معنای ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

|[[پرونده:136863.JPG|95px]]||[[پرونده:15207.jpg|95px]]||[[پرونده:13681078.jpg|95px]]||[[پرونده:9030760879.jpg|95px]]

|_{[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان]]}||_{[[علی اصغر رضوانی|رضوانی]]}||_{[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای]]}||_{[[مهدی علی‌پور|علی‌پور]]}

*ظهور از نظر لغت به معنای آشکار شدن چیز پنهان است<ref>خلیل بن احمد، العین، العین، ج ۴، ص ۳۷</ref>.<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص ۲۹۸ ـ ۳۰۱؛ [[مهدی علی‌پور|علی‌پور، مهدی]]، ظهور، ص ۲۱۹ـ ۲۲۰</ref> و در اصطلاح بر دو معنا دلالت دارد:

#بروز بعد از پنهان بودن؛ در اصطلاح [[مهدویت]]، مقصود، ظاهر شدن [[حضرت مهدی]] {{ع}} پس از پنهان زیستن طولانی، برای قیام و برپایی حکومت عدل جهانی است.<ref>ر.ک. [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ پس از ظهور (کتاب)|تاریخ پس از ظهور]]، ص ۱۷۰ و ۱۷۱؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص ۲۹۸ ـ ۳۰۱؛ [[مهدی علی‌پور|علی‌پور، مهدی]]، ظهور، ص ۲۱۹ـ ۲۲۰؛ [[علی اصغر، رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۵۲۲؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، موعودنامه، ص ۴۷۵</ref>

#اعلان انقلاب و قیام با شمشیر؛ این معنا دربارۀ [[امام زمان]] {{ع}} نیز صادق است چون آن حضرت عليه ستم قیام کرده و انقلاب بزرگی را به راه می‌اندازد.<ref>ر.ک. [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ پس از ظهور (کتاب)|تاریخ پس از ظهور]]، ص ۱۷۰ و ۱۷۱؛ [[مهدی علی‌پور|علی‌پور، مهدی]]، ظهور، ص ۲۱۹ـ ۲۲۰؛ [[علی اصغر، رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۵۲۲</ref>

*[[شیعه]] هر دو معنا را قبول دارد اما اهل سنت و ادیان دیگر تنها معنای دوم را دربارۀ مصلح کل قبول دارند.<ref>ر.ک. [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ پس از ظهور (کتاب)|تاریخ پس از ظهور]]، ص ۱۷۰ و ۱۷۱؛ [[مهدی علی‌پور|علی‌پور، مهدی]]، ظهور، ص ۲۱۹ـ ۲۲۰</ref>

*دوران ظهور به سه مرحله تقسیم می شود:

#ظهور و آشکار شدن که فقط در اراده و علم الهی است؛<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص ۲۹۸ ـ ۳۰۱؛ [[مهدی علی‌پور|علی‌پور، مهدی]]، ظهور، ص ۲۱۹ـ ۲۲۰</ref> [[امام باقر]] {{ع}} فرمودند:<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، علل الشرایع، ج ۱، ص ۲۴۶، ح ۹؛ طوسی، محمد بن حسن، کتاب الغیبة، ص ۳۳۲، ح ۲۷۴: «إِنَّ لِلْقَائِمِ غَيْبَةً قَبْلَ ظُهُورِه‏»</ref> «همانا برای قائم غیبتی است پیش از ظهورش.»<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص ۲۹۸ ـ ۳۰۱</ref>

#قیام و نهضت به امر الهی و خروج بر ستمگران و مبارزه با دشمنان؛ [[امام صادق]] {{ع}} فرمودند:<ref>نعمانی، الغیبة، ص ۱۹۱، ح ۴۵: «يَقُومُ الْقَائِمُ وَ لَيْسَ فِي عُنُقِهِ بَيْعَةٌ لِأَحَد»</ref> «قائم در حالی قیام خواهد کرد که [[بیعت]] احدی بر گردن او نیست.»<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص ۲۹۸ ـ ۳۰۱</ref>

#دوران تثبیت و حکومت جهانی.<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص ۲۹۸ ـ ۳۰۱؛ [[علی اصغر، رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۵۲۲</ref>

===چگونگی ظهور پس از غیبت===

*دربارۀ چگونگی ظهور پس از غیبت دو معنا وجود دارد، عملی و نظری و هر دو بر آن حضرت صدق می کند:

#معنای عملی: اینکه مردم امام(علیه السلام) را در آغاز ظهور ببینند و آن حضرت خود را به آنها معرفی نموده و یاری و پشتیبانی بخواهد.<ref>ر.ک. صدر، محمد، تاریخ پس از ظهور، ص 170 و 171</ref>

#معنای نظری: بر طرف شدن غیبتی که امام آنرا به عنوان یک روش برگزیده است؛ در این صورت شخصیت امام آشکار شده و مردمان او را خواهند شناخت.<ref>ر.ک. صدر، محمد، تاریخ پس از ظهور، ص 170 و 171</ref>

*اگر غیبت را به معنای مخفی بودن شخص امام بدانیم ظهور یعنی آشکار شدن جسم مبارک امام در برابر دیدگان مردم، علاوه بر اینکه در اینجا هم ضروری است که امام(علیه السلام)، خود را به آنها شناسانده، از حقیقت خویش آگاهشان سازد. اگر هم نظریۀ دوم (حضور امام(علیه السلام) در بین مردم و ناشناس بودن آن جناب برای آنها) را معتقد باشیم ظهور یعنی اینکه امام پرده از روی نام و عنوان حقیقی خویش بردارد و به روشنی و صراحت، خود را به مردم بشناساند و بر این امر دلیل و حجت بیاورد. این نظریه را برخی روایات تأیید می‌نمایند. در آنها آمده است، پس از ظهور، عده‌ای از مردم می‌گویند: "ما این شخص را پیش از این دیده بودیم".<ref>ر.ک. صدر، محمد، تاریخ پس از ظهور، ص 170 و 171</ref>

::::::آیت‌ الله شهید '''[[سید محمد صدر]]''' در کتاب ''«[[تاریخ پس از ظهور (کتاب)|تاریخ پس از ظهور]]»'' در این‌باره گفته‌ است:

:::::*'''معنای سوم:''' مراد از [[ظهور]]، [[پیروزی]] و چیرگی است. این معنا هنگامی درست است که [[حکومت جهانی]] حضرت [[بقیة الله]] {{ع}} استقرار یافته و تثبیت شود. در اینجا ما را با این معنی کاری نیست؛ در نتیجه، "ظهور" در لحظات آغازینش منحصر به دو معنای نخست است. هنگامی که از معنای نخست [[ظهور]] سخن می‌گوییم نیازمندیم که از چگونگی روی دادن آن نیز پرسش نماییم. همان طور که وقتی به [[ظهور]]، به عنوان انقلابی جهانی می‌نگریم، نیازمندیم که درباره شیوه اطلاع [[امام]] {{ع}} از [[زمان ظهور]] و راه [[آگاه]] شدن ایشان از به ثمر نشستن برنامه کلی الهی، به بحث و بررسی بپردازیم.

::::::اگر به نظریه نخست‌(نظریه مخفی بودن شخص امام {{ع}} که صورتی معجزه‌آمیز دارد.) [[معتقد]] باشیم، [[ظهور]] یعنی بر طرف شدن [[معجزه]] و [[آشکار]] شدن جسم مبارک [[امام]] در برابر دیدگان [[مردم]]؛ علاوه بر اینکه در اینجا هم ضروری است که [[امام]] {{ع}}، خود را به آنها شناسانده، از [[حقیقت]] خویش آگاهشان سازد. زندگی نهانی حضرت [[ولی عصر]] {{ع}} به جهت حفظ [[جان]] او از گزند [[دشمنان]] و حوادث ناگوار می‌باشد تا آن که زنده بماند و [[رهبری]] [[انقلاب جهانی]] را در روز [[موعود]] بر عهده گیرد. هرگاه آن روز فرا رسد دیگر تداوم این زندگی مخفیانه، دلیلی نخواهد داشت.

::::::اگر هم به نظریه دوم‌(حضور امام {{ع}} در بین مردم و ناشناس بودن آن جناب برای آنها) [[معتقد]] باشیم، [[ظهور]] بدان معنی است که [[امام]] {{ع}} پرده از روی نام و عنوان حقیقی خویش بردارد و به روشنی و صراحت، خود را به [[مردم]] بشناساند و با شیوه‌ای که بعدا خواهیم گفت، بر این [[امر]] [[دلیل]] و [[حجت]] بیاورد. در نتیجه به طور [[یقین]] ثابت می‌شود شخصی که [[فلان]] اسم را داشت و [[فلان]] [[کار]] را می‌کرد، همان [[مهدی موعود]] {{ع}} است که از هم اکنون مأموریت‌های بزرگش را خود شخصا پی می‌گیرد. این نظریه را برخی [[روایات]] تأیید می‌نمایند. در آنها آمده است که پس از [[ظهور]]، عده‌ای از [[مردم]] می‌گویند: ما این شخص را پیش از این دیده بودیم»<ref>[[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ پس از ظهور (کتاب)|تاریخ پس از ظهور]]، ص۱۷۰، ۱۷۱.</ref>.

::::::حجت الاسلام و المسلمین '''[[خدامراد سلیمیان]]'''، در کتاب ''«[[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]»'' در این‌باره گفته است:

::::::«ظهور از نظر لغت به معنای آشکار شدن چیز پنهان است<ref>  خلیل بن احمد، العین، ج ۴، ص ۳۷</ref>. نکته مهم در ظهور، مسبوق بودن آن به غیبت است؛ امّا در اصطلاح مهدویت، مقصود، ظاهر شدن [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏ پس از پنهان زیستن طولانی، برای قیام و برپایی حکومت عدل جهانی است.

::::::دوران ظهور را می‏‌توان به مراحل ذیل تقسیم کرد:

:::::#مرحله نخست: ظهور و آشکار شدن که فقط در اراده و علم الهی است؛

:::::#مرحله بعد: قیام و نهضت به امر الهی و خروج بر ستمگران و مبارزه با دشمنان؛

:::::#مرحله پایانی: دوران تثبیت و حکومت جهانی است.

:::::*'''روایات مرحله نخست:''' [[زراره]] می‌‏گوید از [[امام باقر]]{{ع}} شنیدم که فرمود: "همانا برای قائم غیبتی است پیش از ظهورش .... "<ref>  شیخ صدوق، علل الشرایع، ج ۱، ص ۲۴۶، ح ۹؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۳۲، ح ۲۷۴</ref>. [[امام صادق]]{{ع}} نیز درباره ظهور آن حضرت فرمود: "پس چون خداوند سبحانه و تعالی اراده فرمود امر او [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} را ظاهر سازد، به قلب او [[الهام]] نماید، پس ظاهر می‏‌شود و آن‏گاه به امر الهی قیام می‏‌کند"<ref>  نعمانی، الغیبة، ص ۱۸۷، ح ۴۰</ref>.  گفتنی است که مرحله قیام متأخر بر مرحله ظهور است؛ به این بیان که ابتدا ظهور صورت می‏‌گیرد و پس از آن با جمع شدن یاران حضرت و آماده شدن دیگر شرایط، آن حضرت قیام می‌‏فرماید.

:::::*'''روایات قیام آن حضرت:''' [[امام سجاد]]{{ع}} فرمود: "آن هنگام که قائم ما قیام کند، خداوند سبحانه و تعالی ترس را از دل شیعیان ما بردارد و .... "<ref> {{عربی|اندازه=120%|" إِذَا قَامَ‏ قَائِمُنَا أَذْهَبَ‏ اللَّهُ‏ عَزَّ وَ جَلَ‏ عَنْ‏ شِيعَتِنَا الْعَاهَةَ ‏‏‏‏‏‏"}}، شیخ صدوق، الخصال، ج ۲، ص ۵۴۱، ح ۱۴</ref>. [[امام صادق]]{{ع}} نیز فرمود: "قائم در حالی قیام خواهد کرد که بیعت احدی بر گردن او نیست"<ref>  نعمانی، الغیبة، ص ۱۹۱، ح ۴۵</ref>. آنچه گفته شد، بدین معنا نیست که تمام روایاتی که از کلمه قیام و مشتقات آن استفاده کرده، به گونه‌‏ای دقیق ناظر به مرحله قیام است؛ بلکه در مواردی قیام بر مرحله ظهور [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏ نیز تطبیق شده است. اما به طور عمده روایاتی که قیام و مشتقات آن را در بر گرفته، سخن از مرحله‏‌ای پس از آغاز ظهور دارد.

::::::از [[رسول گرامی اسلام]]{{صل}} روایت شده است: "هرگز رستاخیز به پا نگردد، مگر این‏که پیش از آن قائم برای حق از خاندان ما قیام کند"<ref>  شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا علیه السّلام، ج ۲، ص ۵۹، ح ۲۳۰</ref>. [[امام باقر]]{{ع}} فرمود: " هنگامی که قائم ما قیام کند، خداوند سبحانه و تعالی دستش را بر سر بندگان گذاشته، اندیشه‌‏های ایشان جمع می‏‌گردد"<ref> {{عربی|اندازه=120%|" إِذَا قَامَ‏ قَائِمُنَا، وَضَعَ‏ اللَّهُ‏ يَدَهُ‏ عَلى‏ رُؤُوسِ‏ الْعِبَادِ، فَجَمَعَ‏ بِهَا عُقُولَهُمْ‏ ‏‏‏‏‏‏"}}، محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۲۵، ح ۲۱</ref>.

::::::شاید بتوان اختلاف روایات زمان ظهور را نیز با این تقسم‏‌بندی رفع نمود؛ به این بیان که برخی روایات ناظر به زمان ظهور و برخی دیگر ناظر به زمان قیام باشد. گفتنی است در پاره‏‌ای از روایات، از ظهور و قیام [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏ با عنوان خروج یاد شده است. از [[امام صادق]]{{ع}} نقل شده است که فرمود: "خروج قائم محتوم است"<ref>  شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۴۵۴، ح ۴۶۱</ref>. آن حضرت همچنین فرمود: "دنیا به پایان نرسد تا این‏که مردی از خاندان من خروج کند که به حکومت آل داود حکم نماید .... "<ref>  محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۳۹۷، ح ۲</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص:۲۹۸ - ۳۰۱.</ref>.

::::::حجت الاسلام و المسلمین '''[[مهدی علی‌پور]]'''، در مقاله ''«[[ظهور (مقاله)|ظهور]]»'' در این‌باره گفته است:

::::::«"[[ظهور]]" در لغت به معنای "آشکار شدن"<ref>محمد معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژه ظهور.</ref> است و در اصطلاح بر دو معنا دلالت دارد:  

::::#'''بروز بعد از پنهان بودن:''' این معنای ظهور درباره [[امام مهدی|امام عصر]]{{ع}} صادق است، چون آن حضرت در [[غیبت]] به سر می‌برد. وقتی آشکار شود، گفته خواهد شد ظهور کرده است.

::::#'''اعلان انقلاب و قیام با شمشیر:''' این معنا نیز بر [[امام مهدی|امام عصر]]{{ع}} صادق است، چون آن حضرت عليه ستم قیام کرده و انقلاب بزرگی را به راه می‌اندازد. چنانکه ملاحظه می‌شود، [[امامیه]] هر دو معنای اصطلاحی ظهور را بر [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} صادق می‌داند، اما [[اهل سنت]] و ادیان معتقد به منجی، تنها معنای دوم ظهور را درباره مصلح [[آخرالزمان]] درست می‌شمارند<ref> سید محمد صدر، تاریخ مابعدالظهور، ص ۲۷۰.</ref>. ظهور منجی [[آخرالزمان]] به لحاظ عقلی، این گونه قابل توجه است: خداوند از آن رو انسان‌ها را آفرید که تنها وی را عبادت کنند و به مقام عبودیت و انسان کامل نایل آیند. رسیدن به این مقام به داشتن جامعه سالم و تهی از ستم مشروط است که تا کنون تحقق نیافته است. از آنجا که قانون الهی تخلف نمی‌پذیرد، انسان‌ها ناگزیر این جامعه را تجربه خواهند کرد. باید منتظر ماند تا زمان تحقق اراده الهی فرا رسد. این آرمان در پرتو شرط‌های ذیل جامه عمل می‌پوشد:

::::#ارائه برنامه و نظام کامل زندگی جهت رساندن آدمیان به مرحله عبودیت کامل؛  

::::#وجود رهبری حکیم و شایسته، برای اجرای آن برنامه فراگیر و کامل؛  

::::#وجود انسان‌های مخلص و پرهیزگار برای یاری دادن آن رهبر شایسته.<ref> سید محمد صدر، تاریخ مابعدالظهور، ص ۴۳.</ref>»<ref>[[مهدی علی‌پور|علی‌پور، مهدی]]، [[ظهور (مقاله)|ظهور]]، ص: ۲۱۹-۲۲۰.</ref>.

::::::«در اینکه معنای ظهور [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} چیست، سه احتمال داده شده که قابل جمع است:

:::::#اینکه مقصود از ظهور، بروز و انکشاف بعد از محجوب بودن و استتار باشد. این معنا مختص فهم شیعی است که معتقد به غیبت برای [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} است.

:::::#اینکه مقصود اعلان انقلاب و قیام به جهت پیاده کردن اسلام ناب و در سایه حکومت عدل باشد. این مفهوم با دیدگاه امامی و دیگران نیز سازگاری دارد.

:::::#مقصود از ظهور، پیروزی و سیطره بر عالم است. این معنا بعد از آن حاصل می‌شود که حضرت از پرده غیبت به در آمده و امور او مرتّب گردد»<ref>[[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۵۵۲.</ref>.

::::::«کلمه "[[ظهور]]" نوعاً به‌معنای ظهور شخص [[امام زمان]] {{ع}} مطرح می‌شود و مثلاً به همین معنی {{عربی|"عجل علی ظهورك"}} گفته می‌شود و البته این مسأله‌ای قطعی و غیرقابل‌انکار است؛ لکن احتمال قوی و جدی دیگری هم وجود دارد که ظهور به‌معنای ظهور امر باشد، نه ظهور شخص. البته ظهور کامل و تام‌ امر، مستلزم ظهور شخص است. یعنی تا شخص ظاهر نشود، امر امت به صورت تمام و کامل ظاهر نمی‌شود، ولی درعین‌حال میان این دو تفاوت‌هایی وجود دارد.  

::::::اصل این تفکر و اندیشه از این‌جا سرچشمه می‌گیرد که ظهور حداقل می‌تواند دو معنا داشته باشد: یک بار به‌معنای طلوع و آشکار شدن و پیدایش بعد از استتار: بدین‌گونه که ظهور را نقطه مقابل خفا بگیریم که نظارت مطلب بیشتر به ظهور شخص می‌باشد، و البته این قابل انکار نیست، و بار دیگر ظهور را از ماده و ریشه "ظهر" معنا کنیم که عبارت از تقویت و پشتوانه یافتن چیزی باشد که ما از آن تعبیر به پیروزی و حاکمیت مقتدرانه می‌نماییم و در این برداشت و نظر، مطالب دیگری به ذهن می‌رسد و نتایج دیگری به دست می‌آید. در این بحث، توجه به مشتقات لفظی لغت ظهور، مفید مطالب ارزشمندی است که می‌توان از آن کمک گرفت.  

::::::اگر [[ظهور]] را صفت شخص بگیریم تمام آیات و [[روایات]] و ادعیه و زیارات و مناجات‌هایی که در آن‌ها واژه [[ظهور]] به کار رفته و استعمال شده است؛ تحقق نیافته و معنی پیدا نمی‌کند، مگر با [[ظهور]] شخص [[امام زمان]] {{ع}}. زیرا [[ظهور]] به‌معنای پیدایش بعد از استتار و خفا استعمال شده است. اما اگر [[ظهور]] را به‌معنای پیروزی و سلطه [[اسلام]] تعبیر نماییم؛ حتی ممکن است این پیروزی -البته تا حدودی- قبل از [[ظهور]] [[امام زمان]] {{ع}} نیز حاصل شود؛ لکن نه به‌گونه‌ای که مستغنی از [[ظهور]] آن حضرت باشیم<ref>نشریه موعود، شماره ۱۱ و ۱۰، ص ۴۹.</ref><ref>[[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص:۴۷۵.</ref>.