بیت المقدس در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

==واژه‌شناسی==

بیت‌‌المقدس، نام [[عربی]] و [[اسلامی]] پایتخت [[فلسطین]] است که بیشتر و پیش‌‌تر با نام [[عبری]] اُورشلیم خوانده می‌‌شد. این [[شهر]] نزدیک نقطه مرکزی فلسطین، در حدود ۲۴ کیلومتری غرب [[بحرالمیت]] و ۵۶ کیلومتری شرق [[دریای مدیترانه]]، در آب پخشان بین جلگه [[مدیترانه]] و دره رود [[اردن]] قرار دارد. شهری کوهستانی است با ارتفاع۷۵۰‌‌متر از دریای مدیترانه و ارتفاع ۱۱۵۰ متر از بحرالمیت.<ref>بیت‌‌المقدس، ص۱ ـ ۲؛ الموسوعة الفلسطینیه، ج ۳، ص۵۰۸.</ref> آب و هوای آن نیمه گرم و نیمه‌‌خشک، همراه با تابستانهای گرم و خشک و زمستانهای سرد و بارانی‌‌است.<ref>بیت المقدس، ص۴؛Britannica: Jerusalem.</ref> بیت‌‌المقدس شهری باستانی با قدمتی ۳۵ [[قرن]] است و [[تاریخ]] بنای آن به زمانی بسیار پیش از ورود [[بنی اسرائیل]] و حتی ابراهیم{{ع}} به آن [[دیار]] باز می‌‌گردد.<ref> بیت المقدس، ص۱۸؛ تاریخ اورشلیم، ص۲۵.</ref> قدیمی‌‌ترین ساکنان آن را قبیله‌‌ای از [[اعراب]] [[کنعانی]] به نام «یَبُوسیان» در هزاره سوم یا چهارم پیش از میلاد دانسته‌‌اند و نخستین بنای آن را به «[[مَلِک]] صادوق» یا «مَلِکیصادُق»، [[پادشاه]] «یَبُوسی» نسبت می‌‌دهند.<ref>تاریخ اورشلیم، ص۱۶؛ بیت المقدس، ص۱۸.</ref> برخی او را همان «سام‌‌بن‌‌نوح» دانسته‌‌اند.<ref>الانس‌‌الجلیل، ج ۱، ص۲۲ و ۲۴.</ref> بیت‌‌المقدس در طول تاریخ، نامهایی گوناگون به خود گرفته است. پادشاه کنعانی به [[احترام]] «شالیم» (خدای [[صلح]]) آن را «یُوْرشالیم» به معنای شهر صلح و [[آرامش]] خواند. پیش از [[تصرف]][[شهر]] به دست [[حضرت داود]]{{ع}} «یَبُوس» خوانده می‌‌شد و [[داود]]{{ع}} آن را به «اُورشلیم»[[تغییر]] داد.<ref>تاریخ اورشلیم، ص۱۵ ـ ۱۶؛ الموسوعة الفلسطینیه، ج ۳، ص‌‌۵۱۰.</ref> «اُور» در زبان سومری و آرامی به معنای «شهر» است که وارد [[زبان عبری]] شده و با «شلیم» به معنای [[مقدس]]، صلح و آرامش، روی هم رفته، معنای [[شهر مقدس]]، شهر صلح، [[سلامتی]] و آرامش را می‌‌دهد.<ref>ر. ک: دایرة‌‌المعارف بستانی، ج ۴، ص۶۲۳؛ قاموس کتاب مقدس، ص۱۱۸؛ تاریخ اورشلیم، ص۱۵.</ref> در [[تورات]] از این شهر با نامها و عناوینی چون: اَریئیل <ref>کتاب مقدس، اشعیا ۲۹: ۱.</ref>، شالیم،<ref>کتاب مقدس، مزامیر ۷۶: ۲.</ref> یَبوس،<ref>کتاب مقدس، داوران ۱۹: ۱۰ ـ ۱۱.</ref>[[شهر]] [[یهودا]]،<ref>کتاب مقدس، دوم تواریخ ایام ۲۸: ۲۵.</ref> [[شهر خدا]]، <ref>کتاب مقدس، مزامیر ۴۶: ۴.</ref> [[قریه]] [[پادشاه]] عظیم <ref>کتاب مقدس، مزامیر ۴۸: ۲.</ref> و [[شهر مقدس]] <ref>کتاب مقدس، نحمیا ۱۱: ۱۹.</ref> یاد شده است. [[رومیان]] آن را «[[ایلیاء]]» به معنای [[خانه]] [[مقدس]] یا [[خانه خدا]] <ref>قاموس کتاب مقدس، ص۱۱۸؛ الانس الجلیل، ج ۱، ص۶.</ref> و [[یهودیان]] «[[بیت]] همیقداش»<ref>تاریخ اورشلیم، ص۱۶.</ref> می‌‌خواندند. نام ایلیاء تا [[زمان]] [[ظهور اسلام]] معروف بود و به تدریج اسامی بیت المُقدّس، بیت‌‌المَقْدِس، [[قُدس]]، [[قدس]] [[شریف]] و [[مدینه]] مقدسه به آن اطلاق شد.<ref> تاریخ اورشلیم، ص۱۶.</ref> [[بیت المقدس]] به سبب حضور، تولد، [[زندگی]] یا [[دفن]] شماری از [[پیامبران]] و شخصیتهای بزرگ [[الهی]] در آن، از قبیل ابراهیم، [[یعقوب]]،[[داود]]،[[سلیمان]]، [[مریم]]، [[عیسی]]{{ع}} و [[پیامبر اسلام]] {{صل}}، همچنین وجود بسیاری از آثار، اماکن و بناهای [[دینی]] و مقدس کهن در آن، از [[ارزش]] و [[قداست]] ویژه‌‌ای در نزد [[پیروان]] همه [[ادیان ابراهیمی]] برخوردار است.<ref> ر. ک: معجم اللاهوت، ص۱۲۴؛ دانشنامه جهان اسلام، ج ۵، ص‌‌۹۵؛ الانس الجلیل، ج ۱، ص۲۴۰ ـ ۲۳۹.</ref> [[صخره]] مقدس ([[مذبح]] اسماعیل، [[قبله]] [[موسی]] و بنی‌‌اسرائیل و جایگاه [[عروج]] پیامبر اسلام)،<ref> تاریخ اورشلیم، ص۱۷؛ دایرة‌‌المعارف تشیع، ج ۳، ص‌‌۵۵۸؛ الموسوعة العربیه، ج ۱۸، ص۸۶.</ref> قبة‌‌الصخره، هیکل سلیمان، [[برج]] [[داود]]، [[دیوار]] [[ندبه]]، کلیسای [[قیامت]]، [[مسجد الأقصی]] و قبة‌‌المعراج و دهها اثر دینی و [[تاریخی]] دیگر از این‌‌قبیل در آن است.<ref>ر. ک: بیت المقدس، ص۱۱۶ ـ ۱۶۴؛ دانشنامه جهان اسلام، ج‌‌۳، ص۱۰۴؛ الموسوعة العربیه، ج ۱۸، ص۸۶ ـ ۸۷.</ref> بر اساس گزارش برخی منابع فقط آثار و اماکن [[اسلامی]] آن به بیش از‌‌۱۱۰‌‌مورد می‌‌رسد.<ref>ر. ک: بیت المقدس، ص۱۱۶ ـ ۱۶۴.</ref> بیت‌‌المقدس در طول [[تاریخ]] [[شاهد]] حوادث بسیاری بوده است. این [[شهر]] بر اثر موقعیت جغرافیایی خاص، که آن را شاهراه ارتباطی شرق و غرب قرار می‌‌دهد و نیز به سبب سرسبزی و خرّمی، تنوع محصولات [[کشاورزی]] و برخورداری از پیشینه [[تاریخی]] و [[تقدس]] [[دینی]]، همواره مورد توجه قدرتها و [[شاهد]] لشکرکشیهای بسیاری بوده است، به‌‌گونه‌‌ای که دو بار به [[طور]] کلی به دست مهاجمان ویران، ۱۸ بار تجدید بنا و سه بار [[معبد]] آن‌‌بازسازی ومرمت شده است و ۶ بار [[مردم]] آن مجبور به [[تغییر]] [[آیین]] و [[مذهب]] خود شده‌‌اند.<ref>تاریخ اورشلیم، ص۱۷.</ref> کنعانیها، حیتیها، حویان، [[فریسیان]]، یبوسیان و فلسطیان از جمله اقوامی بودند که قبل از [[هجوم]] [[قوم]] [[عبرانی]] در [[سرزمین فلسطین]] می‌‌زیستند.<ref>تاریخ اورشلیم، ص۲۵.</ref> [[حضرت داود]]{{ع}} در سال ۱۰۱۰ یا ۱۰۲۰ ق. م. با [[شکست]] یبوسیان [[شهر]] [[بیت المقدس]] را به [[تصرف]] خود درآورد و آن را [[مرکز حکومت]] بنی‌‌اسرائیل قرار داد و به [[فرمان الهی]] بنای [[قدس]]، [[خانه خدا]] را آغاز کرد که به دست [[حضرت سلیمان]] تکمیل شد. ساخت این بنای باشکوه و عظیم، معروف به «هیکل سلیمان» در سال ۹۷۰ ق. م. پایان یافت. <ref>قاموس کتاب مقدس، ص۱۲۱؛ تاریخ اورشلیم، ۷۲ ـ ۸۳؛ لغت نامه، ج ۱۴، ص۲۰۸۷۸.</ref> پس از سلیمان، [[بلایا]] و [[مصائب]] فراوانی بر [[اورشلیم]] وارد شد؛ [[آشوریان]] بارها به آن هجوم برده، آن را [[غارت]] کردند. سخت‌‌ترین و ویرانگرترین [[حمله]] به وسیله [[بخت نصر]] دوم (نبوکدنصر)، [[پادشاه]] [[بابل]]، در ۵۸۶ یا ۵۸۷ ق. م. صورت گرفت که در جریان آن دیوارهای [[دفاعی]][[شهر]] به دست [[سپاه]] بابل تخریب و اورشلیم پس از اشغال به کلی ویران شد و ساکنانش [[اسیر]] و به بابل برده شدند.<ref>قاموس کتاب مقدس، ص۱۲۳؛ تاریخ اورشلیم، ص‌‌۱۰۷؛ Britannica: Jerusalem.</ref> در این حمله، صدقیا، [[حاکم]] اورشلیم،[[اسیر]] و [[کور]] شد و اشراف و بزرگان شهر کشته شدند. [[قصر]]پادشاه و هیکل سلیمان به [[آتش]] کشیده شد. ظروف و وسایل قیمتی معبد به تاراج رفت<ref>کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۲۵.</ref> و [[تابوت عهد]] <ref>تاریخ جامع ادیان، ص۵۲۷.</ref> و [[نص]] [[تورات]] <ref>کوروش کبیر، ص۲۱۶.</ref> به کلی از میان رفت. طبق [[روایت]] تورات، همه مردم شهر از جمله [[دانیال]] و [[عزرا]]، به غیر از افراد [[فقیر]] و بی‌‌چیز به [[بابل]] [[تبعید]] شدند.<ref>کتاب مقدس، دو پادشاهان، ۲۵: ۱۱ ـ ۱۲.</ref> با [[غلبه]] [[کوروش]]، [[پادشاه ایران]] بر بابلیها در سال ۵۳۸ ق. م. و بازگشت [[یهودیان]][[اسیر]]، [[بیت المقدس]] پس از ۵۰ سال خرابی دوباره آباد شد.<ref>الموسوعة الفلسطینیه، ج ۳، ص۵۱۱؛ تاریخ اورشلیم، ص۱۱۴.</ref> در ۳۳۲ ق. م. [[اسکندر مقدونی]] با [[شکست]] امپراطوری [[ایران]] این [[شهر]] را نیز فتح کرد.<ref>الموسوعة الفلسطینیه، ج ۳، ص۵۱۱؛ تاریخ اورشلیم، ص۱۱۴.</ref> پس از [[اسکندر]]، بیت المقدس متناوباً زیر [[سلطه]] بطالسه [[مصر]] و [[پادشاهان]] سلوکی بود.<ref>الموسوعة الفلسطینیه، ج ۳، ص۵۱۱.</ref> در [[سال ۶۳ ق]]. م. [[رومیان]] برای نخستین بار بر بیت المقدس مسلط شدند. در سال ۷۰ م. و در پی [[شورش]] یهودیان بیت‌‌المقدس «تیتوس»، فرمانروای [[روم]]، این شهر را برای بار دوم با خاک یکسان کرد. هادریانوس در ۱۳۲ م. بار دیگر بیت المقدس را بنا کرد و آن را «[[ایلیاء]] کاپیتولینا» نامید و از ورود یهودیان به این شهر ممانعت کرد.<ref>قاموس کتاب مقدس، ص۱۲۸؛ الموسوعة الفلسطینیه، ج ۳، ص‌‌۵۱۱؛ Britannica: Jerusalem</ref> در ۳۱۲ م. با [[گرایش]] امپراطور کنستانتین به [[دین]] [[مسیح]]، کلیساهای متعدد از جمله کلیسای قمامه ([[قیامت]]) در این شهر ساخته شد.<ref>تاریخ اورشلیم، ۱۶۷ ـ ۱۶۸.</ref> در سال ۶۱۴ م. [[خسرو]] دوم [[شاه]] ایران، بیت المقدس را از دست رومیان خارج کرد و یهودیان دوباره در آن ساکن شدند؛ ولی پس از اندکی در ۶۲۹ م. امپراطورروم، [[هرقل]] (هراکلیوس)، دوباره شهر را پس گرفت. بیت المقدس یا ایلیاء همچنان در دست رومیان بود تا اینکه در ۶۳۷ م. به [[تصرف]] [[مسلمانان]] درآمد.<ref>قاموس کتاب مقدس، ص۱۲۸؛ تاریخ اورشلیم، ص۱۷۳، ۱۸۶‌‌ـ‌‌۱۸۹.</ref> [[امویان]]، [[عباسیان]]، طولونیان، أخشیدیان، [[فاطمیان]] و [[سلجوقیان]] به ترتیب بر این شهر [[حکمرانی]] کردند.<ref>بیت المقدس، ص۳۰ ـ ۴۲؛ تاریخ اورشلیم، ص۱۹۶ ـ ۲۰۳.</ref>[[سال]] ۱۰۹۹ م. در نخستین [[جنگ]] [[صلیبی]]، بیت المقدس، همراه با [[قتل]] و [[غارت]] وحشیانه، به دست [[صلیبیان]] افتاد. در سال ۱۱۸۷‌‌م. [[صلاح]] الدین ایوبی دوباره این [[شهر مقدس]] را پس گرفت.<ref> قاموس کتاب مقدس، ص۱۲۸؛ بیت المقدس، ص۵۲؛ تاریخ‌‌اورشلیم، ص۲۱۸.</ref> [[بیت المقدس]] و [[فلسطین]] همچنان صحنه [[جنگ‌های صلیبی]] بود تا اینکه در ۱۵۱۷ م. [[دولت عثمانی]] با [[شکست]] ممالیک، این [[شهر]] را به [[تصرف]] خود درآورد.<ref> قاموس کتاب مقدس، ص۱۲۸؛ بیت المقدس، ص۶۴؛ بیت‌‌المقدس، ص۵۶ ـ ۵۸، ۶۳ ـ ۷۸.</ref> در پی شکست روسها در [[نبرد]] با عثمانیها که از [[حمایت]] فرانسه و [[انگلیس]] برخوردار بودند، پای فرانسویها و انگلیسیها به فلسطین باز شد. با ورود دولت عثمانی به [[جنگ]] جهانی اول، انگلیس، تلاش برای تجزیه [[عثمانی]] را آغاز کرد،<ref> بیت‌‌المقدس، ص۶۶، ۸۰ ـ ۸۹.</ref> از این رو برای کسب [[حمایت مالی]] و [[سیاسی]] [[یهودیان]] و در پی مذاکرات با صهیونیستها، [[دولت]] انگلیس با صدور اعلامیه معروف بالفور (۱۹۱۷ م.) تأسیس «[[وطن]] ملی [[یهود]]» راتعهد کرد و یک ماه پس از آن بیت‌‌المقدس را به اشغال نظامی خود درآورد. از آن [[تاریخ]] تاکنون، بیت المقدس به عنوان مرکز فلسطین، کانون تحولات، چالشها و درگیریهای بسیار نظامی، سیاسی و [[اجتماعی]] میان [[مسلمانان]] و صهیونیستها بوده است.<ref> بیت المقدس، ص۷۹، ۱۰۱ ـ ۱۰۲؛ الموسوعة العربیه، ج ۱۸، ص۸۹.</ref>.<ref>[[حسین اترک|اترک، حسین]]، [[بیت المقدس - اترک (مقاله)|مقاله «بیت المقدس»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶، ص۱۸۷.</ref>