فلسفه غیبت صغری: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'آشکار' به 'آشکار'
جز (جایگزینی متن - 'پنهان' به 'پنهان') |
جز (جایگزینی متن - 'آشکار' به 'آشکار') |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
==فلسفه غیبت صغری در [[پیشوایان هدایت ج۱۴ (کتاب)|پیشوایان هدایت]]== | ==فلسفه غیبت صغری در [[پیشوایان هدایت ج۱۴ (کتاب)|پیشوایان هدایت]]== | ||
*[[غیبت]] برنامه‌ای مقدماتی است که برای [[زمینه‌سازی]] [[ظهور]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} و به انجام رساندن [[مأموریت]] اصلاحی بزرگ جهانی آن [[حضرت]] امری لازم و ضروری است. [[حکمت]] خداوندگار بر این تعلق گرفته است که این [[غیبت]] دارای دو مرحله‌باشد. [[دلیل]] این امر نیز واضح و | *[[غیبت]] برنامه‌ای مقدماتی است که برای [[زمینه‌سازی]] [[ظهور]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} و به انجام رساندن [[مأموریت]] اصلاحی بزرگ جهانی آن [[حضرت]] امری لازم و ضروری است. [[حکمت]] خداوندگار بر این تعلق گرفته است که این [[غیبت]] دارای دو مرحله‌باشد. [[دلیل]] این امر نیز واضح و آشکار است؛ چرا که اگر [[غیبت]] کامل به صورت ناگهانی به انجام می‌رسید موجب از دست رفتن مجموعه عواملی می‌گردید که برای [[آماده سازی]] [[جامعه اسلامی]]، بلکه [[جامعه بشری]] برای [[ظهور]] آن [[حضرت]] و بر پا کردن [[دولت جهانی]] [[اسلام]] لازم است. | ||
*زیرا محور کلی این [[آماده سازی]]، آزمون‌های مقدماتی است - که [[روایات]] نیز چنانکه به خواست [[خدا]] در بحث [[غیبت کبری]] به صورت مفصل به آنها خواهیم پرداخت به همین نکته اشاره دارند - و چنین آزمونی نیازمند پاره‌ای از عوامل و باورهای [[عقیدتی]] محکم است تا در طول نسل‌های [[جامعه اسلامی]] برای [[انسان]] [[مسلمان]]، همچون تکیه‌گاهی در راه پیروز شدن در [[امتحان]] و گردآوردن تجربیات و شایستگی‌های روحی و معرفتی در جهت [[آمادگی برای ظهور]] باشد. | *زیرا محور کلی این [[آماده سازی]]، آزمون‌های مقدماتی است - که [[روایات]] نیز چنانکه به خواست [[خدا]] در بحث [[غیبت کبری]] به صورت مفصل به آنها خواهیم پرداخت به همین نکته اشاره دارند - و چنین آزمونی نیازمند پاره‌ای از عوامل و باورهای [[عقیدتی]] محکم است تا در طول نسل‌های [[جامعه اسلامی]] برای [[انسان]] [[مسلمان]]، همچون تکیه‌گاهی در راه پیروز شدن در [[امتحان]] و گردآوردن تجربیات و شایستگی‌های روحی و معرفتی در جهت [[آمادگی برای ظهور]] باشد. | ||
*[[پیامبر اکرم]] و [[ائمه]] {{عم}} از [[اهل بیت]] آن [[حضرت]] هر چه به زمان [[غیبت]] [[امام زمان]] نزدیکتر می‌شدند، گام‌های بیشتری برداشته و اقدامات عمیق‌تر و فراگیرتری برای [[زمینه سازی]] و آماده کردن [[مردم]] برای [[غیبت]] انجام می‌دادند. مانند خبر دادن از حتمی بودن [[غیبت]]، [[مخفی بودن ولادت]] [[صاحب]] [[غیبت]]، گسترش دامنه عمل سازمان [[وکلا]] و قرار دادن [[معارف اسلامی]] مورد نیاز [[امت]] در [[اختیار]] آنان، مانند قواعدی که [[استنباط]] [[احکام شرعی]] و دیگر امور بر اساس آنها [[استوار]] است. اما با همه این احوال، [[زمینه سازی]] کامل برای [[غیبت]]، محتاج به گام‌های تکمیلی و نمونه‌های تطبیقی دیگری بود که بتواند این برنامه‌ها را تأکید و [[تبیین]] نماید و این همان کاری بود که [[حضرت مهدی]] {{ع}} در مدت [[غیبت صغری]] آن را به انجام رساندند. آن [[حضرت]] در این برهه از زمان که مرحله انتقال از زمان [[ظهور]] کامل [[ائمه]] {{عم}} به زمان [[غیبت]] کامل [[امام زمان]] {{ع}} می‌باشد همواره همین راه را در پیش گرفته بودند و در واقع [[غیبت صغری]] آخرین گام در راه [[زمینه سازی]] برای [[غیبت کبری]] بوده است. | *[[پیامبر اکرم]] و [[ائمه]] {{عم}} از [[اهل بیت]] آن [[حضرت]] هر چه به زمان [[غیبت]] [[امام زمان]] نزدیکتر می‌شدند، گام‌های بیشتری برداشته و اقدامات عمیق‌تر و فراگیرتری برای [[زمینه سازی]] و آماده کردن [[مردم]] برای [[غیبت]] انجام می‌دادند. مانند خبر دادن از حتمی بودن [[غیبت]]، [[مخفی بودن ولادت]] [[صاحب]] [[غیبت]]، گسترش دامنه عمل سازمان [[وکلا]] و قرار دادن [[معارف اسلامی]] مورد نیاز [[امت]] در [[اختیار]] آنان، مانند قواعدی که [[استنباط]] [[احکام شرعی]] و دیگر امور بر اساس آنها [[استوار]] است. اما با همه این احوال، [[زمینه سازی]] کامل برای [[غیبت]]، محتاج به گام‌های تکمیلی و نمونه‌های تطبیقی دیگری بود که بتواند این برنامه‌ها را تأکید و [[تبیین]] نماید و این همان کاری بود که [[حضرت مهدی]] {{ع}} در مدت [[غیبت صغری]] آن را به انجام رساندند. آن [[حضرت]] در این برهه از زمان که مرحله انتقال از زمان [[ظهور]] کامل [[ائمه]] {{عم}} به زمان [[غیبت]] کامل [[امام زمان]] {{ع}} می‌باشد همواره همین راه را در پیش گرفته بودند و در واقع [[غیبت صغری]] آخرین گام در راه [[زمینه سازی]] برای [[غیبت کبری]] بوده است. | ||
*ما این [[حقیقت]] را از طریق تحلیل [[سیره]] و اهداف [[حضرت مهدی]] {{ع}} در زمان [[غیبت صغری]] و مقایسه این اهداف با ویژگی‌های خاص زمان [[غیبت کبری]] به روشنی در می‌یابیم. به همین [[دلیل]]، اهداف و [[سیره]] آن [[حضرت]] را در [[غیبت صغری]] از این دیدگاه بررسی می‌کنیم تا ارتباط میان [[سیره]] آن [[حضرت]] در زمان [[غیبت صغری]] و [[غیبت کبری]] | *ما این [[حقیقت]] را از طریق تحلیل [[سیره]] و اهداف [[حضرت مهدی]] {{ع}} در زمان [[غیبت صغری]] و مقایسه این اهداف با ویژگی‌های خاص زمان [[غیبت کبری]] به روشنی در می‌یابیم. به همین [[دلیل]]، اهداف و [[سیره]] آن [[حضرت]] را در [[غیبت صغری]] از این دیدگاه بررسی می‌کنیم تا ارتباط میان [[سیره]] آن [[حضرت]] در زمان [[غیبت صغری]] و [[غیبت کبری]] آشکار گردد»<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۱۴ (کتاب)|پیشوایان هدایت، ج۱۴]]، ص ۱۸۹.</ref>. | ||
*[[غیبت صغری]] از سال ۲۶۰ ه (سال [[شهادت]] [[امام عسکری|امام یازدهم]]) تا سال ۳۲۹ ه (سال درگذشت آخرین [[نائب خاص]] [[امام مهدی|امام]]) حدود ۶۹ سال بود. در [[غیبت صغری]] [[نوّاب خاص]] آن [[حضرت]] با ایشان در تماس بودند و [[شیعه|شیعیان]] می‌توانستند مسائل و مشکلات خویش را به عرض [[امام مهدی|امام]] برسانند و توسط آنان پاسخ دریافت دارند، و حتی گاهی به [[دیدار]] [[امام مهدی|امام]] نائل می‌شدند و از این‌رو می‌توان گفت [[امام مهدی|امام]] در این مدّت، هم [[غایب]] بود هم نبود. این دوره را می‌توان دوره [[آماده‌سازی]] [[شیعه|شیعیان]] برای [[غیبت کبری]] دانست که طی آن، ارتباط [[شیعه|شیعیان]] با [[امام مهدی|امام]] حتّی در همین حدّ نیز قطع شد و [[مسلمانان]] موظّف شدند در امور خود به نائبان عام آن [[حضرت]]، یعنی فقهای واجد شرایط آن زمان [[رجوع]] کنند. | *[[غیبت صغری]] از سال ۲۶۰ ه (سال [[شهادت]] [[امام عسکری|امام یازدهم]]) تا سال ۳۲۹ ه (سال درگذشت آخرین [[نائب خاص]] [[امام مهدی|امام]]) حدود ۶۹ سال بود. در [[غیبت صغری]] [[نوّاب خاص]] آن [[حضرت]] با ایشان در تماس بودند و [[شیعه|شیعیان]] می‌توانستند مسائل و مشکلات خویش را به عرض [[امام مهدی|امام]] برسانند و توسط آنان پاسخ دریافت دارند، و حتی گاهی به [[دیدار]] [[امام مهدی|امام]] نائل می‌شدند و از این‌رو می‌توان گفت [[امام مهدی|امام]] در این مدّت، هم [[غایب]] بود هم نبود. این دوره را می‌توان دوره [[آماده‌سازی]] [[شیعه|شیعیان]] برای [[غیبت کبری]] دانست که طی آن، ارتباط [[شیعه|شیعیان]] با [[امام مهدی|امام]] حتّی در همین حدّ نیز قطع شد و [[مسلمانان]] موظّف شدند در امور خود به نائبان عام آن [[حضرت]]، یعنی فقهای واجد شرایط آن زمان [[رجوع]] کنند. | ||
*اگر [[غیبت کبری]] یک‌باره و ناگهان رخ می‌داد، ممکن بود موجب [[انحراف]] افکار گردد و اذهان آماده پذیرش آن نباشند. امّا گذشته از زمینه‌سازی‌های مدبرّانه [[امامان]] پیشین، در طول [[غیبت صغری]]، به تدریج ذهن‌ها آماده شد و بعد، مرحله [[غیبت کبری]] آغاز گردید. | *اگر [[غیبت کبری]] یک‌باره و ناگهان رخ می‌داد، ممکن بود موجب [[انحراف]] افکار گردد و اذهان آماده پذیرش آن نباشند. امّا گذشته از زمینه‌سازی‌های مدبرّانه [[امامان]] پیشین، در طول [[غیبت صغری]]، به تدریج ذهن‌ها آماده شد و بعد، مرحله [[غیبت کبری]] آغاز گردید. | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
*در [[روایات]] فراوانی از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و [[ائمه]]{{عم}}، [[غیبت]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} دارای دو بخش کوتاه مدت "[[غیبت صغرا]]" و درازمدت "[[غیبت کبرا]]" دانسته شده است. *[[امام صادق]]{{ع}} در این باره فرمود: "همانا برای [[قائم]] دو [[غیبت]] است که در یکی از آن دو به خانواده‌اش برمی‌گردد و در دیگری معلوم نیست کجاست؛ هر سال در مناسک [[حج]] حاضر می‌گردد و [[مردم]] را می‌بیند در حالی که [[مردم]] او را نمی‌بینند"<ref>{{عربی|" إِنَ لِلْقَائِمِ غَيْبَتَيْنِ يَرْجِعُ فِي إِحْدَاهُمَا وَ فِي الْأُخْرَى لَا يُدْرَى أَيْنَ هُوَ يَشْهَدُ الْمَوَاسِمَ يَرَى النَّاسَ وَ لَا يَرَوْنَه "}}؛ نعمانی رحمه اللّه، الغیبة، ص ۱۷۵، ح ۱۵.</ref>. افزون بر دوگونه بودن، در برخی [[روایات]] به کوتاه بودن یکی و بلند بودن دیگری نیز اشاره شده است. همان [[حضرت]] در سخنی دیگر فرمود: "برای [[قائم]] دو [[غیبت]] است: یکی از آنها کوتاه مدت و دیگری درا زمدت...". <ref>{{عربی|" لِلْقَائِمِ غَيْبَتَانِ إِحْدَاهُمَا قَصِيرَةٌ وَ الْأُخْرَى طَوِيلَة "}}؛ شیخ کلینی رحمه اللّه، کافی، ج ۱، ص ۳۴۰.</ref> | *در [[روایات]] فراوانی از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و [[ائمه]]{{عم}}، [[غیبت]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} دارای دو بخش کوتاه مدت "[[غیبت صغرا]]" و درازمدت "[[غیبت کبرا]]" دانسته شده است. *[[امام صادق]]{{ع}} در این باره فرمود: "همانا برای [[قائم]] دو [[غیبت]] است که در یکی از آن دو به خانواده‌اش برمی‌گردد و در دیگری معلوم نیست کجاست؛ هر سال در مناسک [[حج]] حاضر می‌گردد و [[مردم]] را می‌بیند در حالی که [[مردم]] او را نمی‌بینند"<ref>{{عربی|" إِنَ لِلْقَائِمِ غَيْبَتَيْنِ يَرْجِعُ فِي إِحْدَاهُمَا وَ فِي الْأُخْرَى لَا يُدْرَى أَيْنَ هُوَ يَشْهَدُ الْمَوَاسِمَ يَرَى النَّاسَ وَ لَا يَرَوْنَه "}}؛ نعمانی رحمه اللّه، الغیبة، ص ۱۷۵، ح ۱۵.</ref>. افزون بر دوگونه بودن، در برخی [[روایات]] به کوتاه بودن یکی و بلند بودن دیگری نیز اشاره شده است. همان [[حضرت]] در سخنی دیگر فرمود: "برای [[قائم]] دو [[غیبت]] است: یکی از آنها کوتاه مدت و دیگری درا زمدت...". <ref>{{عربی|" لِلْقَائِمِ غَيْبَتَانِ إِحْدَاهُمَا قَصِيرَةٌ وَ الْأُخْرَى طَوِيلَة "}}؛ شیخ کلینی رحمه اللّه، کافی، ج ۱، ص ۳۴۰.</ref> | ||
*اما "[[غیبت صغرا]]"؛ اگرچه این تعبیر در [[روایات معصومین]]{{عم}} به این صورت نیامده است، امّا رفته رفته به خاطر کوتاه بودن دوران نخست [[غیبت]]، به این عنوان مشهور شده است. البته بهتر بود به جای "[[غیبت صغرا]]" از آن به "[[غیبت]] ناقصه" تعبیر می‌شد. چرا که با پایان یافتن این [[دوران غیبت]] تامّه آغاز شده است. و مهمترین تفاوت این دوره در تام بودن و ناقص بودن آن دو است. وگرنه با توجه به [[پیوستگی]] هردو [[غیبت]] به یکدیگر تفکیک آن دو به کوتاه و بلند، معنای قابل قبولی نخواهد داشت. امّا براساس دیدگاه مشهور، [[غیبت صغرا]] در اصطلاح [[مهدویت]] عبارت است از [[پنهان‌زیستی]] کوتاه مدت [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} با ویژگی‌های خاصّ، پس از [[شهادت]] [[امام عسکری]]{{ع}} تا آغاز "[[غیبت کبرا]]". | *اما "[[غیبت صغرا]]"؛ اگرچه این تعبیر در [[روایات معصومین]]{{عم}} به این صورت نیامده است، امّا رفته رفته به خاطر کوتاه بودن دوران نخست [[غیبت]]، به این عنوان مشهور شده است. البته بهتر بود به جای "[[غیبت صغرا]]" از آن به "[[غیبت]] ناقصه" تعبیر می‌شد. چرا که با پایان یافتن این [[دوران غیبت]] تامّه آغاز شده است. و مهمترین تفاوت این دوره در تام بودن و ناقص بودن آن دو است. وگرنه با توجه به [[پیوستگی]] هردو [[غیبت]] به یکدیگر تفکیک آن دو به کوتاه و بلند، معنای قابل قبولی نخواهد داشت. امّا براساس دیدگاه مشهور، [[غیبت صغرا]] در اصطلاح [[مهدویت]] عبارت است از [[پنهان‌زیستی]] کوتاه مدت [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} با ویژگی‌های خاصّ، پس از [[شهادت]] [[امام عسکری]]{{ع}} تا آغاز "[[غیبت کبرا]]". | ||
*اگرچه برخی آغاز این دوران را از همان ابتدای ولادت دانسته<ref> شیخ مفید، ارشاد، ج ۲، ص ۳۴۰.</ref>، مدت آن را ۷۴ سال ذکر کرده‌اند، اما مشهور آن است که آغاز آن از [[شهادت]] [[امام حسن عسکری]]{{ع}} و مدت آن حدود ۶۹ سال است<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ص ۱۵۹، شیخ کلینی، کافی، ج ۱، ص ۳۴۱، نعمانی، الغیبة، ص ۱۴۹.</ref> به [[دلیل]] اینکه اگرچه [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} در زمان حیات [[پدر]] بزرگوار خود گاهی به صورت پنهانی [[زندگی]] میکرد، امّا فراوانی کسانی که در این دوره به لقاء آن [[حضرت]] نائل شده‌اند گویای آن است که | *اگرچه برخی آغاز این دوران را از همان ابتدای ولادت دانسته<ref> شیخ مفید، ارشاد، ج ۲، ص ۳۴۰.</ref>، مدت آن را ۷۴ سال ذکر کرده‌اند، اما مشهور آن است که آغاز آن از [[شهادت]] [[امام حسن عسکری]]{{ع}} و مدت آن حدود ۶۹ سال است<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ص ۱۵۹، شیخ کلینی، کافی، ج ۱، ص ۳۴۱، نعمانی، الغیبة، ص ۱۴۹.</ref> به [[دلیل]] اینکه اگرچه [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} در زمان حیات [[پدر]] بزرگوار خود گاهی به صورت پنهانی [[زندگی]] میکرد، امّا فراوانی کسانی که در این دوره به لقاء آن [[حضرت]] نائل شده‌اند گویای آن است که آشکار بودن آن [[حضرت]] برای عده‌ای فراوان بیش از پنهانی بودن ایشان بوده است. افزون بر آنکه، پنهانی اندک، در دوران [[امام عسکری]]{{ع}} خود می‌توانسته تمهیدی برای دوران [[غیبت صغرا]] باشد. چرا که، همان گونه که [[غیبت کبرا]] بدون مقدمه ممکن بود مشکلاتی را برای [[جامعه]] [[شیعی]] پدید آورد، [[غیبت صغرا]] بدون مقدمه نیز مشکلاتی ایجاد میکرد. | ||
*با این بیان، پاره‌ای از ویژگی‌های [[غیبت صغرا]] که آن را از دوره بعد متفاوت نمود، عبارت بود از: | *با این بیان، پاره‌ای از ویژگی‌های [[غیبت صغرا]] که آن را از دوره بعد متفاوت نمود، عبارت بود از: | ||
#[[غیبت]] نخست "[[غیبت صغرا]]" از نظر زمان محدود بوده، برخلاف [[غیبت کبرا]] که بسیار طولانی است و غیر از [[خداوند]] کسی از مدت آن [[آگاهی]] ندارد. | #[[غیبت]] نخست "[[غیبت صغرا]]" از نظر زمان محدود بوده، برخلاف [[غیبت کبرا]] که بسیار طولانی است و غیر از [[خداوند]] کسی از مدت آن [[آگاهی]] ندارد. | ||