اصول تربیتی در معارف و سیره نبوی: تفاوت میان نسخه‌ها

== معناشناسی ==

== اصل [[اعتدال]] ==

[[آفرینش انسان]] به نحوی است که هرگونه بیرون شدن از مرزهای [[اعتدال]] او را آسیب می‌رساند و از نظر [[تربیتی]] دچار توقف یا گستاخی‌اش می‌سازد. به بیان [[علی]] {{ع}}: {{متن حدیث|فَكُلُّ‏ تَقْصِيرٍ بِهِ‏ مُضِرٌّ وَ كُلُّ إِفْرَاطٍ لَهُ مُفْسِدٌ}}<ref>«هر کمبود آن را زیان است و هر زیادی آن را تباهی است». نهج البلاغه، حکمت ۱۰۸.</ref>.

== اصل تدرج و تمکّن ==

[[درک]] درست این مراحل و اتخاذ [[شیوه رفتار]] مناسب نسبت به هر مرحله از ضروریات [[تربیت]] است و [[پیامبر اکرم]] {{صل}} و اوصیای آن حضرت در آموزه‌های خود بدان توجه داده‌اند، چنان‌که از [[رسول خدا]] {{صل}} [[روایت]] شده است: {{متن حدیث|‏مَنْ‏ كَانَ‏ عِنْدَهُ‏ صَبِيٌّ‏ فَلْيَتَصَابَ‏ لَهُ‏}}<ref>«هرکس کودکی دارد، باید با او کودکانه رفتار کند». کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۴۸۴؛ عوالی اللآلی، ج۳، ص۳۱۱ [{{متن حدیث|کَانَ لَهّ}} آمده است]؛ کنز العمال، ج۱۶، ص۴۵۷ [{{متن حدیث|کَانَ لَهّ}} آمده است]؛ وسائل الشیعة، ج۱۵، ص۲۰۳.</ref> و از [[امیر مؤمنان علی]] {{ع}} نقل شده است: {{متن حدیث|مَنْ‏ كَانَ‏ لَهُ‏ وَلَدٌ صَبَا}}<ref>«هرکس کودکی دارد، باید با او کودکی کند». الکافی، ج۶، ص۵۰؛ وسائل الشیعة، ج۱۵، ص۲۰۳.</ref>.

تسهیل و تیسیر به معنای آسان کردن و [[سهل]] گردانیدن است<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه‌های “تسهیل” و “تیسیر”؛ فرهنگ معین، ج۱، ص۱۰۸۳، ۱۱۸۰.</ref> و منظور از اصل تسهیل و تیسیر این است که برنامه‌ها و اقدامات [[تربیتی]] باید اموری آسان و میسر باشد و مبتنی بر [[تکالیف]] شاق نباشد و راه‌هایی در تربیت گشوده شود که متربی با میل و رغبت در آن راه‌ها گام زند و با متربی از سر [[ملایمت]] و [[مدارا]] رفتار شود تا بتواند [[راه]] تربیت را بر خود هموار کند و به [[اهداف تربیت]] دست یابد. [[سنت]] [[تربیت الهی]] چنین است و خدای [[مهربان]] [[شریعت]] خود را [[سهل]] و آسان قرار داده است تا همگان به [[کمالات الهی]] متصف شوند، چنان‌که فرموده است: {{متن قرآن|يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ}}<ref>«خداوند برای شما آسانی می‌خواهد و برایتان دشواری نمی‌خواهد» سوره بقره، آیه ۱۸۵.</ref>. {{متن قرآن|وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ}}<ref>«و در (راه) خداوند چنان که سزاوار جهاد (در راه) اوست جهاد کنید؛ او شما را برگزید و در دین- که همان آیین پدرتان ابراهیم است- هیچ تنگنایی برای شما ننهاد» سوره حج، آیه ۷۸.</ref>.

رسول خدا {{صل}} تأکید می‌کرد [[مسلمانان]] بر آیین تربیتی او عمل کنند و از [[راه و رسم]] تسهیل و [[تیسیر]] دور نشوند، چنان‌که می‌فرمود: {{متن حدیث|يَسِّرُوا وَ لَا تُعَسِّرُوا إِنِّي بُعِثْتُ بِالْحَنِيفِيَّةِ السَّمْحَةِ}}<ref>«آسان بگیرید و سخت مگیرید که همانا من بر دین حنیف ملایم مبعوث شده‌ام». المجموع فی شرح المهذب، ج۱۱، ص۴۵۰.</ref>.

در [[آموزه‌های علوی]] آمده است: {{متن حدیث|خَيْرُ الْأُمُورِ مَا سَهُلَتْ‏ مَبَادِيهِ‏ وَ حَسُنَتْ خَوَاتِمُهُ وَ حُمِدَتْ عَوَاقِبُهُ}}<ref>«بهترین کارها آن است که مبادی آن آسان، و اواخر آن نیکو، و عاقبت‌های آن ستوده باشد». شرح غررالحکم، ج۳، ص۴۳۷؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۲۳۸.</ref>.

تسهیل و تیسیر در سال‌های نخستین [[زندگی]] و [[دوران کودکی]] از اهمیتی بیش‌تر برخوردار است، زیرا وجود [[آدمی]] لطیف‌تر است و به تسهیلی بیش‌تر نیاز دارد. [[یونس بن رباط]]<ref>یونس بن رباط بَجَلی از اصحاب امام صادق {{ع}} و از راویان ثقه است. ر. ک: رجال النجاشی، ص۴۴۸؛ تقی الدین الحسن بن علی بن داوود الحلی، کتاب الرجال، تصحیح السید کاظم الموسوی المیاموی، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۴۲ ش. ص۳۸۰؛ معجم رجال الحدیث، ج۲۰، ص۱۹۰-۱۹۱؛ معجم الثقات، ص۱۳۴.</ref> از [[امام صادق]] {{ع}} [[روایت]] کرده است که [[رسول خدا]] {{صل}} چنین فرموده است: {{متن حدیث|رَحِمَ‏ اللَّهُ‏ مَنْ‏ أَعَانَ‏ وَلَدَهُ‏ عَلَى‏ بِرِّهِ‏}} [[خداوند]] [[رحمت]] کند کسی را که فرزند خود را در [[نیکی]] و [[نیکوکاری]] [[یاری]] کند. یونس بن رباط گوید از [[حضرت]] پرسیدم: “چگونه فرزند خود را در نیکی و نیکوکاری یاری کند؟ ” حضرت فرمود: {{متن حدیث|يَقْبَلُ مَيْسُورَهُ وَ يَتَجَاوَزُ عَنْ‏ مَعْسُورِهِ‏ وَ لَا يُرْهِقُهُ وَ لَا يَخْرَقُ بِهِ}}<ref>«آن‌چه را که در توان اوست از او بپذیرد، و آنچه را که برایش طاقت‌فرساست از او نخواهد، و او را به تکلیف ما فوق طاقتش واندارد، و او را دچار سرگشتگی و شرمندگی نسازد». الکافی، ج۶، ص۵۰؛ تهذیب الاحکام، ج۸، ص۱۱۳؛ السرائر، ج۳، ص۵۹۵؛ وسائل الشیعة، ج۱۵، ص۱۹۹.</ref>.

== پرسش مستقیم ==