عثمان بن حنیف در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

عثمان بن حنیف در تاریخ اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۷ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۰۳

۱۶٬۰۹۶ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۷ آوریل ۲۰۲۳

←‏منابع

دیداریویکی‌متن

Msadeq

مدیران

۱۱۵٬۱۸۳

ویرایش

@@ خط ۲۵۷: / خط ۲۵۷: @@
 بنابراین از نظر علی{{ع}} [[مجازات]] آنان قبل از عمل صحیح نبود و از نظر [[سیاسی]] نیز منطقی نمی‌نمود؛ زیرا کسانی که علی{{ع}} را متهم به [[قتل عثمان]] کرده‌اند - با اینکه خود [[اقرار]] دارند که در آن شرکت نداشته - با [[دستگیری]] [[طلحه]] و [[زبیر]] بیشتر می‌توانستند [[مردم]] را علیه حضرت بشورانند. این در حالی بود که [[عایشه]] در [[مکه]] علی را متهم کرده بود و [[معاویه]] در [[شام]] [[پیراهن عثمان]] را به [[منبر]] آویخته و علی{{ع}} را متهم می‌کرد<ref>ر.ک: بحار الأنوار، ج۳۲، ص۴۱۶؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۳۲۲ و ج۱۴، ص۴۰؛ تاریخ طبری، ج۳، ص۴۶۴؛ منقری، وقعة صفین، ص۱۲۷، برخی گفته‌اند: هفتاد هزار و برخی شصت هزار مرد اطراف پیراهن عثمان گریه می‌کردند.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج۲، ص 324 - 326.</ref>
+==[[آگاهی]] [[عایشه]] از [[بیعت مردم با علی]]{{ع}}==
+عایشه از [[مخالفان]] سرسخت [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} بود. [[شیخ مفید]] انگیزه‌های گوناگونی در [[مخالفت]] عایشه با علی{{ع}} نقل می‌کند که ریشه همه آنها به موقعیت حضرت و همسرش نزد [[رسول خدا]]{{صل}} باز می‌گردد<ref>الجمل، ص۲۱۹؛ (چاپ جدید)، ص۴۰۹.</ref>.
+عایشه خود می‌گفت: «همواره بین من و علی دوری و نفرتی که میان [[زن]] و [[خویشاوندان]] شوهرش وجود دارد، وجود داشت»<ref>الجمل، ص۸۱.</ref>.
+از این روی عایشه به [[مدینه]] بازنگشت وی پس از اتمام [[مراسم حج]]، [[مکه]] را به قصد مدینه ترک کرد و چون به «سَرَف» رسید، مردی از [[بنی لیث]] را (که از خویشاوندان [[مادری]] او بود) به نام [[عبید بن ابی‌سلمه]] مشهور به [[ابن ام کلاب]] دید. عایشه گفت: چه خبر؟ پاسخ داد: [[عثمان]] کشته شد (عایشه با شنیدن این سخن خوشحال شد) و [[مردم]] به اتفاق با علی{{ع}} [[بیعت]] کردند. عایشه ناراحت شد و گفت: ای کاش [[آسمان]] بر [[زمین]] فرود آید اگر کار [[خلافت]] به نفع علی خاتمه یابد. سپس گفت: مرا به مکه برگردانید. او را به مکه بازگرداندند، در حالی که می‌گفت به [[خدا]] عثمان [[مظلوم]] کشته شده. به خدا من به [[خون‌خواهی]] او [[قیام]] خواهم کرد. آن مرد گفت: چرا؟ مگر نخستین کسی که با عثمان مخالفت و [[ستیز]] کرد تو نبودی! تو همیشه می‌‌گفتی نَعْثَل را بکشید او [[کافر]] شده! عایشه گفت: مردم از او خواستند تا [[توبه]] کند و او نیز توبه کرد. اما بعد از توبه او را کشتند. من گفتم و آنها گفتند و گفته آخر من بهتر از اول است.
+ابن ام کلاب بعد از شنیدن سخنان عایشه در اشعاری گفت:
+{{شعر}}
+{{ب|''فَمِنْكِ الْبَدَاءُ وَمِنْكِ الْغِيَرْ ''|2=''وَمِنْكِ الرِّيَاحُ وَمِنْكِ الْمَطَرْ''}}
+{{ب|''وَأَنْتِ أَمَرْتِ بِقَتْلِ الإِمَامِ''|2=''وَقُلْتِ لَنَا إِنَّهُ قَدْ كَفَرْ''}}
+{{ب|''فَهَبْنَا أَطَعْنَاكِ فِي قَتْلِهِ''|2=''وَقَاتِلُهُ عِنْدَنَا مَنْ أَمَرْ''}}
+{{ب|''وَلَمْ يَسْقُطِ السَّقْفُ مِنْ فَوْقِنَا''|2=''وَلَمْ تنكف شَمْسُنَا وَالْقَمَرْ''}}
+{{ب|''وَقَدْ بَايَعَ النَّاسُ ذَا تَدَرّإٍ''|2=''يُزِيلُ الشَّبَا وَيُقِيمُ الصَّعَرْ''}}
+{{ب|''وَيَلْبَسُ لِلْحَرْبِ أَثْوَابَهَا''|2=''وَمَا مَنْ وَفَى مِثْلَ مَنْ قَدْ غَدَرْ''<ref>الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۱۰۵ و مترجم، ج۳، و ص۳۴۲ و بحار الأنوار، ج۳۲، ص۱۴۳؛ ابن قتیبه، الإمامة والسیاسه، ج۱، ص۵۲؛ تذکرة الخواص، ص۶۴.</ref>}}
+{{پایان شعر}}
+:از تو ای [[عایشه]] [[مخالفت]] آغاز شد و از تو [[تغییر]] وضع پیش آمد. باد و [[باران]] و [[طوفان]]، [[انقلاب]] از توست. تو دستور [[قتل]] [[پیشوا]] را دادی و تو گفتی که او [[کافر]] شده است. چنین بدان که ما، در کشتن او از تو [[اطاعت]] کرده باشیم، بنابراین [[قاتل]] او نزد ما کسی است که [[فرمان]] قتل را صادر کرده است. چیزی اتفاق نیفتاده، نه سقف بر سر ما فرود آمده و نه [[آفتاب]] و مهتاب گرفته است. [[مردم]] با [[بزرگواری]] [[بیعت]] کرده‌اند که خطر و [[بدی]] را زایل می‌کند. او برای [[جنگ]] [[جامه]] و [[زره]] می‌پوشد. آری هرگز شخص با [[وفا]] و [[پاک]]، مانند [[خائن]] و غدّار نیست».
+[[ابن ام کلاب]] در اشعارش به مخالفت‌های عایشه با [[عثمان]] اشاره دارد که دو مورد آن را ذکر می‌کنیم:
+#در سال سی و دوم [[هجری]] عایشه از عثمان، [[میراث]] خود را از [[اموال]] [[پیامبر]] [[طلب]] کرد. عثمان گفت: آیا تو و [[حفصه]] و مالک بن [[اوس]] [[شهادت]] نداده‌اید که [[پیغمبر]] فرمود: «ما [[پیامبران]] چیزی به [[ارث]] نمی‌گذاریم» و با همین [[روایت]]، [[حق]] [[فاطمه زهرا]]{{س}} دختر پیغمبر را از میان بردید؟ حال مطالبه ارث او را می‌نمایی! عایشه از سخنان عثمان بر آشفت و بسیار سخن‌های [[زشت]] نثار عثمان کرد. عثمان بالای [[منبر]] رفت و گفت: آن [[زن]] [[دشمن]] خداست او و رفیقش حفصه همانند زن نوح و لوط‌اند و آیه‌ای از [[قرآن]] را در [[شأن]] آن دو خواند<ref>{{متن قرآن|ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ كَفَرُوا امْرَأَتَ نُوحٍ وَامْرَأَتَ لُوطٍ كَانَتَا تَحْتَ عَبْدَيْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَيْنِ فَخَانَتَاهُمَا}} «خداوند برای کافران، زن نوح و زن لوط را مثل زد که زیر سرپرستی دو بنده شایسته از بندگان ما بودند و به آن دو، خیانت ورزیدند» سوره تحریم، آیه ۱۰.</ref>. [[عایشه]] از شنیدن سخنان [[عثمان]] برآشفت و گفت [[رسول خدا]]{{صل}} تو را [[تشبیه]] به [[نعثل]] [[یهود]] کرده (پیر مردی با ریش بلند) و فریاد زد: «نعثل را بکشید [[خدا]] او را بکشد»<ref>{{متن حدیث|اقْتُلُوا نَعْثَلًا قَتَلَ اللَّهُ نَعْثَلًا}}ملا هاشم، منتخب التواریخ، ص۱۵۷؛ اربلی، کشف الغمه، ج۲، ص۱۰۸؛ بحار الأنوار، ج۳۱، ص۴۸۳؛ رازی، المحصول فی علم اصول الفقه، ج۴، ص۳۴۳.</ref>؛
+#برخی نیز نوشته‌اند که عثمان از پرداخت آن مبلغی که [[ابوبکر]] و [[عمر]] برای او از [[بیت المال]] مقرر کرده بودند، مضایقه می‌کرد. از این رو عایشه [[مردم]] را علیه عثمان تحریک میکرد و می‌گفت: ای عثمان تو [[بیت‌المال]] را به خود اختصاص داده‌ای و [[امت پیامبر]] را در [[سختی]] قرار داده و [[خویشان]] خود را در [[مال]] [[مسلمانان]] [[صاحب اختیار]] گردانده‌ای و هر یک را به [[امارت]] منطقه‌ای گماشته‌ای. [[خداوند]] تو را از [[آسمان]] بی‌بهره کند و از [[زمین]] بی‌نصیب گرداند و می‌گفت: هنوز پیراهن [[مصطفی]] کهنه نشده است، ولی عثمان [[شریعت]] او را کهنه ساخته. ای مردم بکشید این پیر کفتار را که خداوند این پیر کفتار را زنده نگذارد<ref>ابن اعثم، الفتوح، ج۲، ص۴۲۱؛ تاریخ اعثم کوفی، ص۱۵۵؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۲۲؛ بحار الأنوار، ج۳۲، ص۱۲۵.</ref>.
+[[شیخ مفید]] نمونه‌های متعددی از [[اعتراضات]] عایشه علیه عثمان را ذکر کرده است<ref>مفید، الجمل، ص۷۵.</ref>.
+عایشه در حالی از عثمان[[دفاع]] می‌کند که قبل از [[حج]] [[مروان]] از او خواست عثمان را [[یاری]] کند اما او نپذیرفت<ref>تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۷۵.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج۲، ص 326 - 329.</ref>
+==عایشه در [[مکه]]==
+عایشه در مسیر مکه به [[مدینه]] وقتی که فهمید علی{{ع}} به [[خلافت]] رسیده است، به مکه بازگشت و به [[حجر اسماعیل]] [[پناه]] برد و چون مردم گرد او جمع شدند، گفت: شورشیانی که از [[شهرها]] و کشتزارها جمع شده بودند، بر این [[مرد]] [[مظلوم]] (عثمان) [[هجوم]] آورده، او را کشتند. ایراد آنها بر عثمان این است که چرا [[جوانان]] خردسال را به کار گماشته، حال آن‌که قبل از او نیز دیگران ([[ابوبکر]] و [[عمر]]) [[جوانان]] را به کار گماشته بودند. دیگر بهانه آنان این بود که بعضی از مناطق را قُرُق کرده است و این نیز سابقه داشت و جز آن [[صلاح]] نبود. در عین حال [[عثمان]] از آنها [[پیروی]] کرد و برای اینکه آنان [[اصلاح]] شوند، [[دست]] از آن [[کارها]] برداشت، ولی چون [[حجت]] و عذری نیافتند، به [[جنبش]] آمدند و [[ستم]] آغاز کردند و [[خون]] [[حرام]] را در [[ماه حرام]] و در [[حرم]] [[مدینه]] ریختند و [[اموال]] حرام را [[تصرف]] کردند. به [[خدا]] [[سوگند]] که یک انگشت عثمان از یک فرد مانند آنان بهتر است. به خدا سوگند اگر چیزهایی که به دستاویز آن عثمان را کشتند، [[گناه]] بود از آن [[پاک]] شد چنان که طلا از [[آلودگی]] پاک می‌شود.
+[[عبدالله بن عمرو حضرمی]] که از سوی عثمان [[استاندار مکه]] بود، گفت: من نخستین [[خون‌خواه]] عثمانم. او نخستین داوطلب بود و [[بنی امیه]] که از مدینه به [[مکه]] گریخته بودند، از او پیروی کردند. [[عبدالله بن عامر]] نیز از [[بصره]] با اموال زیادی آمد و [[یعلی بن منیه]] نیز از [[یمن]] با ششصد شتر و ششصد هزار درهم، در بطحا [[اردو]] زد و شتران خود را خواباند.
+در این هنگام [[طلحه]] و [[زبیر]] هم از مدینه رسیدند و [[عایشه]] را دیدند. عایشه به آن دو گفت: چه خبر دارید؟ گفتند: از دست غوغا و [[اعراب]] بَدوی از مدینه گریختیم و از قومی جدا شدیم که [[سرگردان]] بودند، نه حقی می‌شناختند و نه از باطلی روگردان بودند و نه می‌توانستند از خود [[دفاع]] کنند<ref>نویری، نهایة الإرب، ج۵، ص۱۱۵؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۱۰۶.</ref>.
+بنابر نقل مفید [[عبدالله بن ابی ربیعه]] که از سوی عثمان [[کارگزار صنعا]] بود به مکه آمد در حالی که رانش شکسته بود. وی در هنگام محاصره عثمان، شتابان برای [[یاری دادن]] او حرکت کرد. در مسیر راه اسب تیز رو [[صفوان بن امیه]] به قاطر عبدالله تنه زد و او به [[زمین]] افتاد و استخوان رانش [[شکست]]. چون میان راه از [[کشته شدن عثمان]] [[آگاه]] شد، به [[مکه]] آمد و وقتی که دید [[عایشه]] [[مردم]] را برای [[خون‌خواهی عثمان]] فرا میخواند، دستور داد برای او تختی فراهم آورند و در [[مسجدالحرام]] نهند. چون او را بر آن تخت نهادند، گفت: هر کس برای خون‌خواهی عثمان بیرون برود من وسایل حرکتش را فراهم میسازم. بدین ترتیب گروه بسیاری را آماده ساخت ولی خود به سبب شکستگی رانش نتوانست با آنان حرکت کند<ref>الجمل، ص۱۲۳.</ref>.
+بنابر نقل مفید، [[یعلی بن منیه]] که [[کارگزار عثمان]] بر «جَنَد»<ref>جَنَد: منطقه‌ای از یمن است که یعلی حاکم آنجا بوده و عبدالله بن ابی ربیعه حاکم صنعا بوده است و یمن منطقه سومی نیز داشته که احتمالاً حبیب بن منتجب کارگزار آنجا بود که علی{{ع}} وی را در حکومتش ابقاء کرد و آن منطقه حضرموت است. برخی مترجمان جند را به لشکر ترجمه کرده‌اند (جُنْد) که صحیح نیست. به جلد اول این کتاب فصل کارگزاران یمن مراجعه شود.</ref> بود، آن سال به [[حج]] آمده بود؛ و چون سخن [[عبدالله بن ابی ربیعه]] را شنید، گفت: هر کس به قصد خون‌خواهی عثمان بیرون رَوَد من نیز وسایل او را فراهم سازم. وی با ده هزار دیناری که از [[یمن]] آورده بود، چهارصد شتر خرید و مردان را بر آن سوار می‌کرد. وقتی که حضرت از خبر عبدالله بن ابی ربیعه و یعلی که در راه شوراندن مردم اموالی را [[خرج]] کرده‌اند، آگاه شد، فرمود: به [[خدا]] [[سوگند]]: اگر به آن دو دست یابم، [[اموال]] آنان را در [[راه خدا]] خرج خواهم کرد. سپس فرمود: به من خبر رسیده که یعلی ده هزار دینار برای [[جنگ]] با من پرداخته است. از کجا ده هزار دینار داشته است؟ از اموال یمن [[سوء]] استفاده کرده و آورده است. اگر او را بیابم، نسبت به آن چه [[اقرار]] کرده او را بازخواست خواهم کرد. [[روز]] [[جنگ جمل]] به محض اینکه [[مردم]] پراکنده شدند، یعلی گریخت. [[عایشه]] چون [[اجتماع]] [[مخالفان علی]]{{ع}} را در [[مکه]] دید و متوجه شد که آنان با علی{{ع}} سرستیز دارند و از او در [[جنگ با علی]]{{ع}} [[پیروی]] می‌کنند، برای خروج آماده شد و همه روز منادی او ندا می‌داد که مردم برای خروج آماده شوند<ref>الجمل، ص۱۲۴ و مترجم، نبرد جمل، ص۱۴۰.</ref>.
+بنابر نقل [[تاریخ یعقوبی]]، بیشترین تحریک علیه [[عثمان]] از جانب [[طلحه]] و [[زبیر]] و عایشه بود<ref>تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۷۵.</ref>. ولی آنان به خاطر [[مخالفت با علی]]{{ع}}، [[خون‌خواهی عثمان]] را مطرح کردند.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج۲، ص 329 - 332.</ref>
 == منابع ==