تطبیق دادن نشانه‌های ظهور با وقایع: تفاوت میان نسخه‌ها

==[[تطبیق]] در اصطلاح [[مهدویت]]==

[[تطبیق]] در [[مباحث مهدویت]] به‌معنای مطابقت دادن [[نشانه‌های ظهور]] بر وضعیت هر زمان است؛ به این معنا که عده‌ای با [[خواندن]] یا شنیدن چند [[روایت]] در [[نشانه‌های ظهور]]، آنها را بر افراد یا حوادثی خاص، بدون تشخیص صحیح بودن آن و بدون بررسی [[آیات]] و [[روایات]] دیگر، [[تطبیق]] می‌دهند. نفسِ [[تطبیق]] [[روایات]] بر حوادث پیش‌آمده در [[جهان]]، آفت و آسیب نیست، بلکه آفت اساسی و اصلی، مطالب و ادعاهایی است که افرادی به صرف [[خواندن]] یک یا دو [[روایت]] و بدون بررسی [[آیات]] و [[روایات]] و مطالب [[تاریخی]] و [[قدرت]] تشخیص صحیح و ناصحیح، به اظهارنظر می‌پردازند.

در [[روایات]]، نشانه‌هایی برای [[ظهور امام مهدی]]{{ع}} بیان شده است، اما کیفیت دقیق و خصوصیات آنها روشن نیست؛ همین امر بستری برای تحلیل‌ها و تفسیرهای شخصی و احتمالی گردیده است. در این میان، احتمال [[جعل]] و تحریفِ لفظی و [[معنوی]] به انگیزه‌های مختلف را هم نمی‌توان از نظر دور داشت؛ بدین رو، دقت در [[احادیث]] [[علائم ظهور]] و [[شناخت]] دقیق آنها در بازشناسی ادعاهای دروغین از ادعای واقعی، بسیار مهم و نقش¬آفرین است.

در [[تطبیق]] علامت‌های [[ظهور]] نمی‌توان به صرف احتمالِ مطابقت یک واقعۀ خارجی با یکی از [[علائم ظهور]]، به [[پیش‌بینی]] [[وقت ظهور]] یا قیامِ متصل بدان پرداخت. این نکته نیز درست است که در کنار هم قرار گرفتن شماری از [[نشانه‌ها]]، به ویژه آنهایی که در [[احادیث معتبر]] آمده‌اند و حتمی توصیف شده‌اند، موجب [[اطمینان]] به نزدیک بودن [[ظهور]] می‌گردد؛ ولی متأسفانه هر از چند گاه، به بهانۀ ایجاد [[شوق]] [[ظهور]]، موجی [[انحرافی]]، فضای [[فکری]] و [[رفتاری]] [[مردم]] را دچار تشویش کرده و با ایجاد برخی انتظارات و توقعات کاذب، آسیب جدی به [[جامعۀ منتظر]] می‌زند؛ در حالی که [[مباحث مهدویت]]، از پشتوانۀ [[عقلی]] و [[نقلی]] برخوردار است و کسی در [[نقل روایات]] [[حق]] ندارد بدون توجه به شواهد قطعی، [[نشانه‌های ظهور]] را بر افراد مختلف و حوادث زمان [[تطبیق]] دهد. نکته مهمی که بایستی بدان توجه داشت این است که به [[دلیل]] عدم تحقق تطبیق‌های مطرح شده، باعث [[بی‌اعتقادی]] افراد نسبت به اصل [[ظهور]] می‌گردد و افراد در اصل [[ظهور]] و [[روایات]] به [[شک و تردید]] می‌افتند.

نکاتی در زمینه [[تطبیق]]

در زمینۀ [[تطبیق]] توجه به نکات زیر مهم است:

# منابع اصلی و قدیمی [[شیعه]] معمولاً از نشانه‌هایی محدود نام برده‌اند و برخی از این نشانه‌هایی که مطرح می‌شود، در این منابع ذکر نشده است.

# اَسناد برخی از [[احادیث]] در این زمینه دارای اشکال است و شاید علت ذکر این [[روایات]] این باشد که اصل [[روایات]] برای [[تحقیق]] و [[تأمل]] درباره آن باقی بماند و روشن شود که همۀ گروه‌ها چه مخالفین و چه موافقین اهل¬بیت{{ع}} در اصل [[ظهور حضرت مهدی]]{{ع}} اتفاق دارند<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۲۷، ح ۹۰.</ref>.

# شاید مراد [[امام]]، واقعۀ خارجی دیگری باشد. در مواردی که سخن از وقوع یک نشانه و [[فرج]] بعد از آن بیان شده است، گویا مراد، [[فرج]] و [[ظهور امام زمان]]{{ع}} نیست، بلکه یک [[گشایش]] و [[آرامش]] و [[راحتی]] برای [[مؤمنان]] مورد نظر است. از [[امام باقر]]{{ع}} [[نقل]] شده فرمودند: «[[منتظر]] صدایی باشید که از طرف [[دمشق]] ناگهان به شما می‌رسد و در آن گشایشی بزرگ برای شما خواهد بود»<ref>{{متن حدیث|تَوَقَّعُوا الصَّوْتَ یَأْتِیکُمْ بَغْتَهً مِنْ قِبَلِ دِمَشْقَ، فِیهِ لَکُمْ فَرَجُ عَظِیمٌ}}؛ غیبة نعمانی، ص ۲۷۹، ح ۶۶.</ref>. اینکه کلمۀ "[[فرج]]" به صورت نکره آمده و معنای آن "گشایشی" است نه "[[گشایش]] خاص" و ویژه، همین نکته نشان می‌دهد این [[فرج]] معلوم نیست مربوط به [[قیام امام زمان]]{{ع}} باشد. ضمن آنکه برخی از علامت‌ها خبر از یک اتفاق و واقعه است و ربطی به [[ظهور]] [[حضرت]] ندارد؛ مانند وقوع گرمای شدید یا [[روایات]] "[[پرچم‌های سیاه]]" که به [[بنی العباس]] اشاره دارد.

 

بنابراین، شباهت یک واقعۀ خارجی با یک علامت این احتمال را در [[ذهن]] ایجاد می‌کند که شاید این واقعه همان علامتی باشد که [[امام]] خبر داده است و به همین جهت، [[انسان]] به دنبال [[کسب آمادگی]] بیشتر برای [[ظهور]] خواهد بود و از طرفی چون صرف احتمال است، اگر [[ظهور]] واقع نشد [[انسان]] دچار [[سرخوردگی]] نمی‌شود و روحیۀ خود را از دست نمی‌دهد.

گروه‌هایی از [[شیعیان]] در دوره‌هایی، با [[امید]] به [[گشایش]] و [[فرج]] در کارشان و گاه با اغراض خاصی، به [[تطبیق علائم]] [[ظهور]] بر وقایع [[اقدام]] کرده‌اند. مثلا برخی [[معتقد]] بودند [[نفس زکیه]] همان [[محمد بن عبد الله بن حسن مثنی]] است و استدلال‌هایی را هم برای [[اثبات]] این مطلب آورده‌اند که کافی نیست. [[گروه‌های اسماعیلیه]]، در [[تطبیق]]، گوی [[سبقت]] را از همگان ربوده و [[تطبیق]] نشانۀ [[طلوع خورشید از مغرب]] و نشانه‌های دیگر را بر [[فاطمیان]] و [[مهدی]] آنان [[تطبیق]] کرده‌اند. در بعضی از متونِ علمای عصر [[صفویه]]، مطالبی به چشم می‌خورد که بیانگر [[تطبیق]] ناصواب بعضی از [[روایات]] بر [[دولت]] صفوی است. عده‌ای بر این باورند که بسیاری از علائم غیر حتمی‌ [[ظهور]] اتفاق افتاده است و فقط علائم حتمی‌ نزدیک [[ظهور]] باقی مانده است. به نظر می‌آید در این باره سخن قطعی و کاملی نمی‌توان گفت؛ زیرا بسیاری از این علائم یا اصولاً در منابع معتبر ذکر نشده یا بسیار کم بیان شده و چندان مورد توجه علمای گذشته نبوده است.

مهم‌ترین و اساسی‌ترین پیامد [[تطبیق]] دادن [[نشانه‌های ظهور]] با حوادث و اتفاقات [[جامعه]]، ایجاد [[امید]] کاذب برای [[منتظران]] و دیگر انسان‌هاست؛ نتیجه این [[امید]] کاذب دلسردی نسبت به [[ظهور]] و [[امام مهدی]] می‌شود؛ زیرا با [[تطبیق نشانه‌های ظهور]] [[انتظار]] دارد [[امام مهدی]] [[ظهور]] کند و وقتی [[ظهور]] محقق نمی‌شود، نسبت به [[مهدویت]] تردید پیدا می‌کند و چه‌بسا از [[ایمان]] و باورهای او نیز کاسته شود.

نمی‌توان به‌راحتی [[نشانه‌های ظهور]] را بر حوادث [[تطبیق]] داد؛ حتی علمای مهذب و والامقام هم درصدد [[تطبیق]] نیستند و نیز [[منتظران]] را به این امر سفارش نمی‌کنند. [[تطبیق]] نشانه¬های [[ظهور]] با حوادث بیرونی، بدون [[دلیل]] و پشتوانه محکم [[عقلی]] و [[نقلی]]، باعث ایجاد [[امید]] کاذب به [[تعجیل]] در [[جامعه]] می‌شود و به دنبال اتفاق نیفتادن [[ظهور]] بعد از این [[تطبیق]]، [[یأس]] و [[ناامیدی]] جای آن را می‌گیرد و چه بسا انسان‌هایی که این [[تطبیق]] را [[باور]] کرده‌اند، نسبت به اصل [[ظهور]]، دلسرد و [[ناامید]] و نسبت به روایت‌های [[اهل بیت]]{{ع}} دچار [[شک و تردید]] شوند<ref>ر.ک: [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]؛ [[یحیی صالح‌نیا|صالح‌نیا، یحیی]]؛ [[تنها بر فراز (کتاب)|تنها بر فراز]]، ص ۱۴۸؛ [[محمد صابر جعفری|جعفری، محمد صابر]]، [[اندیشه مهدویت و آسیب‌ها (کتاب)|اندیشه مهدویت و آسیب‌ها]]، ص ۵۳-۵۶؛ [[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ج۷، ص۴۵۱- ۴۵۳؛ [[سید حسن زمانی|زمانی، سید حسن]]، [[نشانه‌های قیام حضرت مهدی (کتاب)|نشانه‌های قیام حضرت مهدی]]، ص ۷۵ ـ ۷۶؛ [[سید محمد میرتبار|میرتبار، سید محمد]]، [[آسیب‌شناسی جامعه منتظر (کتاب)|آسیب‌شناسی جامعه منتظر]]، ص ۷۱-۷۷؛ [[نشانه‌های قیام حضرت مهدی (کتاب)|نشانه‌های قیام حضرت مهدی]]، ص ۷۵ ـ ۷۶؛ [[نویسندگان آفتاب مهر، آفتاب مهر (کتاب)|آفتاب مهر]]، ج۱، ص ۲۱۲-۱۳؛ [[پژوهشگران مؤسسه آینده روشن]] [[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]، ص ۳۷۷.</ref>.