الهام در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

مطابق [[آیه]] یادشده، [[خداوند]] [[شناخت]] خوبی و [[بدی]] را به [[نفس انسان]] الهام کرده است. این کاربرد، با معنای لغوی الهام که [[افکندن در قلب]] است، [[هماهنگی]] دارد. الهام کننده در این آیه، [[خداوند متعال]] است<ref>ر. ک: فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۷۵۵؛ سید محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۲۹۷؛ ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۲۷، ص۴۵: محمد بن احمد قرطبی، الجامع الأحکام القرآن، ج۲۱، ص۷۵؛ محمد بن عمر فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج۳۱، ص۱۷۷.</ref>. بنابراین، الهام در قرآن نیز همانند معنای لغوی آن، برای اشاره به القائات [[الهی]] به کار رفته است؛ نه هرگونه در [[دل]] افکندنی در روایتی، [[ابن عباس]] الهام را در آیه {{متن قرآن|فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا}}<ref>«پس به او نافرمانی و پرهیزگاری را الهام کرد،» سوره شمس، آیه ۸.</ref>. {{متن حدیث|بَيْنَ الْخَيْرِ وَ الشَّرِّ}}<ref>ر. ک: محمد بن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳۰، ص۱۳۴؛ عبدالرحمن بن محمد بن ابی حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ج۱۰، ص۳۴۳۶، احمد بن ابراهیم ثعلبی، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۲۱۳؛ حسین بن مسعود بغوی، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۲۵۸.</ref>؛ [[تفسیر]] کرده است؛ یعنی خداوند [[خیر و شر]] را برای نفس انسان بیان کرد. در نقل دیگری از او آمده است که {{عربی|علمها الطاعة و المعصیة}}<ref>ر. ک: محمد بن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳۰، ص۱۳۴؛ احمدبن ابراهیم ثعلبی، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۲۱۳؛ حسین بن مسعود بغوی، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۲۵۸.</ref>؛ یعنی [[اطاعت]] و [[معصیت]] را به او آموخت. بعید است که مقصود ابن عباس، تبیین و [[تعلیم]] این امور با واسطه [[پیامبران]] باشد. چنین معنایی، مخالف ظاهر لفظ [[الهام]] است. احتمال جدی آن است که او در این نقلها به بیان مصادیق [[علوم]] الهامی پرداخته که در این صورت، با [[سیاق آیه]] - که در ادامه از [[سعادت]] ([[فلاح]]) و [[شقاوت]] نفس سخن می‌گوید - سازگار است. بسیاری از [[مفسران]] متأخر نیز این علوم الهامی را همان [[شناخت]] درونی [[خیر و شر]] دانسته‌اند که [[انسان‌ها]] به طور [[فطری]] همراه دارند<ref>ر. ک: سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۲۹۷؛ ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۲۷، ص۴۷، حسین بن احمد حسینی شاه عبدالعظیمی، تفسیر اثنا عشری، ج۱۴، ص۲۲۹؛ سید علی اکبر قرشی، تفسیر احسن الحدیث، ج۱۲، ص۲۴۵؛ محمد بن عمر فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج۳۱، ص۱۷۷؛ محمود زمخشری، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۴، ص۷۵۹.</ref>.

نمونه دیگر این نوع [[وحی]]، وحی به حواریان است: {{متن قرآن|وَإِذْ أَوْحَيْتُ إِلَى الْحَوَارِيِّينَ أَنْ آمِنُوا بِي وَبِرَسُولِي قَالُوا آمَنَّا وَاشْهَدْ بِأَنَّنَا مُسْلِمُونَ}}<ref>«و یاد کن که به حواریان وحی کردم که به من و فرستاده‌ام ایمان آورید گفتند: (خداوندا) ایمان آوردیم و گواه باش که ما گردن نهاده‌ایم» سوره مائده، آیه ۱۱۱.</ref>. چنان که در [[منابع تفسیری]] اولیه آمده است، وحی به حواریان نیز به معنای وحی پیامبرانه نیست؛ بلکه مانند وحی به [[مادر موسی]] {{ع}} گاهی از آن به [[الهام]] یاد شده است<ref>ر. ک: محمدین مسعود عیاشی، کتاب التفسیر، ج۱، ص۳۵۰؛ محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۵۷؛ فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۴۰۶؛ محمد بن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر تهران، ج۷، ص۸۳؛ نصر بن محمد بن احمد سمرقندی، بحر العلوم، ج۱، ص۴۲۹؛ احمدبن ابراهیم ثعلبی، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ج۴، ص۱۲۴؛ جلال الدین سیوطی، الدر المثور فی تفسیر المأثور، ج۲، ص۳۴۶.</ref>.