آیا اعتقاد به تام بودن علم معصوم غلو است؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

در اینکه مراد قائلین علم تام امام، از واژه تام کدام یک از معانی سه گانه فوق است، اختلاف نظرهایی در میان علما وجود داشته و هر یک معنایی را قصد کرده‌اند؛ برخی براین باورند که [[اهل بیت پیامبر]] {{صل}} با [[علم حضوری]] خودشان به همه حوادث گذشته و [[آینده]] و به همه موضوعات خارجی، بدون استثنا [[علم]] دارند<ref>علم امام، محمدحسین مظفر: "امام علم حضوری به همه جزئیات حوادث ـ حتی به وقت قیامت ـ دارد، امام همان‌طور که در خانه خود نشسته است به علم حضوری می‌داند فلان شخص مشغول دزدی (...) و فلان شخص مشغول خواندن قرآن است؛ امام حتی وقت قیامت و تعداد قطرات باران و زمان و مکان باریدن آن و اوصاف بچه‌هایی که در شکم‌های مادرانشان هستند را به علم حضوری می‌داند؛ (...) خلاصه اینکه امام به همۀ حوادث گذشته و آینده و به همۀ موضوعات خارجی علم حضوری دارد".</ref>. برخی دیگر [[جان]] و [[روح]] [[اهل بیت]] {{ع}} را متصل به [[لوح محفوظ]]<ref>لوحی که در آن تمامی موجودات هستی با تمام [[حقیقت]] و واقعیتشان منعکس‌اند و از این روست که اگر کسی بدین [[لوح]] دست یابد و از آن [[آگاه]] گردد، گویا بر همه چیز عالم [[آگاه]] گشته است؛ ر.ک. [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، «[[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|بحثی مبسوط در آموزش عقاید]]»، ص ۴۳.</ref> دانسته و معتقدند که اتصال به [[لوح محفوظ]] سبب [[آگاهی تام]] [[اهل بیت]] {{ع}} به [[عالم ربوبی]] می‌‌شود<ref>خراسانی، محمد کاظم، «کفایة الاصول»، ج١، ص٣٧۴: "آری، کسی که مشمول عنایت خداوند باشد و جان پاکش به عالم لوح محفوظ که از بزرگترین عوالم ربوبی و اصل کتاب است، اتصال یابد، حقایق آن چنان که هست نزد او هویدا می‌گردد؛ همانگونه که چه بسا برای رسول گرامی اسلام(ص) و برخی از اوصیا اتفاق می‌افتد و بر همه موجودات آن چنان که بوده‌اند و خواهند شد، معرفت پیدا می‌کند".</ref><ref>ر.ک: سبحانی، سید محمد جعفر؛ «منابع علم امامان شیعه»، ص ۴۳-۵۱؛ نقوی، سید انیس الحسن، «علم غیب ائمه معصومین {{ع}}»؛ ص۵۲ ـ ۵۵؛ بهدار، محمد رضا، «گستره علم امام در اندیشه علمای شیعه»، فصلنامه تحقیقات کلامی، ش ۳، ص ۴۱-۵۳؛ موسوی، سید علی، «تبیین و بررسی گستره علم امام از دیدگاه علامه طباطبایی و امام خمینی»، ص۱۲۸.</ref>

[[شیعیان]] [[اعتقاد]] دارند، [[پیامبر]] {{صل}} و [[امامان]] {{ع}} به همۀ امور گذشته و [[آینده]] تا [[روز]] [[حشر]] و بلکه [[اخبار آسمان‌ها]] و آنچه پس از [[قیامت]] واقع می‌شود [[علم]] دارند<ref>ر.ک: مهدی فر، حسن، «علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن»، ص۴۴. </ref>، چه این [[علم]] را به لحاظ لغوی، [[غیب]] بدانیم که مشتمل بر [[علوم]] فراطبیعی و غیرحسی می‌شود و چه براساس معنای غیب در [[فرهنگ قرآنی]] ـ [[روایی]] آن را [[علم غیب]] ندانیم، بلکه [[علوم مستفاد]] و تعلیمی از [[خدای متعال]] بدانیم که به [[اذن الهی]] در [[اختیار]] [[معصوم]] قرار گرفته؛ چراکه علم غیب در [[فرهنگ قرآن]] و [[روایات]] تنها به علوم مختص خدای متعال که احدی را از آنها مطلع نکرده اطلاق می‌شود. در هر حال [[اعتقاد]] به این علم برای معصوم غلو در [[حق]] او نبوده و فراتر از [[حد]] او نیز نیست. برای این ادعا سه نوع [[دلیل]] امکانی، [[عقلی]] و وقوعی بیان شده است:

# '''دلیل امکانی:''' اگر [[خداوند]] خودش مخلوقی [[خلق]] کرده و او را [[عالم]] و آگاه بر اعمال بشر کرده و در سائر صفات نیز او را به آخرین [[کمال]] که از [[تصوّر]] ما خارج است، نائل کرده باشد، این مسأله نه تنها به لحاظ عقلی ممکن است، بلکه معنای غلو نیز در این فرض منتفی است و از طرفی اگر خدای متعال به او برای [[اثبات]] [[حقّانیت]] خود قوۀ [[اعجاز]] [[مرحمت]] فرموده به طوری که با [[اذن پروردگار]] می‌تواند مرده زنده کرده و [[قبض روح]] نماید، چنانچه [[حضرت عیسی]] {{ع}} انجام می‌‌داده، لذا دیگر نمی‌توان گفت این فیض الهی فراتر از حق اوست<ref>ر.ک: قاضی طباطبایی، سید محمدعلی، «مقدمه‌ای بر کتاب علم امام»، ص۵۲۰.</ref>.

## [[قرآن کریم]] از [[آگاهی]] [[برگزیدگان الهی]] از برخی [[علوم]] مختص به [[خدا]] [[خبر]] داده است<ref>{{متن قرآن|عَالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا إِلاَّ مَنِ ارْتَضَى مِن رَّسُولٍ}}«او دانای نهان است پس هیچ کس را بر نهان خویش آگاه نمی‌کند. جز فرستاده‌ای را که بپسندد». سوره جن، آیه۲۶ - ۲۷.</ref>، با این حال براساس برخی [[آیات]] [[معصومین]] {{ع}} هیچ‌گونه استقلالی در کسب علوم ندارند و هر کمالی که به آن رسیده‌ از ناحیۀ خداوند بوده و هر [[مقام]] و عظمتی که دارند خداوند به آنها اعطاء کرده است، به طوری که خدای متعال [[اطاعت]] از آنها را در ردیف اطاعت از خود قرار داده است: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}}<ref>«ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref><ref>ر.ک: قاضی طباطبایی، سید محمدعلی، «مقدمه‌ای بر کتاب علم امام»، ص۵۲۰؛ هاشمی، سید علی، «علوم برگزیدگان»، ص۴۰۸.</ref>.

## در برخی [[آیات قرآن کریم]] از [[مشاهده]] [[اعمال انسان‌ها]] توسط برخی از [[برگزیدگان الهی]] [[سخن]] به میان آمده است: {{متن قرآن|يَعْتَذِرُونَ إِلَيْكُمْ إِذَا رَجَعْتُمْ إِلَيْهِمْ قُلْ لَا تَعْتَذِرُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَكُمْ قَدْ نَبَّأَنَا اللَّهُ مِنْ أَخْبَارِكُمْ وَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ}}<ref>«چون نزد آنان باز گردید، برای شما عذر می‌آورند؛ بگو عذر نیاورید که هرگز باورتان نخواهیم داشت؛ خداوند ما را از اخبار شما آگاه کرده است و به زودی خداوند و پیامبرش کردار شما را خواهند دید سپس به سوی دانای پنهان و آشکار برگردانده می‌شوید آنگاه او شما را از آنچه انجام می‌دادید آگاه می‌گرداند» سوره توبه، آیه ۹۴.</ref>، {{متن قرآن|وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ وَسَتُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ}}<ref>«و بگو (آنچه در سر دارید) انجام دهید، به زودی خداوند و پیامبرش و مؤمنان کار شما را خواهند دید و به سوی داننده پنهان و آشکار بازگردانده خواهید شد و او شما را از آنچه انجام می‌داده‌اید آگاه خواهد ساخت» سوره توبه، آیه ۱۰۵.</ref>. در [[آیه]] نخست [[خدای متعال]] به [[منافقان]] [[خبر]] می‌دهد که به زودی [[خداوند]] و پیامبرش [[اعمال]] شما را خواهند دید و آنگاه به سوی دانای پنهان و آشکار بازگردانده می‌شوند و در آیه دوم خداوند خطابش را به همه متوجه ساخته و می‌فرماید: بگو عمل کنید که خداوند و فرستاده او و [[مؤمنان]] اعمال شما را می‌بینند. در آیه دوم افزون بر اینکه مخاطبان عموم افرادند، دیدن اعمال آنان علاوه بر خداوند و [[پیامبر اکرم]] {{صل}} به مؤمنان نیز نسبت داده شده است.

پرسش دیگر این است که مراد از "[[مؤمنان]]" در [[آیه]] دوم چه کسانی هستند؟ روشن است که مراد، همه مؤمنان نیستند بلکه گروه خاصی مقصود است، زیرا بالوجدان بسیاری از مؤمنان را می‌شناسیم که از کردارهای دیگران [[آگاهی]] ندارند و چنین [[علمی]] درباره مؤمنان عادی گزارش نشده است لذا قطعا گروه خاصی از مؤمنان مقصود آیه است که در [[روایات]]، [[امامان اهل بیت]] {{ع}} به عنوان مصادیق مؤمنان در این آیه نام برده شده‌اند<ref>ر.ک: کلینی، محمد بن یعقوب، «الکافی»، ج۱، ص۵۴۳؛ صفار، محمد بن حسن، «بصائرالدرجات»، ص۳۲۴؛ عیاشی، محمد بن مسعود، «کتاب التفسیر»، ج۲، ص۱۰۸؛ قمی، علی بن ابراهیم، «تفسیر قمی»، ج۱، ص۳۰۴.</ref>.

حال می‌گوییم باتوجه به این دو مقدمه که [[برگزیدگان الهی]] اعم از [[انبیاء]] و [[ائمه]] {{ع}} براساس [[قرآن کریم]]، در کتار [[خدای متعال]] در همین دنیا [[توانایی]] آگاهی از اعمال [[مردم]] و دیدن آنها را دارند و از طرفی این آگاهی و هر کمالی که واجد آن هستند را از ناحیه خدای متعال و با اعطای او به دست آورده‌اند، [[اعتقاد]] به [[علم تام]] آنان به معنای مثلاً آگاهی از همه اعمال [[بندگان]] در دنیا، نه تنها [[غلو]] نیست بلکه مشکلی به لحاظ [[عقلی]] و عرفی نیز ندارد.

«جمعی از اشخاص قاصر نظر و کم‌ظرفیت وقتی که می‌شنوند خدا و [[رسول]] {{صل}} و [[ائمه اطهار]] {{عم}} از اعمال ما آگاه‌اند، این اعتقاد را در حق [[پیغمبر]] و [[امام]] {{ع}} غُلُوّ دانسته و تاب تحمل ندارند، ولی این‌گونه اشخاص هنوز معنی غلوّ را ندانسته‌اند. زیرا غلوّ آن است که[[پیغمبر]] و [[امام]] {{ع}} را<ref>فرق میان [[پیغمبر]] و [[امام]] {{ع}} آن است که [[پیغمبر]] {{صل}} در مقام تحدّی و اثبات نبوت خود باید معجزه بیاورد تا نبوت خود را اثبات کرده و روشن نماید که او فرستاده خداوند جلیل می‌باشد و اما [[امام]] {{ع}} با آنکه مثل [[پیغمبر]] {{صل}} دارای قدرت معجزه نشان دادن می‌باشد، ولی لازم نیست که به مقام تحدّی بیاید و در اثبات [[امامت]] خود معجزه نشان داده و کرامت اظهار نماید، زیرا مقام [[امامت]] از طرف نبوّت منصوص است. احتیاج به معجزه ندارد. آری، هرگاه کسی از [[امام]] {{ع}} امر خارق‌العاده درخواست کرد و مصلحت اقتضا نمود، ظاهر کرده و معجزه نشان می‌دهد، برای آنکه [[امام]] {{ع}} داراک کمالاتی است که [[پیغمبر]] {{صل}} به آن دارا بود.</ref> از حدود بشریّت خارج کرده به الوهیت داخل کنیم و یا [[امام]] {{ع}} را به نبوت و رسالت وارد بنماییم و یا آنها را در صفاتی که اختصاص به خدا دارد شریک قرار بدهیم، مثل روزی دادن به مخلوقات و خلق کردن و [[حیات]] بخشیدن و قبض روح کردن و یا در یکی از این اوصاف مذکوره [[پیغمبر]] {{صل}} و [[ائمه]] {{عم}} را مستقل بدانیم، نه اینکه اگر خداوند خودش مخلوقی خلق کرده و آنها را عالم و آگاه بر اعمال بشر نموده و در سائر صفات نیز آنها را به آخرین کمال که از تصوّر ما خارج است نائل کرده و برای اثبات حقّانیت خود قوه اعجاز مرحمت فرموده و با اذن پروردگار می‌توانند زنده کرده و قبض روح نمایند چنانچه [[حضرت عیسی]] {{ع}} انجام داد، غلوّ می‌شود؛ زیرا [[ائمه]] {{عم}} در انجام اینها هیچ‌گونه استقلالی از خودشان ندارند و هر کمالی که به آن رسیده‌اند از ناحیه خداوند جلیل می‌باشد و هر مقام و عظمت که دارند خداوند داده، چنان که اطاعت آنها را در ردیف اطاعت خود قرار داده: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللَّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُولِي الأَمْرِ مِنكُمْ  }} <ref> ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید؛ سوره نساء، آیه: ۵۹.</ref> و بیعت [[رسول]] خود را مانند بیعت خودش کرده: {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يُبَايِعُونَكَ إِنَّمَا يُبَايِعُونَ اللَّهَ}} <ref> بی‌گمان آنان که با تو بیعت می‌کنند جز این نیست که با خداوند بیعت می‌کنند؛ سوره فتح، آیه: ۱۰.</ref> و دست او را از جهت احترام و شرافت، دست قدرت خود قرار داده و فرموده: {{متن قرآن|يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ}} <ref> دست خداوند بالای دست‌های آنان است؛ سوره فتح، آیه: ۱۰.</ref> و محبّت خود را بسته به محبّت پیغمبرش دانسته، چنانچه فرموده {{متن قرآن|إِن كُنتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ}} <ref> اگر خداوند را دوست می‌دارید از من پیروی کنید تا خداوند شما را دوست بدارد؛ سوره آل عمران، آیه: ۳۱.</ref> و همچنین آنها را آگاه و مطّلع گردانیده بر اعمال بشر و فرموده: {{متن قرآن|وَقُلِ اعْمَلُواْ فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ}} <ref> آنچه در سر دارید انجام دهید، به زودی خداوند و پیامبرش و مؤمنان کار شما را خواهند دید؛ سوره توبه، آیه: ۳۱.</ref> در صورتی که آنها مخلوق خدایند و هر کمال و اوصاف که دارند از خداوند به آنها افاضه شده و خداوند واجب الوجود بالذات بوده و صفاتش عین ذات اوست و واجب الوجود بالذّات و من جمیع‌الجهات است امّا آنها مخلوق هستند و حادث و اوصافشان زائد بر ذات آنهاست. پس غلوّی در کار نیست»<ref>[[مقدمه‌ای بر کتاب علم امام (کتاب)|مقدمه‌ای بر کتاب علم امام]]، ص ۵۲۰.</ref>

«گاهی گفته می‌شود که ادعای آگاهی [[ائمه]] {{عم}} از احوال شیعیان غلو است. ظاهر دلیل این سخن آن است که علم آن ذوات قدسی پس از مرگ اساساً بی‌معنا است ، زیر شخص مرده شعور ندارد و [[امام]] باشد یا غیر [[امام]]! [[امام]] در زمان [[حیات]] نیز تنها اطراف خود را می‌بیند و آگاهی بر اعمال شیعیانی که در نقاط دیگر قرار هستند. نیاز به [[علم غیب]] دارد و ادعای [[علم غیب]] برای آنها نیز غلو است، چنان که ادعای شنیدن صدای زائر در حرم‌های مطهر پس از وفاتشان بی‌معنا و غلو است.

نتیجه آنکه [[پیامبر اکرم]] {{صل}} و دیگر پیامبران، هم از [[علم غیب]] برخوردارند و هم از احوال امت خود - حتی پس از مرگ - آگاه‌اند و هم صداهای مردم را می‌شنوند، از این رو امت اسلام در زیارت‌ها و در نمازهایشان به هر جای جهان که باشند با خطاب به [[پیامبر]] می‌گویند: {{عربی|"السَّلَامُ‏ عَلَيْكَ‏ أَيُّهَا النَّبِيُ‏ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ‏ وَ بَرَكَاتُهُ‏ ‏‏‏‏"}}! بر این اساس، شنیدن صدا به زائر حاضر در حرم اختصاص ندارد، بلکه از هر نقطه دنیا می‌توان به آنها سلام کرد و آنان می‌شنوند و خطاب بدون شنیدن مخاطب معنا ندارد؛ پس پذیرش هیچ يک از امور یاد شده، با عقل و قرآن کریم تعارض ندارد»<ref>[[ادب فنای مقربان ج۶ (کتاب)|ادب فنای مقربان]] ج۶، ص۳۲۱.</ref>.

«اعتقاد به علوم ویژه برای [[ائمه]] {{عم}} و دیگر برگزیدگان خداوند، غلوآمیز نیست و تأیید‌های قرآنی دارد. ارتباط حضرت مریم {{س}} با فرشتگان، الهام به مادر موسی {{ع}}، و علوم جناب [[ذوالقرنین]] و [[آصف بن برخیا]]، نمونه‌هایی‌اند که نشان می‌دهند اعتقاد به ارتباط‌ ویژه [[ائمه]] {{عم}} به ‌عنوان حجت‌های خداوند بعد از [[پیامبر]] {{صل}} با منابع علوم فرابشری، غلوآمیز نیست؛ بلکه ممکن بوده و قرآن کریم از رخ دادن آن در برخی موارد گزارش داده است. در روایات نیز این استدلال زیبا نقل شده که خداوند بزرگ‌تر و کریم‌تر از آن است که کسی را حجت خود بر مردم قرار دهد، اما اخبار آسمان‌ها و زمین را از او پنهان بدارد<ref>{{عربی|"اللَّهُ أَجَلُّ وَ أَعَزُّ وَ أَكْرَمُ مِنْ أَنْ يَفْرِضَ طَاعَةَ عَبْدٍ يَحْجُبُ عَنْهُ عِلْمَ سَمَائِهِ وَ أَرْضِهِ ثُمَّ قَالَ لَا يَحْجُبُ ذَلِكَ عَنْهُ"}} سند این روایت، صحیح است. [[محمد‌ بن یعقوب کلینی]]، الکافی، ج‏۱، ص۶۵۴؛ همچنین ر.ک: الکافی، ص۶۵۰ـ۶۵۴. در این صفحات، چهار روایت در این موضوع نقل شده که سه روایت اخیر آن دارای سند صحیح است. همچنین ر.ک: محمد‌ بن‌ حسن صفار، بصائر الدرجات، ص۱۲۲ـ۱۲۷. در این صفحات، روایات متعدد و مستفیضی با این محتوا نقل شده است.</ref>. تجربه هم نشان داده است که افراد عادی با دانش‌های عادی نمی‌توانند جهان را مدیریت کنند و به سعادت مطلوب برسانند. بنابراین داشتن پشتوانه قرآنی و مستند بودن به روایات معتبر، نادرستی ادعای یاد‌شده را روشن می‌سازد. به‌ نظر می‌رسد ادعای نفی هرگونه علم الهی و ویژه از [[ائمه]] {{عم}}، دیدگاهی تفریطی و ناشی از مقایسه [[ائمه]] {{عم}} با پیشوایان اهل ‌سنت است»<ref>[[علوم برگزیدگان (کتاب)|علوم برگزیدگان]]؛ ص۴۰۸.</ref>.

«مخالفان [[علم غیب]] و ادله آنان معتقدند که [[علم غیب]] منحصرا از آن خداوند است و داشتن علم غیب برای غیر خداوند شرک و کفر است و خداوند تنها برخی از انبیا را از بعضی غیب‌ها آگاه کرده است آن هم در محدوده احکام شریعت و به واسطه [[وحی]]؛ و [[علم غیب]] داشتن آنان معجزه و دلیل نبوت آنان بوده است. لذا غیر از انبیاء احدی از علم غیب برخوردار نیست. این افراد برای اثبات مدعای خود به پاره‌ای از ادله عقلی و نقلی استناد کرده‌اند. (...) اگر ما معتقد باشیم که [[پیامبر]] {{صل}} و [[امامان]] {{عم}} [[آیا علم به گذشته و حال و آینده علم غیب است و معصوم از آن آگاهی دارد؟ (پرسش)|به همه امور گذشته و آینده تا روز حشر]] و بلکه [[آیا علم به عجایب یا راه‌های آسمان و زمین یا خشکی و دریا علم غیب است و معصوم از آن آگاهی دارد؟ (پرسش)|اخبار آسمان‌ها]] و [[آیا علم به قیامت و زمان و احوال آن علم غیب است و معصوم از آن آگاهی دارد؟ (پرسش)|آنچه پس از قیامت واقع می‌شود]]، علم دارند.  این اعتقاد، غلو در حق ایشان و فراتر از حد آنهاست»<ref>[[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]، ص۴۴.</ref>.

«شاه اسماعیل و وهابیون گمان می‌کنند که اگر معتقد به [[علم غیب]] برای [[پیامبر]] {{صل}} یا اولیای الهی شویم لازم می‌آید که بین خداوند متعال و آنان مساوات قائل باشیم و صاحب این پندار مشرک است<ref>شاه اسماعیل، تقویة الایمان، ص۳۵ - ۳۶.</ref>.

کسانی که به تبع آیات و روایات به [[علم غیب]] اولیاء و در رأس آنها [[پیامبر اسلام]] {{صل}} عقیده پیدا کرده‌اند هرگز اعتقاد به [[علم غیب]] ذاتی و استقلالی برای آنها ندارند، بلکه اصل غیب و استقلال آن را برای خدا می‌دانند و اگر [[پیامبر]] {{صل}} و اولیاء از آن باخبرند به اذن و اراده و مشیت و عنایت خدا است.

# اینکه علم خدا ذاتی و علم خلق اعطائی است.

# علم خدا واجب لذاته و علم خلق ممکن لذاته است.

# علم خدا ازلی سرمدی و قدیم حقیقی و علم مخلوق حادث است؛ زیرا تمام مخلوقات حادث می‌باشند، و صفت بر موصوفش مقدم نمی‌گردد.

# علم خدا غیر مخلوق و علم خلق مخلوق است.

# علم خدا غیر مقدور و علم خلق مقدور و مغلوب می‌باشد.

# علم خدا واجب البقاء و علم خلق جایز الفناست.

# در علم خدا تغییر ممتنع است ولی در علم خلق تبدّل ممکن می‌باشد<ref>احمد رضا بریلوی، الدولة المکیة، ص۲۱۲.</ref>.

[[عثمان الخمیس]] می‌گوید که: روی الکلینی فی الکافی {{عربی|«عَنْ‏ جَعْفَرِ بْنِ‏ مُحَمَّدٍ أَنَّهُ‏ قَال‏: عِنْدَنَا عِلْمَ مَا كَانَ وَ عِلْمَ مَا هُوَ كَائِنٌ‏ إِلَى‏ أَنْ‏ تَقُومَ‏ السَّاعَةُ ‏‏‏»}}<ref>کلینی، کافی، ج۱، ص۲۳۹.</ref>. بعد شروع می‌کند به مسخره کردن که شیعه را ببینید که چکار می‌کند! قرآن می‌گوید: {{متن قرآن|وَعِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لاَ يَعْلَمُهَا إِلاَّ هُوَ }} شیعه می‌گوید که [[ائمه]] ما می‌گویند ما تمام علوم را تا قیامت دارا هستیم. آیا این غلو نیست؟ آیا این، [[ائمه]] را در رتبه خدا نگه داشتن نیست؟ و خیلی أراجیف دیگر که می‌گوید. ما در جواب عرض می‌کنیم که چنانچه شیعه برای آقا [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} که به نص آیه تطهیر که در صحیح بخاری و مسلم آمده، در حق [[اهل بیت]] {{عم}} آمده، خدا شهادت بر طهارت آنها داده، خدا شهادت داده که آنهااز هر پلیدی ظاهری و باطنی منزه‌اند؛ خدای عالم [[علی]] {{ع}} را در آیه مباهله نفس [[رسول اکرم]] {{صل}} می‌داند؛ خدای عالم، وقتی [[رسول اکرم]] {{صل}} می‌خواهد برای مباهله برود، برای اثبات نبوتش، [[علی]] و [[فاطمه]] و [[حسن]] و [[حسین]] {{عم}} را انتخاب می‌کند و می‌برد. اگر ما برای اینها گفتیم که [[علم غیب]] دارند و از آینده خبر دارند تا قیامت، آیا این کفر و شرک است و قتل شیعه بخاطر این واجب؟! ولی اگر خودتا مشابه این قضایا را نقل کردید برای افرادی که دوست‌ دار آنها هستید، هیچ اشکالی ندارد. آنها در رابطه با حذیفه و [[ابو سعید خدری]] که مدتی قبل از اسلام، بت پرست و مشرک بودند، به برکت اسلام به طرف خداوند و توحید گرویدند، غلو نمایند اشکالی ندارد! ملاحظه بفرمائید: در سنن ترمذی که از صحاح سته است، ‌در کتاب مسند [[احمد بن حنبل]] که رئیس حنابله است که می‌گوید هر کتاب صحیح بود من در کتابم جمع کردم، نقل می‌کنند از قول [[حذیفه یمانی]]: خبر داد ما را به هرچه که تا روز قیامت برای امتش اتفاق خواهد افتاد<ref>{{عربی|«قام فینا [[رسول الله]] {{صل}} فأخبرنا بما یکون فی أمته إلی یوم القیامة»}}؛ مسند احمد، ج۴، ص۲۵۴؛ سنن ترمذی، ج۳، ص۳۲۷؛ مستدرک حاکم، ج۴، ص۴۷۲.</ref>. خبر دارد مرا [[رسول الله]] به هرچه که تا روز قیامت اتفاق خواهد افتاد<ref>{{عربی|«عن حذیفه: أخبرنی رسول الله بما هو کائن إلی یوم القیامة»}}؛ تاریخ دمشق، ج۱۲ ص۲۶۶؛ مسند احمد، ج۵ ص۴۰۱؛ انفاق الاسماء، ج۹ ص۳۲۵.</ref>. چرا این غلو نیست و [[اهل سنت]] مشرک و کافر نیستند و قتلشان واجب، ولی وقتی ما می‌گویئم که [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} آگاه به علوم الی یوم القیامة است، شرکمان ثابت و قتلمان واجب؟! باز هم از [[حذیفه یمانی]] که می‌گوید: قسم به خدا من عالم‌ترین بشر هستم به تمام اتفاقاتی که از الان تا قیامت اتفاق می‌افتد<ref>{{عربی|«و الله لإنی أعلم الناس بکل فتنة هی کائنة فیما بینی و بین الساعة»}}.</ref>.

آقای [[عثمان الخمیس]] حاضر است که بگوید حذیفه غلو کرده و قتلش واجب است؟! یا در مورد او توجیه می‌کنید که صحابه [[رسول اکرم]] {{صل}} بوده و حق دارد بگوید و خود [[رسول اکرم]] {{صل}} فرموده:{{عربی|«أَصْحَابِي‏ كَالنُّجُومِ‏ بِأَيِّهِمْ‏ اقْتَدَيْتُمْ‏ اهْتَدَيْتُم‏‏‏‏»}} ولی آقا [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} جزء صحابه نیست و حق ندارد بگوید و اگر گفت که من تا روز قیامت از اتفاقات و حوادث خبر دارم، نادرست است و او نگفته و شیعیان این را از خودشان در آورده اند!!! اگر شاه اسمعیل دنبال غلو می‌گردد، ما برایش راهنمائی می‌کنیم که غلو این نیست که شیعیان در مورد [[ائمه]] {{عم}} قائل هستند، غلو این است که جناب مالک، ‌امام مالکی‌ها افاضه می‌فرماید: هیچ شبی من نخوابیدم، مگر آنکه [[رسول اکرم]] {{صل}} را در خواب دیدم.

می‌گویند: یک روز مردی از دنیا رفته بود و [[رسول اکرم]] {{صل}} می‌خواست برای او نماز بخواند، جبرئیل گفت: برای او نماز نخوان؛ [[رسول اکرم]] {{صل}} هم برگشت و نماز نخواند. [[ابو بکر]] آمد و گفت: یا [[رسول الله]]! بر او نماز بخوان، من از او جز خیر ندیدم؛ جبرئیل آمد و گفت: یا [[رسول الله]]! بر او نماز بخوان، چون شهادت [[ابو بکر]] مقدم بر شهادت من است. اینها اصلاً و ابداً غلو نیست، چون در شأن خلفاء راشدین است؛ اما اگر این را در مورد [[ائمه]] {{عم}} و [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} بگوئیم، مهدور الدم و المال می‌شویم.

[[این قضیه]]، از قطعیات عقائد [[اهل سنت]] است؛ حتی [[ابن تیمیه حرانی]]، که شیعه را بخاطر اینکه [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} را، با خبر از حوادث آینده می‌داند، مشرک و کافر می‌داند، خودش این قضیه را به عنوان یک امر مسلم<ref>دقائق التفسیر، ج۲، ص۱۴۰.</ref>.

در تفسیر فخر رازی چند مطلب هست می‌گوید: رود نیل طغیان کرده بود و خانه‌های مردم داشت نابود می‌شد. آمدند خدمت [[عمر بن خطاب]] که ای خلیفه [[رسول الله]]! به داد ما برس که خانه‌هایمان رفت. جناب [[عمر بن خطاب]] گفت: یک سفالی برای من بیاورید؛ سریع برای او آوردند و با دست مبارکش بر روی آن سفال نوشت: اگر به امر خداوند جاری می‌شوی، پس جاری شو و اگر به امر خودت جاری می‌شوی، ما کاری نداریم هر کاری می‌کنی بکن<ref>{{عربی|«ایها النیل! إن کنت تجری بأمرالله، فاجر؛ و إن کنت تجری بأمری فلا حاجة بنا إلیک»}}</ref> بعد از آن، این رودخانه دیگر طغیان نکرد و مردم از طغیان رود نیل راحت شدند<ref>تفسیر رازی، ج۲۱، ص۸۸.</ref>. این چون برای جناب عمر است، غلو نیست؛ ولی اگر [[علی]] {{ع}} همچنین چیزی را بگوید، غلو است؛ چرا؟

[[علم غیب]] [[ائمه]] {{عم}} به نظر آقایان [[اهل سنت]]، کفر وشرک است اما اگر آقای [[ابن تیمیه]]، [[علم غیب]] بگوید، ایرادی ندارد. [[ابن قیم جوزیه]] شاگرد [[ابن تیمیه]] کتابی دارد به نام مدارج السالکین که از کتاب‌های معتبر و قطعی وهابیت است، در آن می‌گوید: من بارها دیده‌ام که آقای [[ابن تیمیه]]، بارها از غیب خبر می‌داد. ایشان یکبار گفت که: وقتی مغول به طرف شام حمله می‌کند، یقین بدانید که اینها شکست می‌خوردند و لشکر اسلام پیروز می‌شود. حتی یک‌دفعه، ۷۰ بار خدا را قسم خورد که لشکر مغول شکست می‌خورد. بعضی اعتراض کردند که آقای [[ابن تیمیه]]، آینده را جز خدا نمی‌داند، شما ۷۰ بار قسم می‌خورید؟! لااقل بگو إن شاء الله، گفت: نمی‌گویم، گفتند: از کجا می‌دانی؟ گفت: در [[لوح محفوظ]] نگاه کردم و دیدم که نوشته شده که قوم تاتار شکست می‌خورد<ref>مدارج السالکین، ج۲، ص۴۸۹.</ref>. این اصلا غلو نیست، چون جناب [[ابن تیمیه]] به مرحله‌ای از عبودیت رسیده که می‌تواند [[لوح محفوظ]] را هم قرائت بفرماید.

باز هم از این بالاتر، که [[ابن قیم جوزی]] می‌گوید یک چیزهائی را خودم تجربه دارم و قضایائی را خودم با [[ابن تیمیه]] دارم: چندین بار [[ابن تیمیه]] از آینده من خبر داد، بطوری که یک مورد هم خلاف ندیدم. [[ابن تیمیه]] حرانی که آقای [[ابن حجر]] می‌گوید: بخاطر اهانت او به [[رسول اکرم]] {{صل}}، مسلمان‌ها می‌گویند [[ابن تیمیه]] زندیق است و بخاطر جسارتش به [[علی]] {{ع}} می‌گویند منافق است. چون معتقد بود که [[علی]] {{ع}} در ۱۷ مورد، خطا کرده و ‌بر خلاف کتاب و سنت عمل کرده است. این آقای [[ابن تیمیه]] این حرف‌ها را می‌زند و غلو نیست، اما اگر شیعه آمد و گفت که آقا [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} فرمود: مردم! ‌در جنگ صفین، هزار نفر برای ما یاور خواهد آمد. بعضی اعتراض کردند که لاأقل بگو: حدود هزار نفر، گفت: نه، هزار نفر، نه یکی کمتر و نه یکی بیشتر. حتی خود [[ابن عباس]] هم اعتراض کرد که اگر حرف شما خلاف در بیاید، مردم از عقیده خود نسبت به شما بر می‌گردند، گفت: همینطور که هست. می‌گوید: تک تک شمردیم و رسیدیم به ۹۹۹، و یک نفر کم آمد؛ در این حین بعضی‌ها ایمانشان متزلزل می‌شد، که دیدیم یک جوانی از دور با پای پیاده می‌آید، رفتیم جلو، دیدم آقای [[اویس قرنی]] است و با پیوستن آقای [[اویس قرنی]]، لشکر [[علی]] {{ع}} هزار نفر شد. چون شیعه این را نقل می‌کند، شیعه کافر و مشرک است و غلو می‌کند، مگر کسی از [[غیب]] خبر دارد؛ ولی اگر مانند این را آقای [[ابن تیمیه]] بگوید، هیچ اشکالی ندارد، یا در رابطه با عمر و ابوبکر و ... و یا همین آقای [[کعب الأحبار]] یهودی که هر جنایتی که در اسلام شده، یک طرفش ایشان است، تمام اسرائیلیات را وارد کتاب‌های [[اهل سنت]] کرد، شما در شرح حال آقای [[کعب الأحبار]] ببینید که می‌نویسند: [[کعب الأحبار]] از شهادت جناب [[عمر بن خطاب]]، ۳ مرتبه خبر داد. گفت آقای عمر سه روز بعد به شهادت می‌رسی. فردا آمد و گفت دو روز بعد به شهادت می‌رسی. یک روز بعد آمد و گفت فردا به شهادت می‌رسی. همان روزی که [[کعب الأحبار]] گفته بود،‌ [[ابو لؤلؤ]] مجوسی آمد و شکم عمر را پاره کرد و به شهادت رسید. این هیچ اشکالی ندارد، چون [[کعب الأحبار]] می‌گوید؛ ولی اگر مشابه این را از سلمان و ابوذر در مورد [[ائمه]] {{عم}} نقل کردیم، آسمان به زمین خواهد آمد.