حق در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

==حقوق متقابل حاکم و مردم==

[[پیامبر خدا]] گوش سپاری و پیروی از [[کارگزار]] خویش از سوی مردم را منوط به انجام وظایفی شمرده که بر عهده او نهاده است. چنان‌که امام علی{{ع}} نیز پس از رسیدن به [[خلافت]] در یک [[سخنرانی]] رسمی، از حقوق همسان مردم با خویش، به‌عنوان [[زمامدار]] جامعه، سخن گفت. نکته حائز اهمیت در بیان ایشان، ترسیم [[روابط]] دوطرفه در روابط انسان‌هاست. اینکه رابطۀ یک سویه، تنها میان [[خالق]] و مخلوق معنای صحیحی می‌یابد، هرچند [[خدای متعال]] به خاطر تفضّل بر بندگانش، در صورت [[اطاعت]] از او، برای [[بندگان]] خویش [[حقوقی]] را به رسمیت شناخته است<ref>{{متن حدیث|فَالْحَقُّ أَوْسَعُ الْأَشْيَاءِ فِي‏ التَّوَاصُفِ وَ أَضْيَقُهَا فِي‏ التَّنَاصُفِ‏ لَا يَجْرِي‏ لِأَحَدٍ إِلَّا جَرَى عَلَيْهِ وَ لَا يَجْرِي عَلَيْهِ إِلَّا جَرَى لَهُ وَ لَوْ كَانَ لِأَحَدٍ أَنْ يَجْرِيَ لَهُ وَ لَا يَجْرِيَ عَلَيْهِ لَكَانَ ذَلِكَ خَالِصاً لِلَّهِ سُبْحَانَهُ دُونَ خَلْقِهِ لِقُدْرَتِهِ عَلَى عِبَادِهِ وَ لِعَدْلِهِ فِي كُلِّ مَا جَرَتْ عَلَيْهِ صُرُوفُ قَضَائِهِ وَ لَكِنَّهُ سُبْحَانَهُ جَعَلَ حَقَّهُ عَلَى الْعِبَادِ أَنْ يُطِيعُوهُ وَ جَعَلَ جَزَاءَهُمْ عَلَيْهِ مُضَاعَفَةَ الثَّوَابِ تَفَضُّلًا مِنْهُ وَ تَوَسُّعاً بِمَا هُوَ مِنَ الْمَزِيدِ أَهْلُه‏}} (نهج‌البلاغه، خ ۲۰۷).</ref>. [[امام]] ضمن بیان این مطالب در فرازی از سخنان خویش، به تبیین رابطۀ خود به‌عنوان [[زمامدار]] [[جامعه]] و [[مردم]] پرداخته است: [[خداوند]] به خاطر [[ولایتی]] که بر شما دارم، حقی برای من بر عهده شما نهاده و شما نیز حقی همانند [[حق]] من بر عهده من دارید.... بزرگ‌ترین حقی را که [[خدای سبحان]] [[واجب]] کرد، [[حق حاکم]] بر مردم و [[حق مردم]] بر [[حاکم]] است<ref>{{متن حدیث|فَقَدْ جَعَلَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ لِي عَلَيْكُمْ حَقّاً بِوِلَايَةِ أَمْرِكُمْ وَ لَكُمْ عَلَيَّ مِنَ الْحَقِّ مِثْلُ الَّذِي لِي عَلَيْكُمْ... وَ أَعْظَمُ مَا افْتَرَضَ سُبْحَانَهُ مِنْ‏ تِلْكَ‏ الْحُقُوقِ‏ حَقُّ الْوَالِي‏ عَلَى الرَّعِيَّةِ وَ حَقُّ الرَّعِيَّةِ عَلَى الْوَالِي}}؛ نهج‌البلاغه، خ ۲۰۷.</ref>.