وحی در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'پنهانی' به 'پنهانی'
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-{{خرد}} +)) |
جز (جایگزینی متن - 'پنهانی' به 'پنهانی') |
||
| خط ۹۵: | خط ۹۵: | ||
===۱. واژگان بیان‌کننده رابطۀ گفتاری [[وحی]]=== | ===۱. واژگان بیان‌کننده رابطۀ گفتاری [[وحی]]=== | ||
:'''الف. قول''': واژه قول به [[سخن گفتن]] [[خداوند]] یا [[فرشتگان]] با افراد گوناگون اشاره دارد: {{متن قرآن|قالَ يا آدَمُ أَنْبِئْهُم}}، {{متن قرآن|قَالَ يَا نُوحُ إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَهْلِكَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صَالِحٍ فَلاَ تَسْأَلْنِ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنِّي أَعِظُكَ أَن تَكُونَ مِنَ الْجَاهِلِينَ}} <ref> سوره هود؛ آیه: ۴۶.</ref>، {{متن قرآن|وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِن ذُرِّيَّتِي قَالَ لاَ يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ}} <ref> سوره بقره؛ آیه: ۱۲۴.</ref>، {{متن قرآن|قَالَ يَا مُوسَى إِنِّي اصْطَفَيْتُكَ عَلَى النَّاسِ بِرِسَالاتِي وَبِكَلامِي فَخُذْ مَا آتَيْتُكَ وَكُن مِّنَ الشَّاكِرِينَ}} <ref> سوره اعراف؛ آیه: ۱۴۴.</ref> <ref> [[حسین علوی مهر|علوی مهر، حسین]]، [[مسئله وحی و پاسخ به شبهات آن (کتاب)|مسئله وحی و پاسخ به شبهات آن]]، ص ۴۰ و ۴۱.</ref>. همه این [[آیات]] به‌خوبی و روشنی مفهوم [[وحی]] را می‌رسانند؛ اما [[عنایت خداوند]] نسبت به کاربرد واژه "قول" طرح رابطه گفتاری بین دو ذات متفاوت است. | :'''الف. قول''': واژه قول به [[سخن گفتن]] [[خداوند]] یا [[فرشتگان]] با افراد گوناگون اشاره دارد: {{متن قرآن|قالَ يا آدَمُ أَنْبِئْهُم}}، {{متن قرآن|قَالَ يَا نُوحُ إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَهْلِكَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صَالِحٍ فَلاَ تَسْأَلْنِ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنِّي أَعِظُكَ أَن تَكُونَ مِنَ الْجَاهِلِينَ}} <ref> سوره هود؛ آیه: ۴۶.</ref>، {{متن قرآن|وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِن ذُرِّيَّتِي قَالَ لاَ يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ}} <ref> سوره بقره؛ آیه: ۱۲۴.</ref>، {{متن قرآن|قَالَ يَا مُوسَى إِنِّي اصْطَفَيْتُكَ عَلَى النَّاسِ بِرِسَالاتِي وَبِكَلامِي فَخُذْ مَا آتَيْتُكَ وَكُن مِّنَ الشَّاكِرِينَ}} <ref> سوره اعراف؛ آیه: ۱۴۴.</ref> <ref> [[حسین علوی مهر|علوی مهر، حسین]]، [[مسئله وحی و پاسخ به شبهات آن (کتاب)|مسئله وحی و پاسخ به شبهات آن]]، ص ۴۰ و ۴۱.</ref>. همه این [[آیات]] به‌خوبی و روشنی مفهوم [[وحی]] را می‌رسانند؛ اما [[عنایت خداوند]] نسبت به کاربرد واژه "قول" طرح رابطه گفتاری بین دو ذات متفاوت است. | ||
:'''ب. [[کلام]]''': بیشترین مورد [[کلام]] در [[قرآن کریم]] درباره [[خداوند متعال]] با [[حضرت موسی]]{{ع}} آمده است. قول و [[کلام]] از نظر "عرف عام" عبارت است از: حروف و اصواتی که از [[متکلم]] صادر می‌شود. [[هدف]] اصلی صدا و [[کلام]]، ابراز سرّ درون است، نه ایجاد صوت و لفظ. بر این اساس هر [[رفتاری]] از متلکم که همان اثر [[سخن گفتن]] را دارا باشد، می‌شود آن را "[[کلام]]" نامید <ref> [[حسین علوی مهر|علوی مهر، حسین]]، [[مسئله وحی و پاسخ به شبهات آن (کتاب)|مسئله وحی و پاسخ به شبهات آن]]، ص ۴۲ و ۴۳.</ref>. مثلاً هر چیزی که [[قدرت الهی]] را نمایش دهد، کلمه [[الهی]] است. مثل [[حضرت عیسی]]{{ع}} پایه و اساس [[حقیقت]] [[کلام]] چیزی است که دلالت بر معنای | :'''ب. [[کلام]]''': بیشترین مورد [[کلام]] در [[قرآن کریم]] درباره [[خداوند متعال]] با [[حضرت موسی]]{{ع}} آمده است. قول و [[کلام]] از نظر "عرف عام" عبارت است از: حروف و اصواتی که از [[متکلم]] صادر می‌شود. [[هدف]] اصلی صدا و [[کلام]]، ابراز سرّ درون است، نه ایجاد صوت و لفظ. بر این اساس هر [[رفتاری]] از متلکم که همان اثر [[سخن گفتن]] را دارا باشد، می‌شود آن را "[[کلام]]" نامید <ref> [[حسین علوی مهر|علوی مهر، حسین]]، [[مسئله وحی و پاسخ به شبهات آن (کتاب)|مسئله وحی و پاسخ به شبهات آن]]، ص ۴۲ و ۴۳.</ref>. مثلاً هر چیزی که [[قدرت الهی]] را نمایش دهد، کلمه [[الهی]] است. مثل [[حضرت عیسی]]{{ع}} پایه و اساس [[حقیقت]] [[کلام]] چیزی است که دلالت بر معنای پنهانی و [[باطنی]] [[انسان]] می‌کند. ویژگی‌هایی که تابع مصادیق و افراد آن است، و در معنای [[حقیقی]] [[کلام]]، دخالت ندارد. و نیز وجودات خارجی که با تمام وجود حکایت از علت خود می‌کنند کلامند. [[کلام]] و قول را می‌توان بر دو قسم دانست: | ||
#'''تکوینیات:''' که قول و [[کلام]] همان [[فعل خداوند]] است. {{متن قرآن|إِذا قَضى أَمْراً فَإِنَّما يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ}}؛ | #'''تکوینیات:''' که قول و [[کلام]] همان [[فعل خداوند]] است. {{متن قرآن|إِذا قَضى أَمْراً فَإِنَّما يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ}}؛ | ||
#'''غیر تکوینیات:''' ابراز خواسته‌های درونی به صورت لفظ یا غیر آن. | #'''غیر تکوینیات:''' ابراز خواسته‌های درونی به صورت لفظ یا غیر آن. | ||
| خط ۱۲۵: | خط ۱۲۵: | ||
:۲. '''[[وحی]] به [[آسمان]]''': {{متن قرآن|وَ أَوْحى في كُلِّ سَماءٍ أَمْرَها}}<ref> در هر آسمانی کار آن را وحی کرد؛ سورۀ فصلت، آیۀ:۱۲.</ref>. بیشتر [[مفسران]] ### [[313]]### را به معنای [[خلق]] و امر را به معنای [[شأن]] گرفته‌اند: منظور از "امر" حوادث مربوط به [[زمین]] است که به [[اهل آسمان]] یعنی [[فرشتگان]] ساکن در آن [[وحی]] می‌شود تا به [[زمین]] برسد <ref> [[علامه طباطبایی]]، المیزان، ج۱۷، ص۳۶۷.</ref><ref> [[حسین علوی مهر|علوی مهر، حسین]]، [[مسئله وحی و پاسخ به شبهات آن (کتاب)|مسئله وحی و پاسخ به شبهات آن]] ص ۸۰-۸۳.</ref>. البته باید توجه داشت [[وحی]] به معنای [[خلق]] به قرینه [[نیاز]] دارد و اساسی‌ترین اشکال این است که از سیاق [[آیات]] و [[ضمیر]] {{متن قرآن|أَمْرَها}} استفاده می‌شود، [[سخن]] درباره حوادث [[آسمان]] است؛ نه [[زمین]]؛ بنابراین "[[وحی]]" می‌تواند به معنای [[القاء]] و "امر" به معنای ایجاد امور [[تکوینی]] باشد. | :۲. '''[[وحی]] به [[آسمان]]''': {{متن قرآن|وَ أَوْحى في كُلِّ سَماءٍ أَمْرَها}}<ref> در هر آسمانی کار آن را وحی کرد؛ سورۀ فصلت، آیۀ:۱۲.</ref>. بیشتر [[مفسران]] ### [[313]]### را به معنای [[خلق]] و امر را به معنای [[شأن]] گرفته‌اند: منظور از "امر" حوادث مربوط به [[زمین]] است که به [[اهل آسمان]] یعنی [[فرشتگان]] ساکن در آن [[وحی]] می‌شود تا به [[زمین]] برسد <ref> [[علامه طباطبایی]]، المیزان، ج۱۷، ص۳۶۷.</ref><ref> [[حسین علوی مهر|علوی مهر، حسین]]، [[مسئله وحی و پاسخ به شبهات آن (کتاب)|مسئله وحی و پاسخ به شبهات آن]] ص ۸۰-۸۳.</ref>. البته باید توجه داشت [[وحی]] به معنای [[خلق]] به قرینه [[نیاز]] دارد و اساسی‌ترین اشکال این است که از سیاق [[آیات]] و [[ضمیر]] {{متن قرآن|أَمْرَها}} استفاده می‌شود، [[سخن]] درباره حوادث [[آسمان]] است؛ نه [[زمین]]؛ بنابراین "[[وحی]]" می‌تواند به معنای [[القاء]] و "امر" به معنای ایجاد امور [[تکوینی]] باشد. | ||
:۳. '''[[وحی]] به [[زنبور عسل]]''': {{متن قرآن|وَ أَوْحى رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذي مِنَ الْجِبالِ بُيُوتاً}} <ref> سورۀ نحل، آیۀ:۶۸ </ref>. از [[امام باقر]]{{ع}} درباره معنای این [[آیه]] پرسیده شد فرمود: منظور [[الهام]] است. | :۳. '''[[وحی]] به [[زنبور عسل]]''': {{متن قرآن|وَ أَوْحى رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذي مِنَ الْجِبالِ بُيُوتاً}} <ref> سورۀ نحل، آیۀ:۶۸ </ref>. از [[امام باقر]]{{ع}} درباره معنای این [[آیه]] پرسیده شد فرمود: منظور [[الهام]] است. | ||
:۴. '''[[وحی]] به [[فرشتگان]]''': {{متن قرآن|إِذْ يُوحي رَبُّكَ إِلَى الْمَلائِكَةِ أَنِّي مَعَكُم}}<ref> سورۀ انفال، آیۀ:۱۲ </ref>. به معنای [[القاء]] معنا در نفس به طور | :۴. '''[[وحی]] به [[فرشتگان]]''': {{متن قرآن|إِذْ يُوحي رَبُّكَ إِلَى الْمَلائِكَةِ أَنِّي مَعَكُم}}<ref> سورۀ انفال، آیۀ:۱۲ </ref>. به معنای [[القاء]] معنا در نفس به طور پنهانی است. | ||
:۵. '''[[وحی]] به [[شیاطین]]''': {{متن قرآن|وَ إِنَّ الشَّياطينَ لَيُوحُونَ إِلى أَوْلِيائِهِم}}<ref> سورۀ انعام، آیۀ:۱۲۱.</ref>. به معنای القای وسوسه‌های | :۵. '''[[وحی]] به [[شیاطین]]''': {{متن قرآن|وَ إِنَّ الشَّياطينَ لَيُوحُونَ إِلى أَوْلِيائِهِم}}<ref> سورۀ انعام، آیۀ:۱۲۱.</ref>. به معنای القای وسوسه‌های پنهانی است. | ||
:۶. '''[[وحی]] به [[مادر موسی]]''': {{متن قرآن|وَ أَوْحَيْنا إِلى أُمِّ مُوسى}}<ref> سورۀ قصص، آیۀ:۷.</ref>. [[وحی]] در این [[آیه]] یا [[الهام|الهام قلبی]] است و یا خوابی که [[مادر موسی]]{{س}} دید و یا خبر دادن [[فرشته]] یا [[انبیای گذشته]] به [[مادر موسی]]<ref>[[حسین علوی مهر|علوی مهر، حسین]]، [[مسئله وحی و پاسخ به شبهات آن (کتاب)|مسئله وحی و پاسخ به شبهات آن]]، ص ۸۳-۸۵.</ref>. | :۶. '''[[وحی]] به [[مادر موسی]]''': {{متن قرآن|وَ أَوْحَيْنا إِلى أُمِّ مُوسى}}<ref> سورۀ قصص، آیۀ:۷.</ref>. [[وحی]] در این [[آیه]] یا [[الهام|الهام قلبی]] است و یا خوابی که [[مادر موسی]]{{س}} دید و یا خبر دادن [[فرشته]] یا [[انبیای گذشته]] به [[مادر موسی]]<ref>[[حسین علوی مهر|علوی مهر، حسین]]، [[مسئله وحی و پاسخ به شبهات آن (کتاب)|مسئله وحی و پاسخ به شبهات آن]]، ص ۸۳-۸۵.</ref>. | ||
:۷. '''[[وحی]] به [[حواریون]]''': {{متن قرآن|وَ إِذْ أَوْحَيْتُ إِلَى الْحَوارِيِّينَ أَنْ آمِنُوا}}<ref> سورۀ مائده، آیۀ:۱۱۱.</ref>. [[امام باقر]]{{ع}} فرمود: به آنان "[[حواریون]]" [[الهام]] شده است. | :۷. '''[[وحی]] به [[حواریون]]''': {{متن قرآن|وَ إِذْ أَوْحَيْتُ إِلَى الْحَوارِيِّينَ أَنْ آمِنُوا}}<ref> سورۀ مائده، آیۀ:۱۱۱.</ref>. [[امام باقر]]{{ع}} فرمود: به آنان "[[حواریون]]" [[الهام]] شده است. | ||
:۸. '''[[وحی]] به [[ائمه]]{{عم}}''': {{متن قرآن|وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا وَ أَوْحَيْنا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْراتِ}}<ref> سورۀ انبیاء، آیۀ:۷۳.</ref>. [[وحی]] در این [[آیه]] تسدیدی یا تأییدی است؛ بدین معنا که [[وحی]]، آنان را [[تأیید]] می‌کند. | :۸. '''[[وحی]] به [[ائمه]]{{عم}}''': {{متن قرآن|وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا وَ أَوْحَيْنا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْراتِ}}<ref> سورۀ انبیاء، آیۀ:۷۳.</ref>. [[وحی]] در این [[آیه]] تسدیدی یا تأییدی است؛ بدین معنا که [[وحی]]، آنان را [[تأیید]] می‌کند. | ||
:۹. '''[[وحی]] به معنای اشاره''': {{متن قرآن|فَخَرَجَ عَلى قَوْمِهِ مِنَ الْمِحْرابِ فَأَوْحى إِلَيْهِمْ}}<ref> سورۀ مریم، آیۀ:۱۱.</ref>. | :۹. '''[[وحی]] به معنای اشاره''': {{متن قرآن|فَخَرَجَ عَلى قَوْمِهِ مِنَ الْمِحْرابِ فَأَوْحى إِلَيْهِمْ}}<ref> سورۀ مریم، آیۀ:۱۱.</ref>. | ||
:۱۰. '''[[وحی رسالی]]''': از مهم‌ترین اقسام [[وحی]] است و منظور از آن، [[وحی]] به [[پیامبران|پیامبران الهی]] است. یعنی [[خداوند متعال]] به طریقی | :۱۰. '''[[وحی رسالی]]''': از مهم‌ترین اقسام [[وحی]] است و منظور از آن، [[وحی]] به [[پیامبران|پیامبران الهی]] است. یعنی [[خداوند متعال]] به طریقی پنهانی، [[شریعت]] را به [[بندگان]] [[برگزیده]] خود [[القاء]] می‌کند. از ظاهر [[آیات]] استفاده می‌شود، بر همه [[پیامبران]] [[الهی]] [[وحی]] شده است. {{متن قرآن|إِنَّا أَوْحَيْنا إِلَيْكَ كَما أَوْحَيْنا إِلى نُوحٍ وَ النَّبِيِّينَ مِنْ بَعْدِهِ}} <ref> سورۀ نساء، آیۀ:۱۶۳.</ref><ref> [[حسین علوی مهر|علوی مهر، حسین]]، [[مسئله وحی و پاسخ به شبهات آن (کتاب)|مسئله وحی و پاسخ به شبهات آن]]، ص ۸۶-۸۹.</ref>. [[حضرت عیسی]] بر ایوب، [[یونس]]، [[هارون]] و [[سلیمان]] مقدم داشته شده و "واو" در این [[آیه]] دلالت بر ترتیب نمی‌کند، بلکه اشاره می‌کند بر همه [[پیامبران]] [[وحی]] شده است <ref> [[حسین علوی مهر|علوی مهر، حسین]]، [[مسئله وحی و پاسخ به شبهات آن (کتاب)|مسئله وحی و پاسخ به شبهات آن]]، ص ۹۰.</ref>. | ||
* [[پیامبران]]، انسان‌های تکامل‌یافته‌ای هستند که [[آمادگی]] دریافت [[وحی]] را در خودشان فراهم ساخته‌اند. [[پیامبر اکرم|نبی مکرم اسلام]]: {{عربی|"لَا بَعَثَ اللَّهُ رَسُولًا وَ لَا نَبِيّاً حَتَّى يَسْتَكْمِلَ الْعَقْل"}}<ref> | * [[پیامبران]]، انسان‌های تکامل‌یافته‌ای هستند که [[آمادگی]] دریافت [[وحی]] را در خودشان فراهم ساخته‌اند. [[پیامبر اکرم|نبی مکرم اسلام]]: {{عربی|"لَا بَعَثَ اللَّهُ رَسُولًا وَ لَا نَبِيّاً حَتَّى يَسْتَكْمِلَ الْعَقْل"}}<ref> | ||
[[محاسن برقی]]، ج:۱، ص۱۹۳.</ref>. [[وحی]] [[خداوند]]، منحصر در [[انزال کتب]] نیست. [[امیرالمؤمنین|امیرمؤمنان]] درباره [[آیه]] ۵۱ [[سوره شوری]] {{متن قرآن|وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلاَّ وَحْيًا أَوْ مِن وَرَاء حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولا فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ مَا يَشَاء إِنَّهُ عَلِيٌّ حَكِيمٌ}} می‌فرماید: "[[وحی]]، گاهی به‌صورت [[کلام]] و سخن است... پاره‌ای از آن در [[قلوب]] [[انبیا]] [[القاء]] می‌شود و بعضی نیز به‌صورت رؤیاست... و برخی هم [[وحی]] و تنزیل است که [[تلاوت]]... می‌شود... ". در [[تفسیر]] آیۀ مذکور گفته شده است: " هیچ بشری در این [[مقام]] قرار نمی‌گیرد که [[خداوند]] با او تکلم کند به نوعی از انواع تکلم، مگر به یکی از سه نوع مذکور<ref> [[رحمت‌الله احمدی|احمدی، رحمت‌الله]]، [[پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی (کتاب)|پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی]] ص ۱۹۰-۱۹۲.</ref>. | [[محاسن برقی]]، ج:۱، ص۱۹۳.</ref>. [[وحی]] [[خداوند]]، منحصر در [[انزال کتب]] نیست. [[امیرالمؤمنین|امیرمؤمنان]] درباره [[آیه]] ۵۱ [[سوره شوری]] {{متن قرآن|وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلاَّ وَحْيًا أَوْ مِن وَرَاء حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولا فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ مَا يَشَاء إِنَّهُ عَلِيٌّ حَكِيمٌ}} می‌فرماید: "[[وحی]]، گاهی به‌صورت [[کلام]] و سخن است... پاره‌ای از آن در [[قلوب]] [[انبیا]] [[القاء]] می‌شود و بعضی نیز به‌صورت رؤیاست... و برخی هم [[وحی]] و تنزیل است که [[تلاوت]]... می‌شود... ". در [[تفسیر]] آیۀ مذکور گفته شده است: " هیچ بشری در این [[مقام]] قرار نمی‌گیرد که [[خداوند]] با او تکلم کند به نوعی از انواع تکلم، مگر به یکی از سه نوع مذکور<ref> [[رحمت‌الله احمدی|احمدی، رحمت‌الله]]، [[پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی (کتاب)|پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی]] ص ۱۹۰-۱۹۲.</ref>. | ||
| خط ۱۵۴: | خط ۱۵۴: | ||
===۴. کاربرد [[وحی]] در حوزه [[ارتباطات]] [[جنیان]] و [[شیاطین]]=== | ===۴. کاربرد [[وحی]] در حوزه [[ارتباطات]] [[جنیان]] و [[شیاطین]]=== | ||
*در این حوزه که موحی و موحی الیه [[جنیان]] و [[شیاطین]] انسی و جنی هستند، معنای [[وحی]]، القای [[مکر]] و [[حیله‌گری]] یا [[وسوسه شیطانی]] است: {{متن قرآن|وَ كَذلِكَ جَعَلْنا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا شَياطينَ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ يُوحي بَعْضُهُمْ إِلى بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُوراً}} در این [[آیه]] در صورتی که موحی، [[شیاطین]] جنی باشد، [[وحی]] به معنای [[وسوسه]] ذکر شده و در صورت ی‌که موحی، [[شیاطین]] انسی باشد، به معنای [[مکر]] و تسویل | *در این حوزه که موحی و موحی الیه [[جنیان]] و [[شیاطین]] انسی و جنی هستند، معنای [[وحی]]، القای [[مکر]] و [[حیله‌گری]] یا [[وسوسه شیطانی]] است: {{متن قرآن|وَ كَذلِكَ جَعَلْنا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا شَياطينَ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ يُوحي بَعْضُهُمْ إِلى بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُوراً}} در این [[آیه]] در صورتی که موحی، [[شیاطین]] جنی باشد، [[وحی]] به معنای [[وسوسه]] ذکر شده و در صورت ی‌که موحی، [[شیاطین]] انسی باشد، به معنای [[مکر]] و تسویل پنهانی بیان شده است <ref> [[رحمت‌الله احمدی|احمدی، رحمت‌الله]]، [[پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی (کتاب)|پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی]] ص ۳۸ و ۳۹.</ref>. | ||
==وحی در فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۲== | ==وحی در فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۲== | ||