عصمت حضرت زکریا: تفاوت میان نسخه‌ها

بر اساس یکی از [[آیات قرآن کریم]] [[حضرت زکریا]]{{ع}} از [[خداوند]] درخواست [[فرزند]] کرد. وی در [[محراب]] [[عبادت]]، [[نیایش]] می‌کرد که [[فرشتگان]] با [[بشارت]] [[فرزندی]] به نام [[یحیی]]، به حضورش باز یافتند. [[حضرت زکریا]]{{ع}} راز آن [[بشارت]] را از [[خداوند]] جویا شد که چگونه از من پیرمرد نشانه‌ای خواست. [[قرآن]] در مورد این ماجرا فرموده است {{متن قرآن| قَالَ رَبِّ اجْعَل لِّيَ آيَةً قَالَ آيَتُكَ أَلاَّ تُكَلِّمَ النَّاسَ ثَلاثَةَ أَيَّامٍ إِلاَّ رَمْزًا وَاذْكُر رَّبَّكَ كَثِيرًا وَسَبِّحْ بِالْعَشِيِّ وَالإِبْكَارِ}}<ref>«زکریا گفت: پروردگارا برای من نشانه‌ای قرار ده. فرمود: نشانه تو این است که سه روز جز با اشاره با مردم سخن نگویی» سوره آل عمران، آیه 41.</ref>. آنچه در این ماجرا، در ظاهر [[عصمت]] [[حضرت زکریا]]{{ع}} را به چالش می‌کشد، این است که وی با اینکه قدرت نامحدود خداوند را [[باور]] داشت، چرا از درگاه [[خداوند]] درخواست نشانه کرد؟

'''پاسخ نخست:''' درخواست نشانه برای رسیدن به [[اطمینان]]: [[حضرت زکریا]] {{ع}} برای [[اثبات]] اینکه این [[بشارت]] از سوی [[خداوند]]، و این خطاب، خطابی رحمانی بوده که فرشته‌ای وی را بدان [[آگاه]] ساخته است، نشانه‌ای خواست تا به اطمینان برسد<ref>ر.ک: محمد بن مرتضی فیض کاشانی، الاصفی، تحقیق محمدحسین درایتی و محمدرضا نعمتی، ج۱، ص۱۵۰؛ محمد بن عبدالرحیم نهاوندی، نفحات الرحمن، ج۱، ص۶۱۸؛ محمدجواد بلاغی، آلاء الرحمن، ج۲، ص۵۶.</ref>. چنین امری با [[باور]] داشتن بشارت [[فرشتگان]] همخوان است و نظیر آن را در داستان [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} می‌بینیم. [[انبیا]] معصوم‌اند و در تشخیص [[حق و باطل]] [[اشتباه]] نمی‌کنند، اما [[عصمت]] آنان ذاتی نیست؛ زیرا مستقل نیستند، بلکه با عنایت الهی تشخیص می‌دهند. چه محذوری دارد که حضرت زکریا {{ع}} از [[پروردگار]] خود نشانی بخواهد که دلالت کند آنچه قبلاً دریافت کرده، بشارت [[الهی]] بوده است<ref>ر.ک: سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان، ج۳، ص۱۷۹.</ref>؛ زیرا [[شیطان]] توان مس [[نفوس]] قدسی ایشان را ندارد. پیش‌تر بیان شد که [[پیامبران]] به تصریح [[قرآن]]، از مخلَصین‌اند و شیطان به [[ناتوانی]] خود از [[منحرف]] ساختن ایشان اعتراف کرده است: {{متن قرآن|إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ}}<ref>«بجز از میان آنان بندگان نابت را» سوره حجر، آیه ۴۰.</ref>. بنابراین [[زکریا]] {{ع}} که مدت مدیدی از دوران [[نبوت]] را گذرانده و بارها [[وحی]] و [[الهام الهی]] را دریافت کرده بود و آن را به خوبی می‌شناخت، امکان ندارد برای تشخیص اصل وحی نشانه بخواهد<ref>ر.ک: عبدالله جوادی آملی، تسنیم، تحقیق احمد قدسی، ج۱۴، ص۲۰۵.</ref>. این پاسخ را می‌توان بهترین پاسخ دانست.

این پاسخ چنین نقد شده است که پیامبران با نیروی عصمت خود، گفتار [[فرشته]] را از [[وسوسه]] شیطان تمییز می‌دهند و شیطان هرگز راهی برای نفوذ در آنان ندارد تا بتواند آنان را در یافتن راه [[سعادت]] و پیمودن آن دچار مشکل سازد.

این نقد نارساست؛ زیرا آگاه بودن پیامبران امری الهی است. پس می‌توان گفت زکریا برای به دست آوردن موضوعی، از خداوند درخواست نشانه می‌کند و خداوند هم به این درخواست پاسخ مثبت می‌دهد. همین پاسخ دادن [[خداوند]]، خود دلیل صحت این دیدگاه است که با [[آیه]] سازگار و همخوان است<ref>ر.ک: سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان، ج۳، ص۱۸۰.</ref>. [[طبری]] نیز با پذیرش این پاسخ می‌گوید: [[حضرت زکریا]] {{ع}} می‌خواست با این نشانه، راه هرگونه [[وسوسه]] [[شیطان]] را بر [[دل]] خود ببندد<ref>ر.ک: محمد بن جریر طبری، جامع البیان، ج۳، ص۲۵۸.</ref>. برخی [[مفسران]] نیز همین مطلب را پذیرفته‌اند<ref>ر.ک: محمود بن ابی الحسن نیشابوری، ایجاز البیان عن معانی القرآن، تحقیق حنیف بن حسن القاسمی، ج۱، ص۱۹۰؛ محمد امین شیخو، عصمة الانبیاء، ص۲۵۲.</ref>.

نقدی دیگر بر این پاسخ، این است که این‌گونه [[اندیشیدن]]، از ساحت [[مقدس]] [[پیامبران]] به دور است و با [[عقل]] همخوانی ندارد و هیچ [[انسان]] مؤمنی به خود [[اجازه]] چنین سخنی را نمی‌دهد. نقل همین [[روایت]] {{عربی|روی ابن جریر عن السدی و عکرمه ان الشیطان هو الذی شککه فی نداء الملائکه و قال له انه من الشیطان}} در بی‌اعتبار ساختن راوی آن کافی است و باید این روایت را به صورت راوی آن کوبید و خداوند از تقصیر [[ابن جریر]] در نقل این روایت در گذرد<ref>ر.ک: محمد رشید رضا، المنار، ج۳، ص۲۹۸.</ref>.

در [[تفسیر]] اطیب البیان آمده است: مفسران [[گمان]] کرده‌اند که مراد از کلمه «آیه»، معجزه‌ای است که دلیل بر [[اثبات]] و برآمدن این [[حاجت]] و [[استجابت دعا]] و حقانیت این [[بشارت]] باشد و از این جهت، اشکالاتی به این شرح مطرح کرده‌اند: اولاً سه [[روز]] تکلم نکردن با [[مردم]] و ذکر گفتن، [[معجزه]] نیست؛ ثانیاً حضرت زکریا {{ع}} پس از [[دعا]] و دریافت بشارت مگر همچنان دچار تردید بود تا نیازمند نشان و معجزه باشد؟ ثالثاً اگر در آن بشارت شکی باشد، در این دستور هم همان [[شک]] وجود خواهد داشت<ref>عبدالحسین طیب، اطیب البیان، ج۳، ص۱۹۱.</ref>.

 

 

'''پاسخ سوم:''' درخواست نشانه برای [[استدلال]] بر بارداری [[همسر]]: حضرت نشانه‌ای خواست تا بدان بر بارداری همسرش استدلال کند و از هنگام آن [[آگاه]] شود (به تعبیر [[فخر رازی]] تا از وقت انعقاد نطفه او آگاه شود)<ref>ر.ک: محمد بن عمر فخر رازی، مفاتیح الغیب، قدم له خلیل محیی الدین المیس، ج۴، جزء ۸، ص۲۱۵.</ref>. این پاسخ با سیاق آیات همخوانی ندارد.

 

این پاسخ نارساست؛ زیرا اولاً با ظاهر [[آیه شریفه]] ناسازگار است. ظاهر [[آیه]]، گویای این است که حضرت زکریا {{ع}} درخواست نشانه می‌کند و این درخواست از سوی خداوند پذیرفته می‌شود. حال چگونه می‌توان این نشانه را تنبیه شمرد؟ ثانیاً فرو بستن لب از گفت‌و‌گو با [[مردم]] و گشودن آن به ذکر و [[تسبیح خداوند]] را نمی‌توان [[عذاب]] دانست، بلکه این [[نعمت]] و رحمتی بود که خداوند بر آن حضرت ارزانی داشت؛ ثالثاً کلمه آیه، با تنبیه بودن تناسب ندارد؛ زیرا خداوند در پاسخ درخواست حضرت زکریا {{ع}} می‌فرماید: «نشانه تو این است که.»..؛ مگر اینکه آیه آن‌گونه که در برخی [[آیات]] گفته شد، به معنای مایه [[عبرت]] باشد، تا با تنبیه سازگار شود؛ ولی این مطلب با لحن و سیاق آیه و اینکه حضرت خود درخواست آیه کرده است، سازگاری ندارد»<ref>[[جعفر انواری|انواری، جعفر]]، [[نور عصمت بر سیمای نبوت (کتاب)|نور عصمت بر سیمای نبوت]] ص ۳۷۵.</ref>.