آستان قدس رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها
←فعالیت‌های اقتصادی و عمرانی
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
برای بهینه‌سازی [[فعالیت‌های اقتصادی]] و بازرگانی این مؤسسات و واحدهای متعدد و هماهنگی بهتر میان آنها، از سال ۱۳۷۷ش یک نهاد [[مدیریتی]] به نام سازمان [[اقتصادی]] تأسیس شده است. همچنین جداسازی فعالیت‌های اقتصادی از فرهنگی و اجتماعی، بهبود [[نظام]] [[تصمیم‌گیری]] از طریق عدم تمرکز و [[تفویض]] [[اختیار]]، حذف حوزه‌های موازی فعالیت و استفاده بهینه از منابع و [[حفظ]] و احیای [[موقوفات]] از نتایج این [[اقدام]] بوده است. فعالیت‌های اقتصادی در سه محور [[صنعت]] و معدن، [[کشاورزی]] و [[عمران]] و خدمات تعریف شده و خروج از فعالیت‌های اقتصادی [[خرد]] و ورود به سرمایه‌گذاری‌های کلان اقتصادی، کاهش تنوع فعالیت‌ها و تخصصی کردن [[کارها]] و نیز [[مشارکت]] داخلی و خارجی از اهداف استراتژیک در این عرصه است. در این عرصه ۸۴ مؤسسه و شرکت وجود دارند که ۴۳ واحد آن با سهام بالای پنجاه درصد و ۴۱ واحد آن با سهام زیر پنجاه درصد متعلق به مؤسسه سازمان اقتصادی [[رضوی]] است و بیش از [[دوازده]] هزار نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم در شرکت‌ها و مؤسسات تابعه تحت [[پوشش]] این سازمان اشتغال دارند. برخی از مهم‌ترین شرکت‌های تأسیس شده توسط آستان قدس عبارت است از: کارخانه قند آبکوه (تأسیس ۱۳۱۳ش)؛ شرکت نان قدس رضوی (تأسیس ۱۳۴۶ش)؛ شرکت فرش آستان قدس رضوی (تأسیس ۱۳۶۰ش)؛ مؤسسه منطقه ویژه اقتصادی [[سرخس]] (تأسیس ۱۳۷۵ش)؛ شرکت نفت و گاز رضوی (تأسیس ۱۳۸۶ش)<ref>سال‌نامه مؤسسه سازمان اقتصادی رضوی، ص۳.</ref>. همچنین اقدامات عمرانی وسیعی که چه در آستان قدس و چه در خارج از آستان قدس و توسط این نهاد صورت می‌گیرد، در شرکت‌های تخصصی مختلفی دنبال می‌شود. سازمان توسعه و عمران [[حریم]] [[حرم]] [[حضرت رضا]]{{ع}} که در سال ۱۳۶۱ش تأسیس شد، کار بسیار دشوار و طاقت‌فرسای توسعه و ساخت و سازهای متعدد گستره [[حرم مطهر]] را به عهده گرفت و در این عرصه به پیشرفت‌های بزرگی دست یافت. شرکت [[مسکن]] و [[عمران]] [[قدس]] [[رضوی]] (تأسیس ۱۳۶۲ش) و شرکت ساختمانی بتن و ماشین قدس رضوی (تأسیس ۱۳۷۶ش) و سازمان عمران و توسعه [[خراسان]] (تأسیس ۱۳۷۱ش) از دیگر شرکت‌های وابسته به آستان قدس هستند که در زمینه‌های ساختمانی و عمرانی، فعالیت‌های گسترده‌ای در داخل مجموعه و خارج از آستان قدس دارند.<ref>[[بهزاد نعمتی|نعمتی، بهزاد]]، [[آستان قدس رضوی - نعمتی (مقاله)|مقاله «آستان قدس رضوی»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]]، ج۱، ص ۷۸.</ref> | برای بهینه‌سازی [[فعالیت‌های اقتصادی]] و بازرگانی این مؤسسات و واحدهای متعدد و هماهنگی بهتر میان آنها، از سال ۱۳۷۷ش یک نهاد [[مدیریتی]] به نام سازمان [[اقتصادی]] تأسیس شده است. همچنین جداسازی فعالیت‌های اقتصادی از فرهنگی و اجتماعی، بهبود [[نظام]] [[تصمیم‌گیری]] از طریق عدم تمرکز و [[تفویض]] [[اختیار]]، حذف حوزه‌های موازی فعالیت و استفاده بهینه از منابع و [[حفظ]] و احیای [[موقوفات]] از نتایج این [[اقدام]] بوده است. فعالیت‌های اقتصادی در سه محور [[صنعت]] و معدن، [[کشاورزی]] و [[عمران]] و خدمات تعریف شده و خروج از فعالیت‌های اقتصادی [[خرد]] و ورود به سرمایه‌گذاری‌های کلان اقتصادی، کاهش تنوع فعالیت‌ها و تخصصی کردن [[کارها]] و نیز [[مشارکت]] داخلی و خارجی از اهداف استراتژیک در این عرصه است. در این عرصه ۸۴ مؤسسه و شرکت وجود دارند که ۴۳ واحد آن با سهام بالای پنجاه درصد و ۴۱ واحد آن با سهام زیر پنجاه درصد متعلق به مؤسسه سازمان اقتصادی [[رضوی]] است و بیش از [[دوازده]] هزار نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم در شرکت‌ها و مؤسسات تابعه تحت [[پوشش]] این سازمان اشتغال دارند. برخی از مهم‌ترین شرکت‌های تأسیس شده توسط آستان قدس عبارت است از: کارخانه قند آبکوه (تأسیس ۱۳۱۳ش)؛ شرکت نان قدس رضوی (تأسیس ۱۳۴۶ش)؛ شرکت فرش آستان قدس رضوی (تأسیس ۱۳۶۰ش)؛ مؤسسه منطقه ویژه اقتصادی [[سرخس]] (تأسیس ۱۳۷۵ش)؛ شرکت نفت و گاز رضوی (تأسیس ۱۳۸۶ش)<ref>سال‌نامه مؤسسه سازمان اقتصادی رضوی، ص۳.</ref>. همچنین اقدامات عمرانی وسیعی که چه در آستان قدس و چه در خارج از آستان قدس و توسط این نهاد صورت می‌گیرد، در شرکت‌های تخصصی مختلفی دنبال می‌شود. سازمان توسعه و عمران [[حریم]] [[حرم]] [[حضرت رضا]]{{ع}} که در سال ۱۳۶۱ش تأسیس شد، کار بسیار دشوار و طاقت‌فرسای توسعه و ساخت و سازهای متعدد گستره [[حرم مطهر]] را به عهده گرفت و در این عرصه به پیشرفت‌های بزرگی دست یافت. شرکت [[مسکن]] و [[عمران]] [[قدس]] [[رضوی]] (تأسیس ۱۳۶۲ش) و شرکت ساختمانی بتن و ماشین قدس رضوی (تأسیس ۱۳۷۶ش) و سازمان عمران و توسعه [[خراسان]] (تأسیس ۱۳۷۱ش) از دیگر شرکت‌های وابسته به آستان قدس هستند که در زمینه‌های ساختمانی و عمرانی، فعالیت‌های گسترده‌ای در داخل مجموعه و خارج از آستان قدس دارند.<ref>[[بهزاد نعمتی|نعمتی، بهزاد]]، [[آستان قدس رضوی - نعمتی (مقاله)|مقاله «آستان قدس رضوی»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]]، ج۱، ص ۷۸.</ref> | ||
==[[فعالیت‌های فرهنگی]] - پیشینه== | |||
قدیمی‌ترین بخش [[فرهنگی]] آستان قدس که شاخص‌ترین و مشهورترین سازمان‌های آن هم محسوب می‌شود، کتابخانه [[حرم مطهر]] است. کتابخانه بر اساس کتاب‌های اهدا شده به [[حرم]] رضوی شکل گرفته و دست‌کم از سده نهم به بعد، با تشکیلاتی مشهور و هویتی معلوم، در مجموعه وجود داشته است. قدیمی‌ترین [[قرآن]] وقفی به حرم مطهر [[تاریخ]] ۳۲۷ق دارد<ref>گنجینه نفایس رضوی، ص۴۲.</ref> و از این تاریخ به بعد، قرآنهای متعددی [[وقف]] [[روضه]] منور رضوی شده است. | |||
از سده نهم قمری، کتاب‌های دیگری چون [[تفسیر قرآن]] به مجموعه کتاب‌های حرم مطهر اضافه و مشخصاً نام کتابخانه به عنوان یک بخش ویژه در حرم مطهر ظاهر شد. سپس در دوره صفوی با وقف نسخه‌های متعدد به این کتابخانه توسط افراد مشهوری چون [[شیخ بهایی]]، شاه [[عباس]] اول صفوی و دیگران، اهمیت این کتابخانه بیشتر شد<ref>گنج هزار ساله، ص۳۳-۳۶؛ تاریخ کتابخانه آستان قدس رضوی بر پایه اسناد، ص۴۹-۵۴.</ref>. مدارس علمیه مختلف دور حرم خود کتابخانه داشتند<ref>«نفایس مخطوطات کتابخانه مدرسه نواب”، نامه آستان قدس، ش۲۵، ص۱۰۷- ۱۰۸.</ref>، اما کتابخانه حرم مطهر با توجه به تعداد بسیار بیشتر کتاب‌ها و اهمیت [[محل]] آن، در [[شهر]] مرکزیت یافت و محل مراجعه [[علما]] و طلاب شد. | |||
این کتابخانه در دوره قاجار تشکیلات و [[نظم]] [[اداری]] کاملی داشت و یک مرکز فرهنگی و حتی [[هنری]] کامل بود. به ویژه در این دوره نابه‌سامان و پر دگرگونی، وجود چنین مرکزی که دسترسی به کتاب را برای عموم فراهم می‌ساخت، در شهری غیر از [[تهران]]، بسیار مغتنم محسوب می‌شد. نسخه‌ها در اینجا تکثیر می‌شد، و هنرمندانی آنها را وصالی، مرمت و بهسازی می‌کردند. به این ترتیب، علاوه بر کتاب‌دار و منشی، هنرمندان صحاف و مُذهب و مرمت‌گر نیز در این مکان فعال بودند. | |||
از دوره صفوی به بعد و زمانی که اطلاعات روشن‌تری در دست است، در [[حرم مطهر]] فعالیت‌های [[دینی]] و [[تبلیغی]] چون [[قرائت قرآن]] [[کریم]]، روضه‌خوانی و مجالس مذهبی بسیار پر رونق بود. این فعالیت‌ها علاوه بر آن‌که همسویی کامل با [[فلسفه وجودی]] حرم مطهر داشت، از پشتوانه خاصی هم بهره می‌برد. این پشتوانه عبارت بود از [[موقوفات]] خاص، یعنی موقوفاتی که عواید آن، باید اختصاصاً صرف همان کار می‌شد. چون عمده توجه و [[تمایل]] [[مردم]] به برگزاری [[مراسم مذهبی]] بود، بسیاری از موقوفات خاص، صرف عزاداری‌ها و مجالس مذهبی می‌شد و رونق افزای چنین محافلی بود<ref>بیست وقف‌نامه از خراسان، ص۱۶۸، ۲۲۴، ۲۴۸، ۲۵۹.</ref>. آستان [[قدس]] در [[زمان]] تهماسب اول صفوی مکتب‌خانه داشت. این مکتب‌خانه به اطفال [[ایتام]] اختصاص یافته و موقوفاتی نیز برای آن در نظر گرفته شده بود. به تدریج بر دامنه فعالیت‌های این مکتب‌خانه افزوده شد و فضاهای بیشتری در حرم مطهر به آن اختصاص یافت<ref>مکتب‌خانه‌ها و مدارس قدیم آستان قدس، ص۳۷-۴۰، ۴۵.</ref>. | |||
همچنین یکی از عواملی که به شدت فضای [[فرهنگی]] این مجموعه را متأثر می‌کرد، مدارس علمیه اطراف حرم مطهر بود. مدرسه [[بالاسر]] در فاصله بسیار نزدیکی با بقعه [[مطهر]] و مدارس علمیه “پری‌زاد” و “دو در” با فاصله اندکی از آن، در دوره تیموری تأسیس شدند<ref>مطلع الشمس، ج۲، ص۵۴۲.</ref>. در دوره صفوی و حتی در دوره کم‌رونق قاجار نیز مدارس پرشمار و گاه معظمی در اطراف صحن‌ها ساخته شد. مدارس علمیه [[فاضل]] خان، میرزا [[جعفر]]، عباس‌قلی خان، [[باقریه]]، [[نواب]] و بسیاری دیگر در این شمارند<ref>مطلع الشمس، ج۲، ص۵۳۸-۵۴۱، ۵۴۴؛ گزارشی از سابقه تاریخی و اوضاع کنونی حوزه علمیه مشهد، ص۱۴-۲۳.</ref>. این مدارس در تقویت فضای فرهنگی و [[علمی]] [[شهر]] [[مشهد]] و به ویژه حرم مطهر بسیار مؤثر بودند. همجواری این مدارس و اشتراک بسیاری از مسائل آنها و طلابشان با آستان [[قدس]]، مجموعه تشکیلاتی [[حرم]] را وارد تشریک مساعی با این مجموعه‌های [[آموزشی]] می‌کرد. حل و فصل مسائل [[مدیریتی]] این مدارس که جزئی از نهاد [[دین]] و [[وقف]] بودند، اقامت طلاب و استادان مدارس در اطراف حرم، رفت‌و‌آمد آنها در حرم و تشکیلات آن و مراوادات میان آنها و کتابخانه، بخشی از این اشتراکات بود. | |||
دوره پهلوی عصر نوسازی و تغییرات گسترده در سازمان‌های [[اجتماعی]] بود. در دو دهه اول عصر پهلوی، [[تغییر]] ساختار مؤسسات قدیمی به سازمان‌های جدید [[اداری]] با سرعت بسیاری انجام گرفت. آستان قدس یکی از نهادهای بسیار مهمی بود که [[هدف]] این تغییرات قرار داشت. به ویژه با وضعیت بسیار آشفته اداری و [[مالی]] آستان قدس در اواخر دوره قاجار، این مسأله بیشتر در چشم گردانندگان اداری و [[سیاسی]] [[حکومت]] جدید مهم جلوه می‌کرد. از این‌رو، تغییرات بسیاری در ساختار اداری [[راه]] یافت و از جمله در [[فعالیت‌های فرهنگی]] تغییرات اساسی رخ نمود. اهم این تغییرات در حوزه [[فرهنگ]] در چند موضوع انجام شد. نخست اینکه مکتب‌خانه‌های آستان قدس به مدارس جدید تبدیل و به [[دولت]] و وزرات فرهنگ واگذار گردید<ref>راهنما یا تاریخ و توصیف دربار ولایتمدار رضوی، ص۳۹۸.</ref> دیگر اینکه مدارس علمیه تعطیل شد و فعالیت‌های آنها به شکل یک دانشکده کوچک معقول و منقول محدود گردید<ref>راهنما یا تاریخ و توصیف دربار ولایتمدار رضوی، ص۳۹۹؛ مکتب‌خانه‌ها و مدارس قدیم آستان قدس، ص۱۴۲.</ref>. همچنین کوشیدند تا با محدود کردن فعالیت‌های مذهبی و [[نفوذ]] [[روحانیت]] در مجموعه و متوقف کردن [[تدریس]] [[علوم دینی]] در آستانه<ref>شمس الشموس، ص۳۱۵.</ref>، از جنبه [[دینی]] و مذهبی نهاد بکاهند و با اقداماتی چون ساخت موزه به وجهه [[تاریخی]] مجموعه بیفزایند. از سوی دیگر، بخشی مانند کتابخانه آستان قدس چون مطابق با مؤسسات جدید [[تمدنی]] بود، بیشتر مورد توجه گردانندگان امور قرار گرفت و جایگاه مهم‌تری به دست آورد. | |||
تهیه نظام‌نامه آستان قدس که با تشکیل “کمیسیون اصلاحات” در سال ۱۳۰۵ش آغاز شد، از اقدامات کلیدی برای سر و سامان دادن به امور محسوب می‌شد<ref>راهنما یا تاریخ و توصیف دربار ولایتمدار رضوی، ص۲۶۷.</ref>. در این نظام‌نامه از اداره [[امور فرهنگی]] نامی نیامده، اما اداره کتابخانه و قرائت‌خانه به عنوان عنصر [[فرهنگی]] اصلی آستان [[قدس]] دیده شده است. “کمیسیون عرض” از اولین نتایج این [[اصلاحات]] در عرصه فرهنگی بود. این کمیسیون ضمن شمارش کتاب‌ها و ثبت آنها، [[نظام]] نامه‌ای برای [[اداره امور]] کتابخانه تدوین کرد. پیشنهادهایی که کمیسیون عرض مطرح کرد، پایه و اساس تحولات جدی کتابخانه در عصر پهلوی شد. در [[زمان]] [[نیابت]] تولیت [[اسدی]] بود که نخستین فهرست کتابخانه در [[ایران]]، به [[همت]] کتابخانه آستان قدس چاپ شد و نیز دو نظام‌نامه شامل [[وظایف]] کارکنان و شرایط [[امانت]] کتاب تدوین گشت<ref>کتابنامه آستان قدس رضوی، ص۱۴؛ “کتابخانه آستان قدس رضوی از آغاز تا پیروزی انقلاب اسلامی”، پژوهشنامه کتابخانه و کتابداری، ش۱، ص۱۳.</ref>. | |||
در سال ۱۳۱۶ش ساخت بنای جدید موزه و کتابخانه آغاز شد. [[هدف]] به نمایش گذاشتن بخشی از اشیای نفیس [[حرم مطهر]] بود که تا آن زمان، به شکل نامنظم و غیرمطلوبی در [[خزانه]] آستان قدس نگهداری می‌شد. همچنین انتقال کتابخانه به جای جدید و بهبود شرایط نگهداری کتاب‌ها و گسترش کتابخانه در جای تازه، اهمیت فراوانی داشت<ref>آستان قدس دیروز و امروز، ص۶۴، ۶۵.</ref>. در آن زمان درصد قابل توجهی از موجودی کتابخانه نسخه‌های خطی بود و مدیران آستان قدس به این مجموعه بیشتر به عنوان یک گنجینه مخطوطات نگاه می‌کردند تا یک کتابخانه عمومی<ref>سندهای آرشیو مدیریت اسناد و مطبوعات، ش۳/۳۱۰۰۵.</ref>. | |||
در دوره پهلوی دوم، در آستان قدس گام‌های بیشتری در جهت نوسازی و تغییرات [[اداری]] برداشته شد. اقداماتی که البته منحصر به آستان قدس نبود و [[سیاست]] و رویکردی کلی محسوب می‌شد و در تمام ایران، منطقه و حتی اغلب کشورهای [[دنیا]] روی می‌داد. توجه بیشتر به موزه و کتابخانه از تکمیل و افتتاح ساختمان جدید این دو مرکز در ۱۳۲۳ش و دوره [[نیابت]] تولیت [[علی]] [[منصور]] (منصورالملک) شروع شد که خود قدم بسیار مهمی بود<ref>شمس الشموس، ص۳۱۲.</ref>. | |||
انتشار نشریه اختصاصی آستان [[قدس]] با عنوان “نامه آستان قدس” در تیر ماه ۱۳۳۹ش و دوره نیابت تولیت [[محمد]] مهران، [[اقدام]] مهم دیگری بود که هم در دوره خود اثر گذار بود و هم خدمتی ماندگار در ثبت وضعیت و [[اخبار]] آستان قدس برای آیندگان به شمار می‌رفت. در مقدمه دومین شماره این نشریه، [[هدف]] “شناساندن آستان قدس و [[ترویج]] [[معارف]] اسلامی” عنوان شده است<ref>نامه آستان قدس، سرمقاله، سال ۱، ش۲، ص۲-۴.</ref>. این نشریه تا سال ۱۳۵۳ش با یک وقفه کوتاه در میانه، پیوسته منتشر می‌شد. همچنین در ابتدای دهه [[چهل]] شمسی، همزمان با دومین حضور سیدجلال‌الدین تهرانی در کسوت نیابت تولیت آستان قدس، [[محمدتقی]] ادیب [[نیشابوری]]، از علمای شهیر عصر، به [[تدریس]] در [[محل]] آرامگاه [[شیخ بهایی]] [[دعوت]] شد<ref>راهنما یا تاریخ و توصیف دربار ولایتمدار رضوی، ص۲۱۰.</ref>. علاوه بر این، تهرانی [[اقدامات فرهنگی]] مهم دیگری نیز انجام داد، از جمله دعوت جلال‌الدین اعتضادی از خوشنویسان آن دوره به آستان قدس و برقراری کلاس‌های [[هنری]] در [[حرم مطهر]]<ref>تذکره خوشنویسان معاصر، ج۱، ص۱۴۳.</ref> یا توجه بیشتر به کتابخانه آستان قدس و تلاش برای غنی‌تر کردن آن<ref>گنج هزار ساله، ص۴۸.</ref>. | |||
ده ساله آخر دوره پهلوی دوم و دقیقاً از سال ۱۳۴۶ش به بعد، رویکرد [[فرهنگی]] و خدمات فرهنگی در آستانه شدت یافت. پیش از این در آستان قدس بخشی به نام اداره انتشارات و [[تبلیغات]] وجود داشت که یک نفر [[سرپرست]]، چهار سخنران، سه نفر کارمند و یک خدمتکار داشت<ref>راهنما یا تاریخ و توصیف دربار ولایتمدار رضوی، ص۲۹۰.</ref>. البته احتشام کاویانیان در کتاب [[شمس]] الشموس از این اداره با عنوان اداره مجله و انتشارات آستان قدس نام می‌برد<ref>شمس الشموس، ص۴۶۲.</ref>. در [[زمان]] نیابت تولیت [[باقر]] پیرنیا (۱۳۴۶ - ۱۳۵۰ش) اقدامات مهمی صورت گرفت که ماندگار شد و برخی نیز شروعی برای اقدامات و حرکت‌های بعدی بود. پیرنیا اشاره می‌کند که مجموع کتاب‌هایی که در دوره چهارساله حضورش در [[مشهد]]، برای کتابخانه تهیه شد، بیشتر از مجموع کتاب‌هایی بود که در تمام مدت [[چهل]] ساله [[حکومت]] پهلوی خریداری شد<ref>گذر عمر، ص۳۳۴.</ref>. | |||
نکته مهم در اقدامات این [[زمان]]، راه‌اندازی بخش [[فرهنگی]] مستقل در آستان [[قدس]] بود و ایجاد عنوانی با نام “مدیر کل فرهنگی آستان قدس” که به احمدعلی رجایی بخارایی، استاد بازنشسته دانشکده [[ادبیات]] مشهد، سپرده شد: “پس از اینکه برای صنعت‌ها و نوسازی و [[کشاورزی]] و مهمان‌خانه‌های میان [[راه]] و برنامه‌های گوناگون دیگر [[اقدام]] کردیم، لازم بود کارهای فرهنگی و کتابخانه و موزه آستان قدس و مجله آستانه را هم به صورت مجموعه فرهنگی درآوریم”<ref>گذر عمر، ص۳۳۴.</ref>. | |||
“سازمان [[امور فرهنگی]] و کتابخانه‌های آستان قدس” در سال ۱۳۵۱ش به [[ریاست]] رجایی [[خراسانی]] تأسیس شد. در زمان [[نیابت]] تولیت [[حسن]] زاهدی (۱۳۵۰ - ۱۳۵۳ش) سازمان برنامه کشوری، سازمان [[اداری]] جدیدی برای آستان قدس تنظیم کرد که در آن [[مدیریت]] خدمات فرهنگی و [[اجتماعی]] زیرمجموعه معاونت اداری به شمار می‌رفت. این مدیریت شامل اداره [[امور اجتماعی]]، [[اداره امور]] کتابخانه‌های آستان قدس و موزه و اداره امور فرهنگی و بهداشتی بود. اداره امور مذهبی زیر نظر مدیریت اماکن متبرکه فعالیت داشت<ref>شمس الشموس، ص۵۸۶.</ref>. | |||
در این دوره کتابخانه حاج [[حسین آقا ملک]] به آستان قدس واگذار شد، کتاب‌هایی چون [[تاریخ]] آستان قدس، مجموعه عکس قرآنهای منسوب به [[ائمه معصومین]]{{عم}} و راهنمای گنجینه [[قرآن]] درباره آستان قدس به چاپ رسید ویژه‌نامه‌هایی در شرح حال و مکارم [[ائمه]]{{عم}} تهیه و به [[زائران]] اهدا شد، مجالس [[وعظ]] و [[خطابه]] با [[هدف]] آشنایی [[زوار]] و [[جوانان]] با [[معارف اسلامی]] و نشر [[علوم قرآنی]] در رواق دارالزهد به راه افتاد و برای زیارت‌نامه‌خوان‌های [[حرم مطهر]] کلاس [[تعلیم]] برگزار شد<ref>گذر عمر، ص۳۳۹، ۳۴۰، ۳۴۲؛ کتابنامه آستان قدس رضوی، ص۱۵.</ref>. در آستانه [[انقلاب اسلامی]] و دوره نیابت تولیت عبدالعظیم ولیان، طرح ایجاد فلکه دوم [[حضرت]] و خراب کردن بافت اطراف [[حرم]] به سرعت انجام شد. [[حکومت]] می‌خواست هر چه زودتر چهره مجموعه حرم را نو کند و کارکردها و عرصه‌های تازه ای برای فعالیت‌های آستان [[قدس]] تعریف نماید. در زمینه [[فرهنگی]]، مهم‌ترین [[اقدام]]، تأسیس ساختمان‌های جدیدی برای موزه و کتابخانه بود. ساختمان موزه با نگاه مدرن به معماری سنتی [[ایران]] در پنج طبقه ساخته و از آخرین امکانات در آن استفاده شد. تجهیزات کتابخانه و سالن‌های مطالعه آن کاملاً جدید گردید<ref>آستان قدس دیروز و امروز، ص۱۶۷-۱۷۷.</ref>. کتاب‌هایی مانند [[فرهنگ]] لغات [[قرآن]]، ترجمه و شرح [[نهج‌البلاغه]]، آستان قدس دیروز و امروز، شمس‌الشموس و چاپ دوم کتاب [[تاریخ]] آستان قدس، از انتشارات آستان قدس در این دوره بود<ref>آستان قدس دیروز و امروز، ص۲۰۴.</ref>.<ref>[[بهزاد نعمتی|نعمتی، بهزاد]]، [[آستان قدس رضوی - نعمتی (مقاله)|مقاله «آستان قدس رضوی»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]]، ج۱، ص ۷۹.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||