|
|
| خط ۱۷۱: |
خط ۱۷۱: |
|
| |
|
| همچنین [[ابی بصیر]] از [[امام صادق]] {{ع}} [[نقل]] می‌کند که آن حضرت فرمود: "منظور از [[آیات]] {{متن قرآن|يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً}}<ref>«ای روان آرمیده! به سوی پروردگارت خرسند و پسندیده بازگرد!» سوره فجر، آیه ۲۷-۲۸.</ref> [[حسین بن علی]]<ref>امام صادق {{ع}}، این آیه را درباره امام حسین {{ع}} دانسته‌اند، زیرا این سوره به شهادت آیات آن، مکی است و نزول آن قبل از تولد ظاهری امام حسین {{ع}} است. کما اینکه علما به مکی بودن این سوره اعتراف کرده‌اند. (تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قریشی، ج۱۲، ص۲۰۷).</ref> است"<ref>تفسیر القمی، علی بن ابراهیم قمی، ج۲، ص۴۲۲؛ تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۵، ص۵۷۷، ح۲۸؛ البرهان فی تفسیر القرآن، سید هاشم بحرانی، ج۵، ص۶۵۷.</ref><ref>[[اکبر روستایی|روستایی، اکبر]]، [[حسین بن علی بن ابی طالب (مقاله)| مقاله «حسین بن علی بن ابی طالب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۴۳۴-۴۳۵.</ref> | | همچنین [[ابی بصیر]] از [[امام صادق]] {{ع}} [[نقل]] می‌کند که آن حضرت فرمود: "منظور از [[آیات]] {{متن قرآن|يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً}}<ref>«ای روان آرمیده! به سوی پروردگارت خرسند و پسندیده بازگرد!» سوره فجر، آیه ۲۷-۲۸.</ref> [[حسین بن علی]]<ref>امام صادق {{ع}}، این آیه را درباره امام حسین {{ع}} دانسته‌اند، زیرا این سوره به شهادت آیات آن، مکی است و نزول آن قبل از تولد ظاهری امام حسین {{ع}} است. کما اینکه علما به مکی بودن این سوره اعتراف کرده‌اند. (تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قریشی، ج۱۲، ص۲۰۷).</ref> است"<ref>تفسیر القمی، علی بن ابراهیم قمی، ج۲، ص۴۲۲؛ تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۵، ص۵۷۷، ح۲۸؛ البرهان فی تفسیر القرآن، سید هاشم بحرانی، ج۵، ص۶۵۷.</ref><ref>[[اکبر روستایی|روستایی، اکبر]]، [[حسین بن علی بن ابی طالب (مقاله)| مقاله «حسین بن علی بن ابی طالب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۴۳۴-۴۳۵.</ref> |
|
| |
| ==امام حسین{{ع}} در قرآن==
| |
| بررسی [[روایات تفسیری]] [[منابع شیعه]] و [[اهل سنت]] نشان می‌دهد [[آیات]] فراوانی را می‌توان با [[امام حسین]]{{ع}} و [[قیام]] ایشان مرتبط دانست. [[شأن نزول]] برخی آیات به [[صراحت]] از امام حسین{{ع}} یاد کرده و مفهوم برخی از آیات نیز به امام حسین{{ع}} یا قیام ایشان تطبیق داده شده است. آیات مربوط به [[فضائل]] [[حضرت]] در دو بخش [[عام و خاص]] بررسی می‌شود.
| |
|
| |
| ===آیات عام===
| |
| شأن نزول این آیات یا مربوط به [[اهل بیت]] است که شامل امام حسین{{ع}} نیز می‌شود و یا مربوط به حضرت و [[امام مجتبی]] است. این [[شأن]] نزول‌ها در [[منابع تفسیری]] و [[روایی]] اهل سنت نیز به صورت گسترده آمده است و به عنوان [[فضایل]] خاص حضرت می‌تواند مورد استناد قرار گیرد. معروف‌ترین این آیات به شرح زیر است:
| |
| [[آیه مباهله]]<ref>{{متن قرآن|فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ}} «بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو: بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودی‌های خویش و خودی‌های شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم» سوره آل عمران، آیه ۶۱.</ref>؛ از معروف‌ترین آیات در [[فضایل اهل بیت]] است که درباره [[امام علی]]{{ع}} [[حضرت فاطمه]]{{س}} و [[حسنین]]{{عم}} نازل شده است. بر اساس گزارش [[منابع تاریخی]]<ref>برای نمونه، یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۸۲؛ خرگوشی، شرف النبی{{صل}}، ص۲۶۱؛ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۳، ص۶۲۷.</ref>، [[حدیثی]]<ref>برای نمونه، احمد بن حنبل، مسند، ج۱، ص۱۸۵؛ مسلم، صحیح، ج۷، ص۱۲۱؛ ترمذی، سنن، ج۴، ص۲۹۴.</ref> و [[تفسیری]]<ref>برای نمونه، طبری، جامع البیان (تفسیر)، ج۳، ص۴۰۷؛ واحدی، اسباب نزول الآیات، ص۶۸.</ref>، [[نمایندگان]] [[مسیحیان نجران]] [[دلایل]] [[رسول خدا]]{{صل}} را در باره [[حضرت مسیح]] نپذیرفتند و در نهایت، [[پیامبر]]{{صل}} [[تصمیم]] به [[مباهله]] گرفت. حضرت، همراه با حسنین{{عم}}، حضرت فاطمه{{س}} و [[حضرت علی]]{{ع}} برای [[مباهله]] حاضر شد، که [[نمایندگان]] [[نجران]] برخود ترسیدند و به جای مباهله شرایط [[پیامبر]]{{صل}} را پذیرفتند.
| |
|
| |
| [[زمخشری]] گوید: این [[شأن نزول]] دلیلی است که هیچ دلیلی بالاتر از آن در [[فضیلت اصحاب کساء]] نمی‌توان یافت<ref>زمخشری، الکشاف، ج۱، ص۴۳۴.</ref>. [[فخر رازی]] نیز [[صحت]] [[نزول]] این [[آیه]] در [[شأن اهل بیت]] را [[مورد اتفاق]] [[منابع حدیثی]] و [[تفسیری]] دانسته است<ref>فخر رازی، مفاتیح الغیب (تفسیر)، ج۸، ص۸۵.</ref>.
| |
| [[آیه تطهیر]]<ref>{{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}} «جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref>؛ بنا بر شأن نزول این آیه که مورد تأکید منابع حدیثی<ref>برای نمونه، ابن ابی شیبه، المصنف، ج۷، ص۵۰۱؛ احمدبن حنبل، مسند، ج۱، ص۳۳۱؛ مسلم، صحیح، ج۷، ص۱۳۰، ترمذی، سنن، ج۵، ص۳۰.</ref> و تفسیری<ref>به عنوان نمونه، طبری، جامع البیان (تفسیر)، ج۲۲، ص۶؛ ثعلبی، الکشف و البیان (تفسیر)، ج۸، ص۳۶؛ فخر رازی، مفاتیح الغیب (تفسیر)، ج۸، ص۸۵.</ref> [[اهل سنت]] است، [[رسول خدا]]{{صل}} در [[خانه]] اُم [[سلمه]] بود که [[امام علی]]{{ع}}، [[حضرت فاطمه]]{{س}} و [[حسنین]]{{عم}} نزد ایشان آمدند و پیامبر{{صل}} آنان را زیر عبای خود نشاند. در این هنگام، آیه تطهیر درباره آنان نازل شد.
| |
|
| |
| [[آیه مودت]]<ref>{{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} «بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را» سوره شوری، آیه ۲۳؛ شأن نزول این آیه را درباره اهل بیت{{عم}} بنگرید: ابن ابی حاتم، تفسیر، ج۱۰، ص۳۲۷۷؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ج۲، ص۱۹۰؛ قرطبی، الجامع لاحکام القرآن (تفسیر)، ج۱۶، ص۲۲؛ سیوطی، الدر المنثور، ج۶، ص۷.</ref>؛ بر اساس این آیه، [[دوست داشتن]] [[نزدیکان]] رسول خدا{{صل}} [[اجر]] و [[مزد رسالت]] است. نکته مهم در [[تفسیر آیات]] [[تطهیر]] و [[مودت]] اینکه با توجه به رابطه [[خویشاوندی]] نزدیک [[امام حسین]] با پیامبر، می‌توان شامل بودن امام حسین را در شأن نزول آنها میان تمام [[مفسران اهل سنت]] [[قطعی]] دانست.
| |
| [[آیه ابرار]]<ref>{{متن قرآن|إِنَّ الْأَبْرَارَ يَشْرَبُونَ مِنْ كَأْسٍ كَانَ مِزَاجُهَا كَافُورًا * عَيْنًا يَشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللَّهِ يُفَجِّرُونَهَا تَفْجِيرًا * يُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَيَخَافُونَ يَوْمًا كَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيرًا * وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا}} «نیکان از پیاله‌ای می‌نوشند که آمیخته به بوی خوش است *ز چشمه‌ای که بندگان خداوند از آن می‌آشامند آن را به خواست خود روان می‌سازند* به پیمان خود وفا می‌کنند و از روزی می‌هراسند که شرّ آن همه‌گیر است * و خوراک را با دوست داشتنش به بینوا و یتیم و اسیر می‌دهند» سوره انسان، آیه ۵-۸.</ref>؛ [[آیات]] ۵ تا ۲۱ [[سوره انسان]]، درباره [[فضائل اهل بیت]]{{عم}} است. این آیات زمانی نازل شد که [[امام علی]] و خانواده‌اش، سه [[روز]] پیاپی، غذای خود را به [[مسکین]] و [[یتیم]] و [[اسیر]] [[انفاق]] کردند<ref>ثعلبی، الکشف و البیان (تفسیر)، ج۱۰، ص۱۰۱؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ج۲، ص۴۰۳؛ بیضاوی، انوار التنزیل (تفسیر)، ج۵، ص۲۷۰؛ ابن اثیر، اسد الغابة، ج۶، ص۲۳۷.</ref>. نکته مهم اینکه [[اهل بیت]] در این آیات با صفت «[[ابرار]]» وصف شده‌اند و بنابراین، می‌توان از آیاتی که درباره ویژگی و [[پاداش]] ابرار در [[قیامت]] است<ref>آل عمران، ۱۹۳؛ انفطار، ۱۳؛ مطففین، ۱۸ و ۲۲.</ref>، به عنوان [[فضیلت]] دیگری درباره اهل بیت{{عم}} و [[امام حسین]]{{عم}} یاد کرد. در روایتی از [[امام حسن]]{{ع}} به این نکته تأکید شده است<ref>ابن شهر آشوب، مناقب، ج۳، ص۱۷۰.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش اول ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش اول ج۲]] ص ۱۳۹.</ref>
| |
|
| |
| ===آیات خاص===
| |
| این آیات از باب [[تأویل]] و تطبیق، شامل امام حسین{{ع}} است و از این رو، بیشتر در [[منابع حدیثی]] و [[تفسیری]] [[شیعیان]] آمده و تعدادشان بیش از آیات بخش اول است. در اینجا به بیان در مورد بسنده می‌شود:
| |
| #{{متن قرآن|يَا زَكَرِيَّا إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلَامٍ اسْمُهُ يَحْيَى لَمْ نَجْعَلْ لَهُ مِنْ قَبْلُ سَمِيًّا}}<ref>«ای زکریّا! ما تو را به پسری نوید می‌دهیم که نام او یحیی است؛ پیش از این همنامی برای او نگمارده‌ایم» سوره مریم، آیه ۷.</ref>؛ در [[روایات]] [[شیعی]] این [[آیه]] به [[امام حسین]]{{ع}} تطبیق داده شده<ref>ابن قولویه، کامل الزیارات، ص۱۸۰.</ref> و زندگانی [[حضرت]] به لحاظ مدت حمل<ref>صدوق، کمال الدین، ص۴۶۱.</ref>، نحوه [[شهادت]]<ref>مفید، الارشاد، ج۲، ص۱۳۲.</ref> و [[عزاداری]] [[آسمان]] بر شهادتشان<ref>ابن قولویه، کامل الزیارات، ص۱۸۱.</ref> به [[حضرت یحیی]] [[تشبیه]] شده است.
| |
| #{{متن قرآن|يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ * ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً * فَادْخُلِي فِي عِبَادِي * وَادْخُلِي جَنَّتِي}}<ref>«ای روان آرمیده! * به سوی پروردگارت خرسند و پسندیده بازگرد!* آنگاه، در جرگه بندگان من درآی!* و به بهشت من پا بگذار!» سوره فجر، آیه ۲۷-۳۰.</ref>؛ افزون بر تطبیق این [[آیات]] بر [[امام حسین]]{{ع}}<ref>قمی، تفسیر، ج۲، ص۴۲۲.</ref>، [[سوره فجر]] نیز [[سوره]] امام حسین وصف شده است<ref>صدوق، ثواب الاعمال، ص۱۲۳.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش اول ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش اول ج۲]] ص ۱۴۰.</ref>
| |
|
| |
|
| == جستارهای وابسته == | | == جستارهای وابسته == |
