کاربر:Puranzab/صفحه تمرین3: تفاوت میان نسخه‌ها

ج) روح القدس: یکی از منابع و راه های کسب معرفت پیامبران، روح القدس است. «وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ»<ref>. سورۀ بقره، آیۀ 87.  </ref>؛ «قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ»<ref>. سورۀ نحل، آیۀ 102.</ref>؛ برخی از مفسران روح القدس را به جبرییل و فرشتۀ وحی الهی و عده ای آن را به یکی از مراتب روح انبیا و نیروی خاص و درونی نبوی معنا کرده اند<ref>. ر.ک: خسرو پناه، عبدالحسین، کلام نوین اسلامی، ج 2، ص 153 ـ 159.</ref>.

گروهى بر اين عقيده اند كه نبوغ فردى، سبب انديشه هايى در درون افراد مى شود كه از آن به نام «وحى» و نبوت تعبير مى شود. آنان در اين مورد مى گويند: دستگاه آفرينش، افراد نابغه و خيرخواهى را در دامن خويش پرورش مى دهد و آنان روى نبوغ ذاتى و افكار عالى خود جامعه را به اخلاق نيك و اعمال شايسته و رعايت عدالت اجتماعى و... دعوت نموده و از اين راه گام هاى مؤثرى براى سعادت بشر بر مى دارند و آنچه را كه به عنوان دستور و قانون به مردم عرضه مى دارند، جز نتيجۀ نبوغ و زاييدۀ فكر عالى آنان چيز ديگرى نيست و هرگز ارتباطى با جهان ديگر ندارند.

برخی از اشكالات وارد بر اين نظريه عبارت است از:  

4. هرگز نوابغ نمى توانند از آينده به صورت قطعى و جزمى خبر دهند و اگر هم خبرى بدهند خبر خود را با كلمات «شايد» ، به نظر مى رسد، حدس مى زنم و مانند آن همراه مى كنند، در حالى كه پيامبران به صورت جزم از آينده هاى امت خود گزارش مى دادند، گزارشى كه آنرا مانند آفتاب مى ديدند، چنان كه مى فرمايد: «...تَمَتَّعُوا فِى دارِكُمْ ثَلاثَةَ أَيّام ذلِكَ وَعْدٌ غَيْرُ مَكْذُوب»<ref>. سورۀ هود، آیۀ 65. </ref>؛ هيچ نابغه اى نمى تواند يك چنين خبر قطعى را دربارۀ گروهى بدهد به گونه اى كه حتى زمان دقيق وقوع حادثه را نيز تعيين نمايد. روزى كه ملت فارس مشرك بر مسيحيان به ظاهر موحد غالب گرديدند، هيچ كس باور نمى كرد كه در مدت كمى ورق برگردد و ملت مغلوب، غالب، و ملت غالب مغلوب شود. ولى پيامبر اسلام اين گزارش را به صورت قطع و يقين مطرح كرد و گفت: «الم، غُلِبَتِ الرُّومُ ، فِى أَدْنَى الأَرْض ِوَهُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُونَ، فِيبِضْعِ سِنينَ...»<ref>. سورۀ روم، آیات 1 ـ 4.</ref>؛ اين نوع گزارش هاى قطعى از ويژگى هاى پيامبران الهى است كه در پرتو ارتباط با مبدأ جهان از روى حوادث آينده پرده برداشته و گزارش مى كنند. گاهى برخى از افراد مرتاض مى توانند از آينده خبر دهند ولى اين گزارش مربوط به نبوغ آنها نيست؛ زيرا آنان اصولاً نابغه نبوده بلكه در اثر قطع علاقه از جهان طبيعت و فرو رفتن در عالم روح و روان، مى توانند به وسايلى اين گزارش ها را بدهند و هرگز ادّعا نمى كنند كه اين گزارش ها، نتيجۀ محاسبات فكرى و مغزى آنهاست<ref>. ر.ک: سبحانی، جعفر، منشور جاوید، ج3 ص 265 ـ 269.</ref>.

از بررسى آيات قرآن استفاده مى شود از پيامبران الهى سه نوع پيمان گرفته شده که هر يك با ديگرى به نوعى متمايز است، این پیمان ها عبارت‌اند از:  

1. اخذ پيمان از پيامبران گذشته برای پیامبران آینده: از برخى آيات استفاده مى شود خداوند با تأكيد خاصى از پيامبران گذشته ميثاق گرفته كه هرگاه پيامبرى پس از آنان بيايد و تصديق كننده شريعت آنان باشد حتماً به او ايمان بياورند و او را كمك كنند چنانكه مى فرمايد: «وَإِذْ أَخَذَ اللّهُ مِيثاقَ النَّبِيِّينَ لَما آتَيْتُكُمْ مِنْ كِتاب وَحِكْمَة ثُمَّ جاءَكُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِما مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنْصُرُنَّهُ قالَ ءَ أَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلى ذلِكُمْ إِصْرِى قالُوا أَقْرَرْنا قالَ فَاشْهَدُوا وَانَا مَعَكُمْ مِنَ الشّاهِدينَ»<ref>. سورۀ آل عمران، آیۀ 81 .</ref>. تمام پيامبران گذشته نسبت به پيامبر بعدى هم ابراز ايمان مى كردند و هم كمك و اگر خود ديده از جهان مى بستند، امت خود را نسبت به هر دو مطلب دعوت مى نمودند. در اينجا احتمال ديگرى هست و آن اينكه مقصود از جمله «ثُمَّ جاءَكُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِما مَعَكُمْ» شخص پيغمبر اكرم (ص) است نه مطلق پيامبرانى كه وسط سلسله انبيا قرار گرفته اند، گويى خداوند منان از روز نخست، پيمان ايمان و نصرت نسبت به شخص رسول گرامى گرفته و امت ها را نسبت به ايمان و نصرت او دعوت نموده، هر چند اين قضيه را به صورت كلى (رسول) بيان كرده است. اين نظريه از برخى روايات نيز استفاده مى شود: امير مؤمنان (عليه السلام) مى فرمايد: «خداوند پيش از بعثت پيامبر اكرم (ص) از پيامبران پيمان گرفته است كه امت هاى خويش را از مكان بعثت و مقام او آگاه سازند و به آمدن او بشارت دهند و امت خود را به تصديق او فرمان دهند»<ref>. «إنّ اللّهَ أَخَذَ المِيثاقَ عَلى الأنْبياءِ قَبْلَ نَبِيّنا أَنْ يُخْبِرُوا أُمَمَهُمْ بِمَبْعَثِهِ وَرفْعَتِهِ وَيُبَشِّرُوهُمْ بِهِ وَيَأْمُرُوهُمْ بِتَصْدِيقهِ»؛ مجمع البيان، ج 2، ص 468 .</ref>.

3. پيمان امانت در ابلاغ وحى: «وَإِذْ أَخَذْنا مِنَ النَّبِيِّينَ مِيثاقَهُمْ وَمِنْكَ وَمِنْ نُوح وَإِبْراهيمَ وَمُوسى وَعِيسى ابنِ مَرْيَمَ وَأَخَذْنا مِنْهُمْ مِيثاقاً غَلِيظاً»<ref>. سورۀ احزاب، آیۀ 7.</ref>. در اين آيه هر چند متعلق ميثاق بيان نشده است، ولى احتمال دارد كه مقصود ابلاغ رسالت الهى و سعى و كوشش در گسترش آن و عدم تصرف در مفاد آن باشد و علت اينكه فقط پنج پيامبر را پس از ميان تمام پيامبران نام برده است اهميت و عظمت رسالت آنان و علو مقام و منزلت آنان است. البته در اينجا احتمال ديگرى نيز هست و آن اينكه اين آيه مربوط به پيمان ايمان (دومين پيمان) باشد، لكن با توجه به اين كه ميثاق به طور مطلق ذكر گرديده و متعلق آن بيان نشده است بهتر اين است كه آن را بر هر دو معنى، پيمان ايمان و پيمان امانت در ابلاغ وحى حمل کرد. در آيه ديگر مى فرمايد: «عالِمُ الغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلى غَيْبِهِ أَحَداً، إِلاّ مَنِ ارْتَضى مِنْ رَسُول فَإِنَّهُ يَسْلُكُ مِنْ بَيْن يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ رَصَداً ، لِيَعْلَمَ أَنْ قَدْ أَبْلَغُوا رِسالاتِ رَبِّهِمْ وَأَحاطَ بِما لَدَيْهِمْ وَأَحْصى كُلَّ شَىْء عَدَداً»<ref>. سورۀ جن، آیات 26ـ 28.</ref>. اگر چه در اين آيه كلمۀ ميثاق نيامده است ولى واقعيت آن به روشنى بيان گرديده است و با توجه به اطلاق «ميثاق» در آيه قبل، دلالت آن بر مدعا تمام و روشن است. امير مؤمنان (عليه السلام) در مورد اين پيمان الهى از پيامبران چنين مى فرمايد: «خداوند از فرزندان آدم پيامبرانى را برگزيد، و بر دريافت وحى و تبليغ رسالت الهى از آنان پيمان امانت گرفت»<ref>. «واصْطَفى سُبْحانَهُ مِنْ وُلْدِهِ أَنْبِياءَ، أَخَذَ عَلى الوَحى مِيثاقَهُمْ وَعَلى تَبْليغِالرِّسالَةِ أَمانَتَهُمْ»؛ نهج البلاغه، خطبه 1.</ref>.<ref>. ر.ک: سبحانی، جعفر، منشور جاوید، ج3، ص 137 ـ 146.</ref>

1. تعداد پیامبران: قرآن عدد و شمارۀ پيامبران را ذكر نكرده است؛ ولى به طور ضمنى كثرت و فزونى آنان را يادآور مى شود چنانكه مى فرمايد: «...وَإِنْ مِنْ أُمَّة إِلاّ خَلا فِيها نَذِيرٌ»<ref>. سورۀ فاطر، آیۀ 24 .</ref>؛ «وَلَقَدْ بَعَثْنا فِى كُلِّ أُمَّة رَسُولاً...»<ref>. سورۀ نحل، آیۀ 36 .</ref>؛ «...وَلِكُلِّ قَوم هاد»<ref>. سورۀ رعد، آیۀ 7 .</ref>. مفاد صريح آيات، اين است كه در ميان همۀ اقوام و امت ها و اجتماعات بشرى از روز نخست تا زمان پيامبر (ص) پيوسته از جانب خداوند پيامبرانى برگزيده شده اند و با توجه به تعدد و كثرت اقوام و اجتماعات بشرى، چه در يك عصر و زمان چه در دوره هاى مختلف تاريخ، فهمیده می شود كه از جانب خداوند، پيامبران زيادى مبعوث گرديده اند هر چند شمارۀ دقيق آنان از نظر قرآن تعيين نگرديده است؛ اما در روايات، شمارۀ پيامبران يكصد و بيست و چهار هزار نفر است<ref>. ر.ک: سبحانی، جعفر، منشور جاوید، ج3، ص 160 ـ 162.</ref>.

2. فلسفه فراوانی پیامبران: به دلایل مختلف به تعدد پیامبران نیاز بوده است، که برخی از این دلایل عبارت‌اند از:

با توجه به این نکات، حکمت تعدّد انبیاء (ع) و اختلاف شرایع آسمانی در پاره‌ای از احکام عبادی یا قوانین اجتماعی، روشن می‌شود<ref>. سورۀ مائده، آیه ۴۸، سوره حج، آیه ۶۷.</ref>. با اینکه همۀ آنها علاوه بر یکسانی در اصول عقاید و مبانی اخلاقی، در کلّیات احکام فردی و اجتماعی نیز هماهنگی داشته اند<ref>. سورۀ بقره: آیۀ ۱۳۱، ۱۳۷، ۲۸۵، سورۀ آل عمران: آیۀ ۱۹، ۲۰.</ref>. مثلاً نماز در همۀ ادیان آسمانی، وجود داشته هر چند کیفیّت اداء یا قبلۀ نمازِ امت‌‎ها متفاوت بوده است، یا زکات و انفاق در همۀ شرایع بوده گرچه مقدار یا موارد آن یکسان نبوده است<ref>. ر.ک. مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش عقاید، ج 2، ص 102 ـ 105. </ref>.  

از آیات قرآن کریم می توان ویژگی‌هایی برای اسلام یافت که تا حدودی روشنگر علل خاتمیت‌اند<ref>. براي ديدن يك ديدگاه‌ ديگر دراين‌باره، ر.ك: محمد اقبال لاهوري، احياي فكر ديني در اسلام، ترجمة احمد آرام، ص145ـ147؛ و براي نقد آن، ر.ك: محمدتقي مصباح يزدي، راهنماشناسي، ص381ـ383؛ مرتضي مطهري، مجموعه‌‌آثار، ج2، وحي و نبوت، ص186ـ194.</ref>. گرچه این ویژگی ها حاکی از تمام حکمت ها و عوامل ختم ادیان به اسلام نیست؛ اما این نکته از آنها برمی آید که بعد از اسلام عوامل تجدید نبوت وجود ندارند و در نتیجه نیازی به آمدن پیامبر جدید نیست. برخی از این ویژگی ها عبارت‌اند از:

الف) سلامت قرآن از تحریف و بقای آن: «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ»<ref>. سورۀ حجر، آیۀ 9.</ref>؛ يكي از حكمت‌های خاتميت اسلام، در امان بودن قرآن از هرگونه زوال و تحريف و تغيير است<ref>. محمدتقي مصباح يزدي، قرآن‌شناسي، ج1، تحقيق و نگارش محمود رجبي، ص213ـ 249، فصل چهارم. </ref>.