکام القرآن، جصاص، ج۴، ص۳۲۹؛ کشف الاسرار، ج۴، ص۱۵۹-۱۶۰؛ احکام القرآن، ابن عربی، ج۲، ص۹۶۹.</ref> دانسته‌اند. همین [[اختلاف]] نظر در جایی هست که [[مالی]] [[وقف]]<ref>الخلاف، ج۳، ص۵۴۵؛ شرائع الاسلام، ج۲، ص۴۵۱.</ref> یا [[وصیت]]<ref> السرائر، ج۳، ص۲۰۸.</ref> شود که فی [[سبیل الله]] صرف گردد.
* در [[قرآن کریم]] به جلوه‌ها و مصادیق گوناگونی از [[سبیل الله]] اشاره شده است؛ برای نمونه در [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ وَالْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِي الرِّقَابِ وَالْغَارِمِينَ وَفِي سَبِيلِ اللَّهِ وَابْنِ السَّبِيلِ فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ}}<ref>«زکات، تنها از آن تهیدستان و بیچارگان و مأموران (دریافت) آنها و دلجویی‌شدگان و در راه (آزادی) بردگان و از آن وامداران و (هزینه) در راه خداوند و از آن در راه‌ماندگان است که از سوی خداوند واجب گردیده است و خداوند دانایی فرزانه است» سوره توبه، آیه ۶۰.</ref> یکی از مصارف ۸ گانه [[زکات]] را {{متن قرآن|فِي سَبِيلِ اللَّهِ}} معرفی کرده است. که غالباً آن را عام دانسته‌اند؛ به گونه‌ای که [[انفاق]] در راه کارهای خیر و [[مصالح مسلمانان]]<ref> المبسوط، ج۱، ص۲۵۲؛ ج۴، ص۳۶؛ المهذب، ج۱، ص۱۶۹؛ المنیر، ج۱۰، ص۲۷۳.</ref> و هر چیزی را که سبب [[تقرب به خدا]] و راه رسیدن به [[پاداش]] باشد<ref> الانتصار، ص۲۲۴؛ تفسیر مراغی، ج۱۰، ص۱۴۵.</ref> در بر می‌گیرد؛ ولی برخی مقصود از آن را [[انفاق]] در راه [[جهاد]]<ref>النهایه، طوسی، ص۱۸۴؛ المقنعه، ص۲۴۱؛ التفسیر الکبیر، ج۱۶، ص۸۷.</ref> و شماری [[انفاق]] برای [[حج]]<ref> احکام القرآن، جصاص، ج۴، ص۳۲۹؛ کشف الاسرار، ج۴، ص۱۵۹-۱۶۰؛ احکام القرآن، ابن عربی، ج۲، ص۹۶۹.</ref> دانسته‌اند. همین [[اختلاف]] نظر در جایی هست که [[مالی]] [[وقف]]<ref>الخلاف، ج۳، ص۵۴۵؛ شرائع الاسلام، ج۲، ص۴۵۱.</ref> یا [[وصیت]]<ref> السرائر، ج۳، ص۲۰۸.</ref> شود که فی [[سبیل الله]] صرف گردد.
۲۱۷٬۶۰۳

ویرایش