غدیر و فرهنگ مکتوب: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| عنوان مدخل  =  

}}

در [[قرن اول]] [[هجری]] که تدوین [[معارف]] [[اسلام]] ممنوعیت رسمی داشت و اگر هم کتابی نوشته می‌شد مخفیانه بود، [[بهترین]] کتاب برای [[غدیر]] سینه‌های [[امین]] و حافظه‌های [[قوی]] افراد بود که به مثابۀ [[کتاب عمل]] کرد و به خوبی توانست این راه صدساله را بپیماید و این ودیعۀ [[آل محمد]] {{صل}} را در خود [[حفظ]] کند. بیش از [[صد]] و بیست نفر از [[صحابه]] و عدۀ بسیاری از [[تابعین]]، [[واقعۀ غدیر]] را در محافل بیان می‌کردند و آن را به نسل‌های بعد از خود انتقال می‌دادند، به‌طوری که [[زید بن ارقم]] و [[حذیفة بن یمان]] متن کامل خطبۀ [[غدیر]] را که بیش از یک [[ساعت]] به طول انجامیده، [[حفظ]] کرده و برای [[مردم]] بازگو کرده‌اند. از سوی دیگر صاحب [[غدیر]] [[امام علی|امیر المؤمنین]] {{ع}} برای اتمام [[حجت]] و برای آنکه نسل‌های [[آینده]] راه خود را بیابند، در مناسبت‌ها و فرصت‌های گوناگون مسأله [[غدیر]] را مطرح می‌ساخت و دربارۀ آن از [[شاهدان]] [[عینی]] [[اقرار]] می‌گرفت، حتی در بحبوحۀ [[جنگ صفین]] بر فراز [[منبر]] رفت و در آن [[سخنرانی]] [[غدیر]] را به‌طور مفصل مطرح ساخت، و یا در روز [[عید غدیر]] در [[کوفه]] [[سخنرانی]] مفصلی درباره آن ایراد فرمود. [[فاطمه زهرا]] {{عم}} در [[عمر]] کمتر از سه‌ماهۀ خود پس از [[رحلت]] [[پیامبر]] {{صل}} بارها [[جریان غدیر]] را برای [[مردم]] متذکر شد. [[ائمه]] {{عم}} نیز از هرفرصت مناسبی برای [[تبلیغ پیام]] [[غدیر]] استفاده می‌کردند و آن را برای [[مردم]] بیان می‌نمودند، تا آنجا که [[امام باقر]] {{ع}} متن کامل [[خطبه غدیر]] را برای [[مردم]] بازگو فرمود و [[امام رضا]] {{ع}} مناظراتی در این‌باره برقرار نمود و حقایق مهمی از آن را بیان فرمود. از سوی دیگر [[اصحاب]] [[ائمه]] حاملان [[پیام غدیر]] بودند و در حضور [[امامان]] [[اقدام]] به [[حفظ]] و نشر [[غدیر]] نمودند. [[شعر]] [[شاعران]] نیز نقش مهمی در [[حفظ]] [[غدیر]] در طول زمان‌های ظلمانی داشته چه آنکه قالب [[شعر]] محفوظتر است و [[مردم]] علاقه خاصی به آن دارند. از ساعتی که [[خطبه]] [[پیامبر]] پایان یافت [[حسّان بن ثابت]] اولین [[شعر]] را در حضور آن [[حضرت]] سرود و [[دلیل]] روشنی شد تا [[شاعران]] در طول چهارده قرن در قالب [[شعر]] که [[تبلیغ]] نافذی است [[غدیر]] را [[حفظ]] کنند و براحتی به نسل‌های بعد برسانند. اینها شکل‌های مختلف [[فرهنگی]] بود که [[غدیر]] را در [[قرن اول]] [[حفظ]] کرد و البته این طرق در قرنهای بعد نیز ادامه یافت.

از اوایل [[قرن دوم]] [[هجری]] [[تبلیغ]] [[غدیر]] شکلی تازه به خود گرفت و کم‌کم از شکل [[روایت]] به‌صورت تألیف درآمد. در اواسط [[قرن دوم]] به اولین تألیف مستقل درباره [[غدیر]] برمی‌خوریم که از فراهیدی است. این مسیر ادامه یافت و کتاب‌های مختلفی به‌صورت مستقل یا ضمنی در موضوع [[غدیر]] تدوین شد، به‌طوری‌که [[ابو المعالی]] جوینی از [[قرن پنجم]] می‌گوید: در [[بغداد]] در دست صحّافی کتابی دیدم که بر جلد آن نوشته بود: "جلد بیست و هشتم از اسناد [[حدیث]] {{عربی|من کنت مولاه فعلیّ مولاه}} و بعد از این جلد بیست و نهم خواهد بود"! همچنین [[ابن کثیر دمشقی]] می‌گوید: "کتابی در دو جلد ضخیم دیدم که [[محمّد]] بن [[جریر]] [[طبری]] [[احادیث غدیر]] [[خم]] را در آن جمع‌آوری کرده بود"! آنچه در این مرحله مشهود است اینکه اکثر کتب، مربوط به اسناد و [[رجال]] [[خطبه]] است و [[هدف]] اول مؤلفین [[استحکام]] اصل مطلب بوده است. آنان که جو خاص [[فرهنگی]] را به خوبی لمس می‌کردند در مرحله اول دست به کار محکم‌کاری در اسناد و [[حفظ]] متون شدند، تا نسل‌های [[آینده]] مدارک لازم برای [[تحقیق]] و موشکافی و بحث و بررسی داشته باشند.

از [[قرن چهارم]] [[تحقیق]] و بحث در متن و [[سند]] [[حدیث غدیر]] آغاز شده و قطعۀ اصلی خطبۀ [[غدیر]] که جملۀ {{عربی|من کنت مولاه فهذا علیّ مولاه}} است در مناظرات مطرح شده و [[رجال]] اسناد و ناقلین [[حدیث غدیر]] نیز به دقت مورد بررسی قرار گرفته‌اند. کتب [[شیخ صدوق]] و [[سید مرتضی]] و [[شیخ مفید]] [[بهترین]] [[شاهد]] بر این مدعا هستند. این تحقیقات در قرن‌های چهارم و پنجم و ششم اوج داشته و تا سال هزار همچنان پیش رفته، و آثار برجسته‌ای از این قرون در دست است.

== منابع ==

{{منابع}}

{{پایان منابع}}

{{پانویس}}

[[رده:مدخل فرهنگ غدیر]]