گستره افضلیت امام در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها
←روایت پنجم
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
=== روایت پنجم === | === روایت پنجم === | ||
پنجمین روایت، سخنی است از [[امام رضا]] {{ع}} روایتی طولانی و در عین حال جامع در [[صفات امام]]. مجال پرداختن به تمام این روایت نیست، اما بگذارید به فرازی مهم از آن اشاره کنم که امام {{ع}} فرمودند: {{متن حدیث|الْإِمَامُ وَاحِدُ دَهْرِهِ لَا يُدَانِيهِ أَحَدٌ وَ لَا يُعَادِلُهُ عَالِمٌ وَ لَا يُوجَدُ مِنْهُ بَدَلٌ وَ لَا لَهُ مِثْلٌ وَ لَا نَظِيرٌ مَخْصُوصٌ بِالْفَضْلِ كُلِّهِ مِنْ غَيْرِ طَلَبٍ مِنْهُ لَهُ وَ لَا اكْتِسَابٍ بَلِ اخْتِصَاصٌ مِنَ الْمُفْضِلِ الْوَهَّابِ}}<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۰۱؛ شیخ صدوق، کمال‌الدین و تمام‌النعمة، ج۲، ص۶۷۸؛ محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبة، ص۲۲۰.</ref>. | پنجمین روایت، سخنی است از [[امام رضا]] {{ع}} روایتی طولانی و در عین حال جامع در [[صفات امام]]. مجال پرداختن به تمام این روایت نیست، اما بگذارید به فرازی مهم از آن اشاره کنم که امام {{ع}} فرمودند: {{متن حدیث|الْإِمَامُ وَاحِدُ دَهْرِهِ لَا يُدَانِيهِ أَحَدٌ وَ لَا يُعَادِلُهُ عَالِمٌ وَ لَا يُوجَدُ مِنْهُ بَدَلٌ وَ لَا لَهُ مِثْلٌ وَ لَا نَظِيرٌ مَخْصُوصٌ بِالْفَضْلِ كُلِّهِ مِنْ غَيْرِ طَلَبٍ مِنْهُ لَهُ وَ لَا اكْتِسَابٍ بَلِ اخْتِصَاصٌ مِنَ الْمُفْضِلِ الْوَهَّابِ}}<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۰۱؛ شیخ صدوق، کمال‌الدین و تمام‌النعمة، ج۲، ص۶۷۸؛ محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبة، ص۲۲۰.</ref>. | ||
در نگاه نخست آنچه توجه من و شما را به خود جلب می‌کند، همان جمله آغازین روایت است که امام را سرآمد [[روزگار]] معرفی می‌کند. ادامه‌اش را نیز که از نظر می‌گذرانیم پافشاری بر همین زیباسخن است. امام همتایی ندارد و بی‌مانند است. این سخن با آنچه ما پیش‌تر از [[حکم عقل]] گفتیم، سر [[سازگاری]] ندارد. اما | |||
بله، امام یگانه دورانش است؛ اما در چه چیزی؟ مانعی نیست اگر گفته شود امام در [[فضایل]] [[برترین]] است، چنان که در ادامه نیز به آن تصریح می‌شود. بله، او در [[فضیلت]]، همتایی ندارد. [[عقل]] که با این سخن مشکلی ندارد، بلکه آن را قویاً پذیرفته و بر آن پافشاری می‌کند و آن را ضروری نیز می‌داند. هیچ عالمی به گرد پای [[امام]] نمی‌رسد و... ؛ دیدید که عقل با این سخن نیز همدل و هم‌زبان است. | در نگاه نخست آنچه توجه من و شما را به خود جلب می‌کند، همان جمله آغازین روایت است که امام را سرآمد [[روزگار]] معرفی می‌کند. ادامه‌اش را نیز که از نظر می‌گذرانیم پافشاری بر همین زیباسخن است. امام همتایی ندارد و بی‌مانند است. این سخن با آنچه ما پیش‌تر از [[حکم عقل]] گفتیم، سر [[سازگاری]] ندارد. اما تصور می‌کنم، می‌توان آن دو - حکم عقل و سخن امام رضا {{ع}} - را در امتداد یک افق به نظاره نشست. بله، امام یگانه دورانش است؛ اما در چه چیزی؟ مانعی نیست اگر گفته شود امام در [[فضایل]] [[برترین]] است، چنان که در ادامه نیز به آن تصریح می‌شود. بله، او در [[فضیلت]]، همتایی ندارد. [[عقل]] که با این سخن مشکلی ندارد، بلکه آن را قویاً پذیرفته و بر آن پافشاری می‌کند و آن را ضروری نیز می‌داند. هیچ عالمی به گرد پای [[امام]] نمی‌رسد و... ؛ دیدید که عقل با این سخن نیز همدل و هم‌زبان است. | ||
اما اینکه گفته شود امام در همه چیز سرآمد دیگران است، از این [[روایت]] قابل استفاده نیست. از این سخن که بگذریم، باید بدانیم که روایت در بستری خاص صادر شده است. قبل و بعد این سخن را که بینیم، همه و همه از این [[حقیقت]] حکایت دارند که [[امام رضا]] {{ع}} در پی انتقال این معناست که [[خداوند]] چنان امام را از [[فضل]] و کمال بهره‌مند ساخته که او | |||
اگر چنین باشد که گفتیم، حل مسئله اینک دشوار نیست؛ زیرا جایگاه بحث نویسنده و خواننده، [[امامت عامه]] است و نه [[امامت خاصه]]؛ یعنی آنچه برای امام [[ضرورت]] دارد، نه آنچه [[خدا]] به امام داده است. | اما اینکه گفته شود امام در همه چیز سرآمد دیگران است، از این [[روایت]] قابل استفاده نیست. از این سخن که بگذریم، باید بدانیم که روایت در بستری خاص صادر شده است. قبل و بعد این سخن را که بینیم، همه و همه از این [[حقیقت]] حکایت دارند که [[امام رضا]] {{ع}} در پی انتقال این معناست که [[خداوند]] چنان امام را از [[فضل]] و کمال بهره‌مند ساخته که او بی‌همتا شده است. اگر چنین باشد که گفتیم، حل مسئله اینک دشوار نیست؛ زیرا جایگاه بحث نویسنده و خواننده، [[امامت عامه]] است و نه [[امامت خاصه]]؛ یعنی آنچه برای امام [[ضرورت]] دارد، نه آنچه [[خدا]] به امام داده است. | ||
از همه اینها گذشته، روایت به لحاظ سندی دچار [[ضعف]] است که [[اطمینان]] به صدور این سخن از امام را با تردید روبه‌رو می‌سازد<ref>روایت یادشده خبر واحدی است که [[محمد بن یعقوب کلینی]] [[[الکافی]]، ج۱، ص۱۹۸] و [[حسن بن شعبه حرانی]] [تحف العقول، ص۴۳۷] آن را به صورت مرفوعه [[نقل]] کرده، [[کلینی]] آن را در باب نوادر کتاب خود آورده و [[محمد بن ابراهیم نعمانی]] [الغیبة، ص۲۱۶] نیز این روایت را از خود کلینی نقل کرده است. در این میان [[شیخ صدوق]] این روایت را در کتاب‌هایی همچون [امالی، ص۶۷۵؛ عیون أخبار [[الرضا]] {{ع}}، ج۱، ص۲۱۶؛ [[کمال الدین]]، ج۲، ص۶۷۵؛ و [[معانی الاخبار]]، ص۹۶] نقل می‌کند. با وجود این اسناد ذکر شده این روایت در تمام منابع یادشده همگی مخدوش است. به سندی که در کتاب امالی آمده است توجه کنید: {{متن حدیث|حَدَّثَنَا الشَّيْخُ الْجَلِيلُ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ مُوسَى بْنِ بَابَوَيْهِ رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَيْهِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ الْقَاسِمُ بْنُ الْعَلَاءِ عَنْ عَبْدِ الْعَزِيزِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: كُنَّا فِي أَيَّامِ عَلِيِ بْنِ مُوسَى الرِّضَا بِمَرْوَ}}. | از همه اینها گذشته، روایت به لحاظ سندی دچار [[ضعف]] است که [[اطمینان]] به صدور این سخن از امام را با تردید روبه‌رو می‌سازد<ref>روایت یادشده خبر واحدی است که [[محمد بن یعقوب کلینی]] [[[الکافی]]، ج۱، ص۱۹۸] و [[حسن بن شعبه حرانی]] [تحف العقول، ص۴۳۷] آن را به صورت مرفوعه [[نقل]] کرده، [[کلینی]] آن را در باب نوادر کتاب خود آورده و [[محمد بن ابراهیم نعمانی]] [الغیبة، ص۲۱۶] نیز این روایت را از خود کلینی نقل کرده است. در این میان [[شیخ صدوق]] این روایت را در کتاب‌هایی همچون [امالی، ص۶۷۵؛ عیون أخبار [[الرضا]] {{ع}}، ج۱، ص۲۱۶؛ [[کمال الدین]]، ج۲، ص۶۷۵؛ و [[معانی الاخبار]]، ص۹۶] نقل می‌کند. با وجود این اسناد ذکر شده این روایت در تمام منابع یادشده همگی مخدوش است. به سندی که در کتاب امالی آمده است توجه کنید: {{متن حدیث|حَدَّثَنَا الشَّيْخُ الْجَلِيلُ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ مُوسَى بْنِ بَابَوَيْهِ رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَيْهِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ الْقَاسِمُ بْنُ الْعَلَاءِ عَنْ عَبْدِ الْعَزِيزِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: كُنَّا فِي أَيَّامِ عَلِيِ بْنِ مُوسَى الرِّضَا بِمَرْوَ}}. | ||
[[عبدالعزیز بن مسلم]] شخصیتی مجهول است ([[سیدابوالقاسم خویی]]، معجم الرجال الحدیث، ج۱۱، ص۳۹)، ضمن آنکه [[قاسم بن علاء]] از [[مشایخ]] [[کلینی]] است و نمی‌تواند از عبدالعزیز بن مسلم [[روایت]] [[نقل]] کند. از این روست که کلینی خود آن را به صورت مرفوعه نقل کرده است. | [[عبدالعزیز بن مسلم]] شخصیتی مجهول است ([[سیدابوالقاسم خویی]]، معجم الرجال الحدیث، ج۱۱، ص۳۹)، ضمن آنکه [[قاسم بن علاء]] از [[مشایخ]] [[کلینی]] است و نمی‌تواند از عبدالعزیز بن مسلم [[روایت]] [[نقل]] کند. از این روست که کلینی خود آن را به صورت مرفوعه نقل کرده است. | ||
[[سند]] کتاب‌های عیون أخبارالرضا، [[معانی الاخبار]] و [[کمال الدین]] نیز با اندکی تفاوت چنین است: | [[سند]] کتاب‌های عیون أخبارالرضا، [[معانی الاخبار]] و [[کمال الدین]] نیز با اندکی تفاوت چنین است: {{متن حدیث|حَدَّثَنَا أَبُو الْعَبَّاسِ مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ الطَّالَقَانِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو أَحْمَدَ الْقَاسِمُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْهَارُونِيُّ قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو حَامِدٍ عِمْرَانُ بْنُ مُوسَى بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْقَاسِمِ الرَّقَّامِ قَالَ حَدَّثَنِي الْقَاسِمُ بْنُ مُسْلِمٍ عَنْ أَخِيهِ عَبْدِ الْعَزِيزِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: كُنَّا فِي أَيَّامِ عَلِيِ بْنِ مُوسَى الرِّضَا {{ع}} بِمَرْوَ}}. در این سند نیز [[قاسم بن مسلم]] [[برادر]] [[عبدالعزیز بن مسلم]]، [[حسن بن قاسم رقام]] و [[عمران بن موسی بن ابراهیم]] افرادی مهمل هستند.</ref>.<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[افضلیت امام از منظر عقل و نقل (کتاب)|افضلیت امام از منظر عقل و نقل]]، ص ۲۲۰-۲۲۵.</ref> | ||
{{متن حدیث|حَدَّثَنَا أَبُو الْعَبَّاسِ مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ الطَّالَقَانِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو أَحْمَدَ الْقَاسِمُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْهَارُونِيُّ قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو حَامِدٍ عِمْرَانُ بْنُ مُوسَى بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْقَاسِمِ الرَّقَّامِ قَالَ حَدَّثَنِي الْقَاسِمُ بْنُ مُسْلِمٍ عَنْ أَخِيهِ عَبْدِ الْعَزِيزِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: كُنَّا فِي أَيَّامِ عَلِيِ بْنِ مُوسَى الرِّضَا {{ع}} بِمَرْوَ}} | |||
در این سند نیز [[قاسم بن مسلم]] [[برادر]] [[عبدالعزیز بن مسلم]]، [[حسن بن قاسم رقام]] و [[عمران بن موسی بن ابراهیم]] افرادی مهمل هستند.</ref><ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[افضلیت امام از منظر عقل و نقل (کتاب)|افضلیت امام از منظر عقل و نقل]]، ص ۲۲۰-۲۲۵.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||