بنی‌عبدالدار: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

[[بنی‌عبدالدار]] از طوائف بزرگ [[قریش]] به شمار می‌روند که [[ریاست]] [[مناصب]] پرده‌داری [[کعبه]]، [[پرچم‌داری]] در [[جنگ‌ها]]، [[حجابت]] (کلیدداری) و [[دار الندوه]] (مرکز مشورتی قریش) در اختیارشان بود. از این جهت، افراد این [[خاندان]] از تأثیری ویژه‌ در پیشبرد یا ممانعت از [[گسترش اسلام]] برخوردار بودند. از آنجایی که مناصب مهم [[جاهلی]] را بر عهده داشتند در صف مقدّم [[مبارزه]] با [[اسلام]] قرار گرفته بودند و به دسیسه‌چینی بر ضد اسلام می‌پرداختند، لذا آیاتی از [[قرآن]] در شان آنها نازل شده است. با توجه به ریاست بنی‌عبدالدار بر دار الندوه، آنان در تصمیماتی چون [[آزار]] [[مسلمانان]]، [[حصر اقتصادی]] آنها، تعقیب ایشان در [[حبشه]]، و نقشه [[قتل]] [[پیامبر اسلام]] {{صل}} دخالت جدّی داشته‌اند و پس از [[هجرت پیامبر به مدینه]] تا پیش از [[فتح مکه]]، حرکات نظامی و ایجاد جنگ‌هایی علیه [[پیامبر]] {{صل}} از اقدامات عبدریان به شمار می‌رود<ref>[[سید محسن کاظمی|کاظمی، سید محسن]]، [[بنی‌عبدالدار (مقاله)|مقاله «بنی‌عبدالدار»]]، [[دانشنامه حج و حرمین شریفین ج۴ (کتاب)|دانشنامه حج و حرمین شریفین]]، ج۴، ص:۴۴۹.</ref>

== [[نسب]] بنی‌عبدالدار ==

این تیره قریش از [[نسل]] [[عبدالدار بن قصیّ بن کلاب]] از نیاکان معروف [[عرب پیش از اسلام]] است که [[برادر]] [[عبدمناف]]، جدّ سوم پیامبر {{صل}} به شمار می‌رود.

عبدالدار که بر پایه برخی نقل‌ها، نام دیگرش [[عبدالله]] بود، <ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۵۸-۵۹.</ref> نخست‌زاده قصیّ است.<ref>المنمق، ص۳۲.</ref> قصی وی را منسوب به خانه‌اش نام نهاد و دو برادر دیگرش به نام عبدمناف و عبدالعزّی را منسوب به خدایش خواند و [[عبد بن قصی]] مشهور به عبد قصی<ref>الطبقات، ج۱، ص۵۸؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۵۹.</ref> را نیز منسوب به خویش نامید<ref>الطبقات، ج۱، ص۵۷-۵۸؛ المنمق، ص۳۲؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۵۹.</ref><ref>[[سید محسن کاظمی|کاظمی، سید محسن]]، [[بنی‌عبدالدار (مقاله)|مقاله «بنی‌عبدالدار»]]، [[دانشنامه حج و حرمین شریفین ج۴ (کتاب)|دانشنامه حج و حرمین شریفین]]، ج۴، ص:۴۴۹-۴۵۰.</ref>

۱. '''[[فرزندان]] عبدالدار:''' [[بلاذری]] پنج پسر برای عبدالدار به نام [[عثمان]]، [[وهب]]، کلده، عبدمناف و سبّاق یاد کرده که چهار فرزند نخست از [[هند بنت لؤیّ بن ملکان خزاعی]] و [[مادر]] فرزند پنجم نیز از [[طایفه]] [[هوازن]] بود. اما [[ابن‌حزم]] تنها سه فرزند به نام عثمان، عبدمناف و سبّاق را نام می‌برد.<ref>انساب الاشراف، ج۹، ص۴۰۳؛ جمهرة انساب العرب، ص۱۲۵.</ref>

منسوبین به [[قبیله]] [[بنی‌عبدالدار]] را عبدری یا داری می‌نامند.<ref>الانساب، ج۴، ص۱۳۱؛ اللباب، ج۱، ص۴۸۴.</ref><ref>[[سید محسن کاظمی|کاظمی، سید محسن]]، [[بنی‌عبدالدار (مقاله)|مقاله «بنی‌عبدالدار»]]، [[دانشنامه حج و حرمین شریفین ج۴ (کتاب)|دانشنامه حج و حرمین شریفین]]، ج۴، ص:۴۵۰.</ref>

[[برّه بنت عبدالعزّی]]، جدّ [[مادری]] [[پیامبر اسلام]] {{صل}}.<ref>المحبر، ص۹؛ المعارف، ص۱۳۱.</ref>  

[[قاسط بن شریح]] پرچم‌دار شرک در نبرد احد. <ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۶۰.</ref>  

[[ابوطلحه]] [[عبدالله بن عبدالعزّی]] [[رهبر]] عبدریان در نبرد [[فجار]]. <ref>جمهرة انساب العرب، ص۱۲۷.</ref>  

[[طلحة بن ابوطلحه]] و برادر وی ابوسعد<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۵۹.</ref> و فرزندانش مسافع و [[کلاب]] و جلاس [[عثمان]] و ابوسعد و [[حارث]] پرچم‌داران [[مشرکان]] در [[نبرد]] [[احد]]. <ref>المغازی، ج۱، ص۲۰۲؛ الطبقات، ج۲، ص۳۰-۳۱؛ تاریخ خلیفه، ص۲۷-۲۸.</ref>  

[[عثمان بن طلحه]] [[پرچم‌دار]] [[شرک]] در نبرد [[خندق]]<ref>الطبقات، ج۲، ص۵۰.</ref> و [[کلیددار]] [[کعبه]] پس از [[فتح مکه]]. <ref>المغازی، ج۲، ص۸۳۳؛ السیرة النبویه، ج۲، ص۴۱۱؛ الطبقات، ج۲، ص۱۰۴.</ref>  

[[شیبه]] پسر عموی وی کلیددار کعبه<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۵۹.</ref> که از [[نسل]] وی [[خاندان]] [[بنی‌شیبه]] به عنوان کلیدداران کعبه پدید آمد. <ref>الطبقات، ج۲، ص۱۰۴؛ انساب الاشراف، ج۹، ص۴۰۳-۴۰۴.</ref>  

'''۴. نسل سباق بن عبدالدار:''' از [[سبّاق بن عبدالدار]] نیز نسلی فراوان پدید آمدند که بسیاری از آنها بر پایه گزارش [[تاریخ‌نگاران]] به سبب [[ظلم]] هلاک شدند.<ref>انساب الاشراف، ج۹، ص۴۰۳.</ref> از میان آنها می‌توان به [[اسود بن عامر]] که در نبرد [[بدر]] کشته شد و نیز [[سویبط بن سعد]] که از [[مهاجران به حبشه]] و بدریان به شمار می‌رود، اشاره نمود.<ref>جمهرة انساب العرب، ص۱۲۶.</ref><ref>[[سید محسن کاظمی|کاظمی، سید محسن]]، [[بنی‌عبدالدار (مقاله)|مقاله «بنی‌عبدالدار»]]، [[دانشنامه حج و حرمین شریفین ج۴ (کتاب)|دانشنامه حج و حرمین شریفین]]، ج۴، ص:۴۴۹-۴۵۱.</ref>

پیرامون برخی از این مناصب پس از وفات قصی نزاعی درگرفت که به [[سازش]] انجامید. نتیجه این سازش، وا‌گذاری سه منصب [[دارالندوه]]، حجابت، و لواء<ref>السیرة النبویه، ج۱، ص۱۳۲؛ المنمق، ص۳۴.</ref> و به روایتی حجابت و لواء<ref>المحبر، ص۱۶۷؛ تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۴۰۱.</ref> به بنی‌عبدالدار بود.

[[ابن‌حبیب]] [[سرپرستی]] این مناصب را با [[ابوطلحة بن عبدالعزّی]] دانسته است.<ref>المنمق، ص۳۴، ۱۹۰.</ref>.

[[ابن‌قتیبه]] بدون اشاره به دار الندوه، به فروخته شدن [[خانه]] [[حکیم بن حزام]] که در روزگار جاهلیت در برابر ظرف شرابی خریداری شده بود، به معاویه در برابر ۶۰۰۰۰ دینار اشاره نموده<ref>المعارف، ص۳۱۱.</ref> و [[بلاذری]] (م. ۲۷۹ق.) این پنداشت را که آن خانه دار الندوه بوده، [[اشتباه]] دانسته است.<ref>انساب الاشراف، ج۹، ص۴۵۴.</ref>

'''۳. منصب [[حجابت]]:''' حجابت سمتی است که به [[حاجب]] [[اختیار]] اجازه یا ممانعت از ورود دیگران به مکان یا محضر شخصی ویژه را می‌دهد. حجابت [[کعبه]] به معنای امتیاز کلیدداری و ممانعت از ورود دیگران به آن است.<ref>تاریخ ابن خلدون، ج۱، ص۲۹۹؛ دائرة المعارف اسلام انگلیسی، مدخل: حجابت EI (The Encyclopaedia of Islam): hadjib.</ref>

:'''۲. ابقای منصب در [[فتح مکه]]:''' [[واقدی]] در گزارش فتح مکه، به نحوه ابقای این منصب میان بنی‌عبدالدار به دست [[پیامبر اسلام]] {{صل}} اشارت نموده که [[عثمان بن طلحه]] به [[فرمان]] [[پیامبر اسلام]] {{صل}} و [[ابلاغ]] [[بلال]] و دخالت [[ابابکر]] و [[عمر]]<ref>المغازی، ج۲، ص۸۳۳.</ref> و بر پایه گزارشی، بدون دخالت بلال و ابابکر، کلید [[کعبه]] را که نزد مادرش‌ ام‌سعید از [[قبیله]] [[بنی‌عمرو بن عوف]] و دختر [[شیبه]] بود، به [[اکراه]] دریافت نمود و آن را به [[پیامبر]] {{صل}} واگذارد.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۴۱۱؛ الطبقات، ج۲، ص۱۰۴.</ref>

پیامبر {{صل}} این [[منصب]] را پس از [[پاکیزه]] نمودن کعبه برای همیشه به [[عثمان بن طلحه]] بازگرداند و فرمود: جز [[ظالم]] آن را بازنستاند.<ref>المغازی، ج۲، ص۸۳۷-۸۳۸؛ السیرة النبویه، ج۲، ص۴۱۲.</ref> آورده‌‌اند که آن را به [[شیبة بن عثمان]] فرزند<ref>المعارف، ص۷۰.</ref> یا پسر عموی [[عثمان بن طلحه]]<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۵۹.</ref> یا هر دو آنها سپرد.<ref>نک: الاستیعاب، ج۲، ص۷۱۲؛ الوافی بالوفیات، ج۲، ص۲۳.</ref>

برخی نیز بر آنند که پیامبر {{صل}} کلید را نخست به عثمان بن طلحه و پس از [[وفات]] وی به شیبه داد.<ref>البدء و التاریخ، ج۴، ص۱۱۰.</ref> اما [[تاریخ]] وفات عثمان بن طلحه در [[روزگار]] [[خلافت]] [[معاویه]] دانسته شده است.<ref>الطبقات، ج۶، ص۶.</ref> [[ذهبی]] (م. ۷۴۸ق.) نیز به گزارش از واقدی (م. ۲۰۷ق.) [[تفویض]] [[حجابت]] به شیبه را به سبب [[کفر]] وی درست نمی‌داند.<ref>تاریخ الاسلام، ج۲، ص۵۵۱.</ref>

درباره عثمان بن طلحه، برخی بر [[اسلام آوردن]] وی پیش از [[فتح مکه]] [[اصرار]] دارند. اما بعضی اسلام آوردن او را پس از تحویل منصب از جانب پیامبر {{صل}} دانسته‌اند.<ref>المغازی، ج۲، ص۶۶۱؛ المنمق، ص۲۷۵؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۵۹-۶۰، ۳۶۱؛ تاریخ طبری، ج۳، ص۳۱.</ref>

[[جبرائیل]] بن شاذان ([[قرن ششم]]ق) این منصب را نخست در [[اختیار]] [[بنی‌امیه]] و سپس [[عامر]] بن شیبه دانسته است.<ref>الفضائل، ص۵۰.</ref>

:'''۳. [[اختلاف]] در تفویض حجابت:''' درباره تفویض حجابت به [[بنی‌عبدالدار]]، اختلاف فراوان به چشم می‌خورد. برخی به درخواست [[عباس]] از پیامبر {{صل}} برای اعطای منصب کلیدداری کعبه به [[خاندان]] وی و [[مخالفت]] [[پیامبر]] {{صل}} اشاره نموده‌اند.<ref>المغازی، ج۲، ص۸۳۳؛ شرف النبی، ص۴۰۲؛ امتاع الاسماء، ج۱، ص۳۹۲.</ref>

شماری این پیشنهاد را از [[زبان]] [[علی]] {{ع}} در حالی که کلید کعبه در دستش بود، یاد نموده‌اند که خطاب به پیامبر {{صل}} گفت: حجابت را با سقایت برای ما جمع نما! اما [[پیامبر]] {{صل}} [[عثمان بن طلحه]] را فراخواند و فرمود: امروز [[روز]] [[نیکی]] و [[وفا]] است.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۴۱۲؛ عیون الاثر، ج۲، ص۲۲۷؛ البدایة و النهایه، ج۴، ص۳۰۱.</ref> همچنین از پیشنهاد [[علی]] {{ع}} به [[عباس]] برای ستاندن این [[منصب]] از پیامبر، اشاره شده است که پیامبر به عباس فرمود: من منصبی بهتر از [[حجابت]]، یعنی سقایت را به شما دادم.<ref>الطبقات، ج۴، ص۱۸.</ref>

بر پایه گزارش فسوی خود عباس در پاسخ علی {{ع}} گفت: آن چه بهتر است را به شما داده است.<ref>المعرفة و التاریخ، ج۱، ص۵۱۴.</ref> برخی نیز بی آنکه به درخواست عباس اشاره نمایند از [[تمایل]] پیامبر برای اعطای این منصب به عباس و یا اعطا و سپس بازپس‌گیری آن از وی سخن گفته‌اند.<ref>انساب الاشراف، ج۹، ص۴۰۳.</ref>

[[ابن‌حبیب]] در این زمینه می‌افزاید: عثمان بن طلحه از آن پس که کلید را به پیامبر تحویل داد، به وی گفت: ‌ای پیامبر {{صل}} این کلید را به [[امانت الهی]] بستان! پیامبر {{صل}} مایل بود این منصب را به عباس [[تفویض]] نماید و از این‌رو، آیه نازل شد.<ref>المنمق، ص۲۸۷.</ref> در گزارش پیش‌گفته از [[مقاتل]]، خود [[رسول]] [[اسلام]] {{صل}} جمله یاد شده را پس از [[نزول آیه]] به [[عثمان]] فرمود.

در ذیل آیه {{متن قرآن|مَا كَانَ لِلْمُشْرِكِينَ أَنْ يَعْمُرُوا مَسَاجِدَ اللَّهِ شَاهِدِينَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ بِالْكُفْرِ أُولَئِكَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ وَفِي النَّارِ هُمْ خَالِدُونَ}}<ref>«مشرکان را نرسد که مساجد خداوند را آباد کنند با آنکه به زیان خویش بر کفر (خود) گواهند؛ کردارهای آنان تباه است و آنان در آتش، جاودانند» سوره توبه، آیه ۱۷.</ref> و نیز: {{متن قرآن|أَجَعَلْتُمْ سِقَايَةَ الْحَاجِّ وَعِمَارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَجَاهَدَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَوُونَ عِنْدَ اللَّهِ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ}}<ref>«آیا آب دادن به حاجیان و آبادسازی مسجد الحرام را همگون کار آن کس قرار داده‌اید که به خداوند و روز واپسین ایمان آورده و در راه خداوند جهاد کرده است؟ (هرگز این دو) نزد خداوند برابر نیستند و خداوند گروه ستمگران را رهنمایی نمی‌کند» سوره توبه، آیه ۱۹.</ref> فخر‌فروشی بنو ابی‌طلحه از جمله [[شیبة بن عثمان]] بر [[علی]] {{ع}} آن‌گاه که در [[نبرد]] [[بدر]] [[اسیر]] گشتند، به چشم می‌خورد.<ref>تفسیر مقاتل، ج۲، ص۱۶۲-۱۶۳؛ تفسیر قمی، ج۱، ص۲۸۴؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ج۶، ص۱۷۶۷-۱۷۶۸.</ref>

'''۴. منصب لواء:''' این منصب به معنای [[رهبری]] نظامی[[قریش]] در [[جنگ‌ها]]، از دیگر سمت‌های بنی‌عبدالدار به شمار می‌رود. این منصب کنار [[سرپرستی]] [[دار الندوه]] گزارش از [[جایگاه]] ممتاز بنی‌عبدالدار در [[سیاست]] و امور نظامی می‌دهد.

اما [[ابن‌سعد]] در گزارشی، علی {{ع}} را پرچم‌دار اسلام در همه جنگ‌ها به شمار می‌آورد.<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۶.</ref>

طلحة بن ابی‌طلحه به دست [[علی]] {{ع}} کشته شد.<ref>المغازی، ج۱، ص۲۲۵-۲۲۶؛ الطبقات، ج۲، ص۳۱.</ref> کشته شدن وی را [[پیامبر اسلام]] {{صل}} پیشتر در [[خواب]] دیده و مژده آن را به [[مسلمانان]] داده بود.<ref>المغازی، ج۱، ص۲۰۹، ۲۲۶.</ref> با کشته شدن وی که کبش الکتیبه ([[فرمانده]] [[سواره‌نظام]]) بود، [[پیامبر]] و مسلمانان [[تکبیر]] گفتند و اظهار [[خشنودی]] نمودند و [[نبرد]] عمومی درگرفت.<ref>المغازی، ج۱، ص۲۲۶؛ الطبقات، ج۲، ص۳۱.</ref> [[حسّان بن ثابت]] نیز در [[مدح]] علی {{ع}} [[شعر]] سرود.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۱۵۱.</ref>

مسافع و جلاس به دست [[عاصم بن ثابت اوسی]] کشته شدند.<ref>المغازی، ج۱، ص۲۲۷؛ السیرة النبویه، ج۲، ص۷۴، ۱۲۷؛ تاریخ خلیفه، ص۲۷.</ref> [[کلاب]] نیز به دست [[زبیر بن عوام]] یا [[عبدالرحمن بن عوف]] و به روایتی، قزمان به [[قتل]] رسید<ref>المغازی، ج۱، ص۲۲۸؛ السیرة النبویه، ج۲، ص۱۲۷؛ تاریخ خلیفه، ص۲۷.</ref> و [[حارث]] هم به دست قزمان کشته شد.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۱۲۷؛ تاریخ خلیفه، ص۲۷؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۶۱.</ref> [[شرحبیل بن‌هاشم]] به دست [[مصعب بن عمیر]] و [[زرارة بن عمیر]]؛ [[قاسط بن شریح]] به دست قزمان<ref>تاریخ خلیفه، ص۲۸؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۶۰.</ref>؛ ارطاة بن عبد شرحبیل به دست [[علی]] {{ع}} یا [[مصعب]] و به روایتی [[حمزه]]<ref>المغازی، ج۱، ص۲۲۸؛ السیرة النبویه، ج۲، ص۱۲۸؛ تاریخ خلیفه، ص۲۸.</ref> و شریح بن قارض به دست فردی نامعلوم<ref>المغازی، ج۱، ص۲۲۸؛ الطبقات، ج۲، ص۳۱.</ref> کشته شدند.

:'''۲. لواء [[مسلمانان]] در [[نبرد]] [[احد]]:''' در [[سپاه اسلام]] نیز [[مصعب بن عمیر]] [[پرچم‌دار]] [[مهاجران]] شمرده شده است. [[پیامبر]] {{صل}} با [[آگاهی]] از [[پرچم‌داری]] [[بنی‌عبدالدار]] در [[سپاه مشرکان]] اظهار داشت: ما برای [[وفاداری]] سزاوارتریم.<ref>المغازی، ج۱، ص۲۱۵، ۲۲۱؛ الطبقات، ج۲، ص۳۰.</ref> اما منابع گوناگون از پرچم‌داری علی {{ع}} کنار مصعب<ref>تاریخ خلیفه، ص۲۷؛ الطبقات، ج۲، ص۲۹.</ref> یا پس از [[شهادت]] وی <ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۷۳؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۵۱۶.</ref> حکایت دارند.

[[بلاذری]] می‌نویسد: پرچم‌داری سپاه اسلام نخست با علی {{ع}} بود و پیامبر آن را به مصعب سپرد.<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۳۸۷.</ref> به [[باور]] وی، پس از شهادت مصعب، [[مالک]] یا برادرش ابوالروم [[پرچم]] را در دست گرفت.<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۶۱.</ref> [[قاتل]] مصعب، [[ابن‌قمئه لیثی]] یا [[قمیئه لیثی]] بود.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۷۳؛ تاریخ خلیفه، ص۲۸.</ref> برخی منابع به [[نزول آیه]] {{متن قرآن|مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا}}<ref>«از مؤمنان، کسانی هستند که به پیمانی که با خداوند بستند وفا کردند؛ برخی از آنان پیمان خویش را به جای آوردند و برخی چشم به راه دارند و به هیچ روی (پیمان خود را) دگرگون نکردند» سوره احزاب، آیه ۲۳.</ref> در شأن مصعب و [[اصحاب]] وی اشاره دارند.<ref>تفسیر مقاتل، ج۳، ص۴۸۴؛ تفسیر بغوی، ج۳، ص۶۲۴.</ref>

:'''۳. بطلان [[حق]] انحصاری [[منصب]]:''' درباره سرگذشت این منصب پس از [[فتح مکه]] نیز آورده‌اند که [[پیامبر]] {{صل}} به رغم درخواست عبدریان، فرمود: [[اسلام]] فراتر از منصب لواء است. بدین وسیله، حق انحصاری این منصب [[باطل]] شد.<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۶۲؛ الکامل، ج۲، ص۲۲.</ref><ref>[[سید محسن کاظمی|کاظمی، سید محسن]]، [[بنی‌عبدالدار (مقاله)|مقاله «بنی‌عبدالدار»]]، [[دانشنامه حج و حرمین شریفین ج۴ (کتاب)|دانشنامه حج و حرمین شریفین]]، ج۴، ص:۴۵۱-۴۵۷.</ref>

== نقش [[بنی‌عبدالدار]] در نزاع‌های درونی خاندان‌های [[قریش]] ==

این تنش در [[روزگار]] زندگانی مطّلب و‌ هاشم و پیش از آوازه یافتن عبدالمطّلب و هنگامی که وی تنها نخست‌زاده‌اش [[حارث]] را داشت، به وقوع پیوست.<ref>تاریخ یعقوبی، ج۱، ص۲۴۶-۲۴۷.</ref> این تاریخ‌‌گذاری با برخی دیگر از گزاره‌ها درباره شرکت یکی از [[دختران]] عبدالمطلب در بستن [[پیمان]] منافات دارد.<ref>المحبر، ص۱۶۶؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۷؛ التنبیه و الاشراف، ص۱۸۰.</ref> به هر حال، در تقدم [[حلف]] المطیبین بر [[حلف الفضول]] [[تردید]] نیست.

برخی به پشتوانه [[روایت نبوی]] حاکی از حضور [[پیامبر اسلام]] {{صل}} در حلف مطیبین<ref>دلائل النبوه، ج۲، ص۳۸-۳۹.</ref> این دیدگاه را تقویت نموده‌اند؛ اما این [[روایت]] به قرینه روایت‌های هم‌سیاق، مربوط به حلف الفضول است.<ref>البدایة و النهایه، ج۲، ص۲۹۱.</ref>

احلاف به بنی‌عبدالدار و طایفه‌های حامی او اطلاق شد؛ از آن‌رو که او به [[ابتکار]] [[بنی‌عدی]] و به روایتی بنی‌سهم، <ref>نک: تاریخ یعقوبی، ج۱، ص۲۴۸.</ref> ماده شتری نحر نمود و [[خون]] آن را در ظرفی ریخته، کنار [[کعبه]] نهاد و آنان به نشان پیمان بستن، دست در ظرف فرو کردند و بر کعبه کشیدند.<ref>الطبقات، ج۱، ص۶۳؛ المحبر، ص۱۶۶؛ المنمق، ص۳۳.</ref> در این هنگام، فردی از بنی‌عدی‌ اندکی از آن خون را لیسید. دیگران نیز به نشانه پیمان چنین کردند و از این‌رو، اصطلاح "لعقة الدم" را بر [[هم‌پیمانان]] یا تنها بر بنی‌عدی اطلاق نمودند.<ref>المحبر، ص۱۶۶-۱۶۷؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۵۵.</ref>

درباره درگرفتن [[نبرد]] میان مطیبین و احلاف نیز [[اختلاف]] نظر وجود دارد. بسیاری، نبرد را منتفی می‌شمارند<ref> السیرة النبویه، ج۱، ص۱۳۲؛ الطبقات، ج۱، ص۶۳؛ المحبر، ص۱۶۶-۱۶۷.</ref> اما [[بلاذری]] سازش را پس از نبرد می‌داند.<ref>نک: انساب الاشراف، ج۱، ص۶۳.</ref><ref>[[سید محسن کاظمی|کاظمی، سید محسن]]، [[بنی‌عبدالدار (مقاله)|مقاله «بنی‌عبدالدار»]]، [[دانشنامه حج و حرمین شریفین ج۴ (کتاب)|دانشنامه حج و حرمین شریفین]]، ج۴، ص:۴۵۷-۴۵۹.</ref>

== واکنش [[بنی‌عبدالدار]] در برابر [[اسلام]] ==

=== دوره پیش از [[هجرت]] ===

این [[واقعیت]] در چند [[آیه]] بازتاب یافته است. آیه {{متن قرآن|وَأَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمَانِهِمْ لَئِنْ جَاءَهُمْ نَذِيرٌ لَيَكُونُنَّ أَهْدَى مِنْ إِحْدَى الْأُمَمِ فَلَمَّا جَاءَهُمْ نَذِيرٌ مَا زَادَهُمْ إِلَّا نُفُورًا}}<ref>«و سخت‌ترین سوگندهای خود را خوردند که اگر بیم‌دهنده‌ای نزد آنان آید بی‌گمان از هر یک از امّت‌ها رهیافته‌تر می‌شوند امّا چون بیم‌دهنده‌ای نزدشان آمد جز بر رمیدنشان نیفزود» سوره فاطر، آیه ۴۲.</ref> که بیانگر [[سرکشی]] و [[عناد]] [[کافران]] در برابر [[وحی]] است، در شأن [[نضر بن حارث]] وارد شده و نیز درباره توطئه‌های این فرد در برابر پیامبر {{صل}} به آیاتی چون {{متن قرآن|وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّهُمْ يَقُولُونَ إِنَّمَا يُعَلِّمُهُ بَشَرٌ لِسَانُ الَّذِي يُلْحِدُونَ إِلَيْهِ أَعْجَمِيٌّ وَهَذَا لِسَانٌ عَرَبِيٌّ مُبِينٌ}}<ref>«و خوب می‌دانیم که آنان می‌گویند: جز این نیست که بشری به او آموزش می‌دهد؛ (چنین نیست، زیرا) زبان آن کس که (قرآن را) به او می‌بندند غیر عربی است و این (قرآن به) زبان عربی روشنی است» سوره نحل، آیه ۱۰۳.</ref>، {{متن قرآن|وَقَالُوا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ اكْتَتَبَهَا فَهِيَ تُمْلَى عَلَيْهِ بُكْرَةً وَأَصِيلًا}}<ref>«و گفتند: افسانه‌های پیشینیان است که رونویس کرده است آنگاه پگاه و دیرگاه عصر بر او خوانده می‌شود» سوره فرقان، آیه ۵.</ref>، مربوط به [[اتهام]] "بشری [[خواندن قرآن]]" و آیه {{متن قرآن|وَإِذْ قَالُوا اللَّهُمَّ إِنْ كَانَ هَذَا هُوَ الْحَقَّ مِنْ عِنْدِكَ فَأَمْطِرْ عَلَيْنَا حِجَارَةً مِنَ السَّمَاءِ أَوِ ائْتِنَا بِعَذَابٍ أَلِيمٍ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که گفتند: بار خداوندا! اگر این (آیات) که از سوی توست راستین است بر ما از آسمان سنگ ببار یا بر (سر) ما عذابی دردناک بیاور» سوره انفال، آیه ۳۲.</ref> و {{متن قرآن|قُلْ أَنْزَلَهُ الَّذِي يَعْلَمُ السِّرَّ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِنَّهُ كَانَ غَفُورًا رَحِيمًا}}<ref>«بگو آن را کسی فرو فرستاده است که رازهای (نهفته) آسمان‌ها و زمین را می‌داند؛ بی‌گمان او آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره فرقان، آیه ۶.</ref> مربوط به اتّهام "افسانه پیشینیان بودن داستان‌های آن" استناد شده است.<ref>تفسیر مقاتل، ج۲، ص۴۸۷؛ ج۳، ص۲۲۶؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۱۵۸-۱۵۹؛ اسباب النزول، ص۲۳۹، ۲۸۴؛ الاصفی، ج۲، ص۸۶۲.</ref>

[[خداوند]] در آیه {{متن قرآن|قَالَ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا إِنْ كُنْتُمْ مُوقِنِينَ}}<ref>«(موسی) گفت: پروردگار آسمان‌ها و زمین و آنچه میان آنهاست اگر اهل یقین باشید» سوره شعراء، آیه ۲۴.</ref> با لحنی کنایه‌آمیز به [[شتابزدگی]] وی برای عذاب شدن اشاره می‌کند.<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۱۵۸-۱۵۹.</ref> گزارش این درخواست در آیه نخست [[سوره معارج]]<ref>تفسیر مقاتل، ج۴، ص۴۳۵؛ تفسیر جلالین، ج۱، ص۵۷۱.</ref> و نیز آیه {{متن قرآن|أَوَلَمْ يَنْظُرُوا فِي مَلَكُوتِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا خَلَقَ اللَّهُ مِنْ شَيْءٍ وَأَنْ عَسَى أَنْ يَكُونَ قَدِ اقْتَرَبَ أَجَلُهُمْ فَبِأَيِّ حَدِيثٍ بَعْدَهُ يُؤْمِنُونَ}}<ref>«آیا در گستره آسمان‌ها و زمین و هر چیزی که خداوند آفریده است ننگریسته‌اند و در اینکه بسا اجلشان نزدیک شده باشد؛ بنابراین بعد از آن (قرآن) به کدام گفتار ایمان می‌آورند؟» سوره اعراف، آیه ۱۸۵.</ref>، {{متن قرآن|يَسْأَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ رَبِّي لَا يُجَلِّيهَا لِوَقْتِهَا إِلَّا هُوَ ثَقُلَتْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَا تَأْتِيكُمْ إِلَّا بَغْتَةً يَسْأَلُونَكَ كَأَنَّكَ حَفِيٌّ عَنْهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ اللَّهِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ}}<ref>«از تو از برپا شدن رستخیز می‌پرسند که چه هنگام است؟ بگو: دانش آن، تنها نزد پروردگار من است؛ هیچ کس جز او در زمان آن از آن پرده بر نمی‌دارد؛ (بار آن) در آسمان‌ها و زمین، سنگین است، جز ناگهان به سراغتان نمی‌آید؛ از تو می‌پرسند گویی تو از آن نیک آگاهی بگو: دانش آن، تنها نزد خداوند است اما بیشتر مردم نمی‌دانند» سوره اعراف، آیه ۱۸۷.</ref> به چشم می‌خورد.<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۱۵۹.</ref>

[[بلاذری]] آیه {{متن قرآن|وَلَوْ أَنَّ قُرْآنًا سُيِّرَتْ بِهِ الْجِبَالُ أَوْ قُطِّعَتْ بِهِ الْأَرْضُ أَوْ كُلِّمَ بِهِ الْمَوْتَى بَلْ لِلَّهِ الْأَمْرُ جَمِيعًا أَفَلَمْ يَيْأَسِ الَّذِينَ آمَنُوا أَنْ لَوْ يَشَاءُ اللَّهُ لَهَدَى النَّاسَ جَمِيعًا وَلَا يَزَالُ الَّذِينَ كَفَرُوا تُصِيبُهُمْ بِمَا صَنَعُوا قَارِعَةٌ أَوْ تَحُلُّ قَرِيبًا مِنْ دَارِهِمْ حَتَّى يَأْتِيَ وَعْدُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لَا يُخْلِفُ الْمِيعَادَ}}<ref>«و اگر قرآنی بود که کوهساران بدان به جنبش می‌افتاد یا زمین با آن پاره پاره می‌شد یا با آن مردگان به سخن آورده می‌شدند (باز ایمان نمی‌آوردند و کار ایمانشان با شما نیست)؛ بلکه تمام کارها از آن خداوند است؛ آیا مؤمنان درنیافته‌اند که اگر خداوند بخواهد همه مردم را راهنمایی می‌کند؟ و به کافران همواره برای کارهایی که کرده‌اند بلایی سخت می‌رسد یا آنکه (بلا) نزدیک خانه‌شان وارد می‌شود تا وعده خداوند فرا رسد، بی‌گمان خداوند در وعده (خویش) خلاف نمی‌ورزد» سوره رعد، آیه ۳۱.</ref> را درباره درخواست نضر و [[یاران]] وی برای معجزاتی چون زنده شدن [[پدران]] و یا کنده‌شدن کوه‌ها و طلا شدن [[صفا]] می‌داند. وی آیه {{متن قرآن|وَضَرَبَ لَنَا مَثَلًا وَنَسِيَ خَلْقَهُ قَالَ مَنْ يُحْيِي الْعِظَامَ وَهِيَ رَمِيمٌ}}<ref>«و برای ما مثالی آورد و آفرینش خود را به فراموشی سپرد؛ گفت: چه کسی استخوان‌هایی را که پوسیده است زنده می‌گرداند؟» سوره یس، آیه ۷۸.</ref> را نیز درباره وی می‌شمارد.<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۱۶۰-۱۶۱.</ref>

همچنین از جمله کوشش‌های [[نضر بن حارث]]، [[سفر]] به [[مدینه]] برای استفسار حال [[پیامبر]] {{صل}} از [[یهود]] و به چالش کشیدن وی بود.<ref>السیرة النبویه، ج۱، ص۳۰۰.</ref>

از دیگر آیاتی که ناظر به دوره مکّی است، می‌توان آیه {{متن قرآن|وَمَا كَانَ صَلَاتُهُمْ عِنْدَ الْبَيْتِ إِلَّا مُكَاءً وَتَصْدِيَةً فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا كُنْتُمْ تَكْفُرُونَ}}<ref>«و نماز آنان نزد خانه (ی کعبه) جز سوت کشیدن و کف زدن نبود پس عذاب را برای کفری که می‌ورزیدید بچشید!» سوره انفال، آیه ۳۵.</ref> را برشمرد. در [[شأن نزول]] آن آمده است که [[پیامبر اسلام]] {{صل}} مشغول [[نماز]] گزاردن در [[مسجدالحرام]] بود که دو تن از [[بنی‌عبدالدار]] از سمت راست وی به صدا کردن مشغول شدند تا نماز را بر پیامبر اسلام {{صل}} مشتبه سازند. آن دو تن در [[نبرد]] [[بدر]] هلاک شدند.<ref>تفسیر مقاتل، ج۲، ص۱۴.</ref>

'''مصادیق [[مبارزه]] با [[اسلام]]:''' با توجه به [[ریاست]] بنی‌عبدالدار بر [[دار الندوه]]، طبیعی است که آنان در دیگر تصمیمات چون [[آزار]] [[مسلمانان]]، [[حصر اقتصادی]] آنها، تعقیب ایشان در [[حبشه]]، و نقشه [[قتل]] پیامبر اسلام {{صل}} نیز دخالت جدّی داشته باشند.

[[پیمان]] [[محاصره اقتصادی]] مسلمانان را [[منصور بن]] [[عکرمة]] بن‌ [[هاشم]] یا خود [[عکرمه]] یا [[نضر بن حارث]] و یا بغیض بن [[عامر]] بن‌ [[هاشم بن عبدمناف]] بن عبدالدار نگاشت و با [[نفرین]] [[پیامبر]] چند انگشت وی بی‌حس گشت<ref>السیرة النبویه، ج۱، ص۳۵۰؛ انساب الاشراف، ج۹، ص۴۱۲.</ref><ref>[[سید محسن کاظمی|کاظمی، سید محسن]]، [[بنی‌عبدالدار (مقاله)|مقاله «بنی‌عبدالدار»]]، [[دانشنامه حج و حرمین شریفین ج۴ (کتاب)|دانشنامه حج و حرمین شریفین]]، ج۴، ص:۴۵۹-۴۶۱.</ref>

=== دوره پس از [[هجرت]] ===

دوره [[مدنی]] با نقشه [[کشتن پیامبر]] {{صل}} در دار الندوه آغاز می‌گردد. مرحله آغازین این دوره تا پیش از [[فتح مکه]]، دوره حرکت‌های نظامی عبدریان است.

[[نضر]] به [[دستور پیامبر]] اسلام {{صل}} کشته شد<ref>السیرة النبویه، ج۱، ص۶۴۴؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۱۶۱.</ref> و [[ابوعزیز بن عمیر]] [[برادر]] [[مصعب]] در برابر پرداخت ۴۰۰۰ [[درهم]] خون‌بها [[آزاد]] شد.<ref>المغازی، ج۱، ص۱۴۰؛ البدایة و النهایه، ج۳، ص۳۰۷.</ref>

[[مقاتل]] [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذِينَ لَا يَعْقِلُونَ}}<ref>«بدترین جنبندگان نزد خداوند ناشنوایانی گنگند که خرد نمی‌ورزند» سوره انفال، آیه ۲۲.</ref> را پیرامون برخی از شخصیّت‌های بنی‌عبدالدار از جمله [[طلحة بن عثمان]]، [[عثمان بن طلحه]]، ابوسعد، [[حارث بن طلحه]]، و [[ارطاة بن شرحبیل]]، یعنی پرچم‌داران [[شرک]] در [[سپاه]] [[احد]] دانسته است<ref>تفسیر مقاتل، ج۲، ص۱۰۷-۱۰۸.</ref><ref>[[سید محسن کاظمی|کاظمی، سید محسن]]، [[بنی‌عبدالدار (مقاله)|مقاله «بنی‌عبدالدار»]]، [[دانشنامه حج و حرمین شریفین ج۴ (کتاب)|دانشنامه حج و حرمین شریفین]]، ج۴، ص:۴۶۱.</ref>

==== اشخاص [[صاحب منصب]] ====

[[بیبش بن محمد]] قاضی و [[محدّث]] شاطبه‌ اندلس بود و کتاب التصحیح فی اختصار الصحیح و جمع الاحادیث التی زاد مسلم فی تخریجها [[علی]] البخاری را نگاشت.<ref>تاریخ الاسلام، ج۴۱، ص۱۳۴؛ الاعلام، ج۲، ص۸۰.</ref><ref>[[سید محسن کاظمی|کاظمی، سید محسن]]، [[بنی‌عبدالدار (مقاله)|مقاله «بنی‌عبدالدار»]]، [[دانشنامه حج و حرمین شریفین ج۴ (کتاب)|دانشنامه حج و حرمین شریفین]]، ج۴، ص:۴۶۱-۴۶۲.</ref>

== منابع ==

== پانویس ==