آزمایش الهی در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

در تعاریفی که [[دانشمندان]] [[مسلمان]] برای ابتلاء ارائه کرده‌اند معنای لغوی واژه ملحوظ است مثل آشکار‌سازی مقدّرات [[انسان]] و بروز دادن دارایی‌های بالقوّه با [[نشانه‌های ظهور]] بخش و حوادث و [[تکالیف]] فعلیت بخش به قصد ترتب [[ثواب و عقاب]] <ref>تفسیر ملاصدرا، سوره سجده و حدید، ص۲۶۴</ref> و یا: شکوفاسازی استعدادهای بالقوه سعادت‌ساز یا [[شقاوت]] بار انسان به کمک [[اوامر و نواهی الهی]] و حوادث فردی و [[اجتماعی]] <ref>المیزان، ج۴، ص۳۶</ref>.<ref>[[داوود فتح‌الله‌زاده|فتح‌الله‌زاده]] و [[عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی|سلیمانی بهبهانی]]، [[ ابتلا (مقاله)|مقاله «ابتلا»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص:۱۷.</ref>

واژه بلی و مشتقات آن با ۲۶ گونه استعمال، ۳۸ بار در ۲۵ سوره [[قرآن]] ذکر شده که در این میان، [[ابتلاء]] و سایر [[صور]] آن از باب افتعال، ده بار به چشم می‌‌خورد، و بیشترین تکرار مربوط به واژه بلاء با ۶ مورد است. [[مفسرین]] این واژه‌ها را معمولاً به معنای [[اختبار]] و [[آزمایش]] گرفته‌اند <ref>مجمع البیان، ج۱، ص۳۷۲ و ۴۳۹؛ ج۲، ص۴۲۲ و ۱۴۷؛ج۳، ص۴۱۷؛ ج۶، ص۳۱۱؛ المیزان، ج۴، ص۴۶ و ۸۶ و ۱۷۸</ref>، هر چند در مواردی به معنای خاص‌تری به کار رفته است مثل: [[نعمت]] دادن {{متن قرآن|فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ رَمَى وَلِيُبْلِيَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْهُ بَلَاءً حَسَنًا إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«پس شما آنان را نکشتید که خداوند آنان را کشت، و چون تیر افکندی تو نیفکندی بلکه خداوند افکند و (چنین کرد) تا مؤمنان را از سوی خود نعمتی نیکو دهد  که خداوند شنوایی داناست» سوره انفال، آیه ۱۷.</ref>.<ref>مجمع البیان، ج۴، ص۴۴۵ ذیل آیه ۱۷ انفال.</ref> وقوع در محنت‌ها و [[شداید]] {{متن قرآن|لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوَالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ وَلَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَمِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا أَذًى كَثِيرًا وَإِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ}}<ref>«بی‌گمان با مال و جانتان آزمون خواهید شد و از آنان که پیش از شما به آنان کتاب (آسمانی) داده‌اند و از کسانی که شرک ورزیده‌اند (سخنان دل) آزار بسیار خواهید شنید و اگر شکیبایی کنید و پرهیزگاری ورزید؛ بی‌گمان این از کارهایی است که آهنگ آن می‌کنند» سوره آل عمران، آیه ۱۸۶.</ref>.<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۴۶۶، ذیل آیه ۱۸۶ آل عمران</ref>، پذیرش فنا و کهنگی {{متن قرآن|فَوَسْوَسَ إِلَيْهِ الشَّيْطَانُ قَالَ يَا آدَمُ هَلْ أَدُلُّكَ عَلَى شَجَرَةِ الْخُلْدِ وَمُلْكٍ لَا يَبْلَى}}<ref>«اما شیطان او را وسوسه کرد، گفت: ای آدم! می‌خواهی تو را به درخت جاودانگی و (آن) فرمانروایی که فرسوده نمی‌شود  راهبر شوم» سوره طه، آیه ۱۲۰.</ref>.<ref>مجمع البیان، ج۷، ص۶۳؛ المیزان، ج۱۴، ص۲۲۱ ذیل آیه ۱۲۰ طه</ref>.<ref>[[داوود فتح‌الله‌زاده|فتح‌الله‌زاده]] و [[عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی|سلیمانی بهبهانی]]، [[ ابتلا (مقاله)|مقاله «ابتلا»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص:۱۷.</ref>

#[[باور]] نداشتن به سنّت ابتلاء و عدم توجه به آن، موجب [[غرور]] در مواجهه با [[نعمت‌های الهی]] و موجب [[یأس]] و [[خودباختگی]] در برابر [[ثروتمندان]] و [[قدرتمندان]] می‌‌گردد. <ref>شرح نهج البلاغه ابن میثم،ج۴، ص۲۷۱؛ نهج البلاغه خطبه ۱۹۲</ref> اما ابتلاء باوری، اصالت را از [[نعمت]] و [[بلا]] می‌‌گیرد و به [[صبر]] و شگرگزاری می‌‌دهد، نگاه ما را به متاع [[دنیا]] آلی و نسبی می‌‌کند و بلا و نعمت [[حقیقی]] را می‌‌شناساند <ref>جامع السعادات، ج۳، ص۲۷۵؛ کشف الأسرار، ج۷، ص۲۲</ref>. ابتلاء در قبال تمام اتفاقات و دقایق [[زندگی]]، [[فرصت]] می‌‌آفریند، [[وظیفه]] می‌‌سازد، به حوادث معنا می‌‌دهد و تکاپو می‌‌آفریند، [[خیر و شرّ]] و [[سعادت]] و [[شقاوت]] را به [[تفسیر]] می‌‌نشیند و به این مبحث جنجالی پایان می‌‌دهد.<ref>[[داوود فتح‌الله‌زاده|فتح‌الله‌زاده]] و [[عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی|سلیمانی بهبهانی]]، [[ ابتلا (مقاله)|مقاله «ابتلا»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص:۱۷.</ref>

بنابر پاسخ اوّل، اسناد ابتلاء به [[خداوند]] اسناد [[حقیقی]] است. اما اسناد ابتلاء به خداوند بنابر پاسخ دوم، مجازی است.<ref>[[داوود فتح‌الله‌زاده|فتح‌الله‌زاده]] و [[عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی|سلیمانی بهبهانی]]، [[ ابتلا (مقاله)|مقاله «ابتلا»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص:۱۷.</ref>

#[[پرونده:440259451.jpg|22px]] [[داوود فتح‌الله‌زاده|فتح‌الله‌زاده]] و [[عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی|سلیمانی بهبهانی]]، [[ ابتلا (مقاله)|مقاله «ابتلا»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه کلام اسلامی ج۱''']]