آیات الاحکام: تفاوت میان نسخه‌ها

[[پیامبر اسلام]]{{صل}} بر اساس [[آیه]] {{متن قرآن|وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ}}<ref>«(آنان را) با برهان‌ها (ی روشن) و نوشته‌ها (فرستادیم) و بر تو قرآن را فرو فرستادیم تا برای مردم آنچه را که به سوی آنان فرو فرستاده‌اند روشن گردانی و باشد که بیندیشند» سوره نحل، آیه ۴۴.</ref>، اولین کسی بود که [[وظیفه]] تبیین و [[تفسیر آیات قرآن]] به طور عام و آیات‌الاحکام آن را به طور خاص بر عهده داشت. بر اساس این [[تکلیف الهی]]، آن [[حضرت]] به [[تفسیر]] و تبیین [[آیات قرآن]]، از جمله آیات‌الاحکام، [[اقدام]] نمود و آیات قرآن را برای [[مسلمانان]] تبیین و تفسیر کرد. روایات و نقل‌های متعددی از آن حضرت در زمینه آیات الاحکام قرآن نقل شده است<ref>فصلنامه پژوهش‌های قرآنی، ش۳، ص۱۰۵.</ref>. پس از آن حضرت، [[امیرمؤمنان]] و دیگر [[امامان معصوم]]{{عم}} به تفسیر و تبیین آیات‌الاحکام قرآن پرداختند و [[احکام شرعی]] را با استناد به آیات برای مسلمانان بیان کردند که از آنان نیز روایات فراوانی در این موضوع نقل شده است. [[صحابه پیامبر]]{{صل}} و پس از آنان [[تابعین]] نیز با [[پیروی]] از [[سیره پیامبر]]{{صل}} به تبیین و تفسیر این آیات اقدام کردند و گاه احکام شرعی را بر اساس آیات‌الاحکام قرآن برای دیگران بیان می‌کردند<ref>فصلنامه پژوهش‌های قرآنی، ش۳، ص۱۲۷، ۱۴۵.</ref>.

بر اساس [[روایات]] متعددی از [[اهل بیت]]{{عم}}، همه احکامی که [[بشر]] به آن نیاز دارد در [[قرآن کریم]] آمده است. در روایتی از [[امام رضا]]{{ع}}، با استناد به آیاتی از قرآن از جمله [[آیه]] {{متن قرآن|وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُكُمْ مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ}}<ref>«و هیچ جنبنده‌ای در زمین نیست و نیز هیچ پرنده‌ای که با دو بال خود می‌پرد، جز اینکه گروه‌هایی همچون شما هستند؛ ما در این کتاب، هیچ چیز را فرو نگذاشته‌ایم، سپس (همه) به سوی پروردگارشان گرد آورده می‌شوند» سوره انعام، آیه ۳۸.</ref> که از آمدن همه چیز در [[قرآن]] سخن گفته و یا [[آیه]] {{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا}}<ref>«امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم» سوره مائده، آیه ۳.</ref> که از [[تکمیل دین]] یاد کرده است، [[قرآن کریم]] جامع همه امور [[حلال و حرام]] و حدود و [[احکام]] و جمیع آنچه [[بشر]] به آن نیاز دارد دانسته شده است<ref>الکافی، ج۱، ص۱۹۹؛ عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۱۹۵.</ref>. این مضمون در [[روایات]] متعدد از دیگر [[معصومان]]{{عم}} نیز آمده است<ref>الکافی، ج۲، ص۶۲۷؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۱، ص۱۱۳.</ref>. بر اساس روایات مذکور، آیات الاحکام قرآن، همه احکام مورد نیاز بشر را در بر دارد. اما در اینکه چه بخش و تعدادی از [[آیات قرآن کریم]] جزو آیات‌الاحکام قرآن است؛ [[عالمان]] [[اسلامی]] حدود بیست نظریه مطرح کرده‌اند که می‌توان این نظریات را در پنج دیدگاه خلاصه نمود. [[رأی]] مشهور میان عالمان اسلامی آن است که تعداد آیات الاحکام قرآن پانصد آیه است<ref>البرهان فی علوم القرآن، ج۲، ص۱۳۰؛ کنز العرفان، ج۱، ص۵.</ref>. دیدگاه دیگر، تعداد این [[آیات]] را کمتر از پانصد آیه دانسته و برای این آیات ارقام متعددی از جمله ۱۵۰<ref>الجواهر فی تفسیر القرآن الکریم، ج۱، ص۳؛ الإکلیل فی استنباط التنزیل، ج۱، ص۲۸۳.</ref>، ۲۴۰<ref>منتهی المرام فی شرح آیات الأحکام، ص۴۵۹.</ref>، ۲۸۵<ref>علم أصول الفقه، ص۳۱.</ref>، ۳۴۰<ref>الإسلام عقیدة و شریعة، ص۴۸۱.</ref>، ۳۷۰<ref>فقه پژوهی قرآنی، ص۱۲۲.</ref>، آیه را ذکر کرده‌اند. نظریه دیگر آن است که آیات‌الاحکام قرآن بیشتر از پانصد آیه است<ref>الدروس الشرعیة، ج۲، ص۶۵.</ref> که [[پیروان]] این نظریه ارقامی از جمله ۶۰۰<ref>فی تاریخ التشریع الإسلامی، ص۳۱.</ref>، ۶۳۴<ref>القرآن و التشریع، ص۵۱.</ref>، ۸۰۰<ref>آیات الأحکام تطبیقی، ص۳۷.</ref>، ۹۰۰<ref>الإجتهاد فی الشریعة الإسلامیة، ص۱۷.</ref>، ۲۰۰۰<ref>بازپژوهی آیات فقهی قرآن، ص۵۳.</ref>، [[آیه]] را برای این [[آیات]] ذکر کرده‌اند. دیدگاه دیگر آن است که آیات الاحکام [[قرآن]] با توجه به ذوق و قریحه افراد<ref>فی تاریخ التشریع الإسلامی، ص۳۱.</ref> و یا با توجه به اینکه چه موضوعاتی را داخل در محدوده [[فقه]] و آیات‌الاحکام بدانیم قابل افزایش یا کاهش دادن است<ref>فقه پژوهی قرآنی، ص۱۲۴-۱۲۵.</ref>. نظریه پنجم در این باره آن است که همه [[آیات قرآن]] در محدوده آیات الاحکام قرآن قرار دارد و [[خداوند]] با [[نزول قرآن]] در صدد آن است تا [[انسان‌ها]] را به تکالیفی [[مأمور]] کند و یا از [[اعمال]] خاصی باز دارد<ref>فصلنامه فقه و حقوق، ش۱، ص۲۵؛ آیات الأحکام تطبیقی، ص۵۳.</ref>.