قاسطین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
در [[تاریخ]]، مراد از قاسطین کسانی‌اند که زیربار [[حکومت عدل علوی]] نرفتند و با | در [[تاریخ]]، مراد از [[قاسطین]] کسانی‌اند که زیربار [[حکومت عدل علوی]] نرفتند و با [[شکستن بیعت]] با او [[ستیز]] کردند و [[امیر المؤمنین]] با آنان جنگید. قاسطین، عمدتا [[دشمنان]] آن حضرت بودند که بر محور [[حکومت شام]] و [[امویان]] گرد آمدند و [[جنگ صفین]] را به راه انداختند. معاویه، [[عمروعاص]]، عبید [[اللّه]] بن عمر، [[عبد الرحمن بن خالد]]، [[عبد اللّه بن عمروعاص]]، [[مروان حکم]]، [[معاویة بن خدیج]]، [[ضحاک بن قیس]]، [[بسر بن ارطاة]]، [[ابو الأعور سلمی]]، [[حبیب بن مسلمه]]، و [[شرحبیل بن سمط کندی]] از چهره‌های شاخص قاسطین و از سران و [[فرماندهان سپاه]] معاویه در جنگ صفین بودند.<ref>دانشنامۀ امام علی، ج ۹ ص۱۴۳</ref>جنگ صفین، یکی از فتنه‌های آنان بود. [[قتل‌ها]]، [[غارت‌ها]]، [[تفرقه‌افکنی‌ها]]، [[جاسوسی‌ها]] و [[دروغ‌پراکنی‌ها]] و نیز آشفته ساختن اوضاع بر ضد [[حکومت مشروع]] امیر المؤمنین{{ع}} از جمله کارهای دیگرشان به شمار می‌رود.<ref>از جمله ر. ک: «الغارات»، ثقفی، «الفتنة الکبری» طه حسین، «بحار الأنوار»، ج ۳۲، «دانشنامۀ امام علی»، ج ۹، مقالۀ قاسطین. «موسوعة الامام علی بن ابی طالب»، ج ۵ ص۲۸۹</ref> [[پیامبر اکرم]] به امیر المؤمنین خبر داده بود که با قاسطین و [[مارقین]] و [[ناکثین]] [[نبرد]] خواهد کرد: {{عربی|ستقاتل بعدی النّاکثین و القاسطین و المارقین}}<ref>بحار الأنوار، ج ۳۲ ص۳۰۹، احقاق الحق، ج ۶ ص۶۰</ref> و خود آن حضرت نیز می‌فرمود من [[مأمور]] به نبرد با این سه گروهم: {{عربی|امرت بقتال النّاکثین و القاسطین و المارقین}}<ref>بحار الأنوار، ج ۳۲ ص۳۰۹، احقاق الحق، ج ۶ ص۶۰</ref> و اشاره به سه [[جنگ جمل]]، [[صفین]] و [[نهروان]] است<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۴۷۷.</ref>. | ||
== قاسطین == | == قاسطین == | ||
سومین گروه مخالف [[امام علی]] {{ع}}، | سومین گروه مخالف [[امام علی]]{{ع}}، معاویه و [[یاران]] او بودند که قاسطین (ستم‌گران) نام گرفته‌اند. اینان از آغاز، [[حکومت امیرمؤمنان]] را به رسمیت نشناختند و [[جنگ]] پر حادثه و طولانی صفین را پدید آوردند. این جنگ حدود چهار ماه پس از [[واقعه جمل]] آغاز گردید<ref>المسعودی، علی بن الحسین، مروج الذهب، ج۲، ص۳۸۶؛ ابن مزاحم، نصر، وقعة صفین، ص۱۳۱؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۳۵۶.</ref> و به کشته شدن شمار فراوانی از [[سپاهیان]] دو طرف انجامید. این [[نبرد]] طولانی، [[شهادت]] ۲۵ هزار نفر از [[سپاهیان امام علی]]{{ع}} و کشته شدن ۴۵ هزار تن از [[لشکریان معاویه]] را در پی داشت<ref>البلاذری، احمد، انساب الاشراف، ج۳، ص۹۸؛ المسعودی، علی بن الحسین، مروج الذهب، ج۲، ص۴۰۵ – ۴۰۶؛ همچنین ر. ک: ابن عبد ربه، العقد الفرید، ج۴، ص۳۱۹.</ref> و در حالی که بیش از چند [[ساعت]] به [[پیروزی]] نهایی [[سپاه امام]] باقی نمانده بود، با [[حیله‌گری]] [[عمرو بن عاص]] و [[ساده‌لوحی]] و [[خیانت]] برخی از [[لشکریان امام علی]]{{ع}}، به [[سود]] معاویه پایان یافت و با پدید آوردن [[ماجرای حکمیت]]، خود، سرآغاز فتنه‌ای دیگر گشت.<ref>[[حسن یوسفیان|یوسفیان]] و [[احمد حسین شریفی|شریفی]]، [[امام علی و مخالفان (مقاله)| مقاله «امام علی و مخالفان»]]، [[دانشنامه امام علی ج۶ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۶]]، ص۲۱۸.</ref> | ||
==قاسطین چه کسانی بودند؟== | ==[[قاسطین]] چه کسانی بودند؟== | ||
قاسطین از واژه‌هایی است که دو مفهوم ضد هم دارد و به این‌گونه واژه‌ها که در [[زبان عربی]] کم نیست، «اضداد» گفته می‌شود؛ مانند واژه «عجمه» که به معنای گنگی است، ولی «اعجام» به معنای رفع گنگی است، و «نفق» که به معنای شکاف است، ولی «[[انفاق]]» به معنای پر کردن شکاف است، و «[[تحکیم]]» که به معنای قبول [[حکمیت]] است، ولی «[[محکمه]]» به معنای گروهی است که تحکیم را قبول ندارند. در اینجا نیز «[[قسط]]» به معنای [[عدل]] است، ولی «[[قاسط]]» کسی را می‌گویند که مخالف عدل و [[ستم‌گر]] است<ref>ر.ک: جوهری، الصحاح، ج۳، ص۱۱۵۲؛ ابن منظور، لسان العرب، ج۱۱، ص۱۶۰.</ref>. | قاسطین از واژه‌هایی است که دو مفهوم ضد هم دارد و به این‌گونه واژه‌ها که در [[زبان عربی]] کم نیست، «اضداد» گفته می‌شود؛ مانند واژه «عجمه» که به معنای گنگی است، ولی «اعجام» به معنای رفع گنگی است، و «نفق» که به معنای شکاف است، ولی «[[انفاق]]» به معنای پر کردن شکاف است، و «[[تحکیم]]» که به معنای قبول [[حکمیت]] است، ولی «[[محکمه]]» به معنای گروهی است که تحکیم را قبول ندارند. در اینجا نیز «[[قسط]]» به معنای [[عدل]] است، ولی «[[قاسط]]» کسی را می‌گویند که مخالف عدل و [[ستم‌گر]] است<ref>ر.ک: جوهری، الصحاح، ج۳، ص۱۱۵۲؛ ابن منظور، لسان العرب، ج۱۱، ص۱۶۰.</ref>. | ||
[[قرآن کریم]] از ستم‌گرانی که مخالف قسط و عدلند، به «[[قاسطون]]» یاد کرده و آنان را [[وعده]] [[جهنم]] داده است: {{متن قرآن|وَأَمَّا الْقَاسِطُونَ فَكَانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَبًا}}<ref>«و اما رویگردانان از راه درست، هیزم دوزخ‌اند» سوره جن، آیه ۱۵.</ref>. | [[قرآن کریم]] از ستم‌گرانی که مخالف قسط و عدلند، به «[[قاسطون]]» یاد کرده و آنان را [[وعده]] [[جهنم]] داده است: {{متن قرآن|وَأَمَّا الْقَاسِطُونَ فَكَانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَبًا}}<ref>«و اما رویگردانان از راه درست، هیزم دوزخ‌اند» سوره جن، آیه ۱۵.</ref>. | ||
بنابراین، گروهی از [[دشمنان]] و مخالفان [[حکومت امیرالمؤمنین]] که با [[ستم‌گری]] و [[زورگویی]] در برابر [[حکومت عادلانه]] [[علوی]] ایستادند و به قصد دست‌اندازی به [[حکومت]]، با او از سر [[جنگ]] درآمدند، مصادیق قاسطین به شمار می‌آیند. در [[پیش‌بینی‌های پیامبر]]، گاهی از این گروه به عنوان قاسطین یاد شده و گاهی هم به آنان «فئةٌ باغیه» (گروه ستم‌گر) اطلاق شده است. همچنین در اظهارات [[امام]] نیز | بنابراین، گروهی از [[دشمنان]] و مخالفان [[حکومت امیرالمؤمنین]] که با [[ستم‌گری]] و [[زورگویی]] در برابر [[حکومت عادلانه]] [[علوی]] ایستادند و به قصد دست‌اندازی به [[حکومت]]، با او از سر [[جنگ]] درآمدند، مصادیق [[قاسطین]] به شمار می‌آیند. در [[پیش‌بینی‌های پیامبر]]، گاهی از این گروه به عنوان قاسطین یاد شده و گاهی هم به آنان «فئةٌ باغیه» (گروه [[ستم‌گر]]) اطلاق شده است. همچنین در اظهارات [[امام]] نیز معاویه و [[یاران]] او «قاسطین» نامیده شده‌اند: | ||
من [[مأمور]] شده‌ام که با [[ناکثین]] و قاسطین و [[مارقین]] جنگ کنم، و [[مأموریت]] خود را انجام دادم. ناکثین همان [[اهل بصره]] و جز آنها از یاران [[جمل]] بودند، و مارقین همان [[خوارج]] بودند و قاسطین [[اهل شام]] و جز آنها از هواخواهان معاویه‌اند<ref>قاضی نعمان، دعائم الاسلام، ج۱، ص۳۸۸؛ ابن کثیر، البدایة والنهایه، ج۷، ص۳۰۵.</ref>. | من [[مأمور]] شده‌ام که با [[ناکثین]] و قاسطین و [[مارقین]] [[جنگ]] کنم، و [[مأموریت]] خود را انجام دادم. ناکثین همان [[اهل بصره]] و جز آنها از یاران [[جمل]] بودند، و مارقین همان [[خوارج]] بودند و قاسطین [[اهل شام]] و جز آنها از هواخواهان معاویه‌اند<ref>قاضی نعمان، دعائم الاسلام، ج۱، ص۳۸۸؛ ابن کثیر، البدایة والنهایه، ج۷، ص۳۰۵.</ref>. | ||
در جای دیگر، امام [[اصحاب]] معاویه را [[اهل]] «[[بغی]]» و یاران جمل را اهل «[[نکث]]» و خوارج را «[[اهل فساد]]» می‌خواند: | در جای دیگر، امام [[اصحاب]] معاویه را [[اهل]] «[[بغی]]» و یاران جمل را اهل «[[نکث]]» و خوارج را «[[اهل فساد]]» می‌خواند: | ||
[[آگاه]] باشید که [[خداوند]] مرا به جنگ با اهل [[ستم]] و [[پیمان‌شکنی]] و [[فساد در زمین]] [[فرمان]] داد<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲.</ref>. | [[آگاه]] باشید که [[خداوند]] مرا به جنگ با اهل [[ستم]] و [[پیمان‌شکنی]] و [[فساد در زمین]] [[فرمان]] داد<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲.</ref>. | ||
همچنین | همچنین امام در برخی از اظهاراتِ خود، [[اصحاب]] معاویه یا همان قاسطین را، [[فاسق]] خوانده است: | ||
چون به امر | چون به امر حکومت برخاستم، گروهی پیمان‌شکنی کردند و گروهی از [[دین]] خارج شدند و دیگرانی هم فاسق شدند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۳.</ref>. | ||
قاسطین، که همان معاویه و | قاسطین، که همان معاویه و یاران او هستند، سرسخت‌ترین [[دشمنان]] [[حکومت علوی]] بودند و برای [[براندازی]] آن، توطئه‌های بسیاری کردند که از همه مهم‌تر، جریان [[جنگ صفین]] بود که تفصیل آن خواهد آمد. این جنگ باعث کشته شدن حدود هفتاد هزار نفر از [[سپاه امیرالمؤمنین]]{{ع}} شد<ref>مسعودی، التنبیه والاشراف، ص۲۵۶.</ref> و زخمی عمیق بر پیکر [[اسلام]] نشاند و پیامدهای [[ناگواری]] برای [[جهان اسلام]] داشت که از جمله آنها پیدایی گروه خوارج و [[شهادت امیرالمؤمنین]] و به حکومت رسیدن معاویه است.<ref>[[یعقوب جعفری|جعفری، یعقوب]]، [[قاسطین (مقاله)| مقاله «قاسطین»]]، [[دانشنامه امام علی ج۹ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۹]] ص۱۴۲.</ref> | ||
==سران قاسطین== | ==سران قاسطین== | ||
گفتیم که «قاسطین» همان [[دشمنان امیرالمؤمنین]] بودند که در کنار معاویه قرار داشتند و با [[حکومت علی]]{{ع}} [[مخالفت]] می‌کردند. در اینجا برخی از چهره‌های شاخص و سرشناس [[حزب]] قاسطین را که در [[جریانات سیاسی]] - نظامی نقش مهمی داشتند، به [[اجمال]] معرفی می‌کنیم تا ماهیت اصلی آنان روشن‌تر شود: | گفتیم که «قاسطین» همان [[دشمنان امیرالمؤمنین]] بودند که در کنار معاویه قرار داشتند و با [[حکومت علی]]{{ع}} [[مخالفت]] می‌کردند. در اینجا برخی از چهره‌های شاخص و سرشناس [[حزب]] [[قاسطین]] را که در [[جریانات سیاسی]] - نظامی نقش مهمی داشتند، به [[اجمال]] معرفی می‌کنیم تا ماهیت اصلی آنان روشن‌تر شود: | ||
# [[معاویة بن ابی‌سفیان]] | # [[معاویة بن ابی‌سفیان]] | ||
# [[عمرو بن عاص]] | # [[عمرو بن عاص]] | ||
# [[عبیدالله بن عمر]] | # [[عبیدالله بن عمر]] | ||
# [[عبدالرحمان بن خالد بن ولید | # [[عبدالرحمان بن خالد]] بن ولید | ||
# [[عبدالله بن عمرو بن عاص]] | # [[عبدالله بن عمرو بن عاص]] | ||
# [[مروان بن حکم]] | # [[مروان بن حکم]] | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
# [[ابوالاعور سلمی]] | # [[ابوالاعور سلمی]] | ||
# [[حبیب بن مسلمه]] | # [[حبیب بن مسلمه]] | ||
# [[شرحبیل بن سمط کندی]].<ref>[[یعقوب جعفری|جعفری، یعقوب]]، [[قاسطین (مقاله)| مقاله «قاسطین»]]، [[دانشنامه امام علی ج۹ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۹]] | # [[شرحبیل بن سمط کندی]].<ref>[[یعقوب جعفری|جعفری، یعقوب]]، [[قاسطین (مقاله)| مقاله «قاسطین»]]، [[دانشنامه امام علی ج۹ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۹]] ص۱۴۳.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||