آیه اکمال دین: تفاوت میان نسخه‌ها

آیه اکمال دین (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۶ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۵۴

۱۴٬۹۴۲ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۶ ژوئن ۲۰۲۰

←‏مقدمه

دیداریویکی‌متن

Msadeq

مدیران

۱۱۵٬۱۸۳

ویرایش

@@ خط ۱۵: / خط ۱۵: @@
 *[[آشکار]] است که آنچه باعث [[یأس]] [[دشمن]] نسبت به [[اسلام]] و [[مسلمانان]] می‌شود آن است که [[جامعه]] بعد از [[پیامبر]]، [[امام]] و [[ولیّ]] امری داشته باشد که همچون [[پیامبر]] و با همان صفات و خصوصیّات [[اسلام]] و [[مسلمانان]] را به پیش ببرد و آنها از هر گزندی [[حفظ]] کند؛ وگرنه [[ابلاغ]] حکمی همچون [[حرمت]] گوشت مردار چگونه باعث [[ناامیدی]] [[دشمن]] از ضربه زدن به [[اسلام]] و نابودی [[مسلمانان]] می‌شود؟ این [[احکام]] پیش از این نیز به [[مردم]] [[ابلاغ]] شده بود و هرگز [[دشمن]] را [[ناامید]] نکرده بود. [[روایات]] فراوانی از طریق [[شیعه]] و [[سنّی]] در این مورد نازل شده است.
 *از [[آیه تبلیغ]] و آیه اکمال دین به روشنی [[ضرورت وجود امام در جامعه]] استفاده می‌شود؛ طوری که بدون آن [[دین]] [[مردم]] ناقص و ناتمام بوده و [[رسالت الهی]] [[پیامبر]]{{صل}} به انجام نرسیده است، همچنین از این دو [[آیه]]، [[امامت]] و [[ولایت]] [[امام علی|امیرالمؤمنین علی]]{{ع}} استفاده می‌شود<ref>[[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ص:۳۸-۳۹.</ref>.
+=={{متن قرآن|الْيَوْمَ}} به چه معناست؟==
+*مفاد [[آیه]]، هر حادثه‌ای که باشد، حتماً باید چهار صفت را با هم داشته باشد: [[یأس]] [[کفار]]، [[اکمال دین]]، [[اتمام نعمت]] و [[رضایت]] به [[دین اسلام]].
+*از این‌رو، هر چیزی که مدلول [[آیه]] است، باید این ویژگی‌های چهارگانه را دارا باشد. پس اگر [[آیه]] به گونه‌ای [[تفسیر]] شود که مثلاً دو صفت از این چهار صفت را دارا باشد و دو صفت دیگر را دارا نباشد، با ظاهر [[آیه]] تطابق نخواهد داشت.
+*از سویی [[تأمل]] در [[آیه]] می‌رساند که محور [[آیه]]، خود [[دین]] است، نه [[مسلمانان]] و نه [[پیامبر]] و نه هیچ چیز دیگر. [[دلیل]] این امر، تکرار کلمه [[دین]] و اسناد اکمال آن، [[اتمام نعمت]] و [[رضایت]] به [[دین]]، به خود [[خداوند]] است.
+*از این‌رو از لحن [[آیه]] به‌دست می‌آید، در [[دین]] آسیبی بوده که هم موجب [[طمع]] [[کافران]] و هم موجب [[ناخشنودی]] [[پروردگار]] از [[دین]] بوده است. جبران این [[کاستی]] تنها از عهده [[خداوند]] بر می‌آمده است، نه شخص دیگری، پس حادثه‌ای که این [[آیه]] از آن خبر می‌دهد، به گونه‌ای است که ساختار [[دین]] را کامل کرده است و هیچ ارتباطی با [[مسلمانان]] و [[جامعه اسلامی]] ندارد<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ولایت و امامت در قرآن (کتاب)|ولایت و امامت در قرآن]]، ص:۱۴۶.</ref>.
+==مصداق {{متن قرآن|الْيَوْمَ}} چه روزی است؟==
+*در میان احتمالات مختلف، دو احتمال بیشترین [[شهرت]] و قائل را دارد: روز [[عرفه]] و [[روز غدیر]].
+*بیشتر [[مفسران اهل سنت]] بر این باورند که مراد از الیوم روز [[عرفه]] [[سال دهم هجری]] است.
+*این احتمال مردود است؛ زیرا این روز تناسب زیادی با [[اکمال دین]] ندارد. توضیح عدم تناسب روز [[عرفه]] با الیوم از این قرار است که مراد از [[اکمال دین]] در روز [[عرفه]] چیست؟ سه احتمال دارد:
+#منظور از [[اکمال دین]] در روز [[عرفه]] [[تعلیم]] [[مناسک]] [[حج]] باشد، بدین صورت که تا آن زمان [[مردم]] [[حجاز]] [[مناسک]] [[حج]] را به صورت [[تحریف]] شده انجام می‌دادند، ولی در این سال [[رسول خدا]]{{صل}} خود عازم [[سفر]] [[حج]] شدند و [[مناسک]] را به صورت [[حج ابراهیمی]] به [[مردم]] [[تعلیم]] نمودند؛ از این‌رو، [[تعلیم]] کامل [[حج]] همان [[اکمال دین]] خواهد بود. این احتمال پذیرفته نیست؛ زیرا کامل نمودن فرعی از [[فروع دین]] [[اکمال دین]] به شمار نمی‌آید به ویژه آن‌که پس از این [[تاریخ]] (روز [[عرفه]] [[احکام]] دیگری از سوی [[خداوند]] [[تشریع]] شده است.
+#منظور از [[اکمال دین]] در روز [[عرفه]]، [[اجتماع]] پرشور [[مسلمانان]] در مراسم [[حج]] بدون مشارکت [[مشرکان]] باشد و از آنجا که [[مسلمانان]] [[غلبه]] کامل بر [[مکه]] و شبه جزیره پیدا نموده‌اند، این امر [[اکمال دین]] به شمار می‌آید. این احتمال نیز مردود است؛ زیرا [[غلبه]] [[مسلمانان]] بر [[مشرکان]] در [[سال نهم هجری]] و یک سال پیش از این واقعه، هنگام [[نزول]] [[آیات برائت]] رخ داد.
+#منظور از [[اکمال دین]]، بیان تفصیلی [[محرمات]] گوشت‌ها باشد. توضیح آنکه میان [[مشرکان]] زمان [[جاهلیت]] بسیاری از گوشت‌ها [[حلال]] بود و [[خداوند]] در [[تحریم]] آنها بر پایه تدریجی بودن [[بیان احکام]]، مرحله به مرحله [[تحریم]] آنها را شدیدتر می‌نمود. نخست مردار، گوشت خوک و قربانی‌هایی که به نام [[بت‌ها]] [[قربانی]] شده‌اند را [[تحریم]] نمود و پس از آنکه [[جامعه اسلامی]] [[قدرت]] و [[استحکام]] پیدا نمود، دیگر موارد را در این [[آیه تحریم]] فرمود. این احتمال نیز پذیرفته نیست؛ زیرا با توجه به اینکه پس از [[نزول]] این [[آیه]] هنوز پرونده [[تشریع]] باز بوده است، نمی‌توان آن را اکمال نامید؛ چه اینکه پس از اکمال، دیگر نباید [[تشریعی]] وجود داشته باشد.
+*'''نتیجه:''' احتمال اینکه منظور از الیوم روز [[عرفه]] باشد، پذیرفته نیست.
+*[[شیعه]] براین [[باور]] است که مراد از الیوم روز هجدهم ذی الحجه (روز [[عید غدیر]]) است. [[گواه]] این [[باور]] دو جهت است: تحلیل [[تاریخی]] و [[شأن نزول]]<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ولایت و امامت در قرآن (کتاب)|ولایت و امامت در قرآن]]، ص:۱۴۶-۱۴۸.</ref>.
+=== تحلیل [[تاریخی]]===
+*چگونگی [[تطبیق]] [[یأس]] از [[دین]] و [[اکمال دین]] بر روز [[عرفه]]
+*در این [[آیه]] [[یأس]] به [[دین]] ربط داده شده است؛ یعنی [[کافران]] از [[دین]] [[مأیوس]] شده‌اند، نه از [[مسلمانان]]. [[یأس]] از [[دین]] یک چیز و [[یأس]] از [[مسلمانان]] چیز دیگری است. عموم [[مفسران اهل سنت]] [[یأس]] را به [[مسلمانان]] ربط داده‌اند در حالی که [[یأس]] به [[دین]] باز می‌گردد؛ از این‌رو باید دید چه نقطه ضعفی در [[دین]] بوده که روزنه امیدی برای [[کافران]] بوده است. با توجّه به یک نکته، مسأله روشن می‌شود و آن اینکه: هر [[دین]] و آئینی هر چه [[قدر]] در [[دستورات]] خود پیشرفته باشد و برنامه‌های آن متعالی باشد، تا [[حافظ]] و نگهبانی نباشد که به طور [[شایسته]] بتواند آن برنامه‌ها را [[حفظ]] و [[اجرا]] نماید، آن [[دین]] و آئین در معرض نابودی خواهد بود. پس برای [[حفظ دین]] شخصیتی [[شایسته]] لازم است.
+*از این‌رو، تا هنگامی که [[رسول خدا]]{{صل}} در قید [[حیات]] بودند، نگهبانی و [[پاسداری]] [[دین]] صورت می‌گرفت، ولی [[کافران]] به یک نقطه [[امید]] بسته بودند و آن این بود که با رفتن [[رسول خدا]]{{صل}} [[دین]] او نیز نابود خواهد شد؛ چرا که او [[فرزند]] و [[جانشینی]] ندارد. در [[روز غدیر]]، با [[اعلان]] عمومی [[جانشینی]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}}، که در دید [[عامه]] [[مردم]] [[شخصیت]] او تالی‌ تلو [[رسول خدا]]{{صل}} بود، امیدهای [[کافران]] به یأس‌ گرایید: {{متن قرآن|الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ}}.
+*همچنین اکمال نیز تحقّق یافت؛ چرا که اصلی از اصول که [[امامت]] و [[ولایت]] و [[جانشینی]] او باشد، تا آن زمان ناگفته بود و با [[ابلاغ]] آن، [[دین خدا]] در عرصه اصول به کمال رسید. نتیجه آنکه، این احتمال با واژه‌های به کار رفته در [[آیه]]، هم‌خوانی دارد.
+*از آنجا که هر [[مکتب]]، هر اندازه اندیشه‌های [[قوی]] و [[الهی]] داشته باشد، خود به خود نمی‌تواند حافظِ خود باشد، بلکه پاسدار [[حقیقی]] یک [[مکتب]]، [[رهبر]] آن است که با [[معرفت]] و [[ایمان]] والای خود، [[حقیقت]] آن [[مکتب]] را در وجود خود، تجسم [[عینی]] داده باشد. از این‌رو، نقش [[رهبری]] در [[دین]]، نقش ستون فقرات در [[بدن]] است که بدون آن، جز پوسته‌ای از [[دین]] ظاهر نخواهد شد<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ولایت و امامت در قرآن (کتاب)|ولایت و امامت در قرآن]]، ص:۱۴۸-۱۴۹.</ref>.
+=== [[شأن نزول]]===
+*در [[شأن نزول]] [[آیه]]، دو قول است: [[شیعه]] بر این [[باور]] است که این [[آیه]] در روز ۱۸ ذی‌الحجه [[سال ۱۰ هجری]]، هنگام برگشت از [[حجة الوداع]] نازل شده است، ولی اهل‌سنّت، [[شأن نزول]] این [[آیه]] را روز نه ذی [[الحجة]] (روز [[عرفه]]) [[سال ۱۰ هجری]] می‌دانند.
+*[[علامه امینی]] در [[کتاب الغدیر]]، ۱۶ نفر از بزرگان [[اهل سنت]]، مانند: [[محمد بن جریر طبری]]، [[حاکم نیشابوری]]، [[حاکم حسکانی]]، [[سبط ابن جوزی]]، [[ابن کثیر دمشقی]] [[خطیب بغدادی]]<ref>تاریخ بغداد، ج۸، ص۲۹۰.</ref>، [[ابن عساکر]]<ref>تاریخ مدینه دمشق، ج۲، ح۵۷۵ - ۵۷۸ و ۵۸۵.</ref> و [[جلال الدین سیوطی]] یاد می‌کند که در کتاب‌هایشان، [[شأن نزول]] [[آیه]] را ۱۸ ذی‌الحجه می‌دانند. [[روایات]] اینان به چهار نفر از [[صحابه]] بر می‌گردد: [[ابوسعید خدری]]، [[ابوهریره]]، [[زید بن ارقم]]، [[جابر بن عبدالله انصاری]].
+[[ابونعیم اصفهانی]]<ref>خصائص الوحی المبین، ص۶۱ - ۶۲. به نقل از ما نزل فی علی من القرآن، ابونعیم اصفهانی.</ref> از [[ابوسعید خدری]] این‌گونه [[روایت]] می‌کند: [[پیامبر]]{{صل}} در [[غدیر خم]]، [[مردم]] را به سوی [[علی]]{{ع}} [[دعوت]] کرد و [[دستور]] داد تا خارهای زیر درختان را جمع کنند. این جریان در روز [[پنجشنبه]] بود. [[پیامبر]]{{صل}} [[علی]]{{ع}} را فراخواند و دو دستش را گرفت و بالا برد تا این که [[مردم]] سفیدی زیر بغل [[رسول خدا]]{{صل}} را دیدند. هنوز [[مردم]] پراکنده نشده بودند که این [[آیه]] نازل شد: {{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا}}.
+*سپس [[رسول خدا]]{{صل}} فرمود: [[خداوند]] بزرگ‌تر است؛ همان خدایی که [[دین]] خود را کامل و [[نعمت]] خود را بر ما تمام کرد و از [[رسالت]] من و [[ولایت علی]] پس از من، [[راضی]] و [[خشنود]] گشت.<ref>{{متن حدیث|اللَّهُ أَكْبَرُ عَلَى إِكْمَالِ الدِّينِ وَ إِتْمَامِ النِّعْمَةِ وَ رِضَا الرَّبِ بِرِسَالَتِي وَ بِالْوَلَايَةِ لِعَلِيٍّ مِنْ بَعْدِي}}.</ref>
+*مؤید این [[اعتقاد]] [[شیعه]]، [[باور]] [[اهل سنت]] به [[رحلت]] [[رسول]] خداست. [[اهل سنت]] بر این باورند که [[پیامبر]]{{صل}} پس از [[نزول]] این [[آیه]]، ۸۱ روز یا ۸۲ روز بیشتر زنده نبودند<ref>فخر رازی می‌نویسد: «مورخان و محدّثان، اتفاق نظر دارند که پیامبر اسلام{{صل}} پس از نزول این آیه شریف، بیش از ۸۱ یا ۸۲ روز عمر نکرده است».... تفسیر کبیر، ج۱۱، ص۱۳۹.</ref>؛ از این‌رو، اگر این [[آیه]]، روز ۹ ذی‌الحجه نازل شده باشد، ۸۱ یا ۸۲ روز با زمانی که اهل‌سنّت [[وفات پیامبر]] را قبول دارند (۱۲ [[ربیع‌الاول]]) هم‌خوانی ندارد؛ چرا که مدت زمانِ فاصله، ۹۰ تا ۹۳ روز است، ولی اگر [[نزول]] [[آیه]] را ۱۸ ذی‌الحجه بدانیم، [[محاسبه]] ما تا ۱۲ [[ربیع]]، همان ۸۱ یا ۸۲ روز می‌شود. این مؤید، [[گواه]] روشنی است که [[آیه]] در روز ۱۸ ذی‌الحجه نازل شده است. البته این مؤید، طبق دیدگاه [[شیعه]]، جدلی خواهد بود؛ زیرا بیشتر [[دانشمندان شیعه]]، [[تاریخ]] [[ارتحال پیامبر]] را ۲۸ ماه صفر می‌دانند.
+*علاوه بر [[گواه]] یادشده، همه روایاتی که [[نزول]] [[آیه]] را ۹ ذی‌الحجه می‌دانند، به یک شخص برمی‌گردد، که "[[عمر بن خطاب]]" است، که متهم است، ولی روایاتی که [[نزول]] [[آیه]] را ۱۸ ذی‌الحجه می‌دانند، چهار نفر‌اند که [[اهل سنت]] این چهار نفر را قبول دارند.
+*بر پایه آنچه [[گذشت]] روشن می‌شود که در این [[آیه]]، [[اکمال دین]] و [[اتمام نعمت]]، چیزی جز [[رهبری]] و [[ولایت امام]] [[معصوم]] نیست. به دیگر سخن، با [[ابلاغ]] [[ولایت]]، بعثتی تازه رخ داد که تفاوت آن با [[بعثت]] [[صدر اسلام]] تنها در مرحله حدوث و بقاست. اگر حدوث [[بعثت]] اهمیت دارد، بقای آن نیز دارای اهمیت و [[ولایت]]، [[استمرار]] [[بعثت]] است<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ولایت و امامت در قرآن (کتاب)|ولایت و امامت در قرآن]]، ص:۱۴۹-۱۵۱.</ref>.
 == جستارهای وابسته ==