تفسیر مأثور در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'افراط و تفریط' به 'افراط و تفریط'
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - 'افراط و تفریط' به 'افراط و تفریط') |
||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
حامیان این نظریه به آیات و روایاتی [[استدلال]] کرده‌اند؛ از جمله: | حامیان این نظریه به آیات و روایاتی [[استدلال]] کرده‌اند؛ از جمله: | ||
#{{متن قرآن|وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنْتَ عَلَيْهَا إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ يَنْقَلِبُ عَلَى عَقِبَيْهِ وَإِنْ كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلَّا عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ}}<ref>«و بدین گونه شما را امّتی میانه کرده‌ایم تا گواه بر مردم باشید و پیامبر بر شما گواه باشد؛ و قبله‌ای که بر سوی آن بودی بر نگرداندیم مگر بدین روی که معلوم داریم چه کسی از پیامبر پیروی میکند و چه کسی واپس می‌گراید، و بی‌گمان آن جز بر آنان که خداوند رهنمونشان شد، گران بود و خداوند بر آن نیست که ایمانتان را تباه گرداند که خداوند با مردم، به راستی مهربانی است بخشاینده» سوره بقره، آیه ۱۴۳.</ref> در استدلال به این [[آیه شریفه]] گفته شده که «وسط» به معنای «[[عدل]]» است، بنابراین [[صحابه]] در گفتار و [[رفتار]] عادل‌ترین [[امت‌ها]] هستند<ref>ر.ک: الجرح و التعدیل، ج ۱، ص۷؛ اعلام الموقعین، ج ۴، ص۱۱۵؛ الاحکام، آمدی، ج ۲، ص۹۱. </ref>. | #{{متن قرآن|وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنْتَ عَلَيْهَا إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ يَنْقَلِبُ عَلَى عَقِبَيْهِ وَإِنْ كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلَّا عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ}}<ref>«و بدین گونه شما را امّتی میانه کرده‌ایم تا گواه بر مردم باشید و پیامبر بر شما گواه باشد؛ و قبله‌ای که بر سوی آن بودی بر نگرداندیم مگر بدین روی که معلوم داریم چه کسی از پیامبر پیروی میکند و چه کسی واپس می‌گراید، و بی‌گمان آن جز بر آنان که خداوند رهنمونشان شد، گران بود و خداوند بر آن نیست که ایمانتان را تباه گرداند که خداوند با مردم، به راستی مهربانی است بخشاینده» سوره بقره، آیه ۱۴۳.</ref> در استدلال به این [[آیه شریفه]] گفته شده که «وسط» به معنای «[[عدل]]» است، بنابراین [[صحابه]] در گفتار و [[رفتار]] عادل‌ترین [[امت‌ها]] هستند<ref>ر.ک: الجرح و التعدیل، ج ۱، ص۷؛ اعلام الموقعین، ج ۴، ص۱۱۵؛ الاحکام، آمدی، ج ۲، ص۹۱. </ref>. | ||
# {{متن قرآن|كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَوْ آمَنَ أَهْلُ الْكِتَابِ لَكَانَ خَيْرًا لَهُمْ مِنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَأَكْثَرُهُمُ الْفَاسِقُونَ}}<ref>«شما بهترین گروهی بوده‌اید که (به عنوان سرمشق) برای مردم پدیدار شده‌اید؛ به کار پسندیده فرمان می‌دهید و از (کار) ناپسند باز می‌دارید و به خداوند ایمان دارید و اهل کتاب اگر ایمان می‌آوردند برای آنان بهتر بود؛ برخی از آنها مؤمن امّا بسیاری از آنان نافرمانند» سوره آل عمران، آیه ۱۱۰.</ref> به این [[آیه]] چنین [[استدلال]] کرده‌اند که این آیه بر [[نیکی]] و [[برتری]] این [[امت]] بر [[امت‌های پیشین]] دلالت میکند، پس اینان همواره همسوی با [[حق]] و شرع‌اند نه در [[مخالفت]] با آن<ref>الموافقات، ج ۴، ص۴۶؛ صحابة رسول الله، ص۲۷۷ - ۲۷۸. </ref>. استدلال به این دو آیه پذیرفتنی نیست؛ زیرا آیه نخست تنها در پی بیان ویژگی وسط بودن برای [[امت اسلامی]] است؛ یعنی امت اسلامی در طول [[تاریخ]] بر پایه آموزه‌ها و [[احکام شریعت]] [[اسلام]]، در [[عقیده]] و عمل امتی [[معتدل]] و به دور از [[افراط و تفریط]] است<ref>ر.ک: المیزان، ج ۱، ص۳۱۹؛ فی ظلال القرآن، ج ۱، ص۱۳۰؛ التحریر و التنویر، ج ۲، ص۱۵. </ref>. [[مفسران]] پیشین نیز هیچ گاه از این آیه [[عدالت صحابه]] و [[حجیّت]] [[سنت]] آنها را نتیجه نگرفته‌اند<ref>ر.ک: جامع البیان، ج ۲، ص۶ - ۷؛ المحرّر الوجیز، ج ۱، ص۲۱۹؛ الکشاف، ج ۱، ص۱۹۸.</ref>. آیه دوم نیز ربطی به عدالت صحابه ندارد، بلکه بیانگر برتری و خیر بودن امت اسلامی آن هم در صورت [[امر به معروف]]، [[نهی از منکر]] و [[ایمان]] به خداست<ref>الکشاف، ج ۱، ص۴۰۰؛ المیزان، ج ۳، ص۳۷۶؛ فی ظلال القرآن، ج ۱، ص۴۴۶. </ref>؛ اما اگر منظور از وسط و خیر بودن، [[عدالت]] باشد با توجه به اینکه این دو آیه در پی تبیین ویژگی امت اسلامی در طول تاریخ‌اند باید همه امت اسلامی را [[عادل]] بدانیم که بطلان آن واضح است. باید افزود که حتی اگر این دو آیه [[عدالت امت]] را رقم زنند این عنوان با [[فراموشی]]، [[خطا]] و [[لغزش]] افراد [[امت]] منافاتی ندارد، بنابراین، دو آیه هرگز در جهت [[اثبات]] عدالت فرد فرد [[صحابه]] نخواهند بود، بلکه [[اعتدال]] و خیر بودن افراد را نیز ثابت نمی‌کنند، چنان که [[واقعیت]] [[زندگی]] بسیاری از [[صحابیان]] مؤید این امر است<ref>ر.ک: الاصول العامه، ص۱۳۵ - ۱۳۸؛ نفحات الازهار، ج ۳، ص۱۵۶.</ref>. افزون بر اینکه صرف وجود عدالت دلیل [[حجیّت]] [[سخن]] نیست؛ چراکه عدالت تنها به معنای عدم تعمّد بر خطاست و نه حجیّت اقوال و مطابقت آنها با واقع. | # {{متن قرآن|كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَوْ آمَنَ أَهْلُ الْكِتَابِ لَكَانَ خَيْرًا لَهُمْ مِنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَأَكْثَرُهُمُ الْفَاسِقُونَ}}<ref>«شما بهترین گروهی بوده‌اید که (به عنوان سرمشق) برای مردم پدیدار شده‌اید؛ به کار پسندیده فرمان می‌دهید و از (کار) ناپسند باز می‌دارید و به خداوند ایمان دارید و اهل کتاب اگر ایمان می‌آوردند برای آنان بهتر بود؛ برخی از آنها مؤمن امّا بسیاری از آنان نافرمانند» سوره آل عمران، آیه ۱۱۰.</ref> به این [[آیه]] چنین [[استدلال]] کرده‌اند که این آیه بر [[نیکی]] و [[برتری]] این [[امت]] بر [[امت‌های پیشین]] دلالت میکند، پس اینان همواره همسوی با [[حق]] و شرع‌اند نه در [[مخالفت]] با آن<ref>الموافقات، ج ۴، ص۴۶؛ صحابة رسول الله، ص۲۷۷ - ۲۷۸. </ref>. استدلال به این دو آیه پذیرفتنی نیست؛ زیرا آیه نخست تنها در پی بیان ویژگی وسط بودن برای [[امت اسلامی]] است؛ یعنی امت اسلامی در طول [[تاریخ]] بر پایه آموزه‌ها و [[احکام شریعت]] [[اسلام]]، در [[عقیده]] و عمل امتی [[معتدل]] و به دور از [[افراط]] و [[تفریط]] است<ref>ر.ک: المیزان، ج ۱، ص۳۱۹؛ فی ظلال القرآن، ج ۱، ص۱۳۰؛ التحریر و التنویر، ج ۲، ص۱۵. </ref>. [[مفسران]] پیشین نیز هیچ گاه از این آیه [[عدالت صحابه]] و [[حجیّت]] [[سنت]] آنها را نتیجه نگرفته‌اند<ref>ر.ک: جامع البیان، ج ۲، ص۶ - ۷؛ المحرّر الوجیز، ج ۱، ص۲۱۹؛ الکشاف، ج ۱، ص۱۹۸.</ref>. آیه دوم نیز ربطی به عدالت صحابه ندارد، بلکه بیانگر برتری و خیر بودن امت اسلامی آن هم در صورت [[امر به معروف]]، [[نهی از منکر]] و [[ایمان]] به خداست<ref>الکشاف، ج ۱، ص۴۰۰؛ المیزان، ج ۳، ص۳۷۶؛ فی ظلال القرآن، ج ۱، ص۴۴۶. </ref>؛ اما اگر منظور از وسط و خیر بودن، [[عدالت]] باشد با توجه به اینکه این دو آیه در پی تبیین ویژگی امت اسلامی در طول تاریخ‌اند باید همه امت اسلامی را [[عادل]] بدانیم که بطلان آن واضح است. باید افزود که حتی اگر این دو آیه [[عدالت امت]] را رقم زنند این عنوان با [[فراموشی]]، [[خطا]] و [[لغزش]] افراد [[امت]] منافاتی ندارد، بنابراین، دو آیه هرگز در جهت [[اثبات]] عدالت فرد فرد [[صحابه]] نخواهند بود، بلکه [[اعتدال]] و خیر بودن افراد را نیز ثابت نمی‌کنند، چنان که [[واقعیت]] [[زندگی]] بسیاری از [[صحابیان]] مؤید این امر است<ref>ر.ک: الاصول العامه، ص۱۳۵ - ۱۳۸؛ نفحات الازهار، ج ۳، ص۱۵۶.</ref>. افزون بر اینکه صرف وجود عدالت دلیل [[حجیّت]] [[سخن]] نیست؛ چراکه عدالت تنها به معنای عدم تعمّد بر خطاست و نه حجیّت اقوال و مطابقت آنها با واقع. | ||
#مهم‌ترین [[سند]] حامیان [[نظریه]] [[عدالت صحابه]]، روایتی منقول از [[پیامبر]]{{صل}} است: {{متن حدیث|أَصْحَابِي كَالنُّجُومِ بِأَيِّهِمُ اِقْتَدَيْتُمْ اِهْتَدَيْتُمْ}}<ref>الموافقات، ج ۴، ص۴۷؛ الکشاف، ج ۲، ص۶۲۸. </ref>. [[روایات]] دیگری تقریباً هم مضمون با آن نیز مستند این قول قرار گرفته‌اند<ref>الموافقات، ج ۴، ص۴۷؛ اعلام الموقعین، ج ۴، ص۱۱۸؛ صحابة رسول الله، ص۲۳ - ۲۴، ۱۶۳.</ref>، اما این [[حدیث]] را بسیاری از حافظان و [[محدثان]] از جمله [[ابن حزم]]<ref>الاحکام، ابن حزم، ج ۵، ص۶۴۲، ج ۶، ص۸۱۰. </ref>، [[ابن عبدالبر]]<ref>جامع بیان العلم، ج ۲، ص۹۰ـ ۹۱. </ref>، [[ابن جوزی]]<ref>العلل المتناهیه، ج ۱، ص۲۸۳.</ref> و [[ذهبی]]<ref>میزان الاعتدال، ج ۱، ص۶۰۷؛ ج ۲، ص۱۰۲.</ref> مجعول و موضوع دانسته‌اند. حتی با فرض [[صحت سند]]، این [[روایت]] به جهت محتوا نیز پذیرفتنی نخواهد بود؛ زیرا [[اقتدا]] به عموم صحابه را مایه [[هدایت]] معرفی میکند، در حالی که برخی از آنها [[فسق]] ورزیدند و حتی شراب‌خواری کردند<ref>ر.ک: اسد الغابه، ج ۱، ص۴۷۳، ج ۴، ص۳۷۵ - ۳۷۶. </ref> و با وجود [[اختلاف]] نظر میان صحابه چگونه می‌‌توان از آنان [[پیروی]] کرد. | #مهم‌ترین [[سند]] حامیان [[نظریه]] [[عدالت صحابه]]، روایتی منقول از [[پیامبر]]{{صل}} است: {{متن حدیث|أَصْحَابِي كَالنُّجُومِ بِأَيِّهِمُ اِقْتَدَيْتُمْ اِهْتَدَيْتُمْ}}<ref>الموافقات، ج ۴، ص۴۷؛ الکشاف، ج ۲، ص۶۲۸. </ref>. [[روایات]] دیگری تقریباً هم مضمون با آن نیز مستند این قول قرار گرفته‌اند<ref>الموافقات، ج ۴، ص۴۷؛ اعلام الموقعین، ج ۴، ص۱۱۸؛ صحابة رسول الله، ص۲۳ - ۲۴، ۱۶۳.</ref>، اما این [[حدیث]] را بسیاری از حافظان و [[محدثان]] از جمله [[ابن حزم]]<ref>الاحکام، ابن حزم، ج ۵، ص۶۴۲، ج ۶، ص۸۱۰. </ref>، [[ابن عبدالبر]]<ref>جامع بیان العلم، ج ۲، ص۹۰ـ ۹۱. </ref>، [[ابن جوزی]]<ref>العلل المتناهیه، ج ۱، ص۲۸۳.</ref> و [[ذهبی]]<ref>میزان الاعتدال، ج ۱، ص۶۰۷؛ ج ۲، ص۱۰۲.</ref> مجعول و موضوع دانسته‌اند. حتی با فرض [[صحت سند]]، این [[روایت]] به جهت محتوا نیز پذیرفتنی نخواهد بود؛ زیرا [[اقتدا]] به عموم صحابه را مایه [[هدایت]] معرفی میکند، در حالی که برخی از آنها [[فسق]] ورزیدند و حتی شراب‌خواری کردند<ref>ر.ک: اسد الغابه، ج ۱، ص۴۷۳، ج ۴، ص۳۷۵ - ۳۷۶. </ref> و با وجود [[اختلاف]] نظر میان صحابه چگونه می‌‌توان از آنان [[پیروی]] کرد. | ||