عدل در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

عدل در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۲ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۰۶

۱۲٬۲۶۹ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۲ دسامبر ۲۰۲۲

←‏منابع

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۳٬۳۶۴

ویرایش

@@ خط ۲۰۱: / خط ۲۰۱: @@
 در نظام اسلامی، «عدالت» مبنای همه تصمیم‌گیری‌های اجرایی است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، پیام به مناسبت دومین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی (ره)، سال ۱۳۷۰.</ref>، [[عدالت‌محوری]] در یک [[نظام]]، عامل جذب [[ملت‌ها]] به [[اسلام]]<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در اجتماع بزرگ مردم در صحن امام خمینی (ره) مشهد مقدس رضوی، سال ۱۳۷۶.</ref> و [[الگوسازی]] [[نظام اسلامی]] برای همه [[دنیا]] خواهد شد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در اجتماع بزرگ مردم در صحن امام خمینی(ره) مشهد مقدس رضوی، سال ۱۳۷۶.</ref>؛ چراکه [[بشر]] همیشه [[تشنه]] [[صفا]] و [[یک‌رنگی]] و [[عدل]] و [[انصاف]] و [[معنویت]] و [[حقیقت]] و [[برادری]] است و از [[تزویر]] و [[دروغ]] و [[زورگویی]] و [[حق‌پوشی]] و [[ظلم]] و [[بی‌عدالتی]]، بیزار است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دانشگاه افسری امام علی{{ع}}، سال ۱۳۸۰.</ref>. [[فرهنگ]] «[[انتظار]]» در [[جامعه شیعی]] زمینه‌ساز [[قسط و عدل]]<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در جلسه پرسش و پاسخ با مدیران مسئول و سردبیران نشریات دانشجویی، سال ۱۳۷۷.</ref> است. سوگمندانه وضعیت کنونی [[جهان]] و [[قواعد]] [[حاکم]] بر نظام بین‌الملل بر ظلم و بی‌عدالتی استقرار یافته، اکثر [[مردم]] جهان فقیرند و عده‌ای معدود، بیشترین [[ثروت]] جهانی را در [[اختیار]] دارند. اکثر ملت‌ها از [[پیشرفت]] [[علمی]] بی‌نصیب‌اند و جمعی [[دانش]] خود را وسیله [[سلطه]] به دیگران قرار داده‌اند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم گشایش هشتمین اجلاس سران کشورهای اسلامی، سال ۱۳۷۶.</ref>.
 یکی از دل‌مشغولی‌ها و دغدغه‌های دائمی [[مقام معظم رهبری]]، مسأله «[[عدالت]]» بوده که در تمام مبانی، اصول و سیاست‌های ابلاغی ایشان در برنامه‌های مختلف [[توسعه]] انعکاس یافته است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، نامه به حجت الاسلام و المسلمین آقای هاشمی رفسنجانی جهت تعیین چارچوب سیاست‌های نظام در برنامه دوم، سال ۱۳۷۲.</ref>. به این ترتیب همه [[مسئولان]] اجرایی و اقشار مختلف برای تحقق و جریان [[عدالت اجتماعی]] در [[جامعه]]، وظیفه‌مندند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با جمعی از فرماندهان و پرسنل نیروی انتظامی، سال ۱۳۷۶.</ref>.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[نظام مدیریت اسلامی - نظرزاده (مقاله)|مقاله «نظام مدیریت اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱]] ص ۷۴۵.</ref>
+==[[عدالت]]==
+[[رهبر معظم انقلاب]]، مفهوم لغوی [[عدل]] را به معنی میانه و در اصطلاح هر چیزی را در جای خود قرار دادن و بدون [[افراط]] و [[تفریط]]؛ بدون چپ‌روی و بدون راست‌روی تبیین نموده‌اند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار کارگزاران و قشرهای مختلف مردم، در روز ولادت حضرت امیرالمؤمنین{{ع}}، ۱۷/۱۰/۱۳۷۱.</ref>.
+متفکران و [[اندیشمندان]] زیادی برای عدالت تعریف ارائه کرده‌اند. نزدیک بودن مفاهیم عدالت در فرهنگ‌های مختلف ریشه در نزدیک بودن مصادیق آن از نظر تمدن‌های مختلف دارد. در جمع‌بندی تعاریف مذکور می‌توان دو تعریف از عدالت ارائه کرد:
+#عدالت به معنای {{عربی|وضع كل شيء في موضعه}} قرار دادن هر چیز در جای مناسب خویش.
+#عدالت به معنای {{عربی|اعطاء كل ذي حق حقه}} یا [[عطاء]] به [[میزان]] [[استحقاق]] و [[حق]] را به حق‌دار رساندن است.
+با توجه به بیانات [[مقام معظم رهبری]] می‌توان نتیجه گرفت که ایشان از هر دو تعریف استفاده کرده‌اند<ref>{{متن قرآن|لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنْزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ}} «ما پیامبرانمان را با برهان‌ها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم تا مردم به دادگری برخیزند و (نیز) آهن را فرو فرستادیم که در آن نیرویی سخت و سودهایی برای مردم است و تا خداوند معلوم دارد چه کسی در نهان، (دین) او و پیامبرانش را یاری می‌کند؛ بی‌گمان خداوند توانمندی پیروزمند است» سوره حدید، آیه ۲۵.</ref><ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار کارگزاران و قشرهای مختلف مردم، در روز ولادت حضرت امیرالمؤمنین{{ع}}، ۱۷/۱۰/۱۳۷۱.</ref>. گاهی وقت‌ها هر دو تعریف را در کنار هم به کار برده‌اند: «عدالت یعنی هر چیزی را به جای خود گذاشتن، به هر کسی حق او را دادن». و در جای دیگر می‌فرمایند: «عدالت، یعنی تأمین کردن هدفی که [[قرآن]] برای [[ارسال رسل]] و [[انزال کتب]] و [[شرایع آسمانی]] معین کرده است»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام، به مناسبت عید غدیر خم، ۳۰/۳/۱۳۷۱.</ref>.
+از مجموعه تعاریفی که در [[اندیشه]] [[مقام معظم رهبری]] از [[عدالت]] به عمل آمده است برای آن هفت ویژگی اساسی بیان شده است:
+#عدالت عام است؛
+#[[عدالت مطلق]] است؛
+#عدالت وسیع است؛
+#عدالت امری غایی است؛
+#عدالت فرازمانی است؛
+#عدالت جانبدارانه است؛
+#عدالت جامع و شامل است<ref>مهاجرنیا، محسن، مقاله «فلسفه عدالت در اندیشه سیاسی مقام معظم رهبری، فصلنامه قبسات، شماره ۵۱، بهار ۸۸.</ref>.
+نظر به ویژگی‌های مفهومی فوق می‌توان [[گستره عدالت]] را در همه حوزه‌های [[فکری]] و عینی ملاحظه و بررسی کرد؛ چنانکه [[رهبر معظم انقلاب]]، شمول عدالت را در عرصه‌های مختلف مورد توجه و مداقه قرار داده‌اند؛ بنابراین، عدالت در همه عرصه‌های [[زندگی]] «فردی»، «[[اجتماعی]]»، «[[اقتصادی]]»، «[[فرهنگی]]»، «[[حقوقی]]»، «[[اخلاقی]]»، «[[سیاسی]]»، «محیط داخلی»، «بین‌المللی» و در همه [[شئون]] تقنینی، اجرایی و [[قضایی]] حضور دارد. مقام معظم رهبری در خصوص گستره و اهمیت [[عدل]] می‌فرمایند: عدل یک معنای عامی است. عدل همان معنای والا و برجسته‌ای است که در [[زندگی شخصی]] و عمومی و [[جسم]] و [[جان]] و [[آفرینش]] و سنگ و چوب و همه حوادث [[دنیا]]، یک عدلی وجود دارد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام، به مناسبت عید مبعث، ۱/۱۱/۱۳۷۱.</ref>.
+در [[بینش]] [[معرفت‌شناسی]] مقام معظم رهبری، عدالت در دو عرصه [[تکوینی]] و [[تشریعی]] در پهنه آفرینش وجود دارد. چنانکه در بحث‌های متعددی با اشاره به [[روایت]] {{متن حدیث|بِالْعَدْلِ قَامَتِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ‌}} به تفصیل مورد بررسی قرار داده‌اند عدالت در بنیان عالم و آفرینش نقش اساسی دارد یعنی [[سنت]] آفرینش، عدل است و هر [[نظام اجتماعی]] اگر به دنبال این سنت طبیعی و [[قانون الهی]] آفرینشی حرکت کرد ماندگار خواهد بود. اگر [[انسان]] [[قوانین موضوعه]] را با [[قوانین]] آفرینش، [[سنت‌های الهی]]، که [[تغییر]] و تبدل ناپذیر است تطبیق دهد در [[امور فردی]] و اجتماعی کامیاب خواهد بود<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام، به مناسبت عید مبعث، ۱/۱۱/۱۳۷۱.</ref>.
+در نگاه [[رهبر]] فرزانه [[انقلاب]]، [[عدالت]] [[تشریعی]] یعنی اینکه در [[نظام]] [[جعل]] و [[تشریع]] و [[قانونگذاری]] همواره اصل [[عدل]] مرکز ثقل قرار گیرد و هر نوع قانونی که بر خلاف اصل عدل و عدالت باشد کنار گذاشته شود. ایشان، فراوان با استناد به [[آیه]] {{متن قرآن|لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ}}<ref>«ما پیامبرانمان را با برهان‌ها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم تا مردم به دادگری برخیزند» سوره حدید، آیه ۲۵.</ref> می‌فرمایند: کتاب همان جعل [[احکام دین]] و [[شریعت]] برای [[اداره جامعه اسلامی]] بر اساس [[عدل الهی]] می‌باشد.
+مفهوم عدل متفاوت از واژه [[قسط]] می‌باشد هر چند این دو واژه معمولاً به همراه هم استفاده می‌شود. در [[اندیشه]] معظم له، قسط همین عدل در مناسبات [[اجتماعی]] است. یعنی آن چیزی که امروزه از آن به «[[عدالت اجتماعی]]» تعبیر می‌شود. البته قسط یعنی اینکه عدل، [[خرد]] شود و به شکل عدالت اجتماعی درآید<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام، به مناسب عید مبعث، ۱/۱۱/۱۳۷۱..</ref>.
+[[رهبر معظم انقلاب]] در تبیین مفهوم عدالت اجتماعی معتقدند: «عدالت اجتماعی، یعنی اینکه نظر و نگاه دستگاه [[قدرت]] و [[حکومت]]، نسبت به [[آحاد]] [[مردم]] یکسان باشد. در مقابل [[قانون]]، امتیازات و برخوردها یکسان باشد؛ لذا استفاده از همه [[برکات]] [[جامعه]] و بهرمند شدن [[محرومان]] و پابرهنه‌ها که در طول [[تاریخ]] [[پیروان]] [[انبیاء]] بوده‌اند جزء [[حقوق]] احاد جامعه است که با عدالت اجتماعی امکان تحقق آن می‌باشد. چنانکه در [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ}}. تأمین عدالت اجتماعی از [[اهداف رسالت انبیاء الهی]] بیان شده است»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اقشار مختلف مردم به مناسبت نیمه شعبان در مصلای تهران، ۳۰/۷/۱۳۸۱.</ref>.
+اگر به [[سیره انبیاء]] و [[اولیای الهی]] توجه شود نتیجه خواهیم گرفت اولین ویژگی آنها [[تربیت نفس]] و رعایت [[عدالت فردی]] می‌باشد. عدالت فردی ریشه و مبنای [[عدالت اجتماعی]] است؛ بنابراین [[عدالت فردی]] به مثابه یک مسأله [[اخلاقی]] یا [[فقهی]] و تکلیفی در [[ارتباط]] با افراد مورد توجه [[مقام معظم رهبری]] قرار گرفته است. خواه فرد در جایگاه [[سیاسی]]، [[اجتماعی]] قرار داشته باشد و یا در همان سلک فردی باشد. ایشان در تیین عدالت فردی می‌فرمایند: «[[عدالت]] یعنی اینکه [[انسان]] از [[گناهان]] به طور معمولی اجتناب کند، یعنی در او حالتی باشد که به طور عادی و معمول از او [[گناه]] سر نمی‌زند، نه این که انسان [[عادل]]، [[معصوم]] است و هیچ وقت [[اشتباه]] و گناه نمی‌کند. بلکه [[همت]] او بر عدم [[تخلف]] و گناه است و این [[کف نفس]] پایه [[عدالت‌خواهی]] در [[جامعه]] می‌باشد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۲۶/۹/۱۳۸۲.</ref>.
+[[رهبر معظم انقلاب]] [[اسلامی]] در تبیین عدالت و ابعاد مفهومی آن به مفاهم دیگری اشاره کرده‌اند که می‌توان به عدالت تأمینی، عدالت آرمانی، عدالت مقدمه‌ای، خدماتی، ارزشی [[رهایی]]، بخش، [[دینی]]، [[حقوقی]] و [[اقتصادی]] اشاره کرد. این مفاهیم در بحث عدالت اجتماعی بیان می‌گردد.<ref>[[محمد زارع قراملکی|زارع قراملکی، محمد]]، [[عدالت اسلامی - زارع قراملکی (مقاله)|مقاله «عدالت اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۱۱۸۸.</ref>
 == منابع ==
@@ خط ۲۰۹: / خط ۲۳۳: @@
 # [[پرونده:1100618.jpg|22px]] [[بهرام اخوان کاظمی|اخوان کاظمی، بهرام]]، [[نظام سیاست اسلامی - اخوان کاظمی (مقاله)| مقاله «نظام سیاست اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|'''منظومه فکری امام خمینی''']]
 # [[پرونده:1100619.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[نظام مدیریت اسلامی - نظرزاده (مقاله)|مقاله «نظام مدیریت اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱ (کتاب)|'''منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱''']]
+# [[پرونده:1100619.jpg|22px]] [[محمد زارع قراملکی|زارع قراملکی، محمد]]، [[عدالت اسلامی - زارع قراملکی (مقاله)|مقاله «عدالت اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|'''منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲''']]
 {{پایان منابع}}